محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829393510
به مناسبت سي امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي(7)كتاب شناسي انقلاب اسلامي
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: به مناسبت سي امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي(7)كتاب شناسي انقلاب اسلامي
خبرگزاري فارس: اين مقاله، طي استقرائي كه در منابع تاريخ انقلاب بعمل آورده، خواننده را به تحريفاتي كه در تاريخ معاصر ايران، بويژه تاريخ انقلاب اسلامي از سوي مخالفان آن بعمل مي‌آيد، توجه داده و در طبقه‌بندي علمي و مستندي كه صورت داده، برخي نقاط ضعيف يا قوت سبكهاي مختلف تاريخنگاري انقلاب را توضيح داده است.
تاريخ معاصر ملت ايران كه رخداد مهم انقلاب اسلامي را در دل خود جاي داده است، مشحون از پيچيدگي‌ها و فراز و فرودهاي فراواني است كه بازشناسي آنها فرصت، زمان و تحقيق و پژوهش بسياري مي‌طلبد. ساده‌بيني است اگر بخواهيم تاريخ معاصر و انقلاب اسلامي را در چند كتاب و خاطر و يا اسناد خلاصه نمائيم و يا با برداشتي يك سويه حوادث را تحليل نمائيم. به همان ميزان كه دوران معاصر و انقلاب اسلامي به علت شرايط و بستر زماني و اهميت استراتژيك و باورهاي ديني و تعارض نظام حاكم و قدرتهاي جهاني با آن، بسيار پيچيده و درهم آميخته از گوناگوني‌هاي بسيار است، تاريخ نگاشته شدة آن نيز گرفتار پيچيدگي و درهم آميختگي ابهام، يكسويه‌نگري و نگارش براساس منافع جريانهاي مختلف است. ما تلاش خواهيم كرد به طور اجمال چگونگي تدوين تاريخ و طبقات متعدد و نگرشهاي گوناگون نسبت به حوادث تاريخ معاصر و انقلاب اسلامي را ترسيم نمائيم. اين تلاش هرچند ممكن است به طور دقيق نتواند صف‌بندي‌هاي مختلف را ترسيم نمايد اما قطعاً خطوط كلي اين صف‌بندي‌ها را از هم متمايز خواهد نمود و نگرشي نسبتاً جديد نسبت به چگونگي قرائت‌هاي مختلف از تاريخ انقلاب بدست خواهد داد. اين طبقه بندي بر اساس استقرأِ نگارنده از آثار منابع مربوط به تاريخ انقلاب صورت گرفته است و تأكيد مي‌نمايد كه يك امر قياسي مطلق نمي‌باشد.
1 - مباني طبقه بندي سالهاي حكومت پهلوي در ايران غالباً با تعارض ملت و حكومت همراه بوده است و غالب اين تعارضات مواجهه‌هائي خونين و همراه با پيامدهاي ناگوار براي مردم و مخالفان رژيم بوده است. تعارض مداوم مردم و حاكميت، منتهي به تلاش براي ترسيم چگونگي اين تعارض، مشروعيت يا عدم مشروعيت نظام حاكم، پيشرفت و عقب‌ماندگي، همگي مباحث جدي سالهاي حكومت پهلوي بوده است هرچند اين موضوعات در هر كدام از گرايشات عقيدتي و سياسي به طرز متفاوتي مورد بررسي قرار مي‌گرفتند. با آغاز امواج انقلاب اسلامي و خيزش سريع آن براي سقوط نظام سلطنت اين تعارض در تحليل موضوعات و حوادث را تشديد كرد. و با پيروزي انقلاب اسلامي سرعت گرفت. در يك نگاه دقيق، نيروهاي حاكميت پهلوي به دو جريان اصلي تقسيم مي‌شوند. 1
- عوامل ايراني رژيم
2 - فرمانروايان امريكائي و انگليسي
عوامل ايراني حاكميت پهلوي، در تاريخنگاري معاصر و انقلاب اسلامي جايگاه قابل توجه و درعين حال كاملاً در خور نقد و بررسي دارند كه مجموعة آنها را از باب وحدت روش و برداشتها تحت عنوان "تاريخنگاري پهلوي‌ها" آورده‌ايم و به چند دوره طبقه‌بندي مي‌شوند:
دورة اول - عصر رضاخان دراين دوره، عمدة توجه پهلوي‌ها "باستان گرائي" تاريخي، ستايش از رضاخان و تقبيح قاجاريه است و از بحث ما خارج است.
دورة دوم - عصر تثبيت محمدرضا پهلوي در سالهاي اوليه حكومت، وي نفوذ چنداني بر ارگانهاي فكري و مطبوعاتي ندارد تا جريان تاريخ نگاري مشخصي را از ناحية پهلوي‌ها را بتوان برشمرد هرچند در اين دوره تاريخ و تاريخنگاري به گونه‌اي ديگر رقم خورد. اما سالهاي پس‌از كودتاي 28 مرداد، تا 1356 سالهاي تثبيت حكومت پهلوي است و در اين سالها دوره 1342 تا 1356 از ويژگي خاص خود برخوردار است. در اين سالها كه سياستهاي اقتصادي و سياسي امريكائيها در ايران به شدت فعال بود و نويدبخش رسيدن به "دروازه‌هاي تمدن بزرگ" بود و شاه نيز منادي رسيدن به آن به همين خاطر آثاري از نوع "به سوي دروازه‌هاي تمدن بزرگ" حكايت از روح متفرعن و باطن پرمدعاي حاكم پهلوي داشت.
دورة سوم - عصر سقوط پهلوي‌ها با وقوع انقلاب اسلامي رژيم متوجه شد كه همه آنچه در طول ساليان دراز به دست آورده بود، از دست داده است و بايد به گونه‌اي خود را توجيه كند. لذا شاه در ايام تبعيد در مكزيك كتاب معروف "پاسخ به تاريخ" را نگاشت و به‌دنبال او خواهرش اشرف پهلوي كتاب "من و برادرم" را نوشت. اقدام مهم ديگري كه دراين راستا انجام گرفت. "طرح تاريخ شفاهي ايران دانشگاه هاروارد" بوده است. اين مجموعه كه به پيشنهاد و اجراي "حبيب لاجوردي" استاد تاريخ دانشگاه هاروارد به انجام رسيد مجموعة مصاحبه‌هايي است كه با سران گريخته از وطن رژيم پهلوي و بعضاً تعدادي از مخالفين جمهوري اسلامي و همچنين چند نفر از منسوبين به نظام صورت گرفته است. اما اصل و اساس طرح تحليل وفاداران به رژيم پهلوي است. كه هم‌اينك چند مجله از آن نيز به انتشار رسيده است خاطرات عبدالمجيد مجيدي - شاپور بختيار - علي اميني - اميرتيمور كلالي از اين دسته از خاطرات است. علاوه براين چهره‌هاي سابق رژيم پهلوي نظير پرويز راجي تحت عنوان خدمتگزار تخت طاووس - جهانگير تفضلي و فريدون هويدا را مي‌توان در اين مجموعه قرار داد. مجموعة اين منابع هر كدام به دنبال يافتن مقصر وقوع انقلاب هستند كه هريك پاسخي ويژة خود است اما همگي در تقبيح شرايط گذشته و تبرئة خويشتن از جرائم و مشكلاتي كه سبب بروز انقلاب شده است وحدت نظر دارند و تلاش همة آنها توجيه نقش و كمرنگ كردن حضور خود در حوادث تلخ عصر پهلوي است اما غالباً واقعيات تاريخي از زيردست آنها خارج مي‌شود و در مسير يافتن مقصر و مجرم به ناچار پاره‌اي از واقعيات تلخ تاريخ پهلوي را مورد اشاره قرار مي‌دهند.
2 - فرمانروايان امريكائي و انگليسي
ترديدي نيست كه دولت امريكا تصميم گيرندة اصلي سياستهاي عمدة رژيم پهلوي بوده است شايد بتوان يكي از اصلي‌ترين علل وقوع انقلاب اسلامي و رضايت همه مردم و رهبري انقلاب و گردهمايي سياسي در ضرورت مبارزه با نفوذ و سيطره سياسي و نظامي و اقتصادي و فرهنگي امريكا، اسرائيل و انگليس برشئون و سرنوشت ملت ايران رانام برد. تا پيش از انقلاب اسلامي كمتر متن مكتوب و سند قابل توجهي در دسترس بود تا بتوان اين سيطره و احاطه بي‌چون‌وچراي سياسي نظامي امريكا برايران را اثبات كرد. وقوع انقلاب اسلامي و شكست حكومت دمكرات‌ها به رهبري جيمي‌كارتر از انقلاب اسلامي و امام خميني سبب شد كه به ناچار به توضيح و تبيين علل و چرائي شكست از انقلاب اسلامي بپردازند. آثاري نظير خاطرات جيمي كارتر رئيس جمهور امريكا، برژسينكي مشاور امنيت ملي، ويليام سوليوان سفير امريكا در تهرانهاميلتون جردن رئيس دفتر كاخ سفيد، استانسفيلدترنر رئيس سازمان جاسوسي امريكا"سيا" ژنرال رابرت هايزر نماينده ويژه نظامي امريكا در ايران، چارلز بكويث فرمانده گرده مهاجم به طبس از امريكائيها و همچنين خاطرات "آنتوني پارسونز" سفير انگلستان در ايران و "قدرت و زندگي" نوشته والري ژيسكاردستن رئيس جمهور فرانسه، مجموعه‌اي از گزارشات قابل توجهي است از آنچه كه در اردوي دشمنان انقلاب اسلامي و چگونگي فرايند مبارزه با انقلاب گذشته است. اين آثار، سندِ آشكارِ دخالت و تصميم‌گيري در مورد سرنوشت ملت ايران، توسط سران كاخ سفيد است. ضمن اينكه بيانگر فقدان شناخت و آگاهي امريكائيها نسبت به ابعاد، گستردگي و چگونگي نيروهاي واقعي انقلاب و رهبري آن است . علاوه براين، منابع مذكور به خوبي حكايت از اختلاف ميان دستگاه رهبري سياست خارجي امريكا در مورد چگونگي تعامل با انقلاب اسلامي دارد. و دو ديدگاه عمده وزارت خارجه و سازمان سيا به رهبري سايروس ونس وزير امور خارجه و شوراي امنيت ملي و وزارت دفاع به رهبري زبيگينو برژسينكي مشاور امنيت ملي كاخ سفيد در چگونگي مبارزه با انقلاب اسلامي دچار اختلافات عميق و جدي بوده‌اند كه نتيجه اين اختلافات عدم وحدت رويه و در نتيجه خنثي سازي فعاليتهاي كاخ سفيد بر عليه انقلاب و رهبري آن بوده است. مهمترين مجموعه‌اي كه دراين گروه به انتشار رسيده است اسناد لانه جاسوسي امريكا است كه در مجلات بسيار به چاپ رسيده است. هرچند اين اسناد توسط دانشجويان پيرو خط امام(ره) طبقه بندي و چاپ شده است، اما به لحاظ اهميت و بيان نيات دروني دستگاه سياست خارجي امريكا و چگونگي مبارزه با انقلاب اسلامي و پيوستگي منافع استعمار خارجي و استبداد داخلي مجموعه متوني ارجمند است.
3 - بريدگان از دستگاه پهلوي
در ميان آثار بريدگان از رژيم پهلوي خاطرات ارتشبد فردوست به چشم مي‌خورد. فردوست علي رغم پيوستگي عميق با شخص شاه در اواخر حكومت پهلوي، تا حدودي از رژيم فاصله گرفت. فردوست چندان تمايلي به افشاي نقش واقعي خويش در حكومت ندارد. اما خاطرات ديگري كه بيشتر از خاطرات فردوست خاندان سلطنت و وابستگان به آنها را آزرده خاطر ساخت خاطرات احمد علي مسعود انصاري با عنوان "پس از سقوط"بوده است. در اين خاطرات انصاري به تبيين روحيات، خلقيات و كاركرد خانوادة سلطنت مي‌پردازد. مجموعه‌اي مهوع بودن و پلشتي دستگاه پهلوي و خانواده آنها و پيرامونيان را به وضوح آشكار مي‌سازد. شايد ذكر نام كتاب "در دام تباهي" از "پروين غفاري" نيز خالي از فايده نباشد. هرچند ممكن است خاطرات پروين غفاري يك اثر جلف تلقي شود اما واقعيت آن است كه اين خاطرات ثابت مي‌كند كه چگونه زن در خانواده پهلوي فاقد ارزش و اعتبار بوده است و روحيات لات‌منشانه شاه تا چه مضحك بوده است به حد‌ي انسان از تصور حكومت چنين فردي بر كشور و سرنوشت خويش و مردم‌اش جادارد از خجالت آب شود. خاطرات مينو صميمي رئيس دفتر امور بين‌المللي فرح پهلوي تحت عنوان "پشت پرده تخت‌طاووس"() ضمن آن كه يك اثر سنگين و قابل توجه است بسياري از حوادث پشت پرده تخت طاووس را برملا مي‌سازد كه بسيار در خور توجه است.
4 - مبتذل نويسان و وفاداران به پهلوي
گروه چهارمي كه قاعدتاً بايد آنها را از مجموعة نيروهاي حاكميت پهلوي‌ها به حساب آورد نويسندگاني هستند كه در عصر پهلوي داراي مناصب فرهنگي بوده‌اند و فعاليتهاي فرهنگي و قلمي در راستاي منافع نظام سلطه داشته‌اند. و با پيروزي انقلاب اسلامي و تحول در ديدگاههاي عموم مردم نسبت به حاكميت پهلوي، آنها نسبت به ارزشهاي نظام سلطنتي وفادار مانده‌اند اما با يك واقعيت سياسي روبرو بودند و آن نظام جمهوري اسلامي برآمده از انقلاب اسلامي بود و كار فرهنگي در عرصه فرهنگي جمهوري اسلامي. اين مجموعه نه آن پيوند عميق با نظام پهلوي را داشتند كه لازم باشد به همراه آنها از كشور بگريزند و نه به نظام سياسي برآمده از انقلاب اسلامي را علاقمند بودند كه بخواهند به دنبال تثبيت اهداف اين نظم جديد تلاش نمايند. ضمن اينكه آنها اصلاً انقلاب و نظم جديد را پذيرا نبودند. مسئله عمدة اينان، فعاليت در نظام جمهوري اسلامي با وفاداري نسبت به نظام سلطنتي و مخالفت با انقلاب اسلامي و براي رسيدن به اين هدف، نوشتن تاريخ معاصر با تلطيف. رژيم پهلوي و رفتن زير چتر شعارهاي ملي‌گرايانه بوده است. در آثار اين دسته از نويسندگان نظير مسعود بهنود، خسرو معتضد، محمود طلوعي و باقر عاقلي، نوعي نزديكي نسبت به آرأ طرفداران جبهة ملي و نهضت آزادي ديده مي‌شود اما در عين اين تقارب ظاهري به طور جدي پيوندها با رژيم پهلوي و تلطيف سياستهاي آنان كاملاً آشكار است. به عنوان نمونه مسعود بهنود در كتاب "نخست وزيران ايران" از سيد ضياتا بختيار وقتي كه به زندگي سيدجعفر شريف امامي نخست وزير فراماسونر و آنگلوفيل ايران مي‌رسد. از دو دوره نخست وزيري وي در سالهاي 1339-40 و چند ماهه 1357، فقط دوره 1339-40 را ذكر مي‌كند ضمن اينكه مدعي است كه سيدجعفر شريف امامي در آن دوره كه در واقع "دولت محلل" نيز بوده است "سياست خارجي نه شرقي و نه غربي" را بنيان نهاده است. علاوه بر اين شما اصلاً آن چهره خونريز و دغل‌باز سفاك سال 1357 را نمي‌بينيد كه كشتار هفده‌شهريور تهران و آتش‌سوزي سينما ركس و اعلام حكومت نظامي را در آستين خود دارد و آقاي بهنود در سير تاريخي نيز از دولت دوم شريف امامي نيز اصلاً ذكري به ميان نمي‌آورد. مشخصة عمدة اين دسته از نويسندگان كه ما آنان را "مبتذل نويس" مي‌ناميم. در چندچيز خلاصه مي‌شود: 1 - روان نويسي: به لحاظ ادبي آثار اين دسته از نويسندگان از رواني خاصي برخوردار است كه در ساير مجموعه‌ها به چشم نمي‌خورد. 2 - داستان‌پردازي: بسياري از آنچه كه در اين دسته از كتب آمده است محصول ذهن اين نويسندگان است و نه حقايق تاريخي به‌طوري كه انسان خود را در برابر رمان سياسي و تاريخي مي‌بيند تايك متن تاريخي معتبر كه آثار بهنود و خسرو معتضد در اين زمينه خيال‌پردازيهاي بيشتري دارند. 3 - فقدان منابع: تقريباً غالب اين كتب بدون منبع است. سه خصوصيت اخير اين دسته از آثار را در رديف آثار ذبيح‌ا... منصوري مي‌گذارد. 4 - كتاب سازي: شيوه مهم اين نويسندگان در عرصه تاريخنگاري، كتاب‌سازي است. هر خواننده‌اي كه كتابهاي "داستان انقلاب" و "پدر و پسر" محمود طلوعي را بخواند بخوبي متوجه خواهد شد كه سيستم "چسب و قيچي" روية كتاب‌سازي است و يا كتاب "درون ارتش شاه" از خسرو معتضد قسمتهائي از چند كتاب نويسندگان مختلف است كه تنها با كندن بخشي از آنها و نصب پاره‌اي تصاوير و نوشتن چند خط كتاب بسيار قطوري شده است كه خواننده را از وسعت تحقيقات آقاي معتضد در ارتش شاه به اعجاب وا مي‌دارد.!! 5 - زن‌پردازي: يكي ديگر از مشخصه‌هاي اين مجموعه پرداختن به امور نسوان دربار است. سبكي همانند سبك مجلة سپيد و سياه در اوايل پيروزي انقلاب اسلامي. ذكر كردن حوادث مختلف روابط مشروع شاه و اطرافيان با هدف جذب بيشتر مخاطب، كه در لفافه نوعي تبليغ براي آن فضا را نيز به دنبال دارد. و حالا از باب خالي نبودن عريضه يك كنايه‌اي هم زده شود. دو جلد بسيار قطور "فوزيه" و "اين سه زن" بهنود. نمونه‌هائي از اين دست آثارند. 6 - استفاده از تصاوير: يكي از روشهاي جذب مشتري نحوة استفاده از تصاوير است اعتقاد به جذب مخاطب از طريق انتشار تصاوير بيشتر همراه با كمي سليقة زن پردازانه، سبب فروش بيشتر كتاب مي‌شود. خواننده يا ناآشنا به عصر پهلوي وقتي با اين آثار روبرو مي‌شود احساس مي‌كند كه رژيم پهلوي تقريباً هيچ نكته منفي جدي نداشت كه قابل تحمل نباشد و ضرورت يك تحول وسيع و عميق انقلاب را با خسارتهاي بسيار را بدنبال داشته باشد.
سنخ ديگر از تاريخ‌نگاري‌هاي انقلاب، متعلق به مخالفان حكومت پهلوي است كه به چند گروه عمده تقسيم مي‌شوند:
1 - اسلام‌گرايان؛
2 - ملي‌گرايان؛
3 - چپگرايان
اين سه گروه از مخالفين رژيم پهلوي را تشكيل مي‌دادند. و آوردن آنها در يك مجموعه تحت عنوان "مخالفان رژيم پهلوي" به معناي وزن واحد آنها در تعاملات سياسي و انقلابي نيست.
1 - اسلام‌گرايان: منظور ما از اسلام گرايان آن دسته نويسندگاني است كه با اعتقاد به مبارزه در چهار چوب اسلام و رهبري حضرت امام خميني(ره) وارد مبارزه عليه رژيم پهلوي شده‌اند هرچند اين عنوان مبارزان مسلمان تندروان مسلح انقلابي تا مبارزان معترض آرام را نيز شامل مي‌شوند كه همگي با اعتقاد به مبارزه در چهارچوب اسلام و رهبري حضرت امام خميني وارد گود درگيري شده‌اند و مهمتر آن كه انقلاب اسلامي را بويژه از حوادث سال 1341 پي مي‌گيرند. بدون هيچگونه مجامله و اغراق "حجة‌الاسلام سيدحميد روحاني" پيشگام اين مجموعه كارهاست كه با نوشتن كتاب "بررسي و تحليلي بر نهضت امام خميني" در سال 1356 اولين قدم مهم را برداشت. براي نويسندة اين اثر قاعدتاً چيزي كمتر از تيرباران را نمي‌بايست در آن تاريخ تصور كرد. و به همين خاطر نويسنده در آن كتاب نهايت سعي خود را ايجاد انزجار عمومي نسبت پهلوي‌ها مبذول داشت. ضمن آن كه يكي از مجموعه‌هاي مربوط به تاريخ انقلاب اسلامي را نيز گردآوري كرده است. كتاب مهم ديگر در اين مجموعه، كتاب نهضت روحانيون ايران نوشته حجة‌الاسلام علي دواني بوده است. اين كتاب علي‌رغم حجم بسيار قابل توجة اسنادي كه در آن استفاده كرده است به خاطر آن كه جهت چاپ در مطبوعات نوشته شده است، متأسفانه نويسنده محترم آن را به صورت روزنامه‌اي و با دقت كمتري به چاپ رسانده است. و همين امر تا حدود زيادي از وزن و اهميت كتاب كاسته ولي اسنادي كه نويسند توانسته است گردآوري كند، قابل توجه و درخور اهميت است. در اين ميان لازم است از چند كتاب مهم دانشگاهي نظير ريشه‌هاي انقلاب اسلامي حجة‌الاسلام عباسعلي عميد زنجاني نام برد. نويسنده محترم ضمن تحليلي تاريخي سياسي و انديشه‌اي از انقلاب اسلامي به ذكر سريع حوادث و جزئيات انقلاب مي‌پردازد هرچند كتاب از فقدان دقت لازم و همچنين بافت دقيق و فشرده مطالب رنج مي‌برد اما بي‌انصافي است كه به نگاه عام و شامل نگارنده نسبت كليت انقلاب و همچنين پاسخ به خلأ موجود به ديده احترام نگريسته نشود. اثر ديگري كه در اين مرحله قابل توجه است، "تاريخ سياسي معاصر ايران"، نوشته دكتر سيدجلال‌الدين مدني است كه پاسخي به درخواست شهيد سرهنگ موسي نامجو است. اما اين پاسخ، قدر و قيمتي درخور يافته است و توانست جايگاه خوبي در مراكز آكادميك و دانشگاهي بيايد صرف‌نظر از نوع نگاه نويسنده و نشان دادن پاره‌اي از تمايلات و ترسيم چهره‌اي نسبتاً مثبت از مظفر بقائي كه تا حدودي محصول حضور نويسنده در حزب زحمتكشان است معذالك نويسنده پيوستگي حوادث تاريخي را به خوبي ذكر نموده است. با گذشت چند سال از پيروزي انقلاب و سپري شدن جنگ تحميلي زمان براي نگارش تاريخ انقلاب اسلامي فراهم آمد همين امر سبب شد مجموعه‌هاي متنوعي به امر تدوين تاريخ انقلاب اسلامي و گردآوري و چاپ خاطرات بپردازند. كه اين مجموعه و مؤ‌سسات به قرار ذيل قابل برشمردن هستند.
1 - مركز اسناد انقلاب اسلامي
2 - مؤ‌سسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي
3 - بنياد تاريخ انقلاب اسلامي
4 - دفتر ادبيات انقلاب اسلامي
5 - مركز نشر و تنظيم آثار امام خميني(ره)
6 - وزارت اطلاعات
1 مركز اسناد انقلاب اسلامي:
به دستور حضرت امام خميني و با رياست حجة‌الاسلام سيد حميد روحاني شروع به كار كرد و مجموعه آثار مختلفي را به چاپ رسانده است كه جدي‌ترين آنها جلد دوم و سوم "نهضت امام خميني" بوده است. نويسنده در جلد سوم اين كتاب كه پر سر و صداترين آن بود، با انتشار پاره‌اي از اسناد مربوط به گروههاي مخالف رژيم پهلوي به تحليل نقاط ضعف آنها پرداخت و بيشتر با عينكي امروزي به حوادث ديروز نگريست و به "فقدان درك شرايط عيني يك زنداني سياسي در چنگال ساواك رژيم پهلوي" نسبت داده شد. اين مسئله بيشتر در مورد دست نوشتة معروف دكتر علي شريعتي خطاب به سران ساواك اطلاق داشته است.
2 - مؤ‌سسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي:
مؤ‌سسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي كه با اثر مشهور "ظهور و سقوط سلطنت پهلوي" و خاطرات "ارتشبد حسين فردوست" بر سر زبانها افتاد گام مهمي را در نوع نگرش نسبت به تاريخنگاري انقلاب اسلامي برداشت. ديدگاه و منظم و مبتني بر شناختي "اطلاعاتي" از حوادث سياسي تاريخ معاصر كه كمابيش از اطلاعات فردوست و اسناد در دسترس و مهارت محققان آن حكايت داشته است توانسته بخش اعظم از نويسندگان را عميقاً تحت تأثير خود قرار دهد، و به صورت ارجاع اصلي بسياري از منابع تاريخي درآيد. اين مركز چند اثر ديگر نيز ديدگاه ديگري را مطرح كرد كه "زرسالاران يهودي و پارسي" اثر عبدا... شهبازي و همچنين خاطرات احمدعلي مسعود انصاري نورالدين كيانوري و ايرج اسكندري از زمرة اين آثار مهم هستند.
3 - بنياد تاريخ انقلاب اسلامي: از "بنياد تاريخ انقلاب اسلامي"، بهترين اثر بيادگار مانده، مجموعه مصاحبه‌هاي منتشر شده در مجلة "ياد" است ضمن آن كه كتاب "هفت هزار روز" اثر آقاي "غلامرضا كرباسچي" تلاش خوبي نگارش يك كرونولوژي انقلاب اسلامي است.
4 - دفتر ادبيات انقلاب اسلامي: دفتر ادبيات انقلاب اسلامي (حوزه هنري) كه به عكس ساير سازمانهاي دولتي، ابتدا از يك ميز و صندلي واقع در يك كانتينر و آقاي هدايت بهبودي تشكيل شده بود، آرام آرام با گسترش در گوشه حياط حوزه هنري و در دو اطلاق تاريك و جمع وجور راه سخت تدوين تاريخ انقلاب را درپيش گرفت. اين دفتر هرچند حمايت مديريت حوزه هنري را بدنبال داشت اما با بسط منطقي و آرام آرام خود تبديل به يكي از قطبهاي عمده نگارش تاريخ انقلاب اسلامي درآمد. چه مجموعه تدوين تاريخ انقلاب، و چه مجموعه تاريخ شفاهي انقلاب اسلامي وجه واحد ناموران معاصر اقدامات اساسي مهمي را در اين جهت بكار گرفته‌اند. بدون هيچگونه اغراق بايد گفت آثاري كه در مجموعة تاريخ شفاهي به چاپ رسيده است، اگر بهتر از مجموعة تاريخ شفاهي هاروارد نباشد قطعاً كمتر نيست و نگارنده با توجه به آشنائي نسبت به مجموعه‌هاي منتشر شده هردو مجموعه به خوبي وقوف دارد. آثار دفتر به مراتب منظم‌تر و بهتر و دقيق‌تر گردآوري و تدوين شده‌اند از مجموعه آثار دفتر مي‌توان از "خاطرات جلال‌الدين فارسي"، "روزشمار تاريخ انقلاب اسلامي" خاطرات حجة‌الاسلام هادي غفاري و خاطرات حجة‌الاسلام سيدعلي‌اكبر محتشمي" خاطرات و خاطرات آيت‌ا... پسنديده نام برد كه چند اثر فوق‌الذكر در نوع خود انصافاً از آثار كم‌نظير بشمار مي‌روند و هركدام برگه‌هاي قابل توجهي از تاريخ انقلاب اسلامي را تبيين نموده‌اند. ضمن آن كه آثاري نظير خاطرات آقاي مرتضي الويري، رجبعلي طاهري و اكبربراتي و همچنين خاطرات علي اميني و جهانگير تفضلي نيز در اين دفتر منتشر شده‌اند. و صدالبته اين نيز درست است كه پاره‌اي از اين خاطرات به همان بيماري معمول "خود محوربيني" گرفتار هستند و بعضأ نيز گرفتار ناديده گرفتن نقش ديگران نيز هستند.
5 - مركز نشر و تنظيم آثار امام خميني(ره) اين مركز فعاليت خود را در زمينه تاريخ انقلاب اسلامي آغاز كرده و تاكنون با چند اثر كه بيشتر حول محور شخصيت حضرت امام خميني(ره) دور مي‌زند وارد عرصه تاريخنگاري انقلاب شده است.
6 - وزارت اطلاعات يكي از مراكزي كه بسيار دير به عرصه تاريخنگاري انقلاب پاگذاشته است مركز نشر اسناد وزارت اطلاعات است. وقتي حجم انبوه اسناد مربوط به شهداي بزرگواري چون آيت‌ا... شهيد دكتر بهشتي، آيت‌ا... صدوقي شهيد سيد علي اندرزگو..... را ديدم بسيار متأسف شده‌ام. چرا كه نسل دوم انقلاب در زماني كه فرصت مطالعه داشت و اين شهيدان والامقام را مي‌شناخت جز اطلاعات روزنامه‌اي و درجة چندم از صداوسيما چيز ديگري نمي‌دانست كه هميشه با ستايش بعضاً اغراق‌آميز و احترام بسيار زياد همراه بوده است و اگر مجموعه مطالب منتشر شد و در مطبوعات را كنار هم بگذاريم كه نگارنده چنين نيز كرده است غالباً نويسندگان مانند دانش‌آموزان از روي دست همديگر بدون ذكر ماخذ نوشته‌اند حال كه اين اسناد منتشر مي‌شود نسل دوم گرفتار زندگي سخت اقتصادي هستند و نسل سوم جوانان و نوجوانان نه بهشتي مي‌شناسند و نه صدوقي و اندرزگو... در كنار اين مجموعه‌ها بايد به نوشته‌هاي پراكنده ديگر نيز بايد اشاره كرد آثاري نظير مجموعه‌هاي منتشر شده توسط موتلفه اسلامي، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي و آثار منفرد ديگر پرداخت كه هركدام در شرايط سياسي و زماني خاص خود به چاپ رسيده‌اند كه از ملاحظات سياسي نيز بي بهره نبوده‌اند كه تحليل هريك از آنها مجال خاص خود را مي‌طلبد.
2 - ملي گرايان
دومين مجموعه مهم از مخالفين رژيم پهلوي كه بيشتر مخالف استبداد سلطنتي (نه خود سلطنت) بودند، ملي‌گرايان هستند. مقصود ما از ملي‌گرايان، آن دسته از باقي‌ماندگان از نهضت ملي شدن صنعت نفت از جبهة ملي و جداشدگان از آنان يعني نهضت آزادي و هواداران و پيروان آنان مي‌باشند كه البته ساير طيفهاي ملي‌گرايان را نيز دربر مي‌گيرد. اين دسته از نويسندگان با اعتقاد به رهبري دكتر محمد مصدق در جريان نهضت ملي شدن صنعت نفت، تقريباً هيچ شريك ديگري را براي وي بر نمي‌تابند و همگان را در ظل دكتر مصدق ارزيابي مي‌كنند و در ديدگاه آنان بزرگترين قهرمان مبارزه با استبداد و استعمار خارجي مرحوم دكتر مصدق است. تا اينجا كه امر اثباتي است تا حدودي مسئله عادي است اما دعوي اصحاب تاريخ بر سر امر عدمي و نفي آن است. چرا كه اين نويسندگان نه تنها مخالفان مصدق را در جريان نهضت ملي شدن شريك نمي‌دانند بلكه به خاطر مخالفت‌هائي در بعضي شرايط آنان را شريك كودتا هم مي‌شمارند. تاكيد بسيار بر مخالفتهاي آيت‌ا... كاشاني، ناديده انگاشتن نقش فدائيان اسلام، بزرگ كردن قضيه مجروح شدن دكتر فاطمي، تلاش فراوان براي انكار نقش فدائيان اسلام در ترور رزم‌آرأ اصرار بسيار در جعلي نشان دادن اسنادي كه موجب تبيين نقش واقعي دكتر مصدق مي‌شود، از اين دست مي‌باشند با وقوع و پيروزي انقلاب اسلامي كه افتخارآميز بودن همة گروهها را اغوا مي‌كرد هم جبهة ملي و هم نهضت آزادي انقلاب اسلامي را دنباله و تتمه نهضت ملي شدن صنعت نفت و نهضت مقاومت ملي ارزيابي كرد كه با اعتراض شديد امام خميني مواجه شد. اما آنچه به عنوان آثار مهم تاريخي نگاشته شده بيشتر درباره فعاليت فروعات نهضت آزادي و جبهه ملي پرداخته‌اند. به عنوان نمونه تاريخ 25 ساله ايران سرهنگ غلامرضا نجاتي بيش از آن كه تاريخ 25 ساله ايران باشد تاريخ بيست و پنج ساله جبهه ملي و نهضت آزادي است و حوادث مربوط به سالهاي انقلاب اسلامي بيشتر به تبيين مواضع اين گروهها اختصاص دارد تا حوادث انقلاب اسلامي. مطالعه آثار چهره‌هائي چون دكتر غلامحسن صديقي، كريم سنجابي، مهندس مهدي بازرگان، ابراهيم يزدي... همگي حكايت از تأكيد بيش‌ازپيش برنقش سران جبهه ملي و نهضت آزادي در سقوط شاه دارد حال آن كه به اقرار همة آنها آنان معتقد به براندازي نظام سلطنت نبوده‌اند و در برابر ابراهيم حضرت امام‌خميني تسليم نظرات ايشان شده‌اند، با اين وجود وقتي تاريخ مكتوب اصحاب جبهه ملي و نهضت آزادي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد از همان درد يكسويه‌نگري و خود بزرگ‌بيني شديداً رنج مي‌برد. 3 - چپگرايان مقصود ما از چپگرايان، نويسندگان ماركسيست اعم از منسوب به حزب توده و گرايشات مشابة آنان مي‌باشند. خاطرات كيانوري، اسكندري و تاريخ سي ساله ايران از بيژن جزئي از اين دسته‌اند.() هرچند غالب آثار اين نويسندگان پرداختن به تاريخ و عملكرد حزب توده و يا گروههاي چپ ديگر است ولي در بيان مظالم رژيم پهلوي و بي‌رحمي‌هاي دستگاه‌هاي امنيتي شاه و ساواك منابع قابل توجهي مي‌باشند. اين نوشته‌ها كه اخيراً به صورت خاطرات متعدد انتشار يافته‌اند غالباً درگير مسائل درون گروهي و بيان علل اختلافات دوباند اصلي حزب توده يعني جناح كانبخش كيانوري از يك سو و ايرج اسكندري از سوي ديگر مي‌باشند. از آنجا كه اين نويسندگان و خاطره‌گويان، ديدگاه چپگرايانه شديدي دارند از دريافت باورهاي عمومي و مذهبي مردم ايران عاجز بوده‌اند. معذالك آثار اين دسته از نويسندگان نگاهي ويژه از منظر چپ‌گراياني است كه سالها براي رسيدن به مدينة فاضله‌اي از نوع "شوروي" درد و رنج و مرارت و تبعيد را به جان خريدند اما در آخر هرآنچه كه بدان دل بسته بودند جز سراب چيز ديگري براي آنان به ارمغان نياورد. روال تدوين تاريخ انقلاب اسلامي، روالي است كه با گرايشها و نگرشهاي متفاوت و داراي خواستگاه‌هاي گوناگون تدوين شده است و هرچند ما به علت ضيق فرصت نتوانستيم همه گروههاي موردنظر را در اين مقاله ذكر نمائيم و آن را به فرصتي ديگر وا مي‌گذاريم. چه محققان و چه دانشجويان بايد نسبت به اين نكتة اساسي توجه داشته باشند كه خاطرات تحقيق، ارائه تنظيم اسناد، انجام مصاحبه، هركدام داراي سمت و سوي خاص خود است و هيچكدام از آثار تاريخ انقلاب اسلامي را نبايد اثري مطلق و كامل دانست. چراكه هركدام از اين آثار خود گوياي بخش قابل توجهي از تاريخ معاصر و انقلاب اسلامي است. و ناديده گرفتن هركدام، در واقع ناديده گرفتن بخشي از تاريخ اين مرز و بوم است. ضمن آن كه ضرورت "ناديده نگرفتن" لزوماً به معناي ارزشي بودن و يا محق بودن آن ديدگاه‌ها نيست.
پي‌نوشتها:
1 - پهلوي. محمدرضا. پاسخ به تاريخ، ترجمه حسن ابوترابيان، ناشر. مترجم. تهران 1371.
2 - مجيدي عبدالمجيد - مركز مطالعات خاورميانه دانشگاه هاروارد 1377.
3 - بختيار، شاپور - مركز مطالعات خاورميانه دانشگاه هاروارد 1375.
4 - اميني علي - مركز مطالعات خاورميانه دانشگاه هاروارد 1374.
5 - كلالي اميرتيمور - مركز مطالعات خاورميانه دانشگاه هاروارد 1376.
6 - راجي پروين - خدمتگزار نخست‌طاووس ترجمه حسين ابوترابيان، انتشارات اطلاعات، تهران 1365.
7 - تفضلي جهانگير - خاطرات. به كوشش يعقوب توكلي. دفتر ادبيات انقلاب اسلامي، تهران 1375.
8 - هويدا فريدون - سقوط شاه، ترجمه ج.ا.مهران، انتشارات اطلاعات تهران 1371.
9 - سوليوان ويليام - ماموريت در ايران ترجمه محمود شرقي. انتشارات هفته تهران 1361.
10 - جردن. هاميلتون - بحران ترجمه محمود مشرقي. انتشارات هفته تهران 1362.
11 - ترنر - استانسفيلد. پنهانكاري و دمكراسي، ترجمه حسين ابوترابيان، انتشارات اطلاعات تهران 1366.
12 - اسناد لانه جاسوسي امريكا. مجلات متعدد. دانشجويان مسلمان پيرو خط امام تهران. 1366.
13 - فردوست. ارتشبد حسين - ظهور و سقوط سلطنت پهلوي، انتشارات اطلاعات تهران 1371.
14 - انصاري احمدعلي مسعود - پس از سقوط، مؤ‌سسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي تهران 1372.
15 - صميمي مينو - پشت پرده تخت‌طاووس ترجمه حسين ابوترابيان، انتشارات اطلاعات تهران 1368.
16 - بهنود مسعود - از سيد ضياتا بختيار - انتشارات جاويدان، تهران 1370.
17 - روحاني سيدحميد - بررسي و تحليلي برنهضت امام خميني، بي جاي تا 1356.
18 - عميد زنجاني - عباسعلي، انقلاب اسلامي و ريشه‌هاي آن كتاب سياسي تهران 1368.
19 - مدني سيد جلال‌الدين - تاريخ سياسي معاصر ايران دفتر انتشارات اسلامي قم 1361.
20 - شهبازي عبدا... زرسالاران يهودي و پارسي، مؤ‌سسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي تهران 1377.
21 - نجاتي غلامرضا - تاريخ بيست و پنج ساله، خدمات فرهنگي رسا، تهران 1371.
22 - جزني بيژن - تاريخ سي ساله، بي‌جا بي‌تا بي‌نا
سه شنبه 1 بهمن 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 288]
-
گوناگون
پربازدیدترینها