؛حضور چشم گير زنان ايران در عرصه وقف

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: ؛حضور چشم گير زنان ايران در عرصه وقف
؛يكي از عناصر تأثيرگذار و متغيرهاي تحولات فرهنگي و اجتماعي در ميان مسلمانان، نهاد وقف به شمار مي رود و به سخن ديگر يكي از متغيرهاي بررسي تمدن اسلامي نهاد وقف است در اين ميان اگر بخواهيم جايگاه زنان را در تمدن اسلامي و يا تحولات اجتماعي و فرهنگي تحليل كنيم ناچار به مسئله موقوفات زنان نيز مي رسيم كه بايد آن را از زواياي گوناگون كاويد.اين نوشتار تلاش مي كند چشم اندازي را از مسئله موقوفات زنان به دست دهد و زمينه بحث هاي علمي و تحليلي را فراهم آورد.پيش از ورود به بحث لازم است يادآوري شود كه در ميان آثار فراواني كه در زمينه وقف در ميان مسلمانان تدوين شده و تعداد مقالات و كتب و پايان نامه ها به بيش از ٥٠٠ عنوان مي رسد، (١) كم تر از پانزده عنوان كتاب و مقاله به بررسي موقوفات زنان اختصاص دارد و اين حكايت مي كند كه اين مسئله دغدغه ذهني پژوهشگران و نويسندگان نبوده است؛ با اين كه بخش قابل توجهي از موقوفات در جهان اسلام، توسط زنان صورت گرفته و مي توان ادعا كرد كه نزديك به ٢٠ درصد از كل موقوفات از آن زنان مسلمان بوده است.اين نوشتار كه درآمدي است بر اين مسئله، نخست مروري بر مكتوبات به چاپ رسيده (اعم از كتاب و مقاله) در زمينه موقوفات زنان دارد و سپس تلاش مي كند گزارشي اجمالي از موقوفات زنان براساس فهرست هاي موجود به دست دهد و در پايان نيز تحليل اجمالي از وقفيات زنان ارائه خواهد داد. براين اساس مباحث اين نوشته در ٣ بخش تنظيم مي شود:

١ - مرور منابع

٢ - گزارش موقوفات زنان

٣ - تحليل و ارزيابي از وقفيات زنان

؛مرور منابع
؛تا آن جا كه نگارنده جست وجو كرده تاكنون دو كتاب مختصر و ١٢ مقاله در گزارش موقوفات زنان به چاپ رسيده است كه گزارش اجمالي آن به ترتيب زمان نشر از اين قرار است:١ . كتاب وقف فاطمه خاتون، مديرية اوقاف دمشق، ١٣٧٥ ق/١٩٥٥م.اين كتاب كم حجم حاوي وقف نامه فاطمه خاتون دختر محمدبيك سلطان ملك شاه است كه در سال ٩٧٤ قمري تحرير شده است.

٢ . مسجد امير چخماق يزد و موقوفات آن، فصلنامه ميراث جاودان، سال اول، شماره ٢، تابستان ١٣٧٢ ش.

در اين مقاله بخشي از وقف نامه مسجد فوق كه واقفان آن امير جلال الدين چخماق و همسرش بي بي فاطمه خاتون مي باشند، آورده شده است.

٣ . ٤ وقف نامه از ٤ مدرسه اصفهان در دوره صفوي، نزهت احمدي، ميراث اسلامي ايران، دفتر سوم، ١٣٧٥ ش.از اين چهار وقف نامه واقف ٣ مورد آن زنان مي باشند كه متن وقف نامه ها در اين مقاله آورده شده است.

٤ . وقف نامه مدرسه و مسجد دروازه دولت، علي اكبر خان محمدي، ميراث جاودان، سال چهارم، شماره ٢، تابستان ١٣٧٥ .واقف اين موقوفه جهان خانم ملقب به مهدعليا از نواده هاي دختري فتحعلي شاه است. قسمت هايي از وقف نامه به همراه نسخه شناسي در اين مقاله درج شده است.

٥ . دو وقف نامه از دو زن زبيده بيگم و گوهرشاه خانم، نزهت احمدي، ميراث اسلامي ايران، دفتر ششم، ١٣٧٦ ش.اين مقاله حاوي متن وقف نامه ها و زندگي نامه مختصر واقفان مي باشد.

٦ . نسخه شناسي يك جلد قرآن نفيس، قربان عزيززاده، ميراث جاودان، سال پنجم، شماره ٣ و ٤، پاييز و زمستان ١٣٧٦ ش.واقف اين نسخه فاطمه مادر شاه سليمان صفوي است.

٧ . وقف نامه هاي بانوان در دوره صفوي، نزهت احمدي، ميراث جاودان، سال پنجم، شماره ٣ و ٤، پاييز و زمستان ١٣٧٦ ش.در اين مقاله چند وقف از زنان عصر صفوي معرفي شده است.

٨ . وقفية للاميرة سارة، ذوالحجة ١٤١٨ ق / ١٩٩٧م.در اين مقاله متن وقف نامه و تصوير قسمتي از آن با تحليل اجمالي درج شده است.

٩ . زنان واقف در تهران عهد قاجار، كريستف ورنر، ترجمه نسيم مجيدي قهرودي، ميراث جاودان، سال هشتم، شماره ٤، زمستان ١٣٧٨ ش.سه زن واقف به همراه تصوير متن وقف نامه ها و تحليلي از آن در اين مقاله مندرج است.

١٠ . اوقاف قراختاييان كرمان، نمونه اي از اقدامات وقفي فرمانروايان زن در تاريخ ايران، ميراث جاودان، سال هشتم، شماره ١، بهار ١٣٧٩ ش.گزارش وقفيه هاي سه زن از اين دوره در اين مقاله ثبت شده است.

١١ . دو موقوفه از زنان خاندان علم، زهرا طلايي، ميراث جاودان، سال نهم، شماره ٣ و ٤، پاييز و زمستان ١٣٨٠ش.متن دو وقف نامه به همراه تصوير آن در اين مقاله مندرج است.

١٢ . زنان واقف در پايتخت صفوي، نزهت احمدي، مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج١، اسفند ١٣٨٠ . تحليلي از اوقاف زنان در عهد صفويه در اين مقاله ارائه شده است.

١٣ . اوقاف نساءالسلاطين العثمانيين، تحقيق: د. ماجدة مخلوق، دارالافاق العربية، مصر، ١٤٢٧ ق/٢٠٠٦م.اين كتاب كم حجم حاوي وقف نامه همسر سلطان سليمان از سلاطين عثماني بر مكه و مدينه است كه در سال ٩٦٠ قمري تحرير شده است.

١٤ . وقف نامه مظفريه مسجد كبود تبريز، دكتر محمدجواد مشكور.اين وقف توسط خاتون جان بيگم انجام شده و در اين مقاله گزارشي از وقف نامه و قسمت هايي از آن آورده شده است.

؛دوم. گزارش موقوفات زنان
؛چنان كه در آغاز مقاله ياد شد، فهرست وقفيات زنان به تفكيك به چاپ نرسيده است همان گونه كه در فهرست موقوفات نيز اين تفكيك ديده نمي شود بلكه در برخي از كتب در ضمن فهارس پاياني نام زنان واقف فهرست شده است. در اينجا براساس فهارس و برخي آثار مرتبط ديگر گزارشي ابتدايي از موقوفات زنان ارائه مي گردد و اذعان داريم كه اين گزارش بسيار ابتدايي است و نياز به فحص و جستجوي بيشتر دارد. در اين گزارش نام زنان، موقوفه، سال وقف و مورد مصرف وقف به اجمال ياد مي شود.اين موارد در دو قسمت ايران و كشورهاي عربي گزارش مي شود.

؛الف. ايران
؛١ . خاتون جان، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف قرن يازدهم قمري، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢

٢ . جهان بانو بيگم بنت امير قاسم بيك، ترجمه اي از قرآن كريم، قرن يازدهم قمري، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٣

٣ . گلنار خانم صبيه حضرتقلي چوله اي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، اوايل قرن يازدهم قمري، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٤

٤ . والده محمدتقي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، نامعلوم، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٥

٥ . فاطمه خانم بنت مير شرف الدين، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، شنبه ٢٢ شعبان ١٠٥٩ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٦

٦ . خواهر محمدتقي خان، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١١١٠ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٧

٧ . خواهر محمدحسن خان، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١١١٠ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٨

٨ . حسن زيبا، همسر ميرزا جلال الدين محمد، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، محرم ١١٢٧ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٩

٩ . منوره خانم هندي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١١٥٦ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٠

١٠ . شرف جهان خانم همشيره ابوالحسن خان، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، جمعه ١٢ رجب ١١٥٧ق، كتابخانه آستانه قم، قم. ١١

١١ . بي بي جان خانم بنت مولا دادخان، ترجمه اي از قرآن كريم به فارسي، تاريخ وقف شعبان ١٢٠٢ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٢

١٢ . شريفه بيگم بنت ميرسيدمحمد استرآبادي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف شوال ١٢٠٣ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٣

١٣ . فاطمه خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٢٠٣ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٤

١٤ . بي بي بلوچ، ترجمه اي از قرآن كريم به فارسي، تاريخ وقف ٢ شوال ١٢١١ق، كتابخانه آستان قدس رضوي مشهد.١٥

١٥ . طيب النساء خانم بنت حاج محمد هاشم تبريزي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، محرم ١٢١٢ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٦

١٦ . خانم جان بنت مرحوم آقا اسماعيل، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، رمضان ١٢١٧ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٧

١٧ . زينب نساء خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ٢٢ شعبان ١٢١٧ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٨

١٨ . شاه نساء خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ٢٢ شعبان ١٢١٧ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.١٩

١٩ . موجود خانم بنت محمد امين زنگنه، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، شعبان ١٢٢٣ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٢٠

٢٠ . معصومه خانم فرزند آقا نوروز قندهاري، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي قعده ١٢٢٨ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢١

٢١ . مهدعليا فخرالدوله، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٢٣٠ق، موزه آستانه قم، قم و ١٢٥٠ ق، موزه آستانه قم، قم. ٢٢

٢٢ . دختران شيخ اسماعيل جامي احمدي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، صفر ١٢٣٧ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢٣

٢٣ . ملك زاده خانم به شادي روان محمدشاه قاجار، ترجمه اي ازقرآن، تاريخ وقف، جمادي الاول ١٢٤٤ق، موزه آستانه قم، قم.٢٤

٢٤ . حميده خاتون، ترجمه اي از قرآن به فارسي، تاريخ وقف جمادي الاول ١٢٤٨ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢٥

٢٥ . زينب خانم حاجي رستم قندهاري، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، شوال ١٢٥٠ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢٦

٢٦ . زينب خانم بنت باباعلي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، رمضان ١٢٦٠ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٢٧

٢٧ . دلشاد ميرزا دختر عباس ميرزا، ترجمه اي از قرآن كريم، تاريخ وقف ١٢٦١ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢٨

٢٨ . شهربانو خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٢٦٢ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٢٩

٢٩ . سلطان صفيه دختر عباس ميرزا نائب السلطنه و همسر محمودخان قراگوزلو، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٢٧٠ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٣٠

٣٠ . محترم خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٢٧١ق، كتابخانه شاهچراغ، شيراز. ٣١

٣١ . فاطمه خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٢٧٢ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٢

٣٢ . صاحب سلطان خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف ١٢٧٤ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٣٣

٣٣ . معصومه بيگم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، جمادي الاولي ١٢٨١ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٤

٣٤ . تاج گل خانم، ترجمه اي از قرآن كريم، تاريخ وقف صفر ١٢٨٤ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٥

٣٥ . والده يمين الدوله و جلال الدوله، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، صفر ١٢٨٤ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٦

٣٦ . همدم خانم بنت ميرزا تقي خان اميركبير، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي قعده ١٢٨٤ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٧

٣٧ . گوره بنت آقا حسين نيشابوري، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ربيع الاول ١٢٨٥ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٨

٣٨ . فاطمه سلطان فرزند عبدالباقي خان، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ٢٠ ربيع الاول ١٢٨٧ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٣٩

٣٩ . ضعيفه ترشيزيه، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي حجه ١٢٩٢ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٤٠

٤٠ . گل بي بي خانم بنت مرحوم حسنعلي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، رجب ١٢٩٤ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٤١

٤١ . حاجيه شاهزاده خانم، همسر نصرة الدوله و مادر عميد الدوله، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف ٣ شوال ١٢٩٧ ق، موزه آستانه قم، قم. ٤٢

٤٢ . نواب خانم دختر بهرام ميرزا معزالدوله، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي قعده ١٣٠٢ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٤٣

٤٣ . صبيه حاجي علينقي، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، جمادي الثاني ١٣٠٨ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٤٤

٤٤ . صبيه حاج ملا محمدعلي قايني، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، اول ذي حجه ١٣١٢ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٤٥

٤٥ . بي بي خانم، ترجمه اي از قرآن كريم، تاريخ وقف، ربيع الثاني ١٣١٣ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٤٦

٤٦ . فاطمه سلطان خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي قعده ١٣١٣ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٤٧

٤٧ . نوري شرف خانم شهير به نبات خانم دختر محمد رضاخان قاجار قزويني، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي حجه ١٣٣١ ق، كتابخانه آستانه قم، قم. ٤٨

٤٨ - علوالدوله ايرواني، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، شعبان ١٣٣٣ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٤٩

٤٩ . كوكب خانم بهجة السلطنة، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، جمادي الاول ١٣٣٤ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٥٠

٥٠ . مهرآسا سپهبدي، بانو، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف ٢٦ محرم ١٣٥٠ ق، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٥١

٥١ . ملك الحاجيه دختر حاجي محمد ابراهيم ملك التجار، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ذي حجه ١٣٥١ ق، موزه آستانه قم، قم. ٥٢

٥٢ . بيگم صاحبه، ترجمه اي از قرآن كريم، تاريخ وقف مهر ١٣٢٥ ش، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد.٥٣

٥٣ . صغري خلعتبري، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، اول مهر ١٣٢٧ ش، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٥٤

٥٤ . جهان ارشد بختياري، ترجمه اي از قرآن كريم، تاريخ وقف ١٣٣٩ ش، كتابخانه آستان قدس رضوي . ٥٥

٥٥ . نور شرف خانم مشهور به جاني خانم، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، شهريور ١٣٤٠ ش، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٥٦

٥٦ . خازن الملوك ياوري، ترجمه اي از قرآن كريم، تاريخ وقف، ١٣٤٣ ش، كتابخانه آستان قدس رضوي، مشهد. ٥٧

٥٧ . معصومه دختر ميرفتاح ملايري، ترجمه اي از قرآن، تاريخ وقف، ١٣٦٨ ش، كتابخانه آستانه قم، قم. ٥٨

٥٨ . ام سلمه بنت ميرزاخان يزدي، يك باب باغ در قريه ابرند آباد حومه يزد، تاريخ وقف، نهم شوال ١٢٠٨ ق، عوايد آن سالانه ٣ تومان در روز عيد غدير نان و كشمش خريده و صرف فقرا و سادات شود و سه تومان در ماه مبارك رمضان نان و خرما يا كشمش در وقت افطار صرف فقرا شود و پنج هزار دينار صرف غريب يا ابرندآبادي فوت شده و فقير كنند و دو تومان هر ساله در ماه محرم يا صفر در خانه واقفه صرف عزاداري شود. و... ٥٩

٥٩ . ام كلثوم صبيه آقا حسين قصاب، يك مزرعه و دو تخته زمين در طرزچان مهريز، تاريخ وقف، اول جمادي الاولي ١٣٢٠ ق، روضه خواني در حسينيه دهوك يا مسجد جنب روضه سهل بن علي. ٦٠

٦٠ . ام كلثوم و فاطمه خانم، يك قطعه زمين، در قريه ابرندآباد، تاريخ وقف، بيستم صفر ١٣٠٢ ق، روضه خواني در مسجد جامع يا حسينيه همان قريه. ٦١

٦١ . بانو خانم بنت مهر علي بن محمد علي، يك درب باغ در محله خيرآباد اهرستان، تاريخ وقف، دهم شعبان ١٣٠٦ ق، طبخ آش در دهه محرم و اطعام به فقراي شيعه. ٦٢

٦٢ . بنت محمد ابراهيم خان، بيست و يك جره و چهار دانك از آب هاي قنات ابراهيم آباد يزد، تاريخ وقف يازدهم شوال ١٢٦٢ ق، اطعام در روز عيد غدير و روضه خواني و اطعام ايام محرم، ذبح گوسفند و اطعام به فقرا در روز عيد قربان، افطار در ماه رمضان و شب هاي احياء و... . ٦٣

٦٣ . بي بي بيگم زارچي، يك قطعه زمين در روستاي زارچ حومه يزد، تاريخ وقف ١٦ رمضان ١٣٢٠ ق، طبخ آش. ٦٤

٦٤ . بي بي نجمه مشهور به خانم كوچك، يك باب باغ در اهرستان يزد، تاريخ وقف ٢٢ رمضان ١٢٤٩ ق، ثلث منافع را در ايام متبركه يا عيد غدير يا شب هاي احياء و يا ماه محرم صرف سفره و روضه خواني. ٦٥

٦٥ . بيگم خانم بنت عبدا... گردفرامزي، يك جره آب هاي دو قنات شور و شيرين زارچ، تمامي نصف مشاع يك قطعه زمين، دو دانگ جره آب قنات قريه ابرندآباد و يك درب باغ در قريه ابرندآباد و دو جره آب هاي قنات قريه گردفرامرز و يك قطعه زمين در همان قريه و دو قطعه زمين ديگر در همان قريه، تاريخ وقف، ٢٨ ربيع الثاني ١٢٢١ ق، طبخ غذا در ايام عاشورا و صرف فقرا، افطار صائمين و تعزيه داران ايام عاشورا تا اربعين و... . ٦٦

٦٦ . حاجيه بي بي فاطمه خانم ابرندآبادي، يك درب باغ و خانه، تاريخ وقف، ٢٧ محرم ١٢٧٧ق، وقف بر حضرت امير، امام حسين و امام رضا عليهم السلام. ٦٧

٦٧ . حاجيه بيگم صبيه حاجي سيد مرتضي كسنوي، يك قطعه زمين و يك درب باغ، تاريخ وقف دهه اول جمادي الثاني ١٢٧٧ ق، روضه خواني و اطعام. ٦٨

٦٨ . خانش بيگم دختر شاه اسماعيل صفوي، املاك واقعه در خارج يزد و بلوك قهستان، تاريخ وقف، ٢٧ ربيع الاول ٩٦٣ ق، زوار آستانه امام حسين و... . ٦٩

٦٩ . خديجه بانويه بنت محمد غياث ابرندآبادي، دو جره آب هاي قنات قريه ابرندآباد و يك پارچه زمين، تاريخ وقف ذي حجه ١٣٠٨ ق، قرائت قرآن در ماه رمضان و طبخ غذا و اطعام فقرا در ماه رمضان. ٧٠

٧٠ . خديجه بيگم خانم صبيه مير حبيب ا... اهرستاني، چهار دست باغچه در محله عيش آباد اهرستان، تاريخ وقف، دهم ربيع الثاني ١٢٦٨ ق، صرف مسجد محله عيش آباد و امام جماعت راتب و در صورت نبود امام جماعت، ابتياع خرما و صرف افطار صائمين در ماه مبارك رمضان در همان مسجد. ٧١

٧١ . خديجه خانم بنت حاج لطفعلي، چهار شبانه روز از مزرعه كالمند با تمام لواحق شرعي و عرفي، تاريخ وقف، اول رجب ١٢٥٧ ق، خريد ديگ مسي بزرگ و طبخ آش و شوروا و حليم و اطعام در ماه محرم. ٧٢

٧٢ . خديجه خانم بنت حاجي ابراهيم خرمشاهي، چهار پارچه زمين و يك درب باغ كوشك و يك درب باغ لب رودخانه، تاريخ وقف دهم شوال ١٢٦٢ ق، طبخ آش و حلوا و اطعام مومنين. ٧٣

٧٣ . خديجه خانم بنت قاسم نعيم آبادي، سه پارچه زمين، تاريخ وقف، محرم ١٣٠٩ ق، اطعام روز عيد غدير. ٧٤

٧٤ . خديجه خانم صبيه استاد ابوالهادي حداد، هفت سهم و نيم از چهل و هشت سهم از يك باب حانوت آسياب، تاريخ وقف رمضان، ١٢٧٣ ق، روضه خواني ايام عاشورا و آخر صفر و طبخ حلوا و اطعام فقرا. ٧٥

٧٥ . خديجه خانم صبيه جعفر نرسوبادي، يك درب باغ و يك جره آب هاي قنات كوچك و بزرگ قرينه كسنويه و يك پارچه زمين، تاريخ وقف اول ذي الحجة ١٢٧٠ ق، ابتياع آب براي آب انبار استفاده عموم، روضه خواني سيد الشهداء و خيرات عمومي. ٧٦

٧٦ . خديجه خانم صبيه حاجي حسن بن حسين نعيم آبادي، يك فقير از يك درب باغ و دو ثلث از پنج اصله قوت و چهار دست و نيم زمين، تاريخ وقف، شعبان ١٣٣٠ ق، روضه خواني. ٧٧

٧٧ . خرمن بنت رستم و دختر او خير خورشيد، سه قطعه زمين و يك باب خانه در محله خرم شاه از محلات اهرستان، تاريخ وقف، ششم شوال ١٢٧٣ ق، صرف زرتشيان. ٧٨

٧٨ . خيرالنساء خانم صبيه احمد بن حسين عليرضا، چهار قطعه زمين، تاريخ وقف، ١٤ ذي حجه ١٣١٥ ق، خريد خرما و اطعام در ماه رمضان در مسجد زمان و روغن روشنايي همان مسجد و روضه خواني در شب هاي جمعه. ٧٩

٧٩ . خير النساء صبيه ملا حاجي مهدي خرمشاهي، يك درب باغ، تاريخ وقف، صفر ١٣٠٥ ق، افطاري در ماه رمضان در مسجد محله كشخوان خرمشاه. ٨٠

٨٠ . خير النساء صبيه ملا محمد علي، يك درب باغ در روستاي شمس آباد و دو جره آب قنات همان قريه، تاريخ وقف، شوال ١٢٣٧ق، روضه خواني در محرم و صفر و اطعام. ٨١

٨١ . زينب بيگم همسر محمد مهدي حكم الملك اردستاني، مدرسه نيم آورد اصفهان، تاريخ وقف، ١١١٣ ق. ٨٢

٨٢ . بي بي فاطمه خاتون و همسرش امير جلال الدين چخماق. مسجد امير چخماق يزد و موقوفات آن، تاريخ وقف ٨٤١ ق. ٨٣

٨٣ . خاتون جان بيگم همسر جهانشاه، مسجد كبود تبريز و موقوفات آن، تاريخ وقف، ٨٦٩ ق. ٨٤

٨٤ . دلارام خانم، همسر شاه عباس اول و جده بزرگ شاه عباس ثاني، مدرسه جده كوچك اصفهان تاريخ وقف، ١٠٥٧ ق، مخارج مدرسه جده كوچك. ٨٥

٨٥ . حوري نام خانم، جده شاه عباس ثاني، مدرسه جده بزرگ اصفهان، تاريخ وقف، ١٠٥٧ ق، مخارج مدرسه جده بزرگ. ٨٦

٨٦ . خير النساء، تاريخ وقف، ١٠٧٥ ق، وقف بر دخترش بدر جهان خانم. ٨٧

٨٧ . مادر شاه سليمان، تاريخ وقف، ١٠٩٩ ق، بر چهار تن از غلامان خودش و ١١٠٠ ق، وقف بر امامزاده شمس الدين و ١٠٧٩ ق، وقف بر عتبات عاليات. ٨٨ و ١٠٩٨ ق يك جلد قرآن وقف بر آستانه حضرت معصومه. ٨٩

٨٨ . دده خاتون، تاريخ وقف، ١٠٨٣ ق، وقف بر دخترش رضيه بانو خانم.٩٠

٨٩ . مرواريد خانم، تاريخ وقف، ١٠٩٠ق، روشنايي و عطر اماكن متبركه.٩١

؛پي نوشت
؛١ . جهت اثبات اين ادعا كافي است به كتاب شناسي هاي منتشره پيرامون وقف مراجعه كرد.( راقم اين سطور تاكنون به چهار كتاب شناسي و مأخذشناسي درباره وقف با اين مشخصه ها برخورده است:

١ . كتاب شناسي وقف، محمدحسن بكايي، سازمان اوقاف و امور خيريه، ١٣٧٧ ش، در اين كتاب ٦٥٧ اثر مستقل و ٣١٣ اثر مشتمل درباره وقف معرفي شده است.

٢ . الكاشف عن كتب الاوقاف، جمع و اعداد: الباحث سامي التوني، الصندوق الوقفي للثقافة والفكر الامانة العامة للاوقاف، الكويت، چاپ اول، ١٤١٧ق/١٩٩٦م.در اين اثر اين موارد معرفي شده اند: ١٤٧ كتاب مستقل، ٢٥ پايان نامه، ٢٣٢ كتاب هاي مشتمل، ٤١ مقاله و در مجموع ٤٤٥ عنوان.

٣ . مصادر و مراجع عن الاوقاف الاسلامية، السيدمحمدعلي العمري، ص ٨٣-١.

٤ . الوقف قائمة بيبليو غرافية منتقاة، محي الدين عطية. در اين مقاله ٧٠ اثر معرفي شده است. اين مقاله در مجموعه وقف پژوهي، دفتر سيزدهم قرار دارد.)

٢ . فهرستگان نسخه هاي خطي ترجمه هاي فارسي قرآن كريم، ص ١٤٣، ش١٠٥

٣ . همان، ص ١٤٠، ش ٩٩

٤ . همان، ص ١٤٣، ش١٠٥

٥ . همان، ص ٣٦٦، ش٤٤٠

٦ . همان، ص ٢٧١، ش٣٠٠

٧ . همان، ص ١٧٧، ش١٥٣

٨ . همان، ص ١٧٧، ش١٥٣

٩ . همان، ص ٣٢٣، ش٣٧٥

١٠ . همان، ص ٢٥٢، ش٢٦٩

١١ . همان، ص ٢٠٥، ش١٩٢

١٢ . همان، ص ٣٦٣، ش٤٣٢

١٣ . همان، ص ٢٤٢، ش٢٥١

١٤ . فهرستگان نسخه هاي خطي ترجمه هاي فارسي قرآن كريم، ص٢٤٢، ش٢٥١

١٥ . همان، ص ٢٣٥، ش٢٤٣

١٦ . همان، ص ٣٦٤، ش٤٣٥

١٧ . همان، ص٣٧٤، ش٤٥٥

١٨ . همان، ص ٣٧٣، ش٤٥٢

١٩ . همان، ص ٥٠٩، ش٦٩٥

٢٠ . همان، ص ٢٧٣، ش٣٠٤

٢١ . همان، ص ٣٧٠، ش٤٤٨

٢٢ . همان، ص ٤٢٧، ش٥٣٨

٢٣ . همان، ص ٣٣١، ش٣٨٨

٢٤ . همان، ص ٤٣٦، ش٥٦٠

٢٥ . همان، ص ٣٠٠، ش٣٤٣

٢٦ . همان، ص ٢٠٨، ش١٩٧

٢٧ . همان، ص ٢٧٠، ش٢٩٩

٢٨ . همان، ص ٤٥٥، ش٥٩٥

٢٩ . همان، ص ٤٤٥، ش٥٧٧

٣٠ . همان، ص ٤٧٧، ش٦٣٧

٣١ . همان، ص ٤٧٨، ش٦٣٨

٣٢ . همان، ص ٤٧٥، ش٦٣٢

٣٣ . همان، ص ٥٠١، ش٦٧٩

٣٤ . همان، ص ٣٦٥، ش٤٣٨

٣٥ . همان، ص ٤٨٢، ش٤٦٥

٣٦ . همان، ص٤٨١، ش٦٤٤

٣٧ . همان، ص٣١٥، ش٣٦١

٣٨ . همان، ص٤٤٤، ش٥٧٤

٣٩ . همان، ص ٤٨٦، ش٦٥٤

٤٠ . همان، ص ٤١٦، ش٥٢١

٤١ . همان، ص ٤٠٤، ش٥٠٥

٤٢ . همان، ص ٤٥٠، ش٥٨٥

٤٣ . همان، ص ٤٥٣، ش٥٩١

٤٤ . همان، ص ٣٦٦، ش٤٣٩

٤٥ . همان، ص ٥٠١، ش٦٧٩

٤٦ . همان، ص ٤٥٥، ش٥٩٤

٤٧ . همان، ص ٥٠٥، ش٦٨٧

٤٨ . همان، ص ٢٣٣، ش٢٣٩

٤٩ . همان، ص ٥٠٦، ش٦٨٨

٥٠ . همان، ص ٣٦١، ش٤٣١

٥١ . همان، ص ٤٧٠، ش٦٢٣

٥٢ . همان، ص ٤١٥، ش٥١٩

٥٣ . همان، ص ٣٠٠، ش٣٤٢

٥٤ . همان، ص ٣٨٢، ش٤٧

٥٥ . همان، ص ٥١٢، ش٧٠٠

٥٦ . همان، ص ٢٣٥، ش٢٤٢

٥٧ . همان، ص ٣٠١، ش٣٤٤

٥٨ . همان، ص ٥٣٦، ش٧٤٠

٥٩ . يادگار ماندگار مجموعه موقوفات يزد، ج١، ص ٢٣٨-٢٣٧

٦٠ . همان، ص ٢٤٣-٢٤٢

٦١ . همان، ص ٢٤٧-٢٤٦

٦٢ . همان، ص ٢٤٩

٦٣ . همان، ص ٢٦١-٢٦٠

٦٤ . همان، ص ٢٨٩

٦٥ . همان، س ٢٩٣-٢٩٢

٦٦ . همان، س ٣٠٣-٣٠٢

٦٧ . همان، ص ٤٣٤-٤٣٢

٦٨ . همان، ص ٤٣٧

٦٩ . همان، س ٤٥٥-٤٥٢

٧٠ . همان، ص ٤٧٥-٤٧٤

٧١ . همان، ص ٤٨٠-٤٧٧

٧٢ . همان، ص ٤٨١-٤٨٠

٧٣ . همان، ص ٤٨٣

٧٤ . همان، ص ٤٨٧

٧٥ . همان، ص ٤٩١-٤٩٠

٧٦ . همان، ص ٤٩٦-٤٩٣

٧٧ - همان، ص ٤٩٧-٤٩٦

٧٨ . همان، ص ٥٠٢-٤٩٩

٧٩ . همان، ص ٥٣٠-٥٢٩

٨٠ - همان، ص ٥٣٣-٥٣٢

٨١ . همان، ص ٥٣٧-٥٣٦

٨٢ . ميراث اسلامي ايران، دفتر سوم، ص ١٠٠-٩٩

٨٣ . ميراث جاودان، سال اول، ش٢، ص ٧٥-٧٤

٨٤ . كنوزالوقف في العالم الاسلامي، ج٩٤، ص ٥١٢٤٩٥

٨٥ . ميراث اسلامي ايران، دفتر سوم، ص٩٨-٩٦

٨٦ . همان، ص ٣٩٠

٨٧ . مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج١، ص١٦

٨٨ . همان

٨٩ . ميراث جاودان، سال پنجم، ش٣ و٤، ص٦٥-٦٤

٩٠ . مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج١، ص١٦

٩١ . همان ادامه دارد
يکشنبه 22 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 465]