بررسى جايگاه فرهنگ عاشورا در كتاب هاى درسى در گفت وگوى «ايران» با كارشناسان كتاب هاى مدرسه،تشنه درس عاشورا

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: بررسى جايگاه فرهنگ عاشورا در كتاب هاى درسى در گفت وگوى «ايران» با كارشناسان كتاب هاى مدرسه،تشنه درس عاشورا
گروه اجتماعى ـ شهناز سلطانى: به باور بسيارى از كارشناسان حوزه تعليم و تربيت، پرداختن به مقوله نهضت عاشورا، مفاهيم، ارزش ها و نتايج حاصل از آن پاسخگوى بسيارى از مسائل امروز جوامع انسانى و به تبع آن جامعه ماست، چرا كه در واقعه كربلا طيفى از گروه هاى سنى و هر كدام با اثربخشى خود حضور داشته و به ايفاى نقش پرداخته اند كه مى تواند به عنوان الگويى براى حل مسائل و بحران امروز مطرح شود، بنابراين جادارد واقعه كربلا و چگونگى بهره گيرى از آن به عنوان دغدغه امروز بويژه خانواده ها مورد توجه قرار گيرد.
بدون شك يكى از اركان اصلى در آموزش و درونى كردن مفاهيم ارزشمند عاشورا، نگاه ويژه به نظام تعليم و تربيت و انتقال اين مفاهيم از طريق كتاب هاى درسى به دانش آموزان است، موضوعى كه امروز به اعتقاد برخى ها به شكل عميق و كيفى در نظام آموزشى و كتاب هاى درسى به آن پرداخته نشده و به نوعى مورد غفلت قرار گرفته است.
لزوم پرداخت كيفى به مقوله نهضت عاشورا
«على ذوعلم» مديركل دفتر برنامه ريزى و تدوين كتب درسى وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به اين كه چگونه بايد به مباحث واقعه كربلا در كتاب هاى درسى پرداخته شود، به «ايران» مى گويد: «ظرف زمانى برنامه درسى بسيار محدود است، به طور مجموع اگر از دوره دبستان تا متوسطه برنامه هاى درسى بخوبى اجرا شود، ۹ الى ۱۰ هزار ساعت در اختيار برنامه درسى رسمى قرار مى گيرد، در اين ساعات بايد به همه موضوعات علمى، فرهنگى، اخلاقى، عقايد دينى، مباحث تاريخى و مهارت ها پرداخته شود، برهمين اساس با كار كارشناسى تلاش مى شود تا حداكثر استفاده حاصل شود، ضمن آن كه رويكرد تلفيق را دنبال مى كنيم تا مفاهيم مختلف به دانش آموزان انتقال يابد. گاهى اوقات هم مباحث كليدى و پايه و نگرش ها را به دانش آموزان مى آموزيم و او را ترغيب مى كنيم تا خارج از فضاى رسمى آموزش به دنبال مطالعه بيشتر اين مباحث باشد. مبحث فرهنگ عاشورا هم از جمله مباحثى است كه در قالب مقوله شهادت و ايثار، حفظ ارزش ها و هويت دينى و ملى در كتاب هاى ادبيات فارسى، قرآن و تاريخ بدان پرداخته مى شود، البته بايد ساير عناصر تأثيرگذار هم مثل برنامه هاى پرورشى و خانواده در كنار برنامه هاى درسى ايفاى نقش كنند تا در اين باره به كارآيى لازم دست پيدا كنيم.»
وى با بيان اينكه پرداختن به مقوله واقعه كربلا در كتاب هاى درسى جاى كار بسيارى دارد، مى افزايد: «به كميت مباحث و مفاهيم ارزشى واقعه كربلا در كتاب ها بخوبى پرداخته شده، اما بايد از نظر كيفى و غنى سازى به آن توجه جدى شود، البته پرداخت عميق تر به اين مسائل در توليد برنامه درسى ملى كشور مورد توجه قرار گرفته است، به اين معنى كه نسبت به محتواى كتب درسى و همين طور بهره گيرى از همه ابزارها و ظرفيت ها (نه فقط كتاب و كلاس) بازنگرى مى شود، در حالى كه الآن صرفاً از ابزار كتاب استفاده مى كنيم.»
تجلى همه عناصر زندگى در واقعه كربلا و بهره گيرى از آن در زندگى امروز
دكتر «محمدرضا سنگرى» مؤلف كتاب هاى درسى و مدير گروه زبان و ادبيات فارسى سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى آموزش و پرورش هم در اين باره به «ايران» مى گويد: «واقعه عاشورا به عنوان قطعه مهمى از تاريخ اسلام همچون قرآن كريم، پيام ها، درس ها و رهنمودهايى دارد كه نه مرز زمانى مى شناسد و نه مرز جغرافيايى و براى همه گروه هاى سنى پيام هاى جاودانى دارد، ضمن آنكه هيچ عنصرى از زندگى نيست كه در واقعه عاشورا متجلى نباشد، به طورى كه ۳۰ سال مطالعه و كار در اين زمينه نشان مى دهد كه خانواده ها با مطالعه اين واقعه عظيم مى توانند بسيارى از مسائل خود را كه امروزه بدان مبتلا هستند، حل كنند. به طور مثال مى توان چگونگى مديريت در مواقع بحران را از حضرت زينب(س) و چگونگى ارتباط والدين با فرزندان را از روابط موجود در خانواده بزرگ امام حسين(ع) آموخت.»
وى با تأكيد بر اينكه بايد بدانيم چه مفاهيمى از واقعه عاشورا را به نسل امروز انتقال دهيم و چگونه، مى افزايد: «بر همين اساس برش هايى از واقعه كربلا را در قالب داستان و اشعارى از شاعران كهن و امروزى همچون محتشم كاشانى، على معلم، دكتر سيدحسن حسينى و دكتر على موسوى گرمارودى در كتاب هاى درسى دانش آموزان گنجانده ايم. البته در مقطع دبيرستان بايد به واقعه عاشورا به گونه ديگرى بپردازيم، به اين معنى كه بنا به عقايد دينى مان، آخرين نهضتى هم كه در طول تاريخ بشر اتفاق مى افتد نهضت امام زمان(عج) است كه الگوى آن برگرفته از رويداد كربلا خواهد بود، بنابراين بايد به ارتباط ميان اين دو نهضت بخوبى توجه كنيم.»
سنگرى در پاسخ به نقش معلمان در انتقال مفاهيم واقعه كربلا معتقد است: «معلمان بايد بخش هايى را كه در كتب درسى به اين موضوعات مى پردازد توسعه داده و با ابزارهاى مختلف اطلاعات عميقى را در اختيار بچه ها قرار دهند، به طور مثال در يكى از كتاب هاى مقطع دبيرستان به يك تعزيه پرداخته ايم كه معلمان مى توانند براى درونى كردن مفاهيم نهضت عاشورا آن را در كلاس اجرا كنند و يا آن را در قالب يك فيلم به نمايش درآورند، ولى مسائل اين چنينى كمتر مورد توجه قرار مى گيرد، در حالى كه پرداختن به اين مباحث با كمترين سرمايه گذارى امكانپذير است.»
پيشنهاد ايجاد مراكز پژوهشى درباره واقعه كربلا
«اميرمهدى مرادحاصل» مؤلف و مترجم ۲۷۰جلد كتاب براى كودكان و نوجوانان در اين باره به «ايران» مى گويد: «از زمان حركت حضرت امام حسين (ع) به سوى كربلا محورهاى زيبا و عرفانى قابل طرحى وجود دارد كه مخاطبان خاص خود را مى طلبد، بر همين اساس مفاهيم ارزشمندى در واقعه كربلا براى گروه سنى كودك و نوجوان شكل مى گيرد كه در تاريخ ادبيات كودك ما به اين مقوله پرداخته نشده است، ضمن آن كه كتاب هاى درسى ما هم از نظر حجم و مفاهيم گسترده، محدوديت هايى دارد، درحالى كه مطالعه واقعه كربلا نشان مى دهد كودكان و نوجوانان همچون حضرت قاسم (ع)، حضرت على اكبر (ع) و حضرت رقيه (س) نقش اساسى در اين واقعه داشته اند كه مى توان بسيار خوب و تحليلگرانه به آن پرداخت. البته نمى توان صرفاً از كتاب هاى درسى انتظار پرداخت عميق به اين مسائل را داشت، چرا كه ظرف آنها براى عاشورا كوچك است، ضمن آن كه عاشورا هنوز در فرهنگ جامعه ما هم غريب واقع شده است.»
وى كه خود مؤلف دو دوره كتاب براى زندگى ۱۴ معصوم (ع) است، معتقد است: «با وجود اين كه بچه هاى ما شيعه هستند، ولى اطلاعات آنها در مقايسه با بچه هاى اديان ديگر از درك عاشورا ناچيز است، چرا كه بسيار ديده مى شد وقتى آنان اطلاعاتى درباره امام حسين (ع) به دست مى آورند، بسيار بالاتر از بچه هاى ماست، درحالى كه بايد مراكزى را براى توسعه و ترويج فرهنگ عاشورا براى بچه ها تأسيس كنيم و متناسب با سن و نياز بچه ها براى آنها محصولات فرهنگى همچون انيميشن، فيلم، CD و كتاب توليد كنيم. هم اكنون بچه ها به اين مقوله بيشتر نگاه عشقى دارند تا نگاه معرفتى و بسيارى از آنها اشخاص و نسبت هاى آنها را در واقعه عاشورا نمى شناسند و بيشتر بر اساس ديده ها و شنيده ها اطلاعات دست و پا شكسته اى دارند و به طور كلى فلسفه قيام امام حسين (ع) را نمى دانند.»
اين نويسنده در آسيب شناسى پرداخت به مقوله فرهنگ عاشورا در نظام آموزشى اعتقاد دارد: «به ارزش ها و وقايع دينى به طور فصلى آن هم در اعياد و مراسم هاى دينى توجه جدى مى شود، درحالى كه در طول سال بايد متولى توليد محصولات فرهنگ عاشورا در رسانه هاى جمعى خود باشيم تا بچه ها آن را سارى و جارى در بطن رسانه ها بيابند، ضمن آن كه مى توانيم با حضور نويسندگان، پژوهشگران و هنرمندان اين حوزه مراكز پژوهشى را داير كنيم، چرا كه همه زندگى و انقلاب اسلامى مان به قول حضرت امام خمينى (ره) ريشه در فرهنگ عاشورا دارد.»
مرادحاصل با اذعان به اين كه كتاب هاى درسى ما مى تواند بيش از وضعيت فعلى و با شيوه بهتر و تأثيرگذارتر به مقوله واقعه كربلا بپردازد، مى گويد: البته محدوديت هايى هم وجود دارد، چرا كه به نظر مى رسد كتاب هاى درسى چون در معرض ارزشيابى كمى قرار مى گيرند از تأثيرگذارى كمترى نيز برخوردارند، به اين معنى كه بچه ها براى كسب نمره شرطى مى شوند و سعى مى كنند دروس را صرفاً به خاطر نمره حفظ كنند. اين مسئله اثرات مثبتى بر جاى نمى گذارد، بر همين اساس مقام عاشورا بالاتر از آن است كه ملاكى براى ارزشيابى كمى قلمداد شود، درحالى كه با شيب ملايم و با زيبايى خاصى مى توان اين مقوله را براى هر گروه سنى پردازش كرد، ضمن آن كه بايد گفت زيرساخت هاى قيام حضرت مهدى (عج) مبتنى بر قيام حضرت امام حسين (ع) است كه اين نگاه بلندى است، اما هنوز متناسب با اين نوع نگاه روى اين مسئله پس از گذشت ۳۰ سال كار نكرده ايم.»
دوشنبه 16 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 677]