واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: اين شهرستان که از شمال به شهرستان مانه و سملقان، از غرب به شهرستان گرمه، از جنوب به استان سمنان، از جنوب شرق به استان خراسان رضوي، از شرق به شهرستان اسفراين و از شمال شرق به شهرستان بجنورد محدود مي شود، داراي سه هزار و 654 کيلومتر وسعت است. جاجرم به لحاظ موقعيت راهبردي خود که بر سر راه هاي کاروانرو قرار داشته همواره مورد توجه بوده و از دوران پيش از تاريخ تا ادوار متاخر اسلامي به طور پيوسته نقش بارزي را در تکميل فرهنگي خراسان بزرگ ايفا کرده است. وجود محوطه هاي بزرگ از دوره هاي نوسنگي، مس- سنگي و عصر مفرغ از قبيل تپه پهلوان، حيدران و محوطه وسيع چلو در پهنه شهرستان جاجرم آن را به يکي قديمي ترين استقرارگاه هاي بشري در خراسان شمالي بدل کرده است. پراکندگي زياد محوطه هاي باستاني مربوط به دوران اشکاني و ساساني در اين شهرستان، از شکوفايي اين خطه در دوره تاريخي با بهره گيري از موقعيت مناسب آن بر سر راه ابريشم و معادلات سياسي و تجاري آن دوران حکايت دارد. بررسي گزارش هاي مورخان و جغرافيدانان دوره اسلامي نيز نشان از رونق اين منطقه در سراسر دوره اسلامي دارد. ضرب مسکوکات مختلف بويژه سکه هاي طلا در جاجرم طي دوره ايلخاني و ايجاد کاروانسراها و رباط هاي مختلف در بخشهاي مختلف آن، به بهترين وجه شکوفايي منطقه در سده هاي مياني اسلامي را بازگو مي کند. اين منطقه تا اواخر دوره قاجار اهميت خود را حفظ نمود تا اينکه با ورود تجهيزات حمل و نقل امروزي، احداث راه هاي ترانزيتي و در پي آن حذف شبکه راه هاي قديم و متروک ماندن راه هاي کاروانرو و کاروانسراها به تدريج از اهميت آن کاسته شد و به سرعت افول کرد. تپه پهلوان يکي از مهمترين و قديمي ترين محوطه هاي دوره پيش از تاريخ در خراسان شمالي است که سابقه استقرار در آن به دوره نوسنگي و مس- سنگي، حدود هفت هزار سال قبل، مي رسد. مطالعات باستان شناسي در اين محوطه باستاني نشان داده تپه پهلوان به عنوان يک محوطه کارگاهي مربوط به توليد ابزارها و زيورآلات سنگي در بين ساير محوطه هاي باستاني خراسان شمالي از جايگاه ويژه اي برخوردار است. مسجد جامع جاجرم يکي از قديمي ترين يادمان هاي مذهبي-تاريخي خراسان شمالي است که در ميانه بافت قديمي شهر واقع شده و قدمت آن به قرون 6-7 هجري قمري مي رسد. اين بنا پلاني بسيار ساده دارد و از يک گنبدخانه به عنوان محور اصلي و دو شبستان در طرفين تشکيل شده که از هر سو با سه چشمه طاق احاطه شده اند. بناي مسجد جامع جاجرم از زمان ساخت تاکنون مورد استفاده بوده و از همين رو در ادوار مختلف تغييرات و يا الحاقاتي در آن انجام شده است. مصالح اصلي ساخت اين مسجد خشت، گل، گچ و چوب است و در بخشهايي از آن نيز کاشي به کار رفته است. آرامگاه خواجه علي بن مهزيار در حومه شرقي جاجرم، ابتداي جاده جاجرم-سبزوار واقع است. آرامگاه خواجه مهزيار از جمله آثار ارزشمند مذهبي-تاريخي شهرستان جاجرم است که تاريخ ساخت آن را به دوره ايلخاني نسبت مي دهند. اين آرامگاه پلان چهارتاقي ساده دارد که در پاکار گنبد به صورت هشت ضلعي درآمده و به کمک چهار فيلپوش، گنبد بزرگي بر فراز آن ساخته شده است. طبق برخي روايات مذهبي اين بنا مدفن علي بن مهزيار، از اصحاب خاص امام رضا(ع)، است. بناي شاهزاده ابراهيم دربند يکي ديگر از يادمان هاي مذهبي-تاريخي قرون 8-7 هجري قمري در شهرستان جاجرم است. بناي امامزاده در دامنه شرقي تپه اي قراردارد که دربردارنده لايه هاي استقراري از قرون 8-7 قمري تا دوره صفوي است. پلان اصلي بنا چهار ضلعي و متاثر از سبک چهار طاقي است ولي با الحاقات بعدي شکل دايره اي به خود گرفته است. به اعتقاد اهالي، امامزاده ابراهيم، برادر امام رضا (ع) است. سردابه جاجرم يکي از آثار تاريخي دوره ايلخاني است که به صورت دو طبقه با مصالح سنگ و ملات گچ ساخته شده است. طبقه پايين در زير زمين ساخته شده و يک ورودي در ضلع شرقي دارد که با شيب ملايمي به داخل بنا راه مي يابد. پوشش سقف فضاي زيرين قوسي است و چهار ستون در زير سقف بار طبقه فوقاني را به دوش مي کشند. بناي طبقه فوقاني پلان چهار تاقي دارد و نماي خارجي آن با طاق نماهايي تزيين شده است. قزلر قلعه يکي از قلاع تدافعي شهرستان جاجرم است که بر فرازکوه بلندي در حاشيه شمالي جلگه شقان ساخته شده و بر دشت مجاور اشراف دارد. پلان قلعه بيضي شکل است و با مصالح سنگ هاي نتراشيده و ملات گل بر بنياد صخره اي ساخته شده است. تاريخ ساخت اين قلعه معلوم نيست ولي به احتمال فراوان در قرون مياني اسلامي ايجاد شده است. حمام قديمي جاجرم يکي از بناهاي دوره صفوي است که در بافت فرسودة شهري و به فاصله نزديکي در پاي دامنه جنوبي تپه نارين قلعه و در شمال مسجد جمعه جاجرم واقع شده است. اين حمام به صورت نيمه زير زميني ساخته شده و از بخشهاي مختلف شامل رختکن يا سربينه، گرمخانه، خزينه، آب انبار و قسمتهاي بيروني شامل گلخن و منبع آب گرم تشکيل شده است. در بخشهايي از کف گرمخانه نقوش زيباي اسليمي و ختايي بر سنگ نقش شده که در نوع خود منحصر به فرد است. خان? شاه نشين بني هاشم در روستاي خراشا است. خانه معروف به شاه نشين بني هاشم يکي از آثار ارزشمند دوره قاجار در شهرستان جاجرم است که به صورت دو طبقه ساخته شده و طبقه فوقاني محل پذيرايي از مهمانان رسمي و رجال دولتي بوده است. اين بنا به لحاظ داشتن تزيينات زيباي گچبري که بويژه در اطراف شومينه ها تمرکز يافته و نيز کتيبه هاي ثلث شامل آيات قرآني، ادعيه، نام پنج تن، تاريخ ساخت بنا و نام استاد گچکار و کاتب منحصر به فرد است. نقوش صخره اي جربت در منطقه به سنگ نگاره معروف شده اند عبارتند از مجموعه اي از نقوش حيواني شامل کل و بز کوهي با شاخ هاي بلند، شتر، انسان اسب سوار و برخي نمادهاي مذهبيِ اسلامي و کتيبه هايي به خط عربي و فارسي که باکوبيدن يک شي نوک تيزي بر بدنه صخره هاي سياه رنگ فرو غلتيده در پاي دامنه کوهي نقش شده است. اين مجموعه نقوش به يک دوره معين تعلق ندارد و در قرون متوالي بارها از روي نقوش قديمي تر تقليد شده است. مناطق طبيعي حفاظت شده جاجرم پناهگاه حيات وحش مياندشت با وسعت 85 هزار هکتار در شرق شهرستان جاجرم واقع شده است. اين منطقه از سال 1352 تحت حفاظت محيط زيست قرار گرفته و با دارا بودن حدود سه هزار و 500 راس آهو و در کنار آن يوزپلنگ آسيايي يکي از بهترين زيستگاه هاي اين دو جانور در کشور به شمار مي آيد. مياندشت با اقليمي بياباني و نيمه بياباني يکي از غني ترين زيستگاه هاي استپي کشور بوده که گونه هاي جانوري و گياه متعددي را در دل خود جاي داده است. رودخانه دايمي ولي کم آب و بسيار شور کالشور با جهت شرقي–غربي در جنوب شهرستان جريان دارد و به دشت کوير در جنوب شهرستان مي ريزد.ک/4 7184/330
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 316]