روح معماري 5 هزار ساله در هزاره سوم

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: روح معماري 5 هزار ساله در هزاره سوم
مديريت- عباس ثابتي‌راد:
عادت كرده بوديم كه اگر حرف از توسعه پايدار مي‌زنيم، بايد چشم در چشم كارشناسي، استاد دانشگاهي و يا همكار روزنامه نگاري بدوزيم.

عادت كرده بوديم كه اگر قرار است از بودجه‌هاي جاري و يا عمراني سخن مي‌گوييم روبه‌روي مديري شهري بنشينيم و از ميزان پيشرفت طرح‌هاي عمراني بپرسيم. اين عادت‌ها يك سابقه تاريخي ديرينه بود. همان ماجراي دوري دانشگاه و مديريت‌ها؛ موضوعي كه با گذشت قريب به يك قرن هنوز هم ادامه دارد. اما اين‌بار وقتي كه روبه‌روي محمد علي دوايي فر، شهردار دزفول نشستيم كمي موضوع فرق كرد.

او جزء معدود شهرداراني بود كه سخن از توسعه پايدار به ميان آورد. او شهرداري بود كه نگران آلودگي‌هاي زيست‌محيطي بود و دغدغه اين را داشت كه چرا گوزن زرد دزفول در دوره‌اي رو به انقراض گذاشته است. دادن روحي تازه به حريم رودخانه دز مي‌توانست لبخند را به لبانش بنشاند و اتفاقا در فعاليت‌هاي عمراني هم سخت گير.

* ‌ويژگي شهر دزفول چيست؟

شهر دزفول قدمتي 5 هزار ساله دارد و به شهري با بناهاي آجري معروف است. چرا كه تمام بناهاي شهر از آجر است. شايد كيفيت و به كارگيري اين مصالح بود كه با توجه به گرماي هواي اين شهر توانسته در طول قرن‌ها، همچنان پا برجا باقي بماند. رودخانه دز كه از وسط شهر عبور مي‌كند و در واقع 5 كيلومتر از رودخانه از دل شهر مي‌گذرد ويژگي منحصر به فردي به شهر داده و باعث ايجاد پتانسيلي قوي در شهر شده است.

شهرداري دزفول هم با توجه به نيازهاي مردم و رويكرد شورا، به مسائل زير بنايي پرداخت. البته خروج از موضوعات روزمره اداره شهر امكان‌پذير نبود. اما با توان ويژه‌اي كه نشأت گرفته از مردم بود، توانستيم علاوه بر فعاليت‌هاي روزمره به سمت مسائل زيربنايي شهر گام برداريم. در اين راستا، طي يك فراخوان جمعي از شهروندان نظر سنجي شد و در حدود 600 پيشنهاد از سوي شهروندان ارائه شد و با توجه به‌نظرات تخصصي مديريت شهري و مديريت استان، سند چشم‌اندازي نوشته شد تا مردم بتوانند براساس آن، مديريتي پاسخگو را در شهر حس كنند و خواسته‌هايشان را در آينده از مديران مطالبه كنند.

سند چشم‌اندازي كه طراحي كرديم براساس سه محور استوار است كه در محور اول، ارتقاي توانمندي‌هاي فرهنگي و تاريخي شهر است. محور دوم سند، ايجاد درآمد پايدار براي شهر نه براي شهرداري. مديريت شهري دزفول معتقد است كه وقتي شهر درآمد پايدار و ثابت داشته باشد، شهرداري هم درآمدي پايدار خواهد داشت. محور سوم سند نيز تامين سرانه‌هاي خدماتي و رفاهي براي شهر است. متأسفانه سرانه‌هاي خدماتي و رفاهي در طول سال‌هاي گذشته به‌ويژه دوران دفاع مقدس از بين رفته بود و تا به امروز هم اتفاق مهمي در آنها نيفتاده است.

* ‌براي دستيابي به اهداف سند چشم‌انداز و محورهاي ياد شده چه برنامه‌اي در
دست داريد؟

براساس آنچه در سند پيش‌بيني شده برنامه‌هاي مختلفي در دست اجرا است. سه راهكار عمده براي دستيابي به محورهاي سه‌گانه سند چشم‌انداز در نظر گرفته شده است كه اولين آن استفاده از پتانسيل‌هاي موجود در رودخانه دز است. در واقع با توسعه صنعت گردشگري و توجه به مسائل زيست‌محيطي مي‌توان از اين توان بهره‌مند شد‌ و به اهدافمان نزديك شويم. از سويي توجه به تامين سرانه‌هاي فضاي سبز در ساحل رودخانه دز مي‌تواند به اين هدف كمك فراواني كند.

دومين راهكار براي دستيابي به اهداف سند، استفاده از پتانسيل‌هاي بافت كهن شهري است. با توجه به اينكه دزفول در حال حاضر 200 هكتار بافت كهن دارد كه بسيار هم ارزشمند است، اين بافت شرايط بافت فرسوده را دارد. اما با توجه به بناهاي ارزشمند اين بافت‌ تاريخي داراي ارزش معماري در شهر است . حدود 180 اثر تاريخي ثبت شده در اين محدوده به نوعي مي‌تواند پتانسيلي قابل توجه در شهر باشد. هر چند در حال حاضر شناسايي و ثبت برخي آثار ديگر در اين بافت در دستور كار قرار گرفته است. مديريت شهري دزفول به اين نتيجه رسيده است كه بافت كهن شهر با توجه به سابقه تاريخي ديرين‌اش مي‌تواند نبض اقتصادي شهر باشد.

ترديدي نيست كه اين بخش پتانسيل بسيار بالاي اقتصادي دارد. يعني با پردازش به اين بافت، برخي اهداف مهم سند تحقق مي‌يابد. سومين راهكاري كه پيش‌بيني كرديم، استفاده از اراضي حاشيه شهر است. اين مشكل همه شهرهاي كشور است كه در داخل محدوده شهري به‌دليل جمعيت ساكن زياد، امكان جبران سرانه‌هاي مختلف وجود ندارد. بلكه حاشيه شهرها هستند كه مي‌توانند با سرمايه‌گذاري به‌مراتب كمتر، سرانه‌هاي قابل توجهي در آن براي شهر ايجاد كنند.

* ‌ آيا اين حجم كار در كنار حل مسائل جاري شهر توان ويژه‌اي نمي‌طلبد؟

مسلما همين طور است. نگاه تخصصي ما به اين مسئله باعث به كار‌گيري نيروهاي متخصص بسيار شده است. در طراحي سند چشم‌انداز حدود 20 طرح مطالعاتي تعريف شده است؛ طرح‌هايي كه مردم در جريان آن قرار گرفته‌اند. اما از آنجا كه مديريت شهري به خاطر درگيري با موضوعات روزمره شهر نمي‌توانست به نحو مقتضي تمامي مراحل طراحي و اجراي سند چشم‌انداز را به‌طور جدي پيگيري كند، از نيروهاي متخصص براي اين امر استفاده كرد. در همين راستا مهندسان مشاور چغازنبيل را به‌عنوان مديريت طرح در نظر گرفته تا بر چگونگي اجرا و تحقق اهداف سند چشم‌انداز نظارت كامل داشته باشند تا تمام اين طرح‌ها به خوبي هدايت و راهبري شوند.

حفظ محيط‌زيست و توجه به توسعه پايدار از دغدغه‌هاي شهرداري دزفول است. خوشبختانه در تمام مراحل نظر مردم نيز بر چگونگي طراحي سند و در مراحل بعد از اجراي آن لحاظ مي‌شود و اين دغدغه شهرداري نيز برآمده از نگاه مردمي است.

* ‌اما به‌نظر مي‌رسد كه توجه به بافت فرسوده و به تعبير شما بافت كهن شهري مي‌تواند نقطه كليدي سند چشم‌انداز دزفول باشد.

‌ يكي از ارزشمند‌ترين ميراث ما در دزفول، حفظ بافت كهن شهري است كه مديريت طرح با حساسيت ويژه به آن توجه دارد. در واقع هدف داشتن يك طرح اجرايي و كامل است تا بتوانيم بافت كهن شهري را به مسيري اقتصادي و توانمند بكشانيم. البته نبايد فراموش شود كه با توجه به موضوعات مختلف در طول سال‌هاي گذشته از جمله 8 سال دفاع مقدس و همچنين نبود بودجه كافي، تاكنون آنگونه كه بايد به هسته مركز شهر آجر رسيدگي نشده است. در واقع مسئوليت بافت كهن دزفول كه در دنيا به معماري آجري شهره است، به‌عهده سازمان نوسازي و بهسازي است. اين سازمان به طور مستقل رسيدگي به بافت كهن را به‌عهده دارد. در واقع اين سازمان جزو 5 سازمان نوسازي و بهسازي مجرب در سطح كشور است كه فعاليت آن درخصوص بافت كهن، از نظر سازمان همياري‌ها بسيار قابل توجه ارزيابي شده است.

اگر بخواهم خلاصه بگويم، شالوده سند چشم‌انداز با تكيه بر مديريت واحد شهري، حول دو ركن اصلي است: اول رونق و احياي ويژگي رودخانه دز به‌عنوان بستر اصلي شكل‌گيري شهر و دوم توجه به بافت كهن شهري كه ميراثي گرانبها از گذشتگان است.

* ‌ سند چشم‌انداز چند ساله است؟

اين سند براي اجرا 5 ساله پيش‌بيني شده است. اما با توجه به اهداف سند چشم‌انداز 20 سال براي آن تصوير شده است. اين سند يك سند راهبردي بلندمدت است كه سياست‌هاي آتي شهر را در برمي‌گيرد. در واقع احداث طرح‌هاي مختلف در طول 5سال بايد انجام شود، اما رسيدن به اهداف مطرح شده در سند، طي زمان 20 ساله مورد نظر است.

* پس با توجه به اين فعاليت‌ها كه قابل توجه به‌نظر مي‌رسد بايد بودجه خوبي در اختيار داشته باشيد.

بودجه ما اتفاقا زياد نيست. بودجه مصوب شهرداري به همراه سازمان‌هاي مختلف در حدود 40ميليارد تومان است كه خوشبختانه سياست عمده ما در نحوه هزينه است. صرفه‌جويي و دقت در هزينه براي مديريت شهري نوعي درآمدزايي به حساب مي‌آيد. اين سياست به‌عنوان يكي از كليدي‌ترين سياست‌هاي مديريت شهري است. از اين رقم كه براي بسياري از شهرداري‌هاي كشور، رقم چنداني نيست، ما به بهترين نحو ممكن استفاده مي‌كنيم. شايد به همين دليل است كه دستيابي به اهداف مطروحه در سند با توجه به بودجه مورد نظر چندان منطقي به‌نظر نرسد. اما شهرداري دزفول در طول 2-3 سال گذشته نشان داده كه اين امر ممكن است.

* ‌توجه به اقليم و بهره‌مندي از الگو‌هاي معماري گذشته در شهرها مدت‌هاست كه فراموش شده است. در سند چشم‌انداز تا چه اندازه به اين مشخصه‌ها تاكيد شده است. با توجه به اينكه دزفول شهري با قدمت 5هزار ساله و با معماري آجر است.

يكي از نقاط قوت سند، استفاده از مشاوران متخصص در طر‌ح آن است. مطالعات گسترده و توجه به ويژگي‌هاي اقليمي، جزء لاينفك طراحي سند چشم‌انداز شهر دزفول است. شهر دزفول بافت كهن غني دارد. مشاوران ما در طراحي سند اقليم، تناسبات شهر، ويژگي‌هاي طبيعي منطقه و حتي سلايق شهروندان را مورد توجه قرار داده‌اند. هر چند با داشتن فناوري‌هاي نوين توجه به اين مشخصه‌ها برايمان بيشتر حائز اهميت است. در مجموع مديريت شهري از روندي كه تاكنون در طراحي سند چشم‌انداز اتفاق افتاده راضي است. سعي بر اين است كه تمام مسائل اقليمي، طبيعي و تاريخي در شهر احياء و به كار گرفته شود.

از آنجا كه سند براساس 2 محور رودخانه و بافت كهن تدوين شده است، اين دو محور بستر اصلي كار ماست. تمام طرح‌هاي آينده شهر در چشم‌انداز 20 ساله و يا كوتاه مدت اجرايي
5 ساله براساس اين دو ركن طراحي شده است. در واقع مبناي توسعه شهر دزفول بر تاريخ شهر و ويژگي‌هاي اقليمي و طبيعي آن است.

شنبه|ا|3|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 255]