حزب حاكم تركيه، فرازونشيب‌هاي عرصه سياست

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: حزب حاكم تركيه، فرازونشيب‌هاي عرصه سياست

تركيه در سال 2011 ميلادي دوران اوج محبوبيت رجب طيب اردوغان و سرآغاز افول سياست‌هاي حزب حاكم عدالت و توسعه در صحنه‌هاي داخلي و خارجي را تجربه كرد.‏

سال 2011 ميلادي در صحنه سياست داخلي و خارجي براي تركيه سالي پر تلاطم بود. ‏

اين كشور در نيمه اول سال، اوج محبوبيت اردوغان در صحنه سياست داخلي و در كشورهاي منطقه را آزمايش كرد و در نيمه دوم سال با زمينه‌هاي كاهش اميدهاي اردوغان براي پيشبرد اهداف بلند پروازانه خود رو به رو شد. ‏

انتخابات 22 خرداد و پيروزي چشمگير حزب حاكم عدالت و توسعه، بيماري اردوغان، زلزله شهر «وان» در شرق تركيه و حادثه كشته شدن 35 روستايي در عمليات هوايي ارتش، مهمترين وقايع سال 2011 در سياست داخلي تركيه بود. ‏

در صحنه سياست خارجي، شكست ديپلماسي آنكارا در قبال همسايگان، بازتاب تحولات بيداري اسلامي در كشورهاي عربي و آفريقا، تنش در روابط با ارمنستان، به رسميت شناختن كشتار ارامنه توسط عثماني‌ها در مجلس ملي فرانسه، تحولات سوريه، مخالفت شديد اتحاديه اروپا با عضويت تركيه در اين اتحاديه و نارضايتي روسيه و ايران از استقرار سامانه رادار دفاع سپر موشكي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو) در «مالاتيا»، تأثير تعيين كننده‌اي در سياست خارجي تركيه داشت. ‏

در اين گزارش تلاش شده تا تحولات مهم تركيه در دو بخش «تركيه در صحنه سياست داخلي» و «تركيه در صحنه سياست خارجي» مورد بررسي قرار گيرد. ‏

‏* تركيه در صحنه سياست داخلي ‏

حزب عدالت و توسعه تركيه به رهبري رجب طيب اردوغان در انتخابات پارلماني 22خرداد، بار ديگر ركورد شكست و براي سومين بار پياپي با كسب 9/49 درصد از كل آرا، بر آراي خود افزود و به چنان پيروزي بزرگي دست يافت كه هيچ نخست‌وزيري و هيچ حزبي در تاريخ جمهوري تركيه چنين پيروزي‌هايي را تجربه نكرده است. ‏

موفقيت‌هاي حزب حاكم در 9 سال گذشته در عرصه‌هاي اصلاحات و توسعه آزادي‌ها و دمكراسي، كاهش نقش نظاميان در سياست، اعطاي حقوق بيشتر به اقشار قومي و مذهبي از جمله دستاوردهاي دولت اردوغان بود كه زمينه اين پيروزي را فراهم آورد. ‏

دستاوردهاي دولت در عرصه‌هاي اقتصادي نيز در محبوبيت اردوغان نقش به سزايي داشت. اقتصاد تركيه كه 9 سال پيش به دليل بحران مالي با معضلات اساسي درگير بود، در سال گذشته ميلادي بعد از چين به بالاترين نرخ رشد در دنيا دست يافت، درآمد سرانه نيز افزايش يافت و تركيه از بيست‌و ششمين قدرت اقتصادي دنيا به مرتبه شانزدهم صعود كرد. ‏

‏*پيروزي چشمگير با مهار قدرت ‏

انتخابات پارلماني 22 خردادماه به رغم اينكه حزب حاكم عدالت و توسعه را براي سومين بار به قدرت رساند، ولي يك نكته ظريف در نتايج انتخابات، مانع از دستيابي اردوغان به آمال بلند پروازانه اش در تغيير بنيادين سيستم جمهوري تركيه و اهداف سياسي آتي وي شد. ‏

اردوغان سياست دراز مدت خود را بر پايه برقراري سيستم رياستي و حذف نخست وزير، اعطاي قدرت اجرايي به رياست جمهوري با تغيير قانون اساسي و تكيه زدن به مقام رياست جمهوري در يك سيستم رياستي استوار كرده بود. ‏

دستيابي اردوغان به اين نتيجه، نياز به كسب دوسوم يا دست كم سه ‌پنجم كرسي‌هاي مجلس داشت كه اين امر ميسر نشد و اميدهاي اردوغان بر باد رفت. ‏

برخي ناظران عقيده دارند كه مردم تركيه در آستانه انتخابات 22 خرداد، از روند چشمگير محبوبيت اردوغان در ميان مردم فقير،

تك روي‌هاي وي و اينكه اردوغان به رهبري تبديل شده است كه حرف آخر را مي‌زند، دچار وحشت شده و براي جلوگيري از اين امر، به احزاب مختلف راي دادند. ‏

اگر حزب پيروز اردوغان موفق به كسب دو سوم كرسي‌هاي مجلس مي‌شد، مي‌توانست بدون نياز به رأي ساير احزاب يا رجوع به آراي مردم، قانون اساسي را تغيير دهد. ‏

رجب طيب اردوغان براي آخرين بار است كه نخست وزيري تركيه را بر عهده مي‌گيرد.

تركيه در حالي وارد سال 2012 شده است كه با پشت سر گذاشتن تحولات عميق و سرنوشت ساز در نيمه اول سال 2011، اكنون با مشكلات باقي مانده از نيمه دوم همان سال دست به گريبان است. ‏

بر پايه اساسنامه حزب حاكم «عدالت و توسعه» هيچ يك از اعضا و مسؤولان اين حزب، بيش از سه بار حق نامزدي مجلس را ندارند و با اين حساب، اردوغان در انتخابات آتي حق نامزدي مجلس را نخواهد داشت. ‏

احزاب مخالف با علم به اين نكته و با وقوف به اين واقعيت كه اردوغان براي تغيير قانون اساسي به آراي آنان نياز دارد و حزب حاكم به تنهايي قادر به تغيير قانون اساسي نيست، از حالا بر لزوم برگزاري انتخابات رياست جمهوري در سال 2012 اصرار مي‌ورزند و مدعي هستند كه دوران رياست جمهوري عبدالله گل، رئيس‌جمهوري فعلي تركيه در سال 2012 به پايان مي‌رسد. ‏

حزب حاكم مدعي است كه دوران رياست جمهوري عبدالله گل در سال 2014 ( موعد انتخابات پارلماني آتي) پايان مي‌يابد. ‏

مقايسه خواست‌هاي احزاب مخالف و حزب حاكم، بر اين امر دلالت دارد كه احزاب مخالف خواهان بركناري عبدالله گل در سال 2012 و به احتمال قوي، تصاحب مقام رياست جمهوري از سوي رجب طيب اردوغان و در نتيجه برگزاري انتخابات عمومي آينده (2014) بدون حضور اردوغان در رهبري حزب عدالت و توسعه هستند.

حزب حاكم نيز با استناد بر اينكه مدت رياست جمهوري عبدالله گل در سال 2014 پايان مي‌يابد، قصد دارد اين حزب را با رهبري اردوغان وارد انتخابات كند و سپس اردوغان را به منصب رياست جمهوري بنشاند. ‏

* بيماري اردوغان ‏

بيماري غير مترقبه اردوغان در سال 2011، برخي شبهات را در مورد سلامتي وي بر انگيخت و سياستمداران تركيه به رغم حفظ ظاهر، تلاش مي‌كنند كه احتمال بركناري اردوغان از سياست را نيز در برنامه‌هاي خود مد نظر

قرار دهند. ‏

هر چند پزشكان معالج اردوغان گفته‌اند كه حال وي بعد از عمل جراحي بهبود يافته و غده‌هاي بيماري وي خوش خيم بوده است، زمزمه‌هايي در مورد بيماري اردوغان در جامعه تركيه و در محافل سياسي به گوش مي‌رسد. ‏

بيماري و مرگ شخصيت‌هاي مهم در تركيه همواره با توهم توطئه همراه بوده است. ‏

جامعه تركيه شاهد اعدام «عدنان مندرس» نخست وزير محبوب مردم اين كشور در دهه 1960 ميلادي بوده و بسياري از مردم بر اين باورند كه «تورگوت اوزال» رئيس‌جمهوري فقيد و محبوب تركيه نيز در دهه 1990 ميلادي مسموم شد. ‏

هواداران اردوغان از اين موضوع نگرانند كه پس از بركناري وي از رهبري حزب حاكم عدالت و توسعه به هر عنواني، هيچ يك از اعضاي حزب نتوانند به عنوان جانشين وي، قدرت حزب را حفظ كنند. ‏

در محافل سياسي از «بولنت آرينچ»، «احمد داود اوغلو»، «علي باباجان»، «بينالي ييلدريم» و چند تن ديگر به عنوان جانشين اردوغان سخن گفته مي‌شود، ولي هيچ يك از آنان نمي‌توانند جاي اردوغان را پر كنند. ‏

همچنين اين گمانه‌ زني نيز وجود دارد كه بعد از احراز مقام رياست‌جمهوري تركيه توسط اردوغان، عبدالله گل رهبري حزب عدالت و توسعه را عهده‌دار خواهد شد تا از بروز اختلاف در حزب جلوگيري كند. ‏

‏*زلزله «وان» و كشته شدن 35 روستايي

ماه‌هاي پاياني سال 2011 تركيه با حادثه دلخراش و تاسف بار وقوع دو زلزله مهيب در استان وان در مجاورت مرز تركيه با ايران بود. ‏

كشته شدن صدها تن در اين زلزله، بي خانمان شدن دهها هزار تن و كوچ جمع كثيري از مردم وان به ديگر شهرهاي تركيه از جمله مواردي بودند كه دولت را با مشكلات مالي و اجتماعي جديدي مواجه كردند.

معضل فعاليت مسلحانه حزب غير قانوني «پ.ك.ك» عليه تركيه در سال 2011 ميلادي نيز ادامه داشت و وقوع حادثه كشته شدن 35 روستايي در عمليات هوايي ارتش در يك منطقه مرزي تركيه با عراق در آخرين روزهاي سال 2011، بر شدت ناآرامي‌ها در مناطق كرد نشين تركيه افزود. ‏

شهرهاي كردنشين تركيه در اين روزها صحنه اعتراض‌ها و تظاهرات عليه كشتار روستاييان يادشده بود. ‏

مقامات تركيه اين موضوع را پذيرفته‌اند كه افرادي كه در اين حملات كشته شدند،غير نظامي بودند. ‏

رئيس‌جمهوري و نخست وزير تركيه از بروز اين حادثه ابراز تاسف كردند. ‏

هزاران معترض در شهرهاي استانبول، «مرسين»، «يوكسكوا»، «حكاري» و «شيرناك» با برگزاري تظاهرات، شعارهايي در اعتراض به كشته شدن روستاييان مرزنشين در حمله جنگنده‌هاي تركيه سر دادند. ‏

رسانه‌ها اعلام كردند كه نظاميان تركيه به اشتباه و با ظن اينكه روستاييان يادشده عضو حزب غير قانوني «پ.ك.ك» هستند، اقدام به بمباران كرده اند. ‏

اهالي منطقه گفتند كه كشته شدگان افرادي بودند كه از اقليم كردستان عراق به تركيه گازوئيل و سيگار قاچاق مي‌كردند. ‏

احزاب مخالف و مسئولان حزب «صلح و دمكراسي» كه در مناطق كرد نشين تركيه از نفوذ بيشتري برخوردار است ، دولت را مسئول اين حادثه خواندند.

آنچه مسلم است، اينكه احزاب مخالف دولت درصدد بهره‌برداري سياسي از اين حادثه هستند و كوچكترين تمايلي براي محدود كردن بحث درباره اين حمله ندارند.

* تركيه در صحنه سياست خارجي

تحولات جهاني به ويژه پس از آغاز روند بيداري اسلامي در كشورهاي عربي و شمال آفريقا، سياست تركيه را در سال 2011 از مساله «صفر با همسايگان» به «تنش با همسايگان» سوق داد.‏

تركيه بر خلاف سياست هشت سال گذشته خود تا اواخر سال 2010، در توسعه مناسبات با كشورهاي همسايه كه بر اساس «مسأله صفر با همسايگان» و در راستاي ايجاد اعتماد و رفع تنش با كشورهاي منطقه به مورد اجرا گذاشته بود، در سال 2011 در مناسبات با همسايگان دچار مشكل شد. ‏

تنش با سوريه، به دليل رويكرد تركيه به بازي در زمين غرب عليه سوريه، نارضايتي ايران و روسيه از پذيرش سامانه رادار دفاع سپر موشكي ناتو در خاك تركيه، تنش در روابط با ارمنستان، اعتراض قبرس و يونان به سياست‌هاي تركيه در درياي مديترانه، اعتراض عراق به مداخله تركيه در امور داخلي آن كشور، اقدام فرانسه در به رسميت شناختن كشتار ارامنه به دست عثماني و محاكمه منكران آن و مخالفت شديد اتحاديه اروپا با عضويت تركيه در آن اتحاديه از جمله موارد مشخصي از تنش‌ها در سياست خارجي تركيه در سال 2011 بود. ‏

اين در حاليست كه تركيه در سال‌هاي 2009 و 2010 ميلادي دوران بهار مناسبات خود با كشورهاي همسايه و منطقه را آغاز كرده بود و به طور بي سابقه‌اي در تاريخ اين كشور با هيچ يك از همسايه‌هايش مساله‌اي نداشت. ‏

سال 2011 در دوران اقتدار 9 ساله دولت رجب طيب اردوغان شكوفا‌ترين دوران مناسبات تركيه و آمريكا بود. ‏

‏*آغاز تنش ميان تركيه و همسايگان ‏

در سال 2011 نقش تركيه در همگامي با غرب و پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) در تحولات بيداري اسلامي در تونس، مصر، ليبي، سوريه، بحرين و يمن، سياست مسأله صفر با همسايگان تركيه را نيز

زير سؤال برد. ‏

تركيه در سال 2011 حمايت از مخالفان در سوريه را به طور آشكار در دستور كار خود قرار داد و برگزاري بيش از پنج نشست مخالفان بشار اسد، رئيس‌جمهوري سوريه در تركيه موجب واكنش دمشق عليه آنكارا شد. ‏

اظهارات رهبران تركيه از جمله عبدالله گل، رئيس‌جمهوري، رجب طيب اردوغان نخست وزير و احمد داود اوغلو وزير امور خارجه تركيه، حاوي واژه‌هاي تهديد‌آميز بود و نشان داد كه در مورد سوريه، تركيه با آمريكا همسو حركت مي‌كند. ‏

برخي ناظران آگاه عقيده دارند تركيه در دوران جديد و به ويژه پس از آغاز خيزش‌هاي مردمي در شمال آفريقا، با وارد شدن به يك مرحله جديد در سياست خارجي، تلاش كرد به عنوان يك بازيگر جهاني وارد عرصه شود و در اين راستا درصدد است از رقباي خود در منطقه پيشي گيرد و با ضديت با رژيم صهيونيستي، جايگاه رهبري در جهان اسلام را به جاي ايران، مصر و عربستان سعودي به دست گيرد. ‏

به عقيده اين ناظران، اگر چه آنكارا روابط خود را با رژيم صهيونيستي به حالت تعليق درآورده و اين نكته مطلوبي براي كشورهاي منطقه است، اما دو رويكرد ديگر تركيه در قبال استقرار سامانه رادار دفاع سپر موشكي ناتو در اين كشور، همچنين موضع تركيه در قبال تحولات سوريه و سكوت آنكارا در مقابل حكام عربستان سعودي، بحرين و يمن ابهاماتي را نزد مردم منطقه ايجاد كرده است. ‏

برخي ديگر از كارشناسان امور راهبردي بر اين عقيده‌اند كه روند سياست خارجي جديد تركيه، حركت در راستاي روياي امپراتوري عثماني است و بروز يك قدرت نوظهور در منطقه در مجاورت مرزهاي روسيه و ايران براي آمريكا و ناتو نيز پرجاذبه است. ‏

«علي بولاچ» از مفسران برجسته تركيه در پي بروز نا آرامي‌هاي اخير در سوريه، اين امر را توطئه آمريكا براي ضربه زدن به همكاري‌هاي منطقه‌اي و مناسبات تركيه با ايران و سوريه ارزيابي كرد. ‏

بولاچ در مقاله‌اي تحت عنوان «سياست تركيه در قبال سوريه» در روزنامه «زمان» نوشت: با تغيير سياست آنكارا مقابل دمشق، سياست «مساله صفر با همسايگان» دولت تركيه نه فقط اعمال نشد، بلكه حالت فاجعه به خود گرفت. ‏

وي با انتقاد تند از سياست آنكارا در قبال دمشق اضافه كرد: مناسبات دو كشور تا چند ماه پيش به خوبي پيش مي‌رفت ولي اكنون تبديل به خصومت شده است. ‏

‏«علي بولاچ» افزود: تركيه با استناد بر اينكه بشار اسد، رئيس‌جمهوري سوريه به موقع دست به اصلاحات نزده است و با شعار مخالفت با كشتار مردم در سوريه، سياست تازه‌اي را در قبال دمشق به مورد اجرا گذاشته است، ولي اين ادعاها نمي‌تواند توجيه كافي داشته باشد و سياست تركيه مشكوك است. ‏

اين نويسنده اضافه مي‌كند كه تركيه در قبال كشته شدن دهها هزار تن از مسلمانان در عراق، آن هم با بمب‌هاي جنگنده‌هاي آمريكايي كه از پايگاه «اينجرليك» در جنوب تركيه به پرواز در آمده بودند، نظاره گر ماند و اكنون نيز تماشاگر قتل عام مخالفان در بحرين و يمن است. ‏

مفسر سياسي روزنامه «زمان» افزود: آمريكا براي ضربه زدن به همكاري‌هاي ايران، تركيه و سوريه توطئه چيني مي‌كند و نگراني ما از اين است كه كساني، پاي تركيه را به مداخله نظامي در سوريه بكشانند. ‏

‏«سميح اديز» مفسر سياسي روزنامه «مليت» تركيه نيز معتقد است كه بيزاري مردم منطقه از سياست‌هاي تركيه، رو به افزايش است.

«اديز» در اواخر سال 2011 در مقاله‌اي تحت عنوان «شاكيان تركيه رو به افزايش است» نوشت؛ سياست‌هاي اخير تركيه موجب دلسردي ايران، عراق، مصر و سوريه از تركيه شده است. ‏

وي با عنوان اينكه سياست تركيه در قبال سوريه و پذيرش سامانه رادار سپر دفاع موشكي آمريكا در خاك تركيه موجب بروز اعتراض‌هايي از سوي ايران شده است، افزود: نوري مالكي، نخست وزير عراق نيز اخيراً از مداخله تركيه در امور داخلي عراق شكايت كرده است. ‏

‏«اديز» اضافه كرد: اعتراض‌هايي از سوريه نيز عليه تركيه وجود دارد و محافلي در آن كشور مدعي هستند كه تركيه در امور داخلي سوريه دخالت و از گروه‌هاي مسلح سوري حمايت مي‌كند. ‏

سميح اديز نوشت: در پي تشديد تنش ميان آنكارا و دمشق، ارتش تركيه اعلام كرده است تدابير نظامي لازم را براي رويارويي با هر گونه سناريويي اتخاذ كرده است. ‏

وي اضافه مي‌كند: با توجه به وجود قدرت‌هاي مخالف دولت تركيه و حامي بشار اسد، رئيس‌جمهوري سوريه در آن كشور، حتي در صورت سرنگوني اسد نيز اين خصومت ادامه خواهد داشت و براي مشاهده و

پيش بيني اين موضوع نيازي نيست كه از ارتفاع بالا به مسائل نگاه شود. ‏

مفسر سياسي روزنامه مليت افزود: به رغم اينكه اخيراً صداهايي در كوچه و بازارهاي كشورهاي منطقه مبني بر محبوبيت تركيه به گوش مي‌رسيد، اين موضوع با واقعيت چندان منطبق نيست، و رفته رفته صداهايي حاكي از بيزاري از تركيه در منطقه به گوش مي‌رسد. ‏

دوشنبه|ا|19|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 219]