آسيب ها و چالش هاى توسعه سياسى در ايران خطر پوزيتيويستى براى علوم انسانى

واضح آرشیو وب فارسی:آفتاب: آسيب ها و چالش هاى توسعه سياسى در ايران خطر پوزيتيويستى براى علوم انسانى
[دكترخسرو وفايى سعدى ]
نظريه هاى كلان توسعه سياسى كه تعداد كثيرى از آنها در مكتب «نوسازى كلاسيك» جمع آورى و دسته بندى شده اند، نظريه هاى برآمده از واقعيات اجتماعى و تاريخى جوامع غربى هستند. اين نظريه ها، با همه تنوعى كه دارند، زيرمجموعه علوم انسانى هستند.
نظريه هاى علوم انسانى، تعريف، ويژگى ها و موقعيت خاصى دارند و با نظريه هاى علوم تجربى تفاوت هاى اساسى دارند. مهمترين تفاوت آنها در اين است كه نظريه هاى علوم انسانى، برخلاف نظريه هاى علوم تجربى، قابليت تبديل شدن به «قانون» را ندارند. نظريه هاى علوم تجربى كه موضوع آنها «شىء» است ، به دليل ويژگى هاى خاص علم تجربى مانند مشاهده پذيرى، آزمون پذيرى، اثبات پذيرى و تكرار پذيرى، قابليت تبديل شدن به «قانون» يافته اند.
در علوم انسانى، فرضيه ها فقط مى توانند تبديل به نظريه شوند و اين امر بدان معنا است كه ميزان خطاپذيرى «نظريه» نسبت به «قانون» بسيار زياد و يا به عكس، ميزان خطا پذيرى «قانون » نسبت به «نظريه» بسيار اندك است.
برخى انديشمندان پوزيتيويست همچون سن سيمون فرانسوى (۱۷۵۵ -1675) و اگوست كنت فرانسوى (۱۸۵۷- 1798) كه طرفدار شعار «وحدت علوم » بودند، مدعى اين آموزه بودند كه علوم انسانى نيز تابع علوم تجربى هستند ‎/ بنابراين ، «نظريه »هاى علوم انسانى نيز قابليت تبديل شدن به «قانون» را دارند !
به رغم آن كه اين مدعا، نزديك به دو قرن است كه با چالش جدى مواجه شده و به تدريج طرفداران آن بويژه در جوامع غربى كاهش يافته اند، هنوز هم برخى، ناخواسته يا ناآگاهانه ، ادعا مى كنند نظريه هاى علوم انسانى كه نظريه هاى توسعه سياسى مكتب «نوسازى كلاسيك» نيز جزئى از آنها محسوب مى شوند، قابليت جهانشمولى دارند؛ و به همين دليل، مى توان آنها را به همه جوامع از جمله ايران تعميم داد.
اين نگرش پوزيتيويستى ، با غفلت از پيامدهاى رويكرد «شىء انگارانه» به انسان و علوم انسانى، توجه چندانى به پيامدهاى نظرى و عملى اين نگرش نيز ندارد.
يكى از پيامدهاى نظرى چنين رويكردى، ايجاد نگرش ارزشى نسبت به اين نظريه ها و ترجيح آنها بر ارزش هاى سمبليك ساير جوامع است كه خود مى تواند منشأ مشكلات و چالش هاى جدى براى آن جوامع گردد.
از ديگر پيامدهاى منفى اين رويكرد پوزيتيويستى، تأثيرات عملى و اجرايى در عرصه سياسى است. ايجاد منازعه بين موافقان و مخالفان جهانشمولى اين نظريه ها مى تواند منشأ منازعه عملى، هم بين سياستمداران، هم بين توسعه سياسى خواهان و هم اين دو گروه با يكديگر شود. چه بسا اين منازعه ، در صورت ظرفيت پائين نخبگان فكرى و ابزارى در حوزه سياسى، به جامعه نيز سرايت كرده و جامعه را نيز به وضعيت «قطبى شدن» برساند. وضعيتى كه علماى علم سياست، آن را براى يكپارچگى و وحدت ملى كه لازمه و عنصر اصلى و اساسى قدرت ملى است ، بسيار مخرب و خطرناك خوانده اند.
نظريه هاى توسعه سياسى، همچون قوانين علوم تجربى نيستند كه قابليت جهانشمولى و تعميم به ديگر جوامع را داشته باشند ‎/ پذيرش «نظريه» به مثابه «قانون»، علاوه بر اينكه به لحاظ معرفت شناسى نادرست است، اگر مربوط به حوزه سياست و توسعه سياسى باشد، هزينه هاى جبران ناپذيرى را به جامعه تحميل مى نمايد.
بنابراين ضرورى است تا همه فعالان حوزه سياست، اعم از سياستمداران و سياست شناسان، بويژه علاقه مندان به نظريه هاى توسعه سياسى، به اين حقيقت توجه داشته باشند كه اينگونه نظريه ها قابليت تعميم به همه جوامع را ندارند زيرا از ويژگى جهانشمولى برخوردار نيستند. توجه به اين واقعيت كه «نظريه» ، «قانون» نيست؛ علاوه بر زمينه سازى لازم براى مفاهمه و درك متقابل بين انديشمندان و تحليلگران سياسى در ايران ، مى تواند نتايج بسيار مفيدى براى جامعه و عرصه سياست نيز به ارمغان آورد.

شنبه|ا|3|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفتاب]

[مشاهده در: www.aftabnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 76]