تعزيه، يكي از نادرترين درام‌هاي اعتقادي جهان‌

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: تعزيه، يكي از نادرترين درام‌هاي اعتقادي جهان‌
حقيقت اين است كه واقعه عاشورا، چنان شگفت، فوق‌العاده بزرگ، باشكوه، حماسي و زيباست، كه به خلاف حماسه‌هاي ملي و قومي و نژادي، اصلاً نيازي به افزودن شاخ و برگ به آن و در آميختنش با تخيل و آمال و آرزوهاي بازگوكنندگان، براي هرچه جذاب‌تر شدن، ندارد.

تعزيه در آغاز به صورت ساده برگزار مي شد و منظور آن بيان احوال و مصايب خاندان ابا عبدالله و واقعه غم انگيز كربلا بود و شيعيان هم شركت در اين مراسم را از تكاليف ديني خود مي‌شمردند. كم‌كم گروه‌هايي پيدا شدند كه صرفاً تعزيه‌‌داري و تعزيه خواني حرفه اصلي آن‌ها شمرده مي‌شد. رونق و رواج تعزيه باعث شد كه سادگي و بي پيرايگي جاي خود را به ‌‌تحريف بدهد.

ناصر الدين شاه قاجار در كار تعزيه سعي فراواني به خرج داد و شبيه خواني و تعزيه را وسيله اظهار تجمل و نمايش و شكوه و جلال سلطنتش كرد. همين كه اعيانيت در تعزيه وارد شد نسخه هاي تعزيه عوض شد و پاره اي چيزها كه هيچ ارتباطي به عزاداري نداشت با تحريف زياد به تعزيه چسبانيده شد. مانند تعزيه امير تيمور، تعزيه حضرت يوسف، تعزيه عروسي قاسم، تعزيه عروسي دختر قريش، ماجراي سلطان قيص، قيصر روم و...

در زمان ناصر‌الدين شاه تعزيه با توجه به مضمون و موضوع انواع مختلف پيداكرد. بعضي تاريخي مثل تعزيه امير تيمور، برخي اخلاقي مثل عاق والدين، بعضي شادي بخش مثل عروسي دختر قريش، بعضي كمدي مثل تعزيه شست بستن ديو، تعزيه ابن ملجم، تعزيه حارث و بعضي طنز آميز شد كه در اين تعزيه ها دشمنان پيغمبر و خاندان او مورد استهزاء و تمسخر و لعن و طعن قرار مي گرفتند مثل تعزيه ابن ملجم. در تعزيه هاي هجو آميز دشمنان اهل بيت عليه السلام حتي از حيث لباس و قيافه و غذاخوردن مورد خنده و تمسخر بيننده واقع مي شدند. عده‌اي از شاعران و تعزيه‌نويسان براي خوش‌آمد عوامل ستم و تأمين مقاصد سلاطين، صحنه‌هايي را به مجالس تعزيه اضافه كردند، كه ارتباطي به سوگواري‌هاي محرم و فرهنگ عاشورا نداشت، محتوا و مضامين نسخه‌ها سير نزولي گرفت و با فرهنگ قرآن و عترت مغايرت يافت. اين روندِ پرآفت موجب شد، تا بسياري از عالمان شيعه، شبيه‌خواني را مورد انتقاد جدي قرار دهند.

يكي از نادرترين درام‌هاي اعتقادي جهان‌

در كشور ما به دليل گرايشي كه به اهل بيت وجود دارد و نيز نياز ملي – انساني به هنر، تعزيه شكل گرفت كه در اين ميان نبايد از تاثير متفكران شيعي و مراجع غافل شد. چرا كه آنها با حضور خود توانستند راه حل‌هايي مناسب براي برداشتي غير ارتدوكسي از اين مقوله ايجاد كنند. تعزيه در كنار همه مشروعيتها از آنجائي كه روي مرز ظريف مذهب و هنر حركت مي كرد، مي بايستي از آزمون فقه و فلسفه اسلامي عبور كند، تا بتواند به عنوان يك هنر جامع نمايش مذهبي مورد پذيرش قرار گيرد. در اين مسير تعزيه بعد از تبادل نظر و ارزيابي بي شمار، عاقبت مورد تائيد علما، واقع شد‌ و آنها به اين نتيجه رسيدند كه تعزيه يك نمايش كاملاً دروني و معنوي است. چون در تفكر ارتدكسي هر آن كسي كه نقش يا شبيه اهل بيت را بازي كند، نقض غرض اصل را كرده است. در حالي كه تفكر آن دسته از علمايي كه تعزيه را در مقام جريان دين مي‌ديدند، عالمي چون " زمخشري اعتقاد داشت:«هر كس براي امام حسين گريست بدون شك با او در بهشت محشور مي‌شود.» اين تفكر بعدها تقويت شد كه اگر شخصي يا ‌فردي به امام حسين ابراز علاقه و ارادت كند، عملي نيك و خير انجام داده، لذا او نيز همانند كسي كه براي امام گريه مي‌كند مستوجب پاداش است. بعد از زمحشري در زمان آقا محمد‌خان قاجار نيز، آيت الله گيلاني تعزيه را مورد تائيد قرار داده و كساني را كه آن را انكار مي‌كردند مورد سرزنش قرار داد و از همه عاشقان حسين عليه السلام خواست از اين جريان حمايت كنند و هم او بود كه موضوع شبيه خوان شدن مرد به جاي زن را تائيد كرد.
آخرين تائيد هم از جانب حضرت امام ( ره ) بوده است. پس تعزيه در اين تطورات به يك مشروعيت اعتقادي هم رسيد و با اين پوشش زمينه مي بينيم كه هنرمندان تعزيه به خصوص تعزيه خوانها بيشتر به سبب عشق و ايمان مذهبي به سراغ آن مي رفتند و همين حضور قلبي باعث شد تا تعزيه به عنوان يكي از نادرترين درامهاي اعتقادي جهان مطرح شود، و با چنين ديدي است كه مي توان به تعبير درام اعتقادي دست پيدا كرد. زيرا دو عنصر حياتي يعني تماشاگر و بازيگر در آن حضوري عيني دارند كه اين حضور خود به صورت آييني و سنتي است.

عناصر جايگزين شده در تعزيه

عناصري كه تعزيه را در خود جايگزين كرده‌اند، بي شمارند ولي اساسي‌ترين آنها عبارتند از دسته روي، سينه زني، مقتل خواني، روضه‌خواني، نوحه خواني، شمايل گرداني و... عناصر نمايشي تعزيه از ديد محققان به يك جريان هنري همانند طبيعت مي ماند كه از عناصر گوناگوني تشكيل شده است، عناصري كه نبود هر يك از آنها هماهنگي لازم را از بين نمي‌برد. ولي تركيب آنها با هم زيبايي و هماهنگي خاصي را به وجود مي آورد هر چند هر يك از آنها تاريخ پيدايش جداگانه‌اي دارند، ولي به شكل ماهرانه در كنار يكديگر قرار گرفته‌اند.

تأملي در محتوا و پيام تعزيه

تعزيه، با همه جلوه‌هاي جالبي كه دارد، زبان حالي منطبق با شأن اهل بيت ندارد و گاهي حوادثي در آن به اجرا گذاشته مي‌شود، كه به افسانه شباهت دارد تا ماجراي حقيقي. به علاوه، حماسه آفريني‌هاي شكوه‌مند فداكاران عاشورا در مواقعي به صورت ذلت‌آور، تحريف شده و‌ آميخته به خرافات ترسيم مي‌شود. صحنه‌آرايي‌ها و شرح و بسط داستان‌ها در تعزيه، نبايد به گونه‌اي باشد كه سيره و سخن اهل بيت(ع) را به گونه‌اي مغاير با منابع روايي و كتاب‌هاي معتبر تاريخي نشان دهد؛ به علاوه افزودن مطالب به تعزيه‌ براي جلب تماشاگران و جذاب شدن نمايش‌ها اگر واقعيت نداشته باشد، براساس موازين شرعي، «كذب»،‌ «افترا» و «حرام» است.

هدف عزاداري

هدف اصلي عزاداري ـ به هر شكل و شيوه‌اي كه برگزار مي‌شود ـ آن است كه سوگواران را با مكتب حماسه و شهادت آشنا كند، مكتبي كه اسلام و امر به معروف و نهي از منكر را زنده كرد. در برپايي چنين سنت‌هايي، بايد كوشيد پرتوهايي از خورشيد فروزان كربلا و نيز معنويت آن انقلاب مقدس، بر روح و ذهن مردم بتابد و نوعي تحول روحي، قلبي و دروني در وجودشان پديد آورد، تا به سوي فضائل، كسب مكارم، اصلاح رفتارها و انجام اعمال پسنديده، و بهبود روابط اجتماعي گام بردارند و در برابر معاصي و ابتذال به هيچ عنوان بي‌تفاوتي نشان ندهند. عزاداري براي امامي كه حماسه‌اي مقدس به وجود آورد و منظومه‌اي منور از ايثار و فداكاري سامان داد و موجب عزت اسلام و جامعه اسلامي شد، حاوي مفاهيم ارزشمند و فضيلت آفرين است و بزرگ‌داشت چنين حركت شكوهمندي، همراهي عاطفي با حماسه آفرينان كربلاست و نشان از هم‌گامي و هماهنگي با برنامه عاشورا دارد. بايد گفت كه پيروي از پيام رهبر اين نهضت است كه ارزش والايي دارد. ترديدي نيست آن چشمي كه بر امام حسين(ع) نگريد و آن دلي كه براي مصائب شهيدان نينوا نسوزد، چشم و دل بشري نيست، اما اين مطلب، از آن سخن موهوم و باطل جداست كه گفته‌اند: «امام حسين(ع) شهيد شد تا مردم دور هم جمع شوند و بركشته شدن او بگريند و بعد هم اگر چه عمري در گناه و عصيان به سر برده باشند، آمرزيده شوند؛ زيرا امام فداي امت گنه‌كار گرديد!!؟»

روح حماسي عاشورا

بنابر گزارش سايت ايران تئاتر، حقيقت اين است كه واقعه عاشورا، چنان شگفت، فوق‌العاده بزرگ، باشكوه، حماسي و زيباست، كه به خلاف حماسه‌هاي ملي و قومي و نژادي، اصلاً نيازي به افزودن شاخ و برگ به آن و در آميختنش با تخيل و آمال و آرزوهاي بازگوكنندگان، براي هرچه جذاب‌تر شدن، ندارد. به عكس، قهرمانان آن، در چنان ارتفاعي از معنويت، انسانيت و بزرگي ايستاده‌اند، كه بزرگترين و اصلي‌ترين اهتمام بازگوكننده، اگر همين باشد كه آنان و اعمالشان را، همان گونه كه بوده‌اند وصف كند، به وظيفه خود عمل كرده، و اجر خويش را برده است. با اين همه، عمده ذاكران، در همين كار نيز به شدت احساس عجر، و آشكارا به اين ناتواني اعتراف كرده‌اند. اما، به مصداق ضرب‌المثل «آب دريا را اگر نتو‌ان كشيد، هم به قدر تشنگي بايد چشيد» و به قصد قربت و نيت ثواب هم كه شده، قدم در اين راه نهاده و قلمي زده‌اند.

اين جريان، به حدي فراگير و همگاني بوده، كه بي‌كم‌ترين ترديد مي‌توان گفت كه در طول تاريخ شيعه، هيچ حادثه و مراسم مذهبي، به اندازه واقعه عاشورا، ذهن و دل مردم را به خود مشغول نكرده است.

اما واقعه عاشورا، شهادت همگي مردان و جوانان، پيروان و نوجوانان – حتي يك پسر شيرخواره – و اسارت زنان و كودكان مربوط به طيف قهرمان است. در تاريخ ادبيات جهان، شايد هيچ حماسه‌اي را نتوان يافت كه پايان آن، تا بدين پايه تلخ و سوگ‌آميز باشد. و حماسه، چون چنين «سوگ انجام» شد، تبديل به نوع باستاني ادبي ديگر است.

اگر در تراژدي، تقدير شوم گريزناپذير، موقعيتي تلخ و دشوار را بر قهرمانان تحميل مي‌كند، در اينجا، اين جبر، ناشي از شرايط تاريخي و اجتماعي حاكم بر سرزمين‌هاي اسلامي، و در مقابل، احساس تعهد ديني و انساني امام حسين (ع) و ياران اوست، كه چنين شرايط دشواري بر ايشان تحميل مي‌شود.

اما امام و ياران و خانواده‌اش نيز، همانند قهرمانان تراژدي‌هاي كهن، حتي در اين شرايط تلخ و دشوار،‌ ذره‌اي از آن اوج و رفعت معنوي خود فرود نمي‌آيند و بي‌نشان دادن كم‌ترين ضعف، تا آخرين نفس، در برابر اين جبر مي‌ايستند، و مغلوب و مقهور آن نمي‌شوند. براي آنان آسان است كه خواسته به ظاهر ساده دشمن را بپذيرند، و به بهاي مرگ روح، زندگاني تن را حفظ كنند. اما هيهات كه آنان چنين ذلتي را بپذيرند! پس، جسم را فداي عزت و آزادگي روح مي‌كنند. اينجاست كه آن عمل شگرف، كه لازمه و اساس تراژدي است، صورت مي‌پذيرد؛ و به واقع،‌ اراده آزاد انسان، با انتخاب شايسته خود، سبب رستگاري او مي‌شود.

با اين رو، واقعه عاشورا، اينها همه را دارد، ولي همه، اينها نيست. بلكه داراي يك سلسله ويژگي‌هاي اضافي خاص خود نيز هست. پس، در بيان نمايشي نيز، قالب ابداعي ويژه خود را مي‌طلبد، بنابر‌اين، «تعزيه» پديد مي‌آيد؛ كه از هر جهت، بديع، خاص و بي‌بديل است. اما مدت‌ها بايد بگذرد و مقدماتي بايد طي شود، تا اين هنر برجسته، مركب شيعي، شكل كامل و نهايي خود را بيابد:

رايج‌ترين قالب ادبي زمانه وقوع حادثه عاشورا در بلاد عرب‌نشين، شعر است. پس، ادبيات، نخست از طريق قالب شعر، از اين واقعه تأثير مي‌گيرد و آن را در خود بازتاب مي‌دهد و در حافظه تاريخ، ماندگار مي‌سازد. اين اشعار، متضمن بيان واقعه عاشورا و زبان حال شهيدان و اسيران اين عرصه است، هنگامي كه از سر سوز دل و سويداي جان، توسط مويه گران خوش صدا خوانده مي‌شود، مبدل به «نوحه» مي‌‌شود؛ كه از نخستين هنرهاي نمايشي اسلامي، خاصه شيعي است. از اينجاست كه مداحان و مرثيه‌گران اهل بيت، در كنار و اعظان روايتگر واقعه عاشورا پا به عرصه وجود مي‌گذارند، و مداحي‌، به عنوان يك هنر ناب شيعي شكل مي‌گيرد.

آميختگي تدريجي روايت و زبان حال شهيدان و اسيران واقعه كربلا با برخي حركات نمايشي، براي هر چه موثرتر ساختن اين بازنمايي نيز، به مرور، هنر نمايشي تعزيه را در جهان اسلام، خاصه ايران شيعي، بنيان مي‌نهد.

البته، تعزيه، مجموعه‌اي از نمايش‌هاي مذهبي است كه مبتني بر مصيبت‌هايي است كه بر خاندان پيامبر اسلام و بعضاً حتي ديگر پيامبران الهي وارد شده است. اما مهم‌ترين و مشهورترين نوع آن، مربوط به رويداد عاشورا (61 هـ) است.

هنر مركب تعزيه را آميزه‌اي از نوحه‌خواني، روضه‌خواني‌، شبيه‌سازي و داستان‌ها و روايت‌هاي مذهبي شكل مي‌دهد. در عين حال كه از بسياري عناصر داستاني مورد توجه مردم، بهره مي‌گيرد(1).

جلوگيري از تحريف

حجت الاسلام ابوالقاسم نادري، مسئول ستاد تعزيه اداره كل اوقاف و امور خيريه استان تهران در جمع خبرنگاران رسانه هاي گروهي، هنر تعزيه با جايگاه و شخصيت اهل بيت‌(ع) را مهم‌ترين دغدغه اين اداره كل براي تشكيل ستادي با عنوان ستاد تعزيه دانست.

به گزارش خبرگزاري شبستان، حجت الاسلام نادري تصريح كرد: تعزيه يك درام نمايشي است كه از صدها سال پيش شروع شده و تا به امروز فراز و نشيب‌هاي بسياري داشته است.

وي با اشاره به فتاواي مقام معظم رهبري و مراجع عظام تقليد مبني بر لزوم هماهنگي تعزيه‌هاي موجود با ساختار شخصيت معصومين‌(ع) اظهار داشت: ستاد تعزيه در راستاي عمل به منويات علماي دين و با هدف آموزش، تربيت و ساماندهي گروه‌هاي تعزيه در اداره كل اوقاف استان تهران شكل گرفت.

مسئول ستاد تعزيه اداره كل اوقاف و امور خيريه استان تهران خاطرنشان كرد: گروه‌هاي تعزيه براي فعاليت نياز به گرفتن مجوز از اين ستاد ندارند اما تنها گروه‌هاي تعزيه اي مي توانند از امكانات اين اداره كل براي كار‌شان بهره‌مند شوند كه در اين ستاد عضو شوند.

حجت‌الاسلام نادري با تاكيد بر اينكه يك تعزيه خوان در كنار هنري كه دارد بايد شان سيدالشهداء‌(ع) و ديگر معصومين‌(ع) را بداند، گفت: كسي كه قرار است در تعزيه نقش حضرت ابوالفضل‌(ع) را بازي كند بايد بداند كه در چه جايگاهي قرار گرفته است، بنابراين اين ستاد در اولين اقدام بعد از شناسايي گروه هاي تعزيه خوان بحث آموزش آن‌ها را پيگيري مي‌كند.

وي تامين نيازها و امكانات صحنه، تامين مالي، هماهنگي براي سفرهاي زيارتي، هماهنگي با مراكز مختلف براي بهره گيري از مكان و امكانات آن‌ها، تبديل نسخه هاي قديمي و بهره گيري از اشعار شعراي بزرگ براي استفاده تعزيه خوانان را از ديگر اهداف ستاد تعزيه اداره كل اوقاف استان تهران دانست.

مسول ستاد تعزيه اداره كل اوقاف و امور خيريه استان تهران هنر تعزيه را به دو بخش تكنيك و محتوا تقسيم كرد و ابراز داشت: اين ستاد براي آموزش بخش تكنيك به تعزيه خوانان از اساتيد مطرح تئاتر و در بحث محتوايي از اساتيد حوزه بهره مي‌گيرد.

حجت الاسلام نادري ادامه داد: از جمله دروسي كه تعزيه خوانان با آن آشنا مي شوند مي توان به امامت شناسي، عاشوراشناسي و مسايل اخلاقي و عرفاني اشاره كرد.

وي تاكيد كرد: بنا نيست كه فعاليت هاي ستاد تعزيه به موازات فعاليت هاي گروه هاي فعال در اين زمينه چون وزارت ارشاد باشد بلكه اين ستاد سعي دارد با بهره گيري از پتانسيل موجود در موقوفات گروه هاي مختلف تعزيه را ساماندهي كرده و آموزش دهد.

ضرورت‌هاي نگهداري از تعزيه

بنابر نظر مصطفي‌زاده، پژوهشگر، تعزيه سه تعريف تاريخي، مذهبي و هنري دارد كه از لحاظ تاريخي يك نمونه آداب و رسوم و سنت تاريخي اجداد ماست. از لحاظ مذهبي نيز آيين و مراسم مذهبي و نوعي عبادت براي كسب ثواب اخروي است اما از لحاظ هنري، يك تئاتر كامل است كه بازيگر، نور، موسيقي و موارد ديگر را دارد.

وي تعزيه را داراي 8 دوره عنوان كرد و گفت: دوران اول و ابتدايي تعزيه در عصر ديالمه است كه گروهي شيعي در قرن چهار هجري بودند كه خلفاي بني عباس را هم تا حدودي به زير سلطه خود درآوردند. يكي از پادشاهان ديالمه براي اولين بار در قرن چهارم، ده روز اول محرم را تعطيل رسمي اعلام كرد و مراسم عزاداري را آغاز كرد.

مصطفي زاده ادامه داد: اين مراسم حلقه آغازين مراسم عزاداري بود كه در آن زمان به صورت سيال برگزار مي‌شد و عبوري بود. مراسمي كاملا ابتدايي بود و بر اساس ذهنيت خود، يك نوع حركتي را براي عزاداري انجام مي‌دادند.

اين پژوهشگر تعزيه در ادامه به دوران رضاخان اشاره كرد كه تعزيه از 3 جانب مورد حمله واقع شد و گفت: در آغاز حكومت رضاخان تعزيه قدغن شد كه يك مخالف، حكومت عصر رضا شاه بود. مخالف ديگر، روشنفكران ايراني بودند كه تعزيه را يك حركت قهقرايي كه با موازين تمدن مطابقت ندارد، مي‌دانستند و ايرج ميرزا شديدا تعزيه را مي‌كوبيد. سومين مخالف هم عالمان، مومنين و علماي راستين اسلامي نظير علامه محدث نوري بودند كه به خاطر تحريفهاي موجود، مخالفت مي‌كردند. شهيد مطهري هم به دليل همين انحرافات مخالفت مي‌كرد. اما تعزيه از سه جهت همچنان بايد حفظ و نگهداري شود. يك زاويه اين است كه به لحاظ سنت و آيين نمي‌توانيم تعزيه را رها كنيم چرا كه به هر حال يك جلوه از فرهنگ اين ديار است و در آثار سفرنامه‌هاي اروپاييان مطرح شده‌ و نظير آثار باستاني بخشي از ما است. زاويه ديگر مورد تاييد، نگاه هنري و ادبي است كه نمي‌توان از تعزيه گذشت و ما هزاران متن تعزيه داريم. مسئله سوم به لحاظ مذهبي است كه بايد تعزيه بازسازي شود. عروسي قاسم وجود نداشته و ما در تعزيه، عروسي قاسم را بايد حذف كنيم و دست به قلم‌ها مي‌توانند حداقل متني نظير شب دهم بنويسند.

پالايش ديني نسخ تعزيه از منظر علما

مسوول دفتر تعزيه حوزه هنري قم گفت: متون و اشعار تعزيه بايد تصحيح و پالايش شود.
امير زينلي در گفت وگو با ايرنا، تعزيه را تنها شكل سوگواري اهل بيت(ع) به صورت نمايشي ذكركرد و افزود: هنر تعزيه از دوره صفويه آغاز شد و تا دوره قاجاريه به شكل تكاملي خود رسيد كه اين سير صعودي در زمان رضاشاه و با دستور ممنوعيت اجراي آن، تعزيه رو به افول نهاد. اين ممنوعيت منجر به پراكندگي دسته جات تعزيه در كشور شد كه شكل‌گيري و اجراهاي دوباره آن، زمينه انحرافات و تحريفاتي را در تعزيه فراهم كرد. به دليل مردمي بودن و استقبال عموم از تعزيه، اجراي آن در برخي استان‌ها به صورت پراكنده آغاز شد كه در اين دوره اشعار و متوني به تعزيه افزوده شد كه از لحاظ تاريخي قابل استناد نيست.

زينلي ورود اين انحرافات را لطمه بزرگي به ماهيت تعزيه و حقيقت واقعه عاشورا ذكر كرد و بيان داشت: دروغ، توهين به شخصيت ائمه(ع) و تحريف وقايع از آسيب‌هاي جدي تعزيه است كه بايد پالايش شود.

مسوول انجمن سرود وآهنگ‌هاي انقلابي قم در ادامه افزود: تعزيه خوانان نبايد براي جذب مستمعين و برانگيختن احساسات بيشتر مردم و حتي رغبت مردم، اين حماسه عظيم را تحريف كنند.
وي گفت: متون تعزيه از كتاب‌"روضه الشهداء" استخراج و نوشته شده كه در اين كتاب نيز در خصوص قيام امام حسين(ع) و وقايع عاشورا اغراق‌هايي شده است. در حال حاضر زمينه‌هاي مختلفي ازتعزيه ويژه استان‌هاي مختلف ايجاد شده كه متون تمامي اين دسته جات نيازمند تصحيح، بررسي و پالايش است.

تحريم و تجويز تعزيه

مسأله شبيه‌خواني و تعزيه، از ديدگاه فقهي و اعتقادي مورد بحث و بررسي عالمان شيعه قرار گرفته است. برخي آن را تحريم و بعضي تجويز كرده اند. از نظر علماي شيعه، خدمتي براي حفظ اسلام بالاتر از اين نيست كه بدعت ها از بين بروند و افكار موهوم، خرافي و مضامين سست از متون نوحه‌ها و شبيه نامه ها حذف شوند، لذا در صورتي كه جهات شرعي در تعزيه خواني رعايت شود و تعزيه پيراسته از وهن و خرافات برگزار شود، بر آن اشكالي مترتب نيست.

نظرات علماي شيعه درباره تعزيه

1- آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني در فتواي خود ضمن تأييد شبيه خواني، اين قيد را بيان نمود كه شعائر مزبور بايد از هرگونه امور ناپسند كه شايسته چنين شعاري نيست پاك شود (در اين خصوص ر.ك: كتاب بكاء الحسيني، سيد حسين طباطبايي، صص 482 - 502).
2- آيت الله سيد محسن حكيم، ضمن تأييد فتواي ميرزاي نائيني مي افزايد؛ بعضي مناقشاتي كه مي شود ناشي از منضم گشتن برخي چيزها و كارهايي است كه چه بسا با عزاداري و سوگواري براي سيدالشهدا مغايرت دارد‌(فتاوي علماي سلف درباره عزاداري و شبيه‌خواني، فصلنامه هنر، پاييز 1362، ص 297).
3- در رساله ذخيره العباد، آيت الله زين‌العابدين مازندراني با حواشي آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي، آيت‌الله سيد‌محمد كاظم يزيد و آيت الله سيد اسماعيل صدر، شبيه خواني به عنوان اعمالي ممدوح معرفي شده، مادامي كه مشتمل بر حرامي چون غنا و مانند آن نباشد.
در اين نوشتار بيان مصائب به زبان حال امام در صورتي جايز است كه با شؤونات آن بزرگوار تناسب داشته باشد(الدعاه الحسينيه، شيخ محمد علي نخجواني، ص 126 و 131).
4- آيت الله شيخ عبدالكريم حائري يز‌دي در بخشي از نظر خويش درباره تعزيه مي‌فرمايد: «گمان ندارم كسي منكر خوبي آن باشد، مادامي كه برخي از محرمات شرعي را در بر نداشته باشد؛ مانند استعمال لهو و غير آنها» (همان).
5- علامه سيد محسن امين، تأكيد مي‌نمايد كه در عزداري‌ها بايد از سيره ائمه(ع) پيروي كرد و اگر آن بزرگواران تصريحي در اين امور نكرده‌اند، بايد از شيوه‌اي منطقي و عاقلانه متابعت نمود (التنزيه لاعمال الشيبه، تأليف شده به سال 1347 ق (1307ش) كه در سال 1322ش توسط جلال آل احمد با عنوان عزاداري هاي نامشروع ترجمه و انتشار يافت).
6- آيت الله سيد عبدالحسين شرف الدين عاملي خاطرنشان مي نمايد: اگر رويدادهاي ملال انگيز اهل بيت به صورت نمايش برگزار شود، اثر خوبي بر دل ما خواهد گذاشت، ولي اين برنامه بايد از روي اصول صحيح به اجرا درآيد‌(المجالس الفاخره في ماتم العتره الطاهره، سيد عبدالحسين شرف الدين، مقدمه).
7- آيت‌الله كاشف الغطاء نيز سوگواري به شكل شبيه‌خواني را در صورتي كه درست برپا شود، بدون اشكال مي‌دانست، ولي در ادامه افزوده است:‌«سعي كنيد عزاداري را از كارهايي كه با حزن و عزا جور در نمي‌آيد، جدا كنيد. زيرا عزاداري براي زنده ساختن فلسفه قيام امام حسين(ع) است، نه براي قصه گويي، نمايش و وقت گذراني. بكوشيد مراسم سوگواري را بدون نقطه ضعف برگزار كنيد و مردم را به ياد خدا بياندازيد و ايمان آنها را زياد كنيد» (كاشف الغطاء، سوره خشم، محمد رضا سماك اماني، ص 72).
8- آيت الله ميرزا محمد علي شاه آبادي - استاد عرفان امام خميني - وقتي مشاهده كردند در صحن مطهر امام زاده حمزه(ع) مراسم تعزيه‌خواني با تحريفات و مضامين موهن برگزار مي‌شود، مانع اجراي آن شد و مجلس مذكور را به كانون وعظ و خطابه تبديل نمود(روايت فضيلت، غلامرضا گلي زواره، مجله پاسدار اسلام، ش 160، ص 41).
9- آيت الله بروجردي نيز وقتي ملاحظه نمود شبيه خواني‌هاي قم وضع نگران كننده اي دارند و توأم با بدعت و تحريف اجرا مي شوند، دست اندركاران تعزيه را فرا خواند و به آنان تأكيد نمود شبيه خواني با اين شكل حرام است و بايد يا اصلاح شود و يا از برگزاري آنها با اين روند مخرب اجتناب شود و اجازه نمي دادند عزاداري هاي آفت زده اجرا شود(حماسه حسيني، شهيد مطهري، ج 1، ص 185).
10- شهيد مطهري در خصوص پالايش و پيرايش تعزيه هشدار مي‌دهند: «علما بايد با عوامل پيدايش تحريف مبارزه كنند، جلو تبليغات دشمنان را بگيرند، با اسطوره‌سازي‌ها مبارزه كنند...»(همان، ج 3، ص 293).

پي‌نوشت:

1. در تاريخ‌هاي موجود، راجع به تعزيه آمده است: تعزيه در واقع از زمان آل‌بويه (نيمه اول قرن 4) شكل گرفت. احمدبن بويه، در سال 1320، به حكومت رسيد. در 1334 بغداد را گرفت، و خليفه المستكفي را تحت سلطه خود درآورد، و خليفه، او را «معزالدوله» لقب داد.
معزالدوله كه شيعه بود از محرم همان سال دستور داد تمام بازارهاي بغداد را ببندند و همه جا را سياه بپوشند و به عزاداري سيدالشهدا بپردازند. بعد، تا پايان حكومت آل‌بويه يا ديالمه (320 تا 448 هـ) – كه در ايران جنوبي و عراق حكومت مي‌كردند – همه ساله، شيعيان در دهه اول محرم، در تمام شهرها عزاداري مي‌كردند.
در دولت سلجوقيان (449 تا 700 هـ. ق) سوگواري براي خاندان رسول اكرم عمومي شد؛ و طي چندين سده، مرحله به مرحله، شكل نمايشي تعزيه يا شبيه‌خواني را به خود گرفت.

منبع:شبكه ايران(inn)
شنبه 21 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 238]