طلاي سرخ نيازمند ساماندهي

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: طلاي سرخ نيازمند ساماندهي

از ديرباز، ايران به‌عنوان مهمترين توليدكننده زعفران در جهان به‌شمار مي‌رفته است و هم اكنون بيش از 95 درصد بازار جهاني زعفران در اختيار ايران است. توليد زعفران در جهان در حدود 270 ‎تا 280 تن است كه ايران با حدود 220 تا 230 تن در رديف اول توليد اين محصول‏ قرار دارد.

به‌گزارش ايسنا، استان خراسان رضوي با در اختيار داشتن 78 درصد از كل عرصه‌هاي زعفران‌كاري در رتبه اول، خراسان جنوبي با 19 درصد و‏ استان‌هاي يزد، فارس، خراسان شمالي، اصفهان و كرمان مجموعا با سه درصد به ترتيب رتبه‌هاي دوم تا هفتم كشور را در اختيار دارند.

با وجود اينكه زعفران به‌عنوان يك كالاي استراتژيك در سبد صادرات غيرنفتي براي كشور داراي اهميت است، اما در سال‌هاي اخير همواره در بحث‌هاي توليد تا صادرات با مشكلات مختلفي مواجه بوده و به علل مختلفي نيز بر اين مشكلات افزوده شده است.

براساس اين گزارش، سنتي بودن كاشت، داشت و برداشت زعفران يكي از عمده مشكلات توليد طلاي سرخ در كشور بوده است.

به اعتقاد اكثر كارشناسان افزايش كيفيت در توليد زعفران ايران منجر به افزايش رقابت بازار طلاي سرخ كشور در بعد بين‌المللي خواهد شد، اما سنتي بودن توليد موجب شده است كه كيفيت توليدي زعفران ايران تحت تاثير قرار بگيرد و در برخي زمان‌ها كشورهاي رقيب براي ايران در اين خصوص بهانه‌گيري كنند.

در سال‌هاي اخير به‌دليلي تلاطم شديد حاكم بر بازار توليد و صادرات زعفران، قيمت اين محصول در بازارهاي داخلي و به تبع آن در صادرات دچار نوسانات شديدي شده است و اين در حالي است كه يكي از عوامل مهم ماندگاري و موفقيت در بازارهاي جهاني، ثبات است كه اين ثبات در زمينه‌هاي قيمت و مقررات حاكم بر توليد و صادرات از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.

نوسانات بيش از حد قيمت زعفران، بازارهاي خارجي و مشتريان اين محصول را نسبت به ايران بي‌ا‌عتماد مي‌كند و بخشي از مشتريان طلاي سرخ كشور كه توان خريد محدود دارند به فكر كالاي جايگزين يا حذف زعفران از چرخه مصرف خود هستند.

از طرف ديگر به‌دليل نوسانات قيمت طلاي سرخ كشور در بازار، با تقلبل‌هاي قابل توجهي در عرضه زعفران مواجه هستيم و اين در حالي است كه در بازارهاي خارجي همانند دبي كه نقش واسطه را دارند، زعفران تقلبي را خريداري كرده و با قيمت‌هاي كمتر از قيمت ايران به خريداران تحت نام زعفران ايراني عرضه مي‌كنند.

از ديگر مشكلات طلاي سرخ كشور مشخص نبودن نام تجاري زعفران ايران يا همان «برند ملي» است كه در تدوين استراتژي بازاريابي و صادرات اهميت زيادي دارد، شكي نيست كه محصول زعفران ايران بايد در اكثر كشورها ثبت شود تا هركس خواهان محصولي كيفي است به دنبال استفاده از برند ملي ايران باشد، طبيعي است ايجاد يك برند ملي مستلزم هزينه‌هايي است، اما هرگونه سرمايه‌گذاري در اين زمينه به سرعت نتيجه‌بخش خواهد بود و در اين صورت مي‌توان بازار خاصي را در جهان مخصوص زعفران ايجاد كرد و نوسانات قيمت را به حداقل ممكن كاهش داد.

يكي ديگر از مشكلات زعفران بحث بازاريابي اين محصول است، با توجه به اينكه قسمت اعظم زعفران دنيا در ايران توليد مي‌شود، ضروري است مبحث بازاريابي اين محصول هم ساماندهي شود، چرا كه با وجود اينكه بيش از 95 ‎درصد زعفران جهان از ايران تامين مي‌‏‎شود، مردم جهان تصور مي‌كنند كه خاستگاه اصلي توليد زعفران كشور اسپانيا است‏.

كشور اسپانيا از ساليان گذشته با درك اين مطلب كه به دليل بالا بودن هزينه‌هاي توليد قادر به رقابت با توليد زعفران در كشور ايران نيست، شروع به كاهش توليد كرده، اما از سوي ديگر با واردات و بسته‌بندي اين محصول ارزشمند، تصميم‌گيرنده اصلي در بازارهاي زعفران دنيا و مركز توجه اصلي خريداران جهاني، اين محصول كاملا ايراني است.

هر چند كه در سال‌هاي گذشته و به تبع افزايش مشكلات طلاي سرخ ايران از توليد تا صادرات فعاليت‌هاي جسته و گريخته‌اي براي حل مشكلات اين محصول استراتژيك در كشور آغاز شده است، اما حركات لاك پشتي اين فعاليت‌ها و ورود رقباي جديدي چون چين و افغانستان نتوانسته است كه دردي را از هزاران مشكل زعفران ايران حل كند.

بر اساس اين گزارش، براي پيشرفت و حل مشكلات هر كاري نياز به برنامه احساس مي‌شود، به‌طوري كه براي حل مشكلات ياد شده كه بخشي از مشكلات زعفران در كشور محسوب مي‌شود، از دو سال پيش طرح جامع زعفران يا ‎برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران پيشنهاد شده كه تا كنون اين طرح هنوز اجرايي نشده است.

برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران در پنج فصل طرح بهبود فرآيند توليد، بهبود روش‌هاي فرآوري و بسته‌بندي، بهبود بازريابي و تجارت خارجي، بهبود و توسعه تحقيقات و تدوين استانداردهاي محصول زعفران تهيه شده است.

دستيابي به توليد سالانه 500 تن زعفران در‏ افق سال 1400، ارتقاي كيفيت محصول، شناسايي و توسعه بازارهاي فروش زعفران، كسب حداكثري سهم تجارت خارجي و ارزآوري از طريق متعادل ساختن قيمت داخلي و قيمت‌هاي بين‌المللي، ساماندهي ساختارهاي متعدد غيردولتي در امور توليد، فرآوري بازاريابي و صادرات زعفران زيرنظر شوراي ملي زعفران، تدوين و بازنگري استانداردهاي مربوط واجراي آن‌ها در سازمان استاندارد جهاني از طريق ايجاد دبيرخانه مستقل زعفران در ايران ذيل كميته بين‌المللي ادويه و چاشني‎(ISO)‎، ثبت برند ملي زعفران ايران و حفظ حقوق معنوي آن و حمايت از ثبت خواص و ويژگي‌هاي زعفران در مبادي بين‌المللي، كُدِكس غذايي و استاندارد جهاني از اهداف اختصاصي طرح جامع زعفران است.

همان طور كه اشاره شد برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران در پنج فصل تهيه شده كه هر فصل شامل مقدمه، راهبردها و راهكارهايي است، در راهبردهاي فصل اول اين برنامه كه طرح بهبود فرايند توليد است بر افزايش توان مالي توليدكنندگان زعفران، كاهش قيمت تمام شده محصول زعفران، بالا بردن سطح بهداشت زعفران توليدي و ارتقاي فرهنگ توليد كيفي تاكيد شده است.

براساس اين گزارش، صدور شناسنامه جداگانه براي زعفرانكاران، مزارع و واحدهاي بهره‌برداري و تشكيل بانك اطلاعاتي مربوط، تربيت كارگر ماهر زعفران، ارتقاي سطح دانش مكانيزاسيون توليدكنندگان و توسعه مكانيزاسيون در مزارع زعفران، جايگزيني روش‌هاي نوين به زارعي و نوسازي مزارع به‌جاي روش‌‍‌هاي كشت سنتي، راه‌اندازي و تجهيز مراكز تكنولوژي زعفران در مناطق پر محصول، ايجاد پايانه توزيع گل زعفران، ترويج روش‌هاي كاشت فاقد هرگونه سم و كودشيميايي و بهره‌گيري از ابزار و لوازم بهداشتي در مراحل جمع‌آوري گل و حمل و نقل هم از جمله راهكارهاي فصل اول برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران است.

به صفر رسانيدن ميزان ناخالصي در محصول زعفران، افزايش ارزش افزوده صادراتي محصول زعفران و فرآورده‌هاي جانبي آن و حركت در جهت صادرات محصول نهايي در بسته‌بندي‌هاي متناسب با بازارهاي مختلف از راهبردهاي فصل دوم طرح بهبود روش‌هاي فرآوري و بسته‌بندي است.

صدور شناسنامه براي واحدهاي مختلف فرآوري و بسته‌بندي زعفران، ساماندهي واحدهاي درجه‌بندي و بسته‌بندي تحت پوشش تعاوني‌هاي كشاورزي و زعفرانكاري، توسعه و بهسازي واحدهاي خانوار فرآوري در مناطق توليد، ايجاد‏ خطوط جدا سازي و توليد محصولات جانبي از زعفران، ايجاد سردخانه‌هاي مجهز، انبار، احداث و تجهيز آزمايشگاه‌هاي مرجع و كنترل كيفيت از راهكارهاي فصل دوم برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران است.

افزايش سهم ايران از منافع و ارزش افزوده حاصل از تجارت زعفران، بازاريابي و گسترش شبكه فروش و محصولات جانبي آن در خارج از كشور و اعتماد سازي جهت برند ملي ايران در تجارت زعفران از راهبردهاي طرح بهبود بازاريابي و تجارت خارجي كه فصل سوم اين برنامه است را شامل مي‌شود.

گسترش مطالعات بازاريابي و فعاليت‌هاي تبليغاتي، مطالعه امكان‌سنجي و اثربخشي بازار فروش اينترنتي، تشويق شركت‌‍‌هاي فعال در تجارت الكترونيك، توسعه فرهنگ استفاده از محصولات جانبي زعفران در صنايع مختلف، گسترش ارتباط با توليدكنندگان عمده صنايع دارويي، عطرسازي و غذايي به منظور بازاريابي فروش اين محصول، تنوع بخشيدن در محموله‌هاي صادراتي براساس سلايق و ذايقه‌هاي مصرف‌كنندگان، گسترش تبليغات در رسانه‌هاي خارجي، بررسي برنامه ساير كشورهاي توليدكننده و مديريت بازار به‌لحاظ حضور رقباي جديد، برقراري مشوق‌هاي لازم براي افزايش صادرات زعفران بـه صـورت بسته‌بندي شده، راه اندازي بورس كالاي زعفران و ايجاد سايت جامع اطلاع رساني محصولات زعفران ايران از راهكارهاي فصل سوم طرح جامع زعفران به شمار مي‌رود.

فصل چهارم برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران طرح بهبود و توسعه تحقيقات‏ زعفران است، در راهبردهاي اين فصل بر توسعه تحقيقات علمي و كاربردي توليد، فرآوري، بسته‌بندي و توزيع صادرات زعفران و محصولات جانبي آن تاكيد شده است.

از جمله راهكارهاي فصل چهارم طرح جامع زعفران، بررسي روش‌هاي تغذيه گياهي اين گياه، انجام مطالعات شناسايي انواع زعفران توليدي در كشور و ثبت آن‌ها، توسعه تحقيقات كاربردي با همكاري توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان عمده آن، انجام تحقيقات مرتبط با خواص دارويي زعفران و توليد لوازم بهداشتي و رنگ‌‏‎هاي خوراكي و صنعتي از آن و ثبت ژنتيكي زعفران زراعي است.

در فصل آخر برنامه ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران به طرح بهبود و تدوين استانداردهاي محصول زعفران اشاره شده است.

استانداردسازي محصول و فرآيند توليد، فرآوري و بسته‌بندي آن با هدف بهبود كيفيت و حذف زعفران‏ تقلبي و فراهم آوردن زير ساخت‌ها و مقدمات لازم براي اجباري شدن استانداردهاي مختلف مربوط به زعفران از راهبردهاي فصل پنجم و آخر طرح جامع زعفران است.

در راهكارهاي اين فصل همچنين بر تدوين استانداردهاي لازم، انجام اصلاح استانداردهاي موجود، گنجاندن روش تشخيص رنگ‌هاي افزودني غير از رنگ‌هاي اسيدي مصنوعي در استاندارد، تجديد نظر در استاندارد ملي آيين كار زعفران و تدوين اجراي طرح ملي آموزش استاندارد به گروه‌هاي هدف فعال در محصول زعفران تاكيد شده است.

دكتر صادق خليليان، وزير جهاد كشاورزي مي‌گويد: ‎طرح جامع زعفران از اوايل سال آينده در كشور اجرا خواهد شد.

وي در خصوص وضع طرح جامع زعفران مي‌افزايد: در حال حاضر اين طرح در كميسيون‌هاي مختلف هيات دولت به تصويب رسيده است.

البته براي اجراي طرح جامع زعفران، مصوبه نهايي دولت ضروري است و اميدواريم بتوانيم اين طرح را از اوايل سال آينده در كشور اجرايي كنيم.

اشتغال نيم ميليون نفري زعفران در مناطق كم آبي چون جنوب خراسان رضوي و خراسان جنوبي و توليد 95 درصد طلاي سرخ جهان از مزيت‏‎هاي اين محصول در كشور به شمار مي‎رود و با وجود پيشنهاد «طرح جامع زعفران» براي رفع مشكلات زعفران پس از گذشت دو سال، همچنان اين طرح در انتظار مصوبه نهايي هيات دولت است.

به نظر مي‌رسد كه بايد هر چه سريعتر دولت به دليل سبقت گرفتن كشورهايي چون اسپانيا، چين و افغانستان از غفلت ايران در زمينه توليد طلاي سرخ برنامه مترقي «ساماندهي و بهبود توليد، فرآوري، توزيع و صادرات زعفران» را تصويب كرده و رديف اعتبارات اين برنامه را در روزهايي كه بودجه سال 91‏ را تنظيم مي‌كند، براي ارائه به مجلس شوراي اسلامي بگنجاند.

در اين ميان به نظر مي‌رسد يكي از مشكلات زعفرانكاران شوك‌هاي قيمتي است كه اغلب دسترنج آنان را به باد مي‌دهد اين در حالي است كه تجارت زعفران تاكنون بيشترين سود را نصيب واسطه‌ها كرده است.‏

رضا علي‌آبادي از زعفران‌كاران مي‌گويد: شغل اصلي زنان خانه‌دار روستايي در مناطق شمال شرقي كشور قالي‌بافي است، اما در كنار اين، برخي از روستاييان با توجه به خشكسالي سال‌هاي اخير به كشت زعفران كه نياز آبي زيادي ندارد روي آورده‌اند.‏ به‌طوري كه معاش بسياري از خانواده‌هاي روستايي با كار در مزرعه پيوند خورده است، از اين رو رفع نگراني‌هاي آنها مهم است.‏

وي با اشاره به كاهش احتمالي قيمت زعفران كه معمولاً پس از فصل برداشت اتفاق مي‌افتد، مي‌گويد: به‌نظر مي‌رسد زعفران به‌عنوان يكي از محصول‌هاي مهم كشورمان بيش از هر چيز به مديريت نيازمند است، چراكه هر سال در زماني كه كشاورزان با هزار اميد و آرزو دسترنج خود را به بازار عرضه مي‌كنند شاهد كاهش شديد قيمت‌ها هستيم.‏

اين كشاورز با بيان اينكه نوسان قيمت‌ها از انگيزه كشاورزان به كشت اين محصول مي‌كاهد، مي‌گويد: بي‌ترديد نوسانات بازار زعفران بيشترين ضربه را به توليدكننده اين محصول كه جزو اقشار ضعيف و زحمتكش اين كشور هستند، وارد ساخته است.‏

در اينجا بايد به اين نكته هم اشاره داشت كه اين روزها زعفران افغاني هم بلاي جان كشاورزان ايراني شده است.‏

در حالي كه سال گذشته كشاورزان افغاني موفق به برداشت بيش از 2 تن زعفران مرغوب از مزارع خود شده‌اند، گفته مي‌شود امسال با افزايش سطح زير كشت و سودآوري بالا، اين رقم افزايش چشمگيري پيدا مي‌كند.‏

بررسي‌ها نشان مي‌دهد فقط در سال 81 بيش از 28 تن پياز زعفران به صورت غيرقانوني وارد افغانستان و در 15 شهر استان هرات كشت شد.‏

در آخرين مورد، مسئولان اداره كشاورزي هرات از توليد بيش از 5/1 تن زعفران و توزيع 60 تن پياز اين محصول ميان كشاورزان فقط در اين ولايت خبر داده‌اند كه بخشي از آن با قاچاق از ايران تامين شده است.‏

قاچاق پياز زعفران به افغانستان در چند سال گذشته همواره يكي از نگراني‌هاي عمده كشاورزان و توليدكنندگان خراساني بوده است.‏

امروز شاهد هستيم كه كشاورزان افغان با مزه كردن دلارهاي زعفراني، به‌تدريج ضمن توسعه كشت اين محصول در تلاشند تا بخشي از بازار صادراتي ايران را در بازار جهاني طلاي سرخ به خود اختصاص دهند.‏

در اين باره مدير كشاورزي ايالت هرات افغانستان در گفتگو با خبرنگار مهر، مي‌گويد: امروزه در 27 ولايت افغانستان با سطحي بالغ بر360 هكتار از اراضي كشاورزي، زعفران كشت مي‌شود.‏

بشير احمد احمدي با اشاره به اينكه كشت زعفران از 35 سال پيش در افغانستان رواج داشته است، ادعا مي‌كند: پياز زعفران ايران در سال81 به‌صورت قانوني و به‌عنوان كشت جايگزين به افغانستان راه يافته است.‏

اين در حالي است كه توليدكنندگان خراساني معتقدند قاچاق پياز زعفران بويژه به ولايت هرات كه در مجاورت اين استان قرار دارد، بخشي از بازار جهاني اين محصول را به افغانستان منتقل كرده است.‏

بايد خاطر نشان مي‌كرد: طلاي سرخ سالانه 300 ميليون دلار براي كشورمان ارزآوري دارد از اينرو نبايد گذاشت بازار آن به دست رقبا بيفتد.‏

اين در حالي است كه مسئولان اين كشور، در قالب يك برنامه چهار ساله، براي توليد 60 تن زعفران، برنامه‌ريزي كرده‌اند و اين زنگ خطري براي طلاي سرخ ايران به‌شمار مي‌آيد.‏ بخشي از اين پيازها از ايران قاچاق و بخشي هم توسط هلند و ايتاليا به افغانستان اهداء شده است.‏

در چنين شرايطي به‌نظر مي‌رسد حفظ موقعيت و ميدان‌داري ايران در كشت زعفران، فقط با سياستگذاري درست و مديريت علمي بازار جهاني زعفران امكان‌پذير خواهد بود، چرا كه در صورت فقدان برنامه‌ريزي و نبود استراتژي مناسب در كشور براي زعفران، به‌‌طور قطع بعضي از كشورهاي ديگر در آينده‌اي نه چندان دور يكي از رقباي جدي ايران در تامين زعفران دنيا خواهند بود.‏

دوشنبه|ا|26|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 142]