نگاه خسته بر پوسته زخمى شهر آشفتگى تصاوير و تبليغاتشهرى سلامتى روان جامعه را مى آزارد - بخش اول

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: نگاه خسته بر پوسته زخمى شهر آشفتگى تصاوير و تبليغاتشهرى سلامتى روان جامعه را مى آزارد - بخش اول
صبح اول وقت از خانه بيرون مي آييم راهي محل كارمان مي شويم. سر بالا مي بريم تا در آن صبحگاه كه هوا هنوز از غلظت دود و آلايندگي ماشين ها آغشته و انباشته نشده است، يك دو نفس عميق بكشيم كه ناخواسته نگاه مان روي سينه ديوارها و وسايل اضافي يا غير قابل استفاده برخي خانه ها كه رنگ و لعاب شان زير قشر زنگ زدگي و آفتاب محو شده است، گير مي كند. يك حس ناخوشايند احساس و روان مان را چروك مي زند.

چند قدم تند و تيز برمي داريم. به چهار راه مي رسيم. ديوار سيمان سفيد يك ساختمان نو به خط درشت كج و معوج سياه رنگ نوشته شده است: تخليه چاه، رفع گرفتگي لوله.

تا روز قبل اين نوشته نبود. بعد كنار آن، چند تا اطلاعيه و آگهي مراسم ختم و آموزش هاي خياطي و كاريابي در ابعاد و رنگ هاي تند و سفيد چسبانده شده است.

ريزش زرد رنگ مازاد مايع چسب به پايين ديوار شره كرده است. به سرعت مي رويم با اولين وسيله نقليه به طرف محل كار مي رويم.

همه آنچه كه در منظر بصري ديده ايم تا عصر آوار روح و فكرمان مي ماند...

پديده چركين بودن ديوارهاي بيروني اكثر ساختمان ها، تبليغات نويسي كالا و خدمات روي نماهاي بناها، رنگ و رو رفتگي پارچه هاي مختلف اعم ازاطلاع رساني و مراسم تاريخ گذشته بالاي برخي بام ها، ساختمان هاي متروكه با در و پيكر و شيشه شكسته و بام هايي كه تبديل به انبار اسقاطي هاي خانگي شده و ايضاً ايوان مشرف به ديد عمومي بسياري از واحدهاي مسكوني كه به جاي انباري، محل انباشت همه جور وسايل از دوچرخه گرفته تا كمد و رخت آويز و نردبان و... شده، همه مولد آلودگي بصري و رواني مردم شده اند.

صبحگاهان در آرزوي چهره زيباي شهر

تا آستانه در ورود به مغازه اش رفته است كه مي روم و درباره مناظر آشفته سطوح ديوارها ناشي از انبوه تبليغات تجاري و خدماتي و اطلاعيه ها، بدنه چرك بناها و نماهاي زشت بصري طبقات فوقاني از انباشت وسايل ضايعاتي و يا مازاد، سوال مي كنم.

«حاجيان منش» مغازه دار كفش فروشي، اما پيش از آن كه پاسخ دهد، به عنوان يك نمونه، سطح ديوار جنب مغازه كه پوشيده از آثار كهنه و بدمنظر چنين پديده ها است نشان مي دهد.

او نخست علت اين زشت سازي ديوارها را عملي غيرقانوني و بدون مجوز از شهرداري- سازمان زيباسازي- مي خواند و با اشاره به اين كه همه مردم صبح كه از خانه شان بيرون مي آيند طبيعتاً دوست دارند شهر و ديوارها و چشم اندازهاي ساختمان ها را زيبا و منظم ببينند اما نازيبايي ها احساس را كدر مي كنند، مي افزايد: «خداوند زيباست و زيبايي ها را دوست دارد. از طرف ديگر، هيچ آدم معقول و منظمي از زيبايي و مناظر روحنواز بدش نمي آيد. به نظر من، جلوگيري از اين آشفتگي و بي نظمي ها وظيفه سازمان زيباسازي شهري است اما در عين حال وظيفه من و ديگر شهروندان است كه در پاكيزگي و زيبا نگهداشتن ديوار ملك و نماي خانه خود و حتي همسايه مشاركت داشته باشيم تا مناظر زشت نباشند روح و خلق مان را آزرده نكنند.»

چشم اندازهاي ناپسند

خلأ همكاري فرهنگي

زيبايي، تميزي و قشنگي مناظر را همه دوست دارند اما خيلي از ما شهروندان اين گونه چشم اندازها را در شهرمان نمي بينيم! براي اين كه وجود ندارند.

حتي در ساختمان هاي جديد، منظره هاي ناپسندي مثل آويز كردن رخت، تلمبار كردن لوازم مازاد و يا غيرقابل استفاده خانگي در بالكن ها و روي بام ها نماهاي زشتي را در نظر ديد مردم مي آفريند.

اين مطالب را «صالحي» شغل آزاد، مي گويد و با تاكيد بر اين كه رزق چشم انسان مناظر خوب و دلپذير است، درباره راهكارهاي زيباسازي چشم اندازهاي شهر، مي افزايد:«متاسفانه اگر مردم پيگير اين گونه زشت سازي هاي شهري شوند نتيجه اي نمي گيرند و مثلاً از طريق شماره تلفن برچسب اعلان تبليغات كالا كه روي ديوار و درها نصب كرده اند با شخص مسئول تماس گرفته و اعتراض شده است اما طرف وسط صحبت معترض، تلفن را قطع كرده است.»

به باور اين شهروند، براي خنثي كردن اين پديده هاي كريه بصري مي بايد از فرهنگ سازي مردم و در ارتباط با پاكيزه نگهداشتن ديوار ملك شان شروع كرد.

وي ليكن همچنان تاكيد دارد:«مردم بايد درباره زيبا نگهداشتن محدوده زندگي شهري همكاري جمعي كنند و اگر مي بينند كساني روي ديوار ملك شخصي و يا ديگران اطلاعيه هاي تبليغاتي، شعارنويسي و يا با قلم رنگ، اعلان خدماتي مي نويسند، انتقاد كنند و همه چنين راي و نظري داشته باشند.»

وي مي افزايد:«اما اغلب ساكنان خانه ها و صاحبان مغازه ها نسبت به اين پديده هاي زشت سازي بصري بي تفاوت هستند. لذا شهرداري- سازمان زيباسازي- در قبال دريافت عوارض، يكي از خدمات شان، زيباسازي نماهاي شهر و حفظ آن است كه البته در بعضي از مناطق و محيط هاي شهري اين توجه را دارد ليكن مساله مربوط به تمام شهر است.»

تصاوير خشن، خستگي، عصبيت

و افسردگي

«محمد كيوان زاده» پژوهشگر و روان شناس، اشكال و تصاوير بصري متضاد در محيط شهري را عامل ايجاد خستگي و عصبانيت در افراد مي داند كه اين حالت نيز سبب انتقال وضعيت روحي اشخاص به ديگران مي شود.

وي از ديد روان شناسي و ديد بصري، به موضوع مي نگرد:«اشكال ناهمگون در شخص دو حالت به وجود مي آورند. شخص وقتي در منظر بصري ناهمگون محيط زندگي روزمره باشد دچار نوعي حالت خستگي و افسردگي مي شود.

اين تاثيرگذاري رواني باعث مي شود شخص صبح كه از خانه بيرون مي آيد تا راهي محيط كار خود شود، آن حالت كسالت روحي خود را به ديگران منتقل مي كند. در محل كار خود نمي تواند كارش را به درستي انجام دهد چون دچار خمودگي شده است.

از سوي ديگر وقتي شخص اين اشكال ناهمگون را مي بيند چون خشن و با محيط ناهمگون هستند، موجب ايجاد عصبانيت او مي شوند و در طول روز حالت عصبانيت خود را به ديگران انتقال مي دهد. ليكن وقتي ديوارهاي شهر با رنگ هاي شاد مثلاً رنگ آبي و نقاشي هاي خياباني و يا زير پل ها و در مناطق عمومي در منظر بصري مردم باشند، آرامش به بينندگان مي دهند و از تنش هاي روزانه شان كاسته مي شود. لذا چه بهتر اشكال بصري خشن و مناظر زشت نماهاي ساختماني كه در سطح شهري موجودند، جمع آوري شوند و به جاي آنها اشكال و تصاوير را طوري فراهم و دلپذير كنيم كه به فرد و افراد نوعي آرامش بدهد و تنش هاي روزمره شان را كم كنيم.»

وي به ضرورت ايجاد شادابي و نشاط در جامعه تاكيد مي كند و مي گويد:«وقتي كه افراد اين اشكال موجود در بدنه شهري را در منظر ديد خود نداشته باشند حالت افسردگي شان كاهش مي يابد، در كل، جامعه شاد مي شود. شما وقتي هنگام رانندگي در خيابان ها به جاي اشكال خشن- سواي رانندگي دور از احتياط و رعايت برخي- با اشكال روحنواز، دلپذير و خوب مواجه مي شويد و حتي نگاه گذرا كه در حافظه كوتاه مدت اثر مي گذارد، باعث ايجاد آرامش مي كنيد».

اين روانشناس يك مثال مي زند:«ديوارهاي بيروني، مهدهاي كودك، كودكستان ها و دبستان ها را مي بينم كه اشكال شاد با كاربرد رنگ هاي شاد، نقاشي شده اند. اين اشكال موزون و خوب كه در منظر بصري كودكان است بدان دليل در سطح ديوارهاي بيروني تصويرسازي شده است كه بچه ها موقع ورود به محيط آموزشي خود احساس آرامش مي كنند چون بچه ها از ديدن اشكال و رنگ هاي شاد، اضطراب شان كاهش مي يابد. اضطراب از آن جهت كه كودكان هنگام بيرون آمدن از محيط خانه، دچار تنش روحي مي شوند. با ديدن آن تصاوير با آرامش بيشتر وارد محيط آموزشي خود مي شوند.»

هنوز كاري انجام نداده ايم

«كيوان زاده» پژوهشگر و كارشناس ارشد روان شناسي، در ارزيابي خود از موقعيت كنوني زيباسازي نماهاي شهري و انضباط در همگون سازي نيازهاي روحي مرتبط با مناظر بصري در محيط زيستي جامعه بر هماهنگي از جمله دستگاه هاي مسئول ذيربط تاكيد مي كند. او در اين باره مي گويد «بايد كه تعاملي بين روان شناسان با سازمان هاي مربوط محيط شهري وجود داشته باشد.

در آن صورت با تعامل اين دو گروه محيط شهري طوري فراهم مي شود كه افراد هنگام تردد در معابر شهري با اشكال ناموزون برخورد نداشته باشند و با استفاده از دانش روان شناسي، رنگ ها و زيباسازي نماهاي شهري، محيط آرامي براي جامعه فراهم مي شود».

وي با اشاره به وضعيت كنوني زيبا منظري نماهاي ساختماني شهري معتقد است كه هنوز كاري - فراگير و جامع- در جهت پيشبرد اهداف مربوط به زيباسازي شهرمان انجام نداده ايم اگرچه الان در پارك هايي فرهنگسرا و محيط فرهنگي ايجاد شده و اتوبان ها روشنايي دارند، ولي در زمينه اين كه اشكال و تصاوير بصري به صورت موزون در بدنه مناظر بصري داشته باشيم، كاري انجام نداده ايم.

چركين بودن پوسته نماي شهري؛ ديوارها و درهاي آبله گون از انواع تبليغات كالا، اطلاعيه هاي مختلف اعم از مراسم، تدريس خصوصي، كرايه جرثقيل، خدمات اتومبيل، داربست و... و... همه و همه نشان از سابقه نبود يك نظام هماهنگ و كافي در منع يا در قاعده مند كردن اين گونه ديوارنويسي ها و چسباندن آگهي هاي خياباني- شهري دارد. پنداري ديوارها براي همين آشفتگي هاي آلوده كننده بصري و رواني مردم، ساخته و ايجاد شده است!

از منظر ديگر بايد گفت اين پديده كريه و بدون هيچ كنترل پايدار و نظم كه هر بيننده را به افسردگي و خستگي و ضمناً بي خبري از آثار پنهاني چنين شيوه هاي بدنمايي و چركين بودن بناهاي شهري سوق خواهد داد، در واقع از خود مردم به خود مردم برمي گردد. چرا كه ديوار هر خانه و مغازه و كارگاه جزو ملك شخصي مالكان آن اماكن است. بنابراين حفظ پاكيزگي و ترميم و رنگ و زيبا نگهداشتن آن ها هم به عهده صاحب شان است.

ازبعد كلان سويه ديگر زيباسازي و نظافت شهري به دليل مسئوليت كلان شهري به عهده عوامل و مديريت شهري است- حداقل كمك به لزوم آسايش رواني شهروندان به نظر مي آيد از الزامات اجرايي مديريت ها است. - همچنان كه در بسياري از امور شهري- اجتماعي، تدابير و مدل هاي ايمني طراحي و اجرا مي شود.

فهم زيبايي شناسي

«بهمن امامي» پژوهشگر علوم ارتباطات، موضوع آلودگي هاي بصري مناظر و چشم اندازهاي شهري به لحاظ انتقال مفاهيم گوناگون و اصولاً هر پديده اي كه منظر نگاه واقع مي شود را نخست از زواياي ارتباط اتفاقي و ارتباط عمدي برمي تاباند و سپس به واكاوي ارتباط عملي از جنبه هايي تحت عنوان اطلاعات زيبايي شناسي و اطلاعات عملي مي پردازد. از آنجا كه فهم زيباشناسي نزد افراد و حتي ملت ها،بسيار متفاوت است، بنابراين ضروري مي داند طراحي هاي بصري برآمده از توليدات علمي، ادراك زيبايي در قالب تبليغات و اطلاع رساني را به مردم جامعه مان به گونه اي منتقل و بيان كنند كه آنان احساس شادماني كنند نه دچار آزار بصري شوند. وي با اين نگاه، معتقد است كه پروسه چشم اندازهاي بصري، بدون برنامه ريزي علمي و زيبا- شناختي- روان شناسي و نيز طراحي پلاكارد، تبليغات و... موجب بي نظمي در قواعد تصويري- بصري شهري مي شود.

اين مدرس دانشگاه، همچنين در ارزيابي خود از وضعيت عناصر نازيبايي بدنه بيروني ساختمان هاي شهري كه عمدتاً چهره آبله گوني مزمن دارند-، ناخواسته حس بصري شهروندان را آزار مي دهند و به صورت مرموز، روان را دچار آسيب مي كند، مي گويد:«هر چيزي كه در مقابل چشم انسان ظاهر مي شود مي تواند مفهوم ارتباط بصري داشته باشد مثل ابر، شاخه گل، يك طرح فني، كفش، يك اعلان تلگرام و از لحاظ ظاهري يك پرچم و تصاوير از ارزش هاي متفاوتي بر حسب موضوعي كه دارند، برخوردار شده اند و هر يك اطلاعات مختلفي به ما- به عنوان بيننده- منتقل مي كنند» وي با دسته بندي پيام هايي كه موقعيت هاي متفاوت در مقابل چشم رهگذران مي گذارند مي گويد:«ارتباط اتفاقي ارتباط عمدي عمده ترين پيام اين تصاوير هستند.»

به گفته وي، ارتباط بصري، اتفاقي شبيه به ابرهايي هستند كه در آسمان مي گذرند.

ارتباط بصري عمدي، آن توده هاي كوچك دود ابر مانند هستند كه زماني سرخ پوستان به منظور ايجاد ارتباط بين خودشان مورد استفاده قرار مي دادند و وسيله رمز شخصي،اطلاعات دقيقي به صورت پيام مي فرستادند...

-« در شهر مي خواهيم ارتباط بصري عمدي ايجاد بكنيم. اين ارتباط به نوبه خود مي تواند از دو جنبه بررسي شود، اطلاعات زيباشناسي و اطلاعات علمي. براي اطلاع علمي كه محتواي زيباشناسايي آن ها درنظر گرفته نمي شود، مي توان مواد طرح هاي فني يا عكسي از جريانات تابع، اخبار تصويري تلويزيون يك علامت را هنمايي و رانندگي و از اين قبيل را مثال زد.»
شنبه 28 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 207]