فيلمنامه هاي تجاري فرصت يا تهديد؟!

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: فيلمنامه هاي تجاري فرصت يا تهديد؟!
سينماي ما اين روزها شاهد اكران فيلم هايي است كه گيشه بالايي داشته و از محتوي خالي هستند. در اين بين برخي سينماگران اين فيلم ها را تجاري مي دانند و بر ساخت اين نوع آثار تاكيد دارند و از تاثيرات منفي اين فيلم ها بر دائقه مخاطبان غافلند.

به گزارش ايرنا،آثار فاخري همچون سناتور، عقاب ها، افق، آژانس شيشه اي، بوي پيراهن يوسف و بسياري از آثار ارزشمند سينمايي ديگر همچنان در تاريخ سينماي ايران مي درخشند. اين فيلم ها علاوه بر ساختار محتوايي مطلوب و قابل ستايش از گيشه مطلوبي نيز برخوردار بودند تا جايي كه به عنوان پرفروش ترين آثار سينمايي سال هاي اخير شناخته مي شوند. در اين بين فيلم هاي كمدي و طنز نيز در بين مخاطبين طرفداران بسياري دارند. در سال هاي اخير فيلم هايي مثل آپارتمان نشين ها، ليلي با من است، توكيو بدون توقف، كلاه قرمزي، آتش بس، اخراجي ها و... جزء پرفروش ترين فيلم هاي سينماي ايران بوده اند كه علاوه بر درونمايه طنز محتوا و پيامي مشخص براي بيننده در بر داشته اند. بطور مثال آپارتمان نشين ها معضلات آپارتمان سازي ها و البته فرهنگ آپارتمان نشيني را در سال هايي كه اين پديده در شهرهاي بزرگ ظهور كرده بود با استفاده از ابزار طنز و كميك به نقد مي كشد.
اما در سال هاي اخير اتفاقي ديگر رقم خورد و آثاري كه با انتقاد كارشناسان روبرو شد با فروش قابل توجهي روبرو شدند. از جمله اين فيلم ها مي توان به فيلم هايي همچون ده رقمي به كارگرداني همايون اسعديان و چارچنگولي به كارگرداني سعيد سهيلي اشاره كرد. شايد يكي از عواملي كه سبب شده فيلم هايي از اين دست با فروش بالا مواجه شوند قانون اكران فيلم هاي سينمايي است. در اين قانون هنگامي كه يك فيلم از سقف فروش مشخصي مي گذرد بازهم بر روي پرده سينما باقي خواهد ماند. اين اتفاقي بود كه براي فيلم چارچنگولي روي داد و اين فيلم از آبانماه سال 87 تاكنون بر روي پرده سينما قرار دارد و تا تاريخ 13 اسفندماه 1387 در مدت 87 روز اكران 10 ميليارد و 159 ميليون و 318هزار ريال فروش داشته است. همچنين در اين مدت اين فيلم در 19 سينماي ايران اكران شد در حالي كه فيلم هايي همچون آواز گنجشك ها تنها در 3 سينماي شهر تهران روي پرده سينما قرار گرفت.
البته اين تنها فيلم چارچنگولي نبود؛ فيلم "هميشه پاي يك زن در ميان است" اثر كمال تبريزي نيز در مدت 87 روز اكران در سينماهاي تهران 9 ميليارد و 85 ميليون و 810 هزار ريال فروش داشته است. اين كار سينمايي نيز با انتقادات بسياري مواجه شد و كمال تبريزي در پاسخ به انتقادات اذعان داشت كه تلاش كرده سبك نويني از كمدي را در اين كار به عرصه ظهور برساند كه اين مهم نيز در جاي خود جاي سئوال دارد.
اما نكته اي ديگر در ساخت چنين فيلم هايي قابل توجه است اين است كه تبريزي و سعيد سهيلي از جمله افرادي بوده اند در سينماي دفاع مقدس آثاري درخور توجه را به سينماي ايران اراده كرده اند.
به عقيده بسياري از كارشناسان اينگونه فيلم ها ذائقه مخاطب را پايين مي آورند و در اين بين برخي فيلمسازان نيز معتقدند كه فيلمنامه اين آثار تجاري نوشته شده است.
سعيد سهيلي چندي قبل درباره استقبال مخاطبان از نخستين فيلم كمدي خود گفته بود كه آگاهانه و پس از شكست فيلم‌هاي "تارا و تب توت‌فرنگي"، "سنگ، كاغذ، قيچي" و "چهارانگشتي" در گيشه تصميم گرفتم فيلمي پرفروش بسازم. فيلمنامه‌ را بر اساس قواعد و اصول سينماي تجاري نوشتم و تركيب بازيگران را طوري انتخاب كردم كه فيلم براي مخاطب گسترده جذاب باشد.
فيلمنامه متفاوت و تازه‌اش در گيشه به موفقيت مي‌رسد و نمي‌توان فروش بالاي فيلم را فقط به حساب بازيگران نوشت. اصلاح فيلمنامه تجاري موضوعي است كه به راحتي نمي توان از كنار آن گذشت.
سهيلي درباره فيلم هاي بعدي خود گفت: سه فيلمنامه پرفروش دارم كه پيش از شروع سال جديد يكي از آنها را انتخاب مي‌كنم تا سال آينده يك فيلم پرفروش ديگر به كارنامه‌ام اضافه كنم. فيلمنامه "رابين‌هود" را نوشته‌ام و در حال بازنويسي آن هستم. فيلمنامه‌اي از بهمن زرين‌پور هم به دستم رسيده و نگارش يك فيلمنامه ديگر را به تازگي شروع كرده‌ام. ظاهرا فروش ميلياردي به طبع برخي فيلمسازان خوش آماده و قرار است دامنه اينگونه آثار ادامه دار باشد و بار فرهنگي و محتويي فيلم مهم نيست.

*برخي فيلمنامه هاي تجاري به شعور مخاطبان توهين مي كنند
امير فزض اللهي عضو اسبق هيئت مديره انجمن منتقدات سينما درباره فيلمنامه هاي تجاري گفت: معناي فيلمنامه تجاري با كوچك كردن مخاطب همراه است. زيرا فيلمنامه نويس تمام توجهش به اين است كه با ايجاد جذابيت هاي زودگذر به جذب مخاطب بپردازد. اين نوع نگارش سبب مي شود شاهد فيلم هايي باشيم كه به گره افكني و گره گشايي هاي ساده مي پردازند كه اين توهين به شعور مخاطب است.
نويسنده كتاب آسيب شناسي سينماي كودك عنوان كرد: همه دوست دارند فيلمي را ببينند كه با مضمون خوب خود با استقبال مخاطب روبرو شود براي رسيدن به اين مهم فيلمساز، كارگردان و تهيه كننده بايد تلاش كنند تا فيلم را به باور مخاطب نزديك كنند.
وي ادامه داد: فيلمساز بايد يك قدم جلوتر از مخاطب حركت كند و بين ميزانسن ها و دكوپاژها رابطه مناسب برقرار كند تا محتوا به مخاطب برسد. در اين صورت است كه فيلم هم مي فروشد و هم مورد توجه منتقدان قرار مي گيرد. هنگامي كه فيلم لايه هاي پنهان خود را براي مخاطب به مناسب ترين وجه باز كند مخاطب را به فكر فرو مي برد و به اثري پربيننده تبديل خواهد شد. ساخت اين نوع فيلم ها راه نجات سينماي ايران است كه براي خلق آن نياز است فيلمساز مرارت هاي بسياري را پشت سر بگذارد.

*برخي فيلم هاي طنز سينماي ايران تخريبگر هستند
ساخت فيلمهايي كه لايه هاي پنهان خود را براي مخاطب به مناسب ترين وجه باز كند مسئله اي است كه در ژانر طنز از اهميت بالاتري برخوردار است. به عنوان مثال فيلم "شوخي" فيلم درجه يك سينما نبود اما اثري بود كه مخاطب را به باور رساند. اين فيلم براي فروش ساخته شده اما كاري سخيف نيست. بسياري از فيلم هاي تجاري سخيف هستند و متاسفانه آيين نامه اكران سبب شده فيلم هايي سخيف در پرده سينما مدتي طولاني حضور داشته باشند.
ذبيح الله رحماني عضو انجمن منتقدان سينما نيز با اشاره به باب شدن برخي اصطلاحات در سينماي ايران گفت: سينما با واژه هاي مختلفي كه باب مي شود واكنش نشان مي دهد. سينماي گاخانه اي، فيلم فارسي، گيشه پسند اصطلاحاتي بود كه در گذشته شاهد آن بوديم و امروز هم كه فيلمنامه تجاري به اين نوع اصطلاحات اضافه شده است. در اين لفظ نكته اي وجود دارد آيا اينگونه فيلمنامه ها و يا فيلم ها خوب است يا بد؟
بازرس انجمن منتقدان سينما با اشاره به تخريبگر بودن برخي فيلم هاي طنز سينماي ايران عنوان كرد: برخي فيلم هايي كه فروش بالايي دارند تخريبگر هستند. در اين بين تعدادي نيز از اسلوب و شيوه اي مناسب در روايت داستان بهره مي برند. متاسفانه فيلم هايي كه اين روزها با فروش بالايي مواجه مي شوند مبتذل هستند و سطح مخاطب را پايين مي آورند و از كيفيت پاييني برخوردارند. وجود اين نوع فيلم ها سبب مي شود تا سينما از حركت در مسير رشد و تعالي باز بمانند. اين همان شرايطي است كه سينماي ما در دهه 40 تا 50 با آن روبرو بود و ما با اين شرايط به آن روزگار باز مي گرديم.
رحماني خاطر نشان كرد: سينماي ما به فيلم هاي فرهنگي نيازمند است هرچند برخي فيلم هاي مخرب نيز ممكن است مورد استقبال برخي مخاطبين قرار بگيرند. البته سينماي ما به اين نوع فيلم ها نيز احتياج دارد اما مي توان با دقت در برنامه اكران آنها در رشد سينماي فرهنگي قدم برداشت.
وي خاطر نشان كرد: بايد ميانه روي كنيم يعني هم گيشه خوبي داشته باشيم و هم محتواي مطلوبي را شاهد باشيم. اينكه صرفا سراغ فيلم هاي گيشه پسند برويم و به آنها بيشتر بها دهيم سينماي ما را به سمت نابودي هدايت مي كند. بايد براي اينگونه فيلم ها محدوديت اكران گذاشته شود تا از تخريب جلوگيري شود.

*فيلم ارزشي باپردازش مناسب ذائقه را تغيير مي دهد نه تجاري
كارگردان اخراجي ها كه اثرش با استقبال بسيار خوبي از سوي تماشاگران مواجه شد نيز درباره اهميت گيشه در فيلم و حفظ و القاي ارزش ها گفت: اگر سينما را به عنوان يك صنعت بپذيريم چرخه اقتصادي يكي از فاكتورهاي مهم در آن تلقي مي شود. در حقيقت يك فيلم در درجه اول بايد چرخه مالي داشته باشد تا هزينه ها و درآمد آن در يك كفه ترازو قرار گيرد.
ده نمكي اظهار داشت: سينما وابسته به مخاطب است. اگر قرار باشد فيلمي كه ساخته مي شود نتواند نياز مخاطب را برآورده كند و فيلمي كه براي گروه سني خاص و طبقه اجتماعي مشخص ساخته مي شود نتواند از پس اين مهم برآيد قطعا از لحاظ مضمون دچار مشكل است.
وي ادامه داد: برخي از فيلم ها كه در قالب فيلم هاي معناگرا اين داعيه را دارند كه مخاطب خاص دارند گاه همان مخاطب خاص را نيز در بر نمي گيرد. متاسفانه اين باب شده كه برخي از فيلم ها كه با استقبال مخاطب روبرو نمي شوند را آثار خاص و فيلم هايي كه مورد استقبال قرار مي گيرند را گيشه اي مي خوانيم كه در همه موارد اينگونه نيست. بسياري از فيلم هايي با مضامين اخلاقي نيز هستند كه به دليل محتوا مورد توجه مخاطبان قرار مي گيرد و لفظ گيشه اي براي اين فيلم ها درست نيست.
ده نمكي با اشاره به اهميت ذائقه مخاطب خاطر نشان كرد: ما نمي توانيم عمق را به مخاطب عام بدهيم. اين گرهي است كه بايد باز شود. اگر مثنوي را يك خواننده عام، يك شاعر و يا يك انديشمند بخوانند همه از آن لذت مي برند زيرا نگارش آن به گونه اي است كه پس از گذشت سال ها همچنان پر مخاطب است.
وي با اشاره به وضعيت اكران فيلم هاي سينمايي عنوان كرد: در اكران فيلم بسياري از مناسبات مالي دخيل بوده و محتوا در انتخاب آن نقشي ندارد. براي آنكه سينما داير باشد سينماگران بايد به مباحث ارزشي بپردازند. براي اينكه سينما داير باشد احتياج به فيلم هاي داريم كه پردازش خوبي داشته باشد. در اين بين برخي كه ادعاي ساخت فيلم فرهنگي را دارند وقتي وارد جذب مخاطب عام مي شوند از تعادل خارج شده و از آن طرف بام مي افتند و هركس به نوعي به اين مسئله مي پردازد.
ده نمكي با اشاره به فيلم اخراجي ها گفت: من به عنوان كسي كه اخراجي ها را ساختم به اين مي بالم كه در كنار ژانر طنز فيلم به مباحث جدي پرداختم. فيلم بايد با جريان سازي همراه باشد و سينماگر نبايد سينما را فداي گيشه كند و فيلم را به سمت ابتذال بكشاند. متاسفانه نظر برخي منتقدين حالت جانبدارانه دارد. هنگامي كه يك منتقد ،مدير روابط عمومي يك فيلم يا يك موسسه فيلمسازي مي شود نمي تواند جانب انصاف را رعايت كند و اين يك آسيب است.
كارگردان اخراجي ها با اشاره به سياستگذاري مديران سينمايي گفت: به سياستگذاري اكران بايد توجه بيشتري شود. بايد ببينيم انتخاب يك فيلم براي جذب مخاطب به سينما به چه قيمتي تمام مي شود. برخي فيلم ها به تغيير ذائقه مخاطب منجر مي شوند كه اين مسئله سبب نابودي سينماي ايران مي شود و مسكن مقطعي براي سينماي ايران است دردي از سينماي ايران دوا نمي كند.

*اگر سينما رابراي خودمان تعريف كنيم تجاري بودنش نيز ايرادي ندارد
علي علايي منتقد سينما نيز با اشاره به تعريف تجاري خواندن هنر و برداشت هايي كه برخي افراد از اين لفظ به سود خود مي كنند، گفت: اگر يك بار متشكل و منسجم و متمركز شويم و سينما را براي خودمان تعريف كنيم قاعدتاً جواب اين سئوال و سئوالات ديگري از اين دست را پيدا خواهيم كرد. ما هنوز در پذيرفتن تعريف هنر ، صنعت و رسانه از سينما واهمه داريم. اخيراً در خبرها شنيده ام و حتماً شنيده ايد كه در حراج هاي خارج از كشورآثار نقاشان و خطاطان ما را به قيمت هاي شعف برانگيزي خريده اند. آيا كسي از اين موضوع ناراحت شده است. مگر نقاش ها و خطاط ها اين آثار را خلق كرده اند تا براي هميشه برديوارها و يا انبارهاي خانه هايشان نگه داري شود. هيچ كس هم نام اين كار را تجارت نگذاشت . آن وقت در مورد سينما كه اين اتفاق بيفتد واكنش منفي نشان مي دهند . ولي اصلاً مگر كلمه تجارت بار معنايي منفي دارد كه اين چنين از آن دوري مي كنيم .
علايي ادامه داد: مگر همه كشور ها براي توسعه تجارت سازمان تأسيس نمي كنند و يا به دنبال اين نيستند تا در سازمان تجارت جهاني عضو شوند و توسعه يابند.
وي افزود: توسعه تجارت در سينما يعني افزايش مخاطب و اتفاقاً در سينماي گسترده اي مثل سينماي امريكا اولين دليل براي پذيرفتن يك ايده و تبديل آن به يك فيلمنامه و بعد فيلم ، مخاطب است. با مخاطب هم بايد اقناعي برخورد شود تا در او نفوذ كرد و تأثيرگذار بود. مگر تيراژ 2000 تايي يك كتاب افتخار است. بايد از ابتدا به مخاطب و كيفيت رابطه با مخاطب در توليد آثار هنري فكر كنيم چرا كه اين از بديهي ترين نيازهاي بشري است. انديشمندان ما حكمت را در قالب شعر آموزش مي دادند تا مخاطب بيشتري بيابند. البته بحث ، بحث خيلي گسترده اي است.

چهارشنبه|ا|21|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 267]