آشنايي با آموزش مجازي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: آشنايي با آموزش مجازي
كاربردي- همشهري‌آنلاين*:
آموزش از راه دور سابقه‌اي بالنسبه طولاني دارد.

تقريباً در اواسط دهه ١٨٠٠ ميلادي نخستين مدارس مكاتبه‌اي در اروپا به وجود آمد كه از طريق پست به آموزش تندنويسي و زبانهاي خارجي مي‌پرداختند.

اين شيوه آموزشي همپاي ديگر علوم و فناوريها پيشرفت كرده و هم اينك تا حد استفاده از انواع فناوريها و محصولاتي چون رايانه، مخابرات و فناوريهاي شبكه‌سازي ديجيتال گسترش يافته و به آموزش الكترونيكي ( electronic (e-Learning منجر شده است. [آشنايي با كنسرسيوم شبكه تارگستر جهاني (W3C)]

آموزش الكترونيكي، همچنان كه از نامش برمي‌آيد: شامل همه آموزش‌هايي است كه با استفاده از ابزارهاي الكترونيكي اعم از صوتي، تصويري، رايانه‌اي، شبكه‌اي و غيره انجام مي‌شود.[چطور سرورهاي اينترنت كار مي‌كنند؟]

آموزش الكترونيكي پديده‌اي جديد و نو در دنياي امروز است كه هنوز در بسياري از نقاط جهان ناشناخته است يا شناخت اندك و مبهمي از آن وجود دارد در صورتي كه آموزش غيرحضوري يا آموزش از راه دور، سالهاست كه به لحاظ تحولات و تغييرات ساختار اجتماعي و فرهنگي جهان معاصر در عرصه آموزش و يادگيري وارد و نهادينه شده است. در حقيقت آموزش الكترونيكي يكي از شيوه‌هاي آموزش از راه دور است. [جهان مجازي به معناي واقعي يك جهان است]

تاريخچه اين روش آموزشي نمايانگر اين واقعيت است كه توسعه و تكامل فناوري آن به سهولت ميسر نشده و دستيابي به وضعيت فعلي، مستلزم گذار از مسيرهاي تاريخي متفاوتي بوده است.

همان‌طور كه اشاره شد، آموزش غيرحضوري در واقع با آموزش مكاتبه‌اي در اواسط دهه ١٨٠٠ ميلادي آغاز شده است. هم اكنون نيز در نقاط مختلف دنيا از جمله در ايران از اين شيوه آموزشي براي تحصيل و يادگيري استفاده مي‌شود. اما سابقه بهره‌گيري از آموزش غيرحضوريِ مبتني بر فناوري، به اوايل دهه ١٩٠٠ ميلادي باز مي‌گردد.

ابزارهايي مانند اسلايد و تصاوير متحرك با توليد و توسعه وسايل سمعي بصري، به عنوان ابزار كمك آموزشي به كلاسهاي درس راه يافت و ظهور صنعت تلويزيون نقطه عطفي در روند تكاملي آموزش از راه دور پديد آورد. به عبارت ديگر، سبب شد كه نظريه پردا زان متخصصان آموزش ازفضاي سنتيِ آموزش مكاتبه‌اي خارج شده وبه موازات آن از تلويزيون براي آموزش استفاده كنند.

در دهه‌هاي اخير، گستره فعاليت در زمينه آموزش و يادگيري نيز چون ديگر فعاليتهاي علمي، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و غيره، ازتوسعه و پيشرفت سريع فناوري و ظهور پديده‌هايي چون ماهواره، رايانه، اينترنت و غيره متاثر و دگرگون شده است.

تاريخچه آموزش الكترونيكي در ايران به زمان بهره‌گيري از ابزارهاي كمك آموزشي سمعي بصري شامل نمايش اسلايد و فيلم‌هاي آموزشي در كلاس درس بازمي‌گردد. پس از آن، تلويزيون به عنوان رسانه آموزشي مورد توجه قرار گرفت و تلويزيون آموزشي ملي ايران به طور رسمي به امر آموزش همگاني در سراسر كشور پرداخت.

پس از ورود صنعت رايانه به ايران و رشد و نفوذ رايانه‌هاي شخصي در ميان اقشار مختلف فرهنگي اجتماعي، فعاليت در زمينه آموزش مبتني بر رايانه نيز آغاز شد و بيش از ده سال است كه در اين زمينه فعاليت مي‌شود و اين امر با توليد لوح‌هاي فشرده آموزشي آغاز شده است.[تدوين استاندارد آموزش هاي الكترونيكي در كشور]

به طور كلي، از نيمه دوم سال ١٣٨٠ به بعد، رويكرد به اين مقوله جدي‌تر و فعاليت‌هاي عملياتي در زمينه آموزش اينترنتي و بهره‌گيري از پهناي باند مخابراتي براي ارائه دوره‌هاي آموزشي در گوشه و كنار كشور آغاز شده است.[كارآفريني ديجيتالي و جامعه اطلاعاتي ايران]

آموزش الكترونيك چيست؟

روش‌هاي نوين آموزش مبتني بر فناوري با عناوين متفاوتي مانند روشهاي جايگزين، رسانه‌هاي نوين و چندرسانه‌اي، رسانه دانش، بهترين راه حل آموزشي و غيره خوانده شده است، اما به نظر مي‌رسد بهترين عبارت كه تعريف جامع و كاملي از تمام نامهاي مذكور باشد، همان آموزش الكترونيكي است.

هر چند آموزش الكترونيكي از فناوري شبكه گسترده جهاني (World Wide Web) بهره مي‌گيرد، ولي به هيچ وجه به آن محدود نمي‌شود. در عرصه آموزش الكترونيكي، علاوه بر آموزش بر مبناي وب، آموزش غيرحضوري، آموزش از راه دور، تعليم و تربيت از راه دور، بازآموزي، خودآموزي وآموزش بر مبناي رايانه ((Computer Based Training (CBT) نيزمي‌توانند مطرح شوند. در اين فصل به تعاريف مختلف، ضرورت‌ها، مزايا و محدوديت‌هاي آموزش الكترونيكي مي‌پردازيم و اشكال متفاوت آن را بررسي مي‌كنيم.

تعريف آموزش الكترونيك

آموزش الكترونيكي مجموعه وسيعي از نرم افزارهاي كاربردي و روشهاي آموزشي شامل آموزش مبتني بر رايانه، آموزش مبتني بر وب، كلاسهاي درس مجازي وغيره است.[مفاهيم: آناليز وب چيست؟]

آموزش الكترونيكي به كمك رايانه‌ها از طريق رسانه‌هاي الكترونيكي، اينترنت، وب، شبكه‌هاي سازمان يافته مثل اكسترانت و اينترانت و پخش ماهواره‌اي، ديسك و نوارهاي صوتي و DVD و CD-ROM سخت، بسترهاي چندرسانه‌اي مانند تصويري ارائه مي‌شود. در واقع، آموزش الكترونيكي آموزش از راه دور بر مبناي فناوري است.[آشنايي با رهنمودهاي دسترسي به محتواي وب]

به عبارت ديگر، محتواي دوره آموزشي با استفاده از انتقال صدا، تصوير و متن ارائه مي‌شود كه با بهره‌گيري ازارتباط دو سويه بين افراد فراگير و استاد يا بين فراگيران، كيفيت ارائه دوره آموزشي به بالاترين سطح خود مي‌رسد. [چطور سيستم صداي دالبي كار مي‌كند؟]

استفاده از تجهيزات و امكانات پيشرفته‌تر، امكان ارائه اطلاعات و دانش را با كيفيت بهتر و بالاتر فراهم مي‌سازد. مثلاً در كسب اطلاعات از طريق وب، هرچه پهناي باند ارسال داده‌ها بيشتر شود، اطلاعات بيشتري دريافت مي‌شود.

اين شيوه آموزشي را آموزش Online (برخط) نيز مي‌نامند كه اساس آن ارسال متنها، تصاوير، گفتار آموزشي، تمرينها، امتحانها و نگهداري نتايج دوره آموزشي شامل نمرات و مطالب مهم آن است. براي تكميل اين نوع آموزش، مي‌توان از تصاوير متحرك، شبيه‌سازي، امكانات صوتي تصويري و غيره استفاده كرد.[مركز آموزش همشهري]

آموزش الكترونيكي به صورت دوره‌هاي همزمان (Synchron) يا غيرهمزمان (Asynchron) ارائه مي‌كنند و به طور همزمان Log in مي‌شود. درآموزش همزمان همه كاربران به طور مستقيم با يكديگر در ارتباط اند. در حالي كه در آموزش ناهمزمان، ارتباط با تأخير برقرار مي‌شود مانند ارتباط با پست الكترونيكي.

حرف e در واژه آموزش الكترونيكي e-Learning از ديدگاه كاربران چنين تعبير مي‌شود.

اكتشاف : exploration
براي فراگيران وب اين شيوه آموزشي وسيله اكتشافي براي دستيابي به اقيانوسي از اطلاعات و منابع است.

تجربه : experience
وب مي تواند تجربيات آموزشيِ همه جانبه و فراگيري را از آموزش همزمان، سلسله مباحث متوالي و خودآموزها، در اختيار فراگيران قرار دهد.

سرگرمي و مشغوليت: engagement
وب بافراهم ساختن رويكردهاي خلاق آموزشي براي كاربران، و ايجاد حس مشاركت و همكاري، فراگيران را مشتاق و علاقه مند مي‌سازد.

سهولت استفاده: ease of use
استفاده از وب نه تنها براي فراگيراني كه با قابليتهاي آن آشنا هستند، بلكه براي فراهم آورندگان مطالب اينترنتي نيز ساده، سهل و آسان است، زيرا آنها مي‌توانند به راحتي مطالب را در كليه ساختارهاي فني همانند يونيكس و ويندوز... در اختيار كاربران قرار دهند.

اعطاي قدرت انتخاب: empowerment
وب به كمك مجموعه‌اي از ابزارها، فراگيران را قادر مي‌سازد كه بهترين روش يادگيري را از ديدگاه خود برگزينند.

مي‌توان براي آموزش الكترونيكي تعاريف زير را در نظر گرفت:

الف) آموزش الكترونيكي آموزش مبتني بر فناوري است.
ب) آموزش الكترونيكي نقطه عطف و همگرايي آموزش و اينترنت است.
پ) آموزش الكترونيكي استفاده و بهره‌گيري از فناوري شبكه براي طراحي، ارائه، انتخاب، مديريت و توسعه آموزش است.
ت) آموزش الكترونيكي به مفهوم آموزش راه‌اندازي شده با اينترنت است كه مي‌تواند مواردي نظير ارائه مطالب درسي در قالبهاي چندگانه، مديريت آموزشي و شبكه‌اي مركب از فراگيران، كارشناسان و تهيه كنندگان مطالب را دربرگيرد.

مزايا و محدوديت‌هاي آموزش‌الكترونيك

مزايا: هدف آموزش الكترونيكي ارتقاي دانش و مهارتهاي نيروي انساني با به‌كارگيري برنامه‌اي به روز و مقرون به صرفه است. حتي اگر كارمندان مؤسسه‌اي وقت كافي براي حضور در كلاسهاي سنتي داشته باشند، باز هم آموزش‌هاي زنده مبتني بر كلاس درس هزينه بالايي براي شركت ايجاد خواهد كرد. علاوه بر اين، كارمندان بايد همزمان با پيشرفت فناوري، اطلاعات خود را به روز كنند. از مزاياي ديگر آموزش الكترونيك مي‌توان به اين موارد اشاره كرد.

* الف. آموزش هميشگي براي همه كس و در همه جا:

در اين نوع آموزش، دسترسي فراگيران به مطالب و محتواي دوره وابسته به زمان و مكان نيست. اينترنت مي‌تواند اره حلي منطقي براي سازمانها باشد و دستيابي به اهداف آموزشي آنها را محقق سازد. از طريق شبكه‌هاي رايانه اي دسترسي به آموزش الكترونيك دائمي بوده و محدوديتي از لحاظ استفاده از آن براي كارمندان، دانشجويان و نيز بقيه افراد جامعه وجود ندارد. تنها نياز اصلي براي استفاده از آموزش مبتني بر رايانه و آموزش‌هاي Online، داشتن يك رايانه است. همچنين، در آموزش الكترونيكي افراد قادرند در هر ساعت از شبانه روز و در تمام هفته به فراگيري اطلاعات مورد نيازشان بپردازند.

* ب. صرفه‌جويي در هزينه‌ها:

درآموزش الكترونيكي از هزينه‌هاي رفت وآمد و هزينه‌هاي مربوط به اساتيد و مشاوران كاسته و از اتلاف وقت جلوگيري مي‌شود. در اين آموزش، دوره‌هاي آموزشي مي‌توانند به جلسات كوتاه‌تري تقسيم شده و در عوض در روزها و هفته‌هاي بيشتري ارائه شوند. درآموزش الكترونيكي، مؤسسات كارمندان خود را دست نمي‌دهند و بازدهي كاركنان افزايش مي‌يابد، زيرا به رفت و آمد در ساعات پرترافيك نياز نيست.

* پ. همكاري و تعامل:

راه حل آموزش الكترونيكي، همچون آموزش سنتي ،موجب تعامل بين دانشجو و استاد براي درك بهتر مفاهيم مي‌شود بااين تفاوت كه در بحث بين دو دانش‌آموز، ديگر اعضاي كلاس مي‌توانند بدون توجه به بحث، به ادامه آموزش بپردازند و ناگزير از شركت در بحث نمي‌شوند.
فنون ارتباطات و تدريس در محيط Online، تعاملها را ممكن مي سازد. تعامل در آموزش الكترونيكي در محيطهايي مانند اتاقهاي گفتگو (Chat Rooms)، پست الكترونيك (e-Mail)، تابلوهاي اعلانات (Bulletin Board) و غيره امكان پذير است.

* ت. يادگيري بدون واهمه:

دانشجوياني كه در يك دوره Online ثبت نام مي‌كنند، وارد محيط عاري ازريسكي (Risk Free) مي‌شوند كه مي‌توانند در آن موارد جديدي را آزمايش كنند و مرتكب اشتباه شوند بدون اينكه خود را در معرض قضاوت ديگران قرار دهند. اين قابليت ف به ويژه زماني ارزش دارد كه دانش آموزان يادگيري مهارت‌هايي نظير تصميم‌گيري و رهبري را تجربه مي‌كنند. محيط عاري از ترس، قدرت اعتمادبه نفس و خلاقيت فراگيران را بالا خواهد برد.

* ث. قابليت انتخاب سطوح مختلف:

در آموزش الكترونيكي، دانشجويان با توجه به راهنمايي‌هاي انجام شده، مي‌توانند سطوح و دوره‌هاي آموزشي مورد نيازشان را در كوتاه‌ترين زمان ممكن انتخاب كنند. در هر مرحله از آموزش الكترونيكي كه دانشجو احساس كند سطح مورد نيازش رابه درستي انتخاب نكرده است، مي‌تواند با گذراندن مراحل لازم وارد ديگر سطوح دوره‌هاي آموزشي شود.

* ج. سنجش سطح در هر مقطع:

در آموزش الكترونيكي، براي دانشجو، قبل از ورود به دوره آموزشي، يك مرحله آزمون در دوره انتخابي گذاشته مي‌شود كه دانشجو با توجه به اطلاعات قبلي خود و نتايج اين آزمون، براي ادامه آموزش تصميم مي‌گيرد. به علاوه، در هر زمان از دوره آموزشي دانشجو مي‌تواند در آزمون پايان دوره شركت كرده و نقاط ضعف و قوت خود را شناسايي كند.

* چ. آموزش به روز:

براي مؤسسات و شركتهاي توليدي و آموزشي مسئله مهم تربيت نيروها با توجه به پيشرفت فناوري است تا آنها را براي ورود به بازارهاي رقابت و كسب سود بيشتر آماده كنند.
در آموزش الكترونيكي، مديران آموزشي مي توانند صفحات و محتواهاي آموزشي خود را باتوجه به نيازهاي جامعه و بازار كار ،لحظه به لحظه تغيير دهند در حالي كه درآموزش سنتي مراحل بازبيني و تغيير محتوا، ماهها به طول مي‌انجامد.

* ح. شبيه‌سازي محيطهاي آموزشي:

آموزش الكترونيكي قادر است تمامي محيطهاي مختلف آموزشي را با توجه به نرم افزارهاي گوناگون توليد كند و در اختيار كاربران قرار دهد. در اين نوع آموزش، كاربران مي‌توانند وارد جاهايي شوند كه از نظر واقعي ورود به آنها سخت يا غير ممكن است، يا از وسايل كمك آموزشي با توجه به نياز خود بهره گيرند.

محدوديت‌ها

* ١. هزينه اوليه راه اندازي و استفاده از تجهيزات رايانه اي نسبتاً بالاست.
* ٢. ممكن است دانشجويان ، دانش رايانه اي كافي نداشته باشند كه در اين صورت بايد دوره هايي را براي فراگيري دانش رايانه بگذرانند.
* ٣. هزينه به كارگيري خطوط تلفن در آموزش ، بالا بوده و ممكن است پهناي باند كافي براي استفاده از روشهاي مختلف آموزشي وجود نداشته باشد.
* ٤. در مواردي لازم است كه مدرسان با برخي از قوانين كپي برداري ، نحوه ارائه مطالب و ديگر موضوعات آموزشي آشنا شوند.
* ٥. استفاده كنندگان از اين آموزش امكان استفاده از موارد تجربي را نخواهند داشت.

* اين مقاله به كوشش جمعي از مهندسان و كارشناسان معاونت بهره‌برداري فني سازمان صداوسيماي جمهوري اسلامي ايران، سروش و با همكاري معاونت بهره‌برداري فني نوشته شده است كه اسامي آنان به شرح زير است:
غلامحسين خادم الحسيني (مدير گروه)، داوود اتراكي، فرزاد پهلواني، معصومه پيراسته عليرضا تاجر اردبيلي، هما درويش زاده، علي رضابخش، هما سيگاري، علي اكبر شايسته فر، آقاي صباغي، عمران صالحي، مهدي عليجان قصاب، غلامعلي عمويي، تمنا فراهاني، ابراهيم مرتاضي

شنبه|ا|10|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 674]