نگاهي بر دانستني‌هاي قرآني

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: نگاهي بر دانستني‌هاي قرآني
گروه خبرنگاران افتخاري / محمد كاكاوند: اعجاز عددي، تاريخ در قرآن، علم محكم و متشابه، قصص قرآن و ...از جمله دانستني‌هايي است كه در اين كتاب الهي در اختيار ما مي‌گذارد، در اين نوشتار نگاهي داريم بر تعدادي از اين دانستني‌هاي قرآن.
«اعجاز عددى قرآن كريم» يكى از رشته‌هاى قرآن‌پژوهى جديد است كه مقصود آن نشان‌دادن نظم اعجازگونه رياضى قرآن كريم است. نخستين كسى كه اين مسأله را پيش كشيد و حيرت و اعجاب جهانيان را برانگيخت، دكتر رشاد خليفه مصرى‌الاصل و استاد كامپيوتر در دانشگاه‌هاى آمريكا بود كه فرضيه عدد نوزده را پيش كشيد كه بسم‌اللَّه‌الرحمن الرحيم، نوزده حرف است و كلمه «اسم» نوزده بار در قرآن آمده است، و كلمه جلاله (اللَّه) 2698 بار كه مضربى از نوزده است؛ يعنى 19 ضرب در 142؛ و «الرحمن» 57 بار (3 ضرب در 19)، و «الرحيم» 114 بار (19 ضرب در 6) در قرآن به‌كار رفته است.

اما نظريه او از آن جهت كه عدد نوزده عدد مقدس بابيان و بهاييان است، مشكلات جدى به وجود آورد. اشكال ديگر نظريه او اين بود كه تا حدودى «حساب‌سازى» در آن مشاهده شد. از جمله يكى از بزرگ‌ترين قرآن‌پژوهان ايران، آقاى دكتر محمود روحانى، كه صاحب يكى از دقيق‌ترين فرهنگ‌ها و فهرست‌هاى آمارى قرآن است (به‌نام فرهنگ آمارى كلمات قرآن كريم / المعجم الاحصائى لألفاظ القرآن الكريم، 3 مجلد، طبع مشهد، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوى)، بررسى جديد و دقيقى درباره آمار كلمه جلاله (اللَّه) در قرآن انجام داده و با قاطعيت تمام آمار اين كلمه را 2699 نشان مى‌دهد كه با آمار رشاد خليفه يك عدد اختلاف دارد.

- كتاب عبدالرزاق نوفل اعجاز عددى در قرآن‌كريم نام دارد و به قلم قرآن‌پژوه و قرآن‌شناس معاصر، آقاى مصطفى حسينى طباطبائى به فارسى ترجمه شده است. ذيلاً تعدادى از آمار و ارقام شگفت‌آور عبدالرزاق نوفل نقل مى‌شود:

* واژه دنيا در قرآن كريم 115 بار به‌كار رفته است، و واژه آخرت هم همين تعداد.

* شياطين 68 مرتبه، ملائكه هم همين تعداد.

* حيات 71 بار، موت هم همين تعداد.

* علم و معرفت و مشتقات آنها 811 بار، ايمان و مشتقات آن هم همين تعداد.

* ابليس يازده بار، و استعاذه از او هم به همين تعداد.

* كلمه يوم به معناى روز (به صورت مفرد) 365 بار به تعداد روزهاى سال (شمسى) در قرآن به كار رفته است و به صورت تثنيه و جمع سى بار، به‌تعداد روزهاى ماه.

* كلمه شهر به معناى ماه، 12 مرتبه در قرآن ديده مى‌شود به تعداد ماه‌هاى سال.

- كتاب دكتر ابوزهراء النجدى، قرآن‌پژوه شيعه «من الاعجاز البلاغى و العددى للقرآن الكريم» نام دارد. ذيلاً چند تناسب و ظرافت جديد عددى قرآنى را كه او پيدا كرده است نقل مى‌كنيم:

* ساعت / الساعه در قرآن كريم 24 بار به‌كار رفته است به تعداد ساعات شبانه‌روز.

* سماوات السبع يا سبع سماوات، هفت بار به‌كار رفته است.

* «سجد» و مشتقات آن 34 مرتبه به‌كار رفته است كه برابر مجموع سجده‌هاى هفده ركعت نماز شبانه‌روزى است، از قرار هر ركعتى دو سجده، جمعاً 34 سجده.

* لفظ صلاه و قيام و اقيموا و مشتقات آن 51 بار به‌كار رفته است كه برابر با هفده ركعت نماز واجب و 34 ركعت نماز مستحب شبانه‌روزى است.

* مشتقات وصى / توصيه به تعداد اوصياى الهى دوازده بار به كار رفته است.

* لفظ شيعه و مشتقاتش دوازده بار در قرآن به كار رفته است.

* مشتقات فرقه، 72 بار به كار رفته است و اين به تعداد 72 فرقه اسلامى است.

* كلمه (امام) به معناى رهبر و زمامدار الهى به صورت مفرد و جمع 12 بار در قرآن كريم تكرار شده است كه مطابق است با روايات نقل شده از پيامبر اسلام (ص) از طريق شيعه و سنى مبنى بر اينكه تعداد امامان بعد از ايشان 12 نفر هستند.

* كلمه (رجل) به معناى مرد مساوى كلمه (امراه) به معناى زن هر كدام 24 بار آمده است.

* كلمه (الحسنات) به معناى خوبى‌ها و كلمه (سيئات) به معناى گناهان هر كدام 180 بار تكرار شده است.

* كلمه (الحياه) به معناى زندگى وكلمه (الموت) به معناى مرگ هر كدام 145 بار تكرار شده است.

* كلمه (ارسل) به معناى فرستاد و مشتقات آن 513 بار در قرآن كريم تكرار شده است و نام 28 پيامبرى كه در قرآن از آنها نامى آورده شده است نيز مجموعاً 513 بار تكرار شده است.

* كلمه (الرسل) به معناى پيامبران و كلمه (الناس) به معناى مردم هر كدام 368 بار تكرار شده است.

* كلمه (سرور) به معناى شادى و كلمه (حزن) به معناى غم و اندوه هر كدام 4 بار تكرار شده است.

* كلمه (الحر) به معناى گرما و كلمه (البرد) به معناى سرما هر كدام 4 بار تكرار شده است.

- يكى از دلايل حقانيت قرآن آن است كه خداوند متعال در سوره صف آيه 6 مى‌فرمايد: «و به ياد آوريد هنگامى كه عيسى پسر مريم گفت اى بنى اسرائيل من فرستاده خدا به سوى شما هستم در حالى كه تورات را كه قبل از من نازل شده تأييد مى‌كند و بشارت دهنده هستم به پيامبرى كه بعد از من مى‌آيد و نام او احمد است».

همچنين خداوند در سوره اعراف، آيه 157 مى‌فرمايد: «مؤمنان كسانى هستند كه از پيامبرى پيروى مى‌كنند كه از هيچ بشرى تعليم نديده است همان پيامبرى كه يهوديان و مسيحيان نام او را در تورات و انجيل نوشته شده مى‌يابند».

حال اگر در همان زمان كه قرآن نازل شد، نام پيامبر در تورات و انجيل وجود نداشت فوراً علماى يهود كه دائماً از نزديك مراقب اسلام بودند براى اثبات عدم حقانيت قرآن به مسلمانان اعلام مى‌كردند كه چنين چيزى نيست و تورات و انجيل را به مسلمانان نشان مى‌دادند، در حالى كه چنين چيزى اتفاق نيفتاد و خود اين مسأله نشانگر اين است كه نام مبارك پيامبر در زمان نزول اين آيات در كتاب‌هاى مقدس يهوديان و مسيحيان بوده است و آنها با اين نام مقدس كاملاً آشنايى داشته‌اند به همين دليل خداوند متعال در سوره انعام آيه 20 مى‌فرمايد: «اهل كتاب (يهوديان و مسيحيان) پيامبر را مى‌شناسند همچنانكه فرزندان خود را مى‌شناسند». اما در قرن‌هاى بعد نام آن حضرت و اوصاف او را از تورات و انجيل به تدريج حذف كردند.

تاريخ قرآنى

- تا اواخر قرن چهارم، خطاطان، قرآن را به خط كوفى مى‌نگاشتند و در اوايل قرن پنجم هجرى خط زيباى نسخ جاى خط كوفى را گرفت.

- از ابوالاسود دوئلى، يحيى بن يعمر و نصر بن عاصم بعنوان نقطه و اعراب‌گذاران قرآن نام برده مى‌شود.

- كاتبان وحى را تا چهل نفر از صحابه باسواد هم شمرده‌اند كه ده تن از آنان عبارتند از:

1. اميرالمومنين على بن ابى طالب (ع) 2. ابوبكر، 3. عمر، 4. عثمان 5. ابىّ بن كعب 6. زيد بن ثابت

7.طلحه 8. زبير 9. سعد بن ابى‌وقاص 10. سالم مولى ابى حذيفه.

- چند تن از حافظان اوليه قرآن كريم از ميان صحابه پيامبر (ص) عبارتند از:

1. اميرالمومنين على بن ابى طالب (ع) 2. عثمان 3. ابن مسعود 4. ابىّ بن كعب 5. زيد بن ثابت 6. ابو زيد 7. سالم مولى ابى حذيفه 8. معاذ بن جبل

- قاريان هفت‌گانه يا قرّاء سبعه، كه در واقع ائمه قرائت و قرائت‌شناسى هستند، عبارتند از:

1. عبداللَّه بن عامر دمشقى 2. عبداللَّه بن كثير مكى 3. عاصم بن ابى النجود 4. زَبّان بن علاء 5. حمزه بن حبيب كوفى 6. نافع بن عبداللَّه مدنى7. على بن حمزه كسائى.

- قريب دو ثلث قرآن در مكه، و كمى بيش از يك ثلث آن در مدينه نازل شده است. تعداد آيات مكى 4468 آيه است و تعداد آيات مدنى 1768 آيه.

- قرآن كريم براى نخستين بار در ايران در سال 1246 هجرى قمرى در دوره قاجاريه با چاپ حروفى منتشر شد.

- اولين گردآورنده قرآن حضرت على (عليه السلام) است.

- نخستين شخصى كه علم تجويد را به رشته تحرير درآورد ابوعبيد قاسم بن سلام بود.

- سلمان فارسى اولين شخصى بود كه سوره حمد را به زبان فارسى ترجمه كرد.

- «ابان بن تغلب» كه يكى از شاگردان امام سجاد (عليه السلام) بود اولين شخصى بود كه در قرائت قرآن كريم كتاب نوشت.

- «ابوعلى محمد بن على بن حسين مُقْله اثنا عشرى» در سال 310 قمرى خط نسخ را ابتكار كرد و به سبب آسانى و زيبايى كه داشت بلافاصله جايگزين خط كوفى در كتابت قرآن شد.

- قرآن كريم براى اولين بار در سال 1694 ميلادى برابر با 1105 قمرى به اهتمام «ابراهام انكلمان» با مقدمه‌اى به زبان لاتين در هامبورگ منتشر شد.

- الكساندر روس اسكاتلندى براى اولين بار قرآن را به زبان انگليسى ترجمه نمود

علوم قرآنى

- پيشينه تفسير قرآن به زمان رسول اكرم (ص) برمى‌گردد؛ زمانى كه آن حضرت در پاسخ به پرسش‌هاى صحابه از آيات قرآن، آيات را تفسير مى‌فرمودند.

- اولين نمونه‌هاى تفسير علمى در شيعه به تفسير تبيان شيخ طوسى متوفى 460 برمى‌گردد.

- تفاسير الميزان، الفرقان، الكاشف، البصائر، نوين، نمونه، من هدى القرآن و پرتوى از قرآن از تفاسير مهم علمى قرن 14 هستند و تفاسير الميزان، المنار، الفرقان و فى ظلال القرآن چهار تفسير مهم و معتبر قرن چهاردهم هجرى هستند.

- تفاسير عياشى، على بن ابراهيم قمى و فرات كوفى از اولين نمونه تفاسير نگاشته شده هستند.

- موضع معتزله در تفسير قرآن، يك موضع كاملاً عقلى است و آنان عقل را بيشتر از نقل حجت مى‌دانند.

- اوج نگارش تفاسير روايى قرن يازدهم هجرى بوده است.

- يكى از ويژگى‌هاى مهم تفاسير قرن چهاردهم تكيه بر عقل و علم است.

- تفسير موضوعى قرآن يكى از دستاوردهاى قرآن‌پژوهى در قرن چهاردهم است و قبل از آن بصورت جدى و فراگير بدان پرداخته نشده بود.

- علامه طباطبائى على‌رغم اينكه به تأثير اسباب نزول در فهم قرآن اعتقاد دارد، بدليل ضعف سندى روايات اسباب نزول، استفاده از آن‌ها را در تفسير قرآن مورد ترديد قرار مى‌دهد.

- تأويل مربوط به متشابهات است ولى تفسير، دفع ابهام از تمام آيات.

- شأن نزول، عموميت لفظ آيه را تخصيص نمى‌زند و عموم آيه شامل افراد سبب نزول و غيرسبب نزول مى‌شود.

- روشن‌ترين مصاديق آيات متشابه در آيات مربوط به صفات و افعال الهى قرار گرفته است.

- مهم‌ترين علت و انگيزه جعل و تحريف در اسباب نزول انگيزه‌هاى سياسى، مثل توجيه خلافت، فضيلت‌سازى و همچنين انگيزه‌هاى مذهبى بوده است.

- روايات اسباب نزول، كه شمار آن‌ها به چندين هزار مى‌رسد، غالباً از اهل سنت نقل شده و غيرمستند و ضعيفند.

- وقف بين دو جمله كه با هم ارتباط لفظى و معنايى ندارند و هر كدام جمله مستقلى به شمار مى‌روند وقف تام ناميده مى‌شود.

- وقف بر رؤوس آيات از موارد وقف تام شمرده مى‌شود.

- علومى كه براى فهميدن و فهماندن و شناخت و شناساندن هر چه عميق‌تر و دقيق‌تر قرآن كريم به‌وجود آمده است، «علوم قرآنى» نام دارد. برخى عناوين اين علوم و فنون قرآنى از اين قرار است:

1) تاريخ قرآن 2) علم رسم [رسم‌الخط] 3) شناخت مكى و مدنى4) علم شأن نزول / اسباب نزول 5) علم شناخت ناسخ و منسوخ 6) علم محكم و متشابه 7) تحدّى، اعجاز و تحريف‌ناپذيرى قرآن 8) تفسير و تأويل 9) قرائت، تجويد و ترتيل 10) فقه قرآن يا احكام قرآن 11) اعراب قرآن يا نحو و دستور زبان قرآن 12) قصص قرآن 13) علم واژگان‌شناسى قرآن 14) علم يا فن ترجمه قرآن.

- متشابهات كه طبق تصريح قرآن كريم (آل عمران، 7) در قرآن كريم وجود دارد، يعنى آيه‌ها و عباراتى از قرآن كه آن‌ها را نمى‌توان و نمى‌بايد به معناى ظاهرى گرفت. مانند اين‌كه «عرش الهى بر آب بود». در برابر متشابهات، محكمات است كه بخش اعظم قرآن را تشكيل مى‌دهد و معناى آنها از ظاهرشان برمى‌آيد؛ مانند «الوالدات يرضعن أولادهن حولين كاملين» (بقره، 233) (مادران بايد فرزندانشان را دو سال كامل شير دهند). متشابهات در قرآن كريم در حدود دويست آيه در ميان 6236 آيه است. تأويل متشابهات جايز و بلكه لازم است و آن وظيفه و در حد توان راسخان در علم و ايمان است و برعكس، تأويل محكمات غيرلازم و ممنوع است.

- مهم‌ترين تفسير قديم جهان اسلام تفسير طبرى مورخ و محدث بزرگ ايرانى است (متوفى 310 ق.) كه به جامع‌البيان معروف است و در سى مجلد به طبع رسيده است. اين تفسير قديم‌ترين و مهم‌ترين تفسير نقلى يا مأثور جهان اسلام هم شمرده مى‌شود.

- قديم‌ترين تفسيرهاى شيعه يكى تفسير على بن ابراهيم قمى است كه در دو مجلد به طبع رسيده است؛ و ديگر تفسير فرات كوفى. قمى و كوفى از رجال اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم هجرى‌اند.

- قديم‌ترين تفسير فارسى شيعه اماميه، تفسير ابوالفتوح رازى (متوفاى نيمه اول قرن ششم هجرى) است كه رَوض‌الجِنان و رَوح‌الجَنان نام دارد. اين تفسير در بيست جلد است و پيش‌ترها به كوشش علامه قزوينى، مرحوم قمشه‌اى، مرحوم شعرانى و اخيراً به كوشش دكتر محمد جعفر ياحقى و دكتر مهدى ناصح به طبع رسيده است.

- قديمي‌ترين تفسير عرفانى فارسى، تفسيركشف‌الاسرار و عده‌الابرار اثر رشيدالدين ابوالفضل ميبدى (م‌520 ق.) است كه مبتنى بر شيوه تفسيرى خواجه عبداللَّه انصارى است.

- جامع‌ترين تفسير قديمى شيعه اماميه، مجمع البيان در ده مجلد اثر ابوعلى امين‌الاسلام فضل بن حسن طَبرسى (م ‌548 ق) به عربى است كه به فارسى هم ترجمه شده است.

- مهم‌ترين تفسير شيعه در قرن چهاردهم هجرى تفسير الميزان، اثر شادروان علامه طباطبائى (م ‌1361 ش) است. اين اثر در بيست جلد به عربى نوشته شده است كه به فارسى نيز ترجمه شده است.

*****************************************************

محمد كاكاوند

منبع وبلاگ قرآني www.shefa-qoran.blogfa.com

شنبه|ا|3|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 281]