مسئوليت آنچنان سنگين بود كه صداي مهره‌هاي پشت تو شنيده مي‌شد

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: مسئوليت آنچنان سنگين بود كه صداي مهره‌هاي پشت تو شنيده مي‌شد
گروه فرهنگي- جواد درويش: كتاب "سيري در سيره نبوي"مجموعه چند سخنراني و بخشي از يادداشتهاي استاد شهيد مرتضي مطهري است كه با دو ضميمه از تاريخچه زندگاني حضرت و بخشي از سخنان گهربارشان، منتشر شده است. ايشان در بخشي از اين كتاب مي فرمايند:

«چند سال پيش من فكر كردم كه در زمينه سيره پيغمبر اكرم كتابي‏ بنويسم به همين سبكي كه عرض خواهم كرد. مقدار زيادي يادداشت تهيه كردم‏ ولي هر چه جلوتر رفتم ديدم مثل اين است كه دارم وارد دريايي مي‏شوم كه به‏ تدريج عميق تر مي‏شود. البته صرف نظر نكردم و مي‏دانم كه من نمي‏توانم ادعا كنم كه مي‏توانم سيره پيغمبر را بنويسم ولي "ما لا يدرك كله لا يترك كله‏" بالاخره تصميم دارم به حول و قوه الهي روزي چيزي در اين زمينه بنويسم تا بعد ديگران بيايند بهترش را بنويسند»

آنچه در ادامه مي آيد بخشي از فصل ششم اين كتاب است كه به تبيين مسئوليت و بار تبليغي سنگيني كه بردوش پيامبر اعظم(ص) نهاده شده، مي پردازد.

استاد مطهري اين تبيين را با بهره گيري از آيات قرآن ومقايسه بار مسئوليت حضرت موسي(ع) و رسول خاتم(ص) آغاز مي كند.

درخواستهاي حضرت موسي(ع)

قرآن در سوره مباركه طه در مورد موسي بن عمران علي نبينا و آله و عليه‏ السلام مطلب را طرح مي‏كند كه به حسب ظاهر جريان ديگري هست: موسي حركت‏ كرده كه برگردد به مصر، زنش درد زايمان مي‏گيرد و او به دنبال آتش براي‏ آتشگيره‏اي مي‏رود كه همسر خودش را در اين سرما گرم بكند، در وادي مقدس‏ مواجه با وحي الهي مي‏شود، براي اولين بار وحي به او مي‏رسد و بعد هم‏ مأموريت براي رساندن پيام الهي به فرعون و فرعونيها.

موسي رسيده است‏ به مقامي كه نايب نبوت است. پس يك آدم عادي نيست كه چنين سخني‏ گفته باشد. وقتي كه به او مي‏گويند برو پيام خدا را به فرعون و فرعونيها ابلاغ كن، احساس مي‏كند بار بسيار سنگين و رسالت فوق العاده مشكلي به‏ دوش او گذاشته شده است. با اين جمله‏ها يك سلسله تقاضاها مي‏كند:

«رب اشرح لي صدري » پروردگارا به من شرح صدر بده.

"شرح صدر" خلاصه معنيش اين است: "ظرفيت روحي بسيار وسيع و تحمل فوق العاده زياد ". خدايا بر ظرفيت روحي من بيفزا.

«و يسرلي امري»‏ كار مرا بر من آسان گردان. پس احساس مي‏كند كه كاري است ثقيل و سنگين‏

«و احلل عقدش من لساني» گروهي را (يا گره را) از زبان من باز كن.

بعضي چنين فكر مي‏كنند كه مقصود از اين كه " گره را از زبان من باز كن " اين است كه موسي اندكي زبانش‏ مي‏گرفته و مثلا "سين" را خوب تلفظ نمي‏كرده است. حتي گفته‏اند آن‏ وقتي كه بچه بود و فرعون مي‏خواست امتحانش بكند و آتش سرخ شده به‏ دهانش گذاشت [زبانش دچار لكنت شد]. خيال نمي‏كنم اينها اساسي‏ داشته باشد. "گره را از زبان من باز كن" ظاهرا همان است كه قرآن‏ مكرر روي آن تأكيد مي‏كند كه پيغمبر ابلاغش بايد ابلاغ مبين، و پيام‏ رساندنش بايد روشن و آشكار و آشكار كننده و راهنمايانه باشد. چون بعدش‏ هم مي‏فرمايد: «يفقهوا قولي» تا سخن مرا درك بكنند، من بتوانم پيام‏ تو را وارد فهم مردم بكنم و مردم بفهمند. فهم كردن يعني روشن شدن، درك‏ كردن، واضح شدن مطلب براي شخص.

«و اجعل لي وزيرا من اهلي0 هارون‏ اخي0 اشدد به ازري0 و اشركه في امري0 كي نسبحك كثيرا0 و نذكرك‏ كثيرا». پروردگارا اين بار خيلي سنگين است، براي من كمك بفرست. انساني را كه خودش پيشنهاد مي‏كند، برادرش هارون است پروردگارا برادرم هارون را وزير كه معني لغويش معاون است و كمك من قرار بده، و او را در اين كار با من شريك گردان. چرا؟ براي اينكه به اصطلاح راندمان‏ كار ما بيشتر باشد نه اينكه من مي‏خواهم العياذ بالله امتناع كرده باشم.

«كي نسبحك كثيرا 0 و نذكرك كثيرا»1

خطاب قرآن به رسول اكرم(ص)

در جاي ديگر، قرآن خطاب به رسول اكرم -ولي نه به صورت سؤال رسول اكرم از خدا بلكه به صورت بيان الهي- يك كار انجام‏ شده را ذكر مي‏فرمايد. در سوره مباركه الم نشرح مي‏فرمايد:

«الم نشرح لك صدرك » آيا ما به تو شرح صدر نداديم؟

موسي تقاضاي شرح صدر مي‏كند، ولي نسبت به پيغمبر اكرم به صورت يك‏ امر داده شده قرآن مي‏فرمايد: آيا ما به تو شرح صدر نداديم؟ ظرفيت‏ فراوان نداديم؟ يعني ظرفيت فراوان شرط اين كار است، و ما اين شرط را به تو داده‏ايم.

«و وضعنا عنك وزرك» اين بار سنگين را از دوش تو نهاديم.

آنجا موسي مي‏گفت: «و يسرلي امري». اين بار سنگين را براي من آسان‏ و سبك كن. اينجا قرآن به پيغمبر اكرم مي‏فرمايد كه اين بار سنگين را از دوش تو برداشتيم.

«الذي انقض ظهرك». اين خيلي حرف است: اين بار سنگين كه آنچنان‏ سنگين بود كه داشت پشت تو را مي‏شكست. مخاطب، خاتم الانبياء است، بار هم جز بار دعوت و تبليغ و مواجه شدن با مردم نيست، مردمي كه قصد هدايت و راهنمايي، بلكه كشاندن آنها به سوي پروردگار را دارد. آنچنان‏ اين كار سنگين است كه تعبير قرآن اين است كه: داشت پشت تو را مي‏شكست. انقض ظاهرا معنايش اين است: اگر ما سقفي داشته باشيم و بار بسيار سنگيني مثلا عده زيادي انسان يا يك شي‏ء سنگين روي آن باشد كه اين‏ چوبها صدايش در بيايد و به اصطلاح معروف جرق و جرق بكند، مي‏گويند: انقض يا نقض، و يا نظير اين تعبير. وقتي مي‏خواهد بگويد اين بار آنچنان سنگين‏ بود كه گويي صداي مهره‏هاي پشت تو داشت شنيده مي‏شد مي‏فرمايد: «انقض‏ ظهر»

«و رفعنا لك ذكرك» ما نام تو را در همه جا بلند كرديم. باز سخن از سختي كار است:

«فان مع العسر يسرا0 ان مع العسر يسرا0 فاذا فرغت فانصب0 و الي‏ ربك فارغب» پيغمبر! سخت است كار، اما اگر انسان سختيها را تحمل بكند با سختي‏ سستي هست، يعني سستيها در شكم سختيهاست، هر سختي در درون خودش سستي‏

دارد. معنايش اين است: صبر كن، استقامت بورز.« فان مع العسر يسرا» بار ديگر تأكيد كرد: « ان مع العسر يسرا »كه پيغمبر از اين آيه چنين‏ احساس كرد كه همراه هر سختي دو آساني خواهد بود كه چهره مباركش شكفته‏ شد و بعد هي تكرار مي‏كرد، مي‏فرمود كه يك‏سختي با دو سستي چه خواهد كرد؟!

خداي من به من وعده آساني و وعده سستي همراه اين سختيها داده است

«فاذا فرغت فانصب و الي ربك فارغب»2

اگر اين آيه را يك مقايسه‏اي با آيه موسي كرده باشيد و بعد اين جمله‏ متواتر ميان شيعه و سني را در نظر بگيريد كه پيغمبر راجع به علي عليه‏ السلام فرمود:

«انت مني بمنزلة هارون من موسي» نسبت تو به من نسبت هارون به موسي است.

يعني همچنان كه هارون معاون و شريك موسي در اين كار بود تو هم يكي از آن دو پدر امت هستي، در اين صورت مي‏بينيد اينكه در تفاسير شيعه آمده و روايات هم ظاهرا تأييد كرده است كه «اذا فرغت فانصب» ناظر به‏ مقام خلافت اميرالمؤمنين علي عليه السلام است.خيلي خوب به دل مي‏چسبد كه بايد هم چنين باشد نه چيز ديگر. ولي فعلا بحث ما روي مطلب ديگري‏ است.

سخن سنگين

آيه ديگر در قرآن كه باز اهميت فوق العاده و سنگيني شديد امر دعوت به‏ حق و پيامرساني الهي را بيان مي‏كند آيه‏اي است كه در سوره مباركه يا ايها المزمل آمده است كه مي‏دانيد يا ايها المزمل و يا ايها المدثر از سوره‏هايي هستند كه در اول بعثت نازل شدند. مي‏فرمايد:

«انا سنلقي عليك قولا ثقيلا» ما عن قريب سخن سنگيني به تو القاء مي‏كنيم.

سخن يعني چه كه سنگين باشد؟ خود سخن از آن جهت كه سخن است كه سبكي و سنگيني ندارد. محتواي سخن و اجراء مدلول سخن است كه ممكن است سخت و دشوار باشد، و ممكن است آسان باشد. خود ما گاهي مي‏گوييم: فلان كس به‏ فلان كس سخن سختي گفت، يعني سخني كه تحمل معني آن براي او شديد بود. يا مي‏گوييم: مأموريت سنگيني به ما داده شده است. شخصي كه از طرف يك‏ مقامي مأمور مي‏شود، مي‏گويد مأموريت سنگيني به ما داده شد. يك ابلاغ‏ صادر شده است، به او گفته‏اند برو فلان كار را انجام بده. مي‏گويد مأموريت سنگيني به ما داده شد. مأموريت يعني چه كه سنگين باشد؟

مأموريت، آن ابلاغ و آن كاغذ و آن سخن و آن نامه و غيره كه سبكي و سنگيني ندارد. بحث در اينها نيست. وقتي كه محتواي آن مأموريت كاري‏ باشد فوق العاده دشوار، مي‏گوييم مأموريت سنگين. آيه قرآن مي‏فرمايد:

«انا سنلقي عليك قولا ثقيلا» ما عنقريب سخن سنگيني به تو القاء مي‏كنيم، كه جز همان دعوت و هدايت مردم چيز ديگري نيست.

پاورقي:

1- سوره طه، آيات 25 تا 34.

2- سوره انشراح.

نظرات كاربران:

چهارشنبه|ا|7|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 208]