گامى به سوى رفع محروميت هاوقف، تلاشى براى خشنودى مردم و رضايت خداوند-بخش دوم

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: گامى به سوى رفع محروميت هاوقف، تلاشى براى خشنودى مردم و رضايت خداوند-بخش دوم
وقف در حل بسياري از مشكلات جامعه مي تواند نقش مهم و كارسازي را ايفا نمايد، از همين رو بايد به سمت و سويي كشيده شود كه نيازهاي واقعي و اساسي جامعه را حل كند.

از ديرباز تاكنون وقف به عنوان يك عمل صالح و شايسته به اشكال مختلف در بين همه ملل اسلامي و غيراسلامي وجود داشته است و در هر مقطع زماني و براساس نيازها و احتياجات روز انسان ها تحقق پيدا كرده است.

در ميان اديان مختلف نيز كمك و نوع دوستي و مساعدت به همنوعان يك امر پسنديده و مطلوب به حساب مي آيد و پيروان اين اديان با بخشش يا وقف بخشي از اموال خود در راه كمك به هم كيشان خويش به اين موضوع پرداخته اند.

با اين حال بايد گفت كه وقف پيش از اسلام وجود داشته و پس از ظهور اسلام نيز، آخرين دين خداوند بر آن صحه نهاده است.

آيه هاي احسان و انفاق، قرض الحسنه، تعاون، صدقه، امر به معروف و نهي از منكر، توصيه هاي اخلاقي و... را مي توان از جمله مصاديق وقف در قرآن، احاديث و روايات معصومين عليهم السلام برشمرد.

اما نكته حايز اهميت در موضوع وقف اين است كه بايد مسير وقف به سوي برطرف نمودن نيازهاي روز جامعه تغيير يابد و به نوعي برطرف كننده خواسته هاي اقشار محروم باشد، به عنوان مثال نبود يا كمبود فضاهاي آموزشي در مناطق محروم و دورافتاده، امروز به عنوان مشكل و معضلي پيش روي تحصيل در برخي شهرستان ها و روستاهاي كشورمان محسوب مي شود ولي در بسياري از اين مناطق محروم برخي از افراد خير با وقف قطعه زميني يا با احداث مكاني جهت فضاي آموزشي به رفع محروميت در آن مناطق كمك كرده اند، از همين رو گسترش فرهنگ وقف مي تواند به رفع محروميت در جامعه منجر شود.

تأثير بر مناسبات سياسي، فرهنگي و اجتماعي

وقف يك پديده اجتماعي است كه با محيط جغرافيايي و نظام ارزشي و هنجارهاي فرهنگي يك جامعه در ارتباط است.

حجت الاسلام محمدرضا كاشاني، مبلغ و مدرس علوم ديني درباره كاركردهاي وقف و تأثير آن بر مناسبات سياسي و فرهنگي جامعه مي گويد: «وقف مي تواند بر نظام اجتماعي و رفتارهاي سياسي و فرهنگي اثر گذاشته و به حل مسايل و مشكلات جامعه كمك كند و سبب محروميت زدايي در بخش هاي فقير جامعه شود، از همين رو دست اندركاران مسايل سياسي و فرهنگي و اجتماعي مي توانند موضوع وقف را از نگرش و ديدگاه خود مورد بررسي و كنكاش قرار داده و به تعريف نظري و عملياتي مطابق با هنجارهاي اجتماعي بپردازند.»

اين كارشناس علوم ديني ضمن تأكيد بر اين نكته كه وقف يك پديده اجتماعي است كه در جوامع انساني و رفتارهاي اجتماعي مشاهده مي شود و بر جريان هاي فرهنگي و سياسي مي تواند تأثيرگذار باشد، مي گويد: «در ماده 55 قانون مدني جمهوري اسلامي ايران آمده است: وقف عبارت است از اينكه عين مال حبس و منافع آن به رايگان در راه خدا داده شود، به بيان ديگر بايد گفت كه مال وقفي بايد در راه خير و خدمت به خلق خداوند مصرف شود و وسيله ارضاي خودخواهي و سودجويي قرار نگيرد، از طرفي هم در دين مبين اسلام انگيزه واقفين جلب رضاي خداوند متعال و نيت خير براي انجام يك وظيفه ديني و مذهبي بوده و افراد واقف نيز با انگيزه ثواب و دريافت اجر معنوي براي آخرت خود مبادرت به وقف اموال مي نمايند.»

كاشاني به گسترش فرهنگ وقف در جامعه اشاره مي كند و مي گويد: «اگر بتوانيم همچنان كه مقام معظم رهبري چند روز پيش در ديدار با مسئولان اداره اوقاف بيان فرمودند، فرهنگ وقف را گسترش دهيم قطعا به رفع محروميت از بخش هاي مهمي از جامعه كمك كرده ايم و شرايط زندگي عادي را براي افرادي كه جزء اقشار آسيب پذير محسوب مي شوند فراهم نموده ايم. چرا كه ترويج فرهنگ وقف سبب مي گردد تا اين موضوع در جامعه اسلاميمان نهادينه شود و افراد بسياري به انجام وقف به عنوان يك عمل صالح تشويق گردند.»

فرهنگ وقف و عدالت اجتماعي

بسياري از كارشناسان و صاحب نظران معتقدند يكي از مصاديق مهم وقف در جامعه اسلامي گسترش عدالت اجتماعي است، چون موقوفات مي توانند فاصله طبقاتي را كاهش دهند و به گسترش عدالت در جامعه كمك نمايند.

«علي اصغر رخ صفت» كارشناس مسايل اجتماعي و استاد دانشگاه در اين باره مي گويد: «تحقق عدالت اجتماعي و ارتقاي كيفيت زندگي و رفاه اجتماعي، توجه به وضعيت محرومين و اقشار كم درآمد جامعه و همچنين انسجام و يكپارچگي اجتماعي از پيامدهاي توسعه اجتماعي است و با مولفه هايي از جمله تحقق برابري، نيل به يكپارچگي اجتماعي، مشاركت اجتماعي در قالب انجمن ها و موسسات خيريه، نهادهاي مدني، پاسخگويي به ضرورت هاي اجتماعي، انسجام ملي و ارتقاي توانمندي هاي انساني ارتباط پيدا مي كند، از همين رو نقش وقف به عنوان يك عمل صالح و پسنديده در فرآيندهاي اجتماعي بسيار مهم و اساسي به نظر مي رسد.»

اين كارشناس امور اجتماعي به تأثير وقف در تحقق عدالت اجتماعي در جامعه اشاره مي كند و مي گويد: «اگر فرهنگ وقف به طور كامل در جامعه ما نهادينه شود قطعا به گسترش عدالت اجتماعي نيز منجر خواهد شد، چون وقف سبب مي گردد تا اقشار محروم و كم درآمد هم از امكانات خاصي بهره مند گردند و تا حدودي از محروميت خارج شوند.»

وي به ذكر مثالي در اين باره مي پردازد و مي گويد: «وقتي در يك روستا يا بخشي كه به دليل نبود امكانات آموزشي از قبيل دبستان يا دبيرستان فرزندان آن محيط از ادامه تحصيل محروم مي شوند، همين مسئله سبب ايجاد شكاف طبقاتي در جامعه مي شود اما هنگامي كه يك فرد يا افراد خير اقدام به تأسيس مدرسه و مكان آموزشي مناسب براي بچه هاي آن منطقه مي كنند و آن مكان را وقف دبستان يا دبيرستان مي نمايند همين مسئله از يك طرف سبب مي شود تا افراد آنجا از درس و تحصيل محروم نگردند و از طرف ديگر باعث مي شود تا شكاف طبقاتي به وجود آمده از بين برود و آنان نيز همچون ساير افراد جامعه بتوانند با خيالي راحت به ادامه تحصيل بپردازند.»

اهميت مديريت بر موقوفات

مي گويند تمامي شهرستان خدابنده، سراسر شهرستان ملاير، 60 درصد شهرستان تكاب، 25 درصد شهرستان قروه، حدود 120 هكتار از اراضي ممسني و قسمت اعظمي از شهرهاي كرمان و تنكابن وقفي هستند.

آمار ديگر از وقفي بودن 10 تا 90درصد اكثر اراضي استان ها و شهرستان هاي ايران حكايت دارد.

حجت الاسلام والمسلمين هادي قبادي، مشاور رئيس سازمان اوقاف و امور خيريه در گفتگو با سرويس گزارش روز كيهان، يكي از راه هاي نهادينه شدن وقف را مديريت درست بر موقوفات اعلام مي كند و مي گويد:«يكي از مهمترين راه هايي كه به ترويج و گسترش فرهنگ وقف كمك مي كند بهينه سازي مديريت وقف و نحوه اداره موقوفات است، به بيان ديگر وقتي كه مردم مي بينند موقوفات به خوبي اداره مي شوند و به حال خود رها نمي شوند قطعاً تشويق مي شوند كه به اين موضوع مهم توجه نشان دهند، اما عكس اين قضيه، اگر مشاهده شود كه هر مكاني پس از وقف به حال خود رها شده و هيچگونه نظارتي هدفمند و قانونمند بر آن اعمال نمي شود و متولي خاصي ندارند، بدون شك اين مسئله مي تواند به دلسرد شدن مردم و رويگرداني آنها به مسئله وقف منجر شود. با اين حال نوع مديريت بر موقوفات و نحوه اداره آن از نگاه مردم بسيار حائز اهميت است.»

مشاور رئيس سازمان اوقاف و امورخيريه در پاسخ به اين سؤال كه آيا توانسته ايم فرهنگ وقف را به درستي نهادينه كرده و اهميت وجودي آن را براي مردم تشريح كنيم، مي گويد: «به نظر من در حد معمولي در گسترش فرسنگ ها وقف و نحوه مديريت بر اماكن وقفي موفق عمل كرده ايم اما تا ايده آل هاي لازم فرهنگ ها فاصله داريم، يعني بهتر از اين هم مي توانستيم عمل كنيم، اما زحمات فراواني كه مسئولان اوقاف در اين زمينه متحمل شده اند را نبايد ناديده گرفت.»

قبادي به ضعف اطلاع رساني در معرفي وقف و ترويج فرهنگ موقوفات اشاره مي كند و مي گويد: «علاوه بر مديريت بر اماكن موقوفه، اطلاع رساني خوب و به موقع هم مي تواند در گسترش وقف و تشويق مردم به انجام اين عمل صالح موثر باشد، چون وقتي كه مردم از بركات دنيوي و اخروي وقف مطلع شوند و ببينند كه چه افراد خيري اقدام به وقف مال و اموال خود كرده اند به طور يقين تشويق مي شوند و به اين امر خير گرايش پيدا مي كنند، اين در حالي است كه متأسفانه در رسانه هاي جمعي و گروهي كشورمان از صدا و سيما به عنوان يك رسانه ملي گرفته تا نشريات و مطبوعات كثيرالانتشار هيچكدام برنامه ها و مطالبي در اين باره كه درخور توجه باشد ندارند.»

اين مقام مسئول در سازمان اوقاف در ادامه مي گويد: «نبايد فقط تمام نگاه ما به سازمان اوقاف به عنوان متولي اصلي موضوع وقف در كشور معطوف باشد. بلكه رسانه ها هم در اين باره بايد نقش مهم خود را در معرفي اماكن موقوفه و افراد خير به جامعه ايفا كنند. به عنوان مثال انعكاس ديدگاه هاي يك فرد خير و انگيزه او براي انجام وقف مال خود در رسانه ها خصوصاً تلويزيون و راديو بسيار مي تواند در اشاعه فرهنگ وقف و ترغيب مردم به انجام اين عمل خيرخواهانه موثر باشد.»

قبادي مي گويد: «رسانه هاي ديداري، شنيداري و نوشتاري وقتي كه بركات وقف يك بيمارستان يا مدرسه اي را براي مردم تشريح كنند و نشان دهند كه مثلاً وقف بيمارستان چقدر در بالا رفتن بركات فرد خير مي افزايد و چگونه چنين مكاني تا سال هاي سال پس از فوت فرد خير همچنان منبع خير و رحمت مي شود، قطعاً در افزايش فرهنگ وقف در جامعه كمك خواهد كرد.»

وي به سازندگان فيلم و سريال اشاره مي كند و مي گويد: «سوژه هاي خوبي براي كارگردانان و سازندگان فيلم ها و سريال ها درباره وقف وجود دارد و از رسانه ملي انتظار بيشتري مي رود كه سازندگان سريال ها را ترغيب نمايد تا به ساخت مجموعه هاي تلويزيوني با موضوع وقف بپردازند، چون امروزه تاثير سريال ها و فيلم ها در شكل دهي فرهنگ جامعه بسيار موثر است و از همين رو اگر مي خواهيم طبق فرموده مقام معظم رهبري فرهنگ وقف را بيش از پيش ترويج و گسترش نماييم چاره اي نداريم جز اينكه مراكز فرهنگي ديگري از جمله صدا و سيما و ساير رسانه ها در كنار سازمان اوقاف قرار بگيرند و همه با هم به اشاعه اين فرهنگ بپردازند.»

نقش وقف در ارتقاي سطح علمي جامعه

يكي از نيازهاي اساسي جامعه امروز براي ارتقاي سطح علمي، آموزشي و فرهنگي ايجاد مراكز آموزشي، دانشگاهي، مدارس و حوزه هاي علميه در سطح كشور است و در اين ميان وقف مي تواند نقش موثري در ارتقاي سطح علمي جامعه داشته باشد.

همچنان كه در حال حاضر برخي از مراكز دانشگاهي و مدارس كشورمان وقفي هستند و توسط افراد خير داير شده اند.

«خسرو رضواني» كارشناس ارشد جامعه شناسي در اين باره مي گويد: «بررسي ها نشان مي دهد كه نيات افراد خير براي وقف مال و املاك خود در جوامع اسلامي مختلف و متفاوت است، اما اين نيات در كشور ما و خصوصاً در بعد از پيروزي انقلاب اسلامي با نيازهاي روز جامعه تطابق پيدا كرده است و سمت و سوي ديگري يافته است، مثلاً اگر دقت كنيد مي بينيد در قبل از انقلاب اغلب موقوفات ساخت مسجد و حسينيه بود و كمتر در مسايل آموزشي متمركز مي شد اما در بعد از انقلاب ساخت مراكز علمي، پژوهشي و آموزشي هم به موقوفات اضافه شد به شكلي كه امروزه مي بينيم دانشگاه ها و مدارس مهمي توسط افراد خير ساخته شده و به اين نياز روز جامعه از سوي موقوفات پاسخ داده شده است.»

اين كارشناس ارشد جامعه شناسي در ادامه مي گويد: «احداث مدارس، مراكز آموزشي، حوزه هاي علميه، خوابگاه دانشجويان، تاسيس كتابخانه، آزمايشگاه هاي علمي، فرهنگسرا، كارگاه هاي حرفه اي، تامين هزينه كتاب، ابزار مورد نياز دانش آموزان و دانشجويان، هزينه هاي تحقيق و پژوهش و ساير ابزارهاي فرهنگي از جمله نيازهاي روز جامعه است كه توسط واقفين در سال هاي اخير تامين شده كه اگر رسانه هاي تاثيرگذار كشورمان به معرفي اين مسايل بپردازند و نشان دهند كه چه مراكز علمي مهمي وقف شده است، بدون شك در اشاعه فرهنگ وقف مي تواند موثر باشد.»

شنبه|ا|3|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 65]