گزارش مهر/بررسي نقش موسيقي مذهبي در حماسه عاشورا

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش مهر/بررسي نقش موسيقي مذهبي در حماسه عاشورا
خبرگزاري مهر- گروه موسيقي: چگونگي استفاده از انواع موسيقي و همچنين كلام در مداحي و نوحه سرايي از بحث برانگيزترين مسائلي است كه در چند سال اخير و به ويژه در ايام عزاداري عاشورا و تاسوعا مطرح است، در حقيقت افت كيفي اين مهم از جمله مسائلي است كه انتقاد و اعتراض بسياري از صاحبنظران و منتقدين امور مذهبي را برانگيخته است.

خبرگزاري مهر بنابر بر رسالت و وظيفه خود در انعكاس نقطه نظرات صاحبنظران، كارشناسان و آگاهان امور موسيقي مذهبي بر آن شد تا در نشست تخصصي تحت عنوان "نشست تخصصي آسيب شناسي موسيقي مذهبي" مسائل مربوط به اين حوزه را با حضور كارشناسان و برخي از مداحان مطرح كند... .

موسيقي آييني به گسترش فرهنگ عاشورايي كمك مي‌كند

حجت الاسلام يعقوب ديلمقاني مديركل تشكلهاي ديني و مراكز فرهنگي سازمان تبليغات اسلامي معتقد است كه يكي از اركان مهم شيعه و گسترش فرهنگ عاشورايي موسيقي و كلام در مداحي است كه متاسفانه شان اين حماسه مذهبي به ويژه در چندسال اخير ناديده گرفته شده است .

مديركل تشكلهاي ديني سازمان تبليغات اسلامي با اشاره به گذشته مداحي در طول تاريخ گفت : مداحي و ذكر مصيبت بزرگان دين به زبان هنر مورد توجه تمام امامان بوده و از امام سجاد(ع) آغاز شده است، وي نخستين كسي بود كه از اين مسئله حمايت كرد. در حقيقت مداحان يك مجموعه بزرگي هستند كه ريشه در تاريخ شيعه دارند، اهميت دادن به اين مسئله و استفاده از هنر موسيقي در گسترش و توسعه فرهنگ عاشورايي مي تواند باعث پيشرفت كشور و فرهنگ ديني ما شود؛چراكه اگر عاشورا نبود از دين خبري نبود، هرقدر مسئله عاشورا و ارزشهاي آن، امام حسين و مسئله محبت در جامعه گسترش يابد شيعه، اسلام و دين گسترش خواهد يافت.

وي در پايان به استفاده از آلات موسيقي در ايام عزاداري امام حسين(ع) اشاره كرد و گفت: بسياري از آلات موسيقي حرام نيستند به گفته فقيه تنها از دوساز طبل و سنج مي توان در مداحي و عزاداري حماسه عاشورا و تاسوعا استفاده كرد و اين درحالي است كه متاسفانه ساير آلات موسيقي مانند ارگ نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.

بومي سرايي در مداحي ناديده گرفته شده است

احمد وكيليان پژوهشگر معتقد است بومي سرايي در مراسم نوحه و مرثيه جزجدانشدني از فرهنگ عاشورايي است كه امروزه توجه به اين گنجينه از سوي مداحان و نوحه سرايان ناديده گرفته شده است.

اين پژوهشگر فرهنگ عامه،به گسترش رسانه هاي داخلي و خارجي اشاره كرد و گفت : گسترش بي رويه رسانه هايي چون اينترنت و ماهواره و استفاده نابجا از امكانات به وجود آمده موجبات انحراف نسل جوان را فراهم كرد البته من با ورود تكنولوژي مخالف نيستم چراكه دنيا در حال پيشرفت است و ما هم بايد همراه با دنيا پيشرفت كنيم اما مسئله قابل توجه نداشتن پشتوانه هاي فرهنگي در استفاده از رسانه هاي داخلي و خارجي بود.

وي در ادامه به آموزش مداحي اشار كرد و گفت : آموزش نوحه سرايي و مداحي از ضروريات خواندن در مراسم عزاداري ابا عبدالله الحسين(ع) است كه متاسفانه اين آموزش به هيچ عنوان صورت نگرفته است در نتيجه جوانان بدون پشتوانه هاي علمي پاي ماهواره مي نشينند و با بدآموزي هايي را كه از طريق ماهواره روبرو مي شوند و همچنين الگو برداري از موسيقي رپ، راك و غيره نوعي از موسيقي سبك را به نام موسيقي مرثيه در دسته هاي عزاداري مي خوانند ؛درحالي كه هيچ آگاهي از موسيقي رمضان و عاشورا ندارد و با اين مقوله بيگانه هستند.

وكيليان در پايان خاطرنشان كرد : يكي از عوامل نگهداري موسيقي ايراني مراسم محرم و تعزيه هاي اين ايام بوده در واقع همين مرثيه و نوحه خواني ها بوده كه گوشه هاي موسيقي ما را حفظ كرده، كما اينكه اگر محرمي وجود نداشت اين گوشه ها و رديف هاي موسيقي باقي نمي ماند.

سطح شعر و ترانه در مداحي ها نازل شده است

سوگ و سوگواري در فرهنگ ايران آييني كهن و ديرپا است كه متاسفانه اين فرهنگ در شرايط فعلي با بياني سخيف و سبك در مراسم هاي مداحي و عزاداري مطرح مي شود .

محمدعلي چاووشي تهيه كننده توليدات موسيقي به وجود روايات جعلي اشاره كرد و گفت : متاسفانه در شرايط فعلي واقعه عاشورا با روايات جعلي كه دست مايه برخي مداحان قرار گرفته در مراسم عزاداري امام حسين (ع) خوانده مي شود كه اين نوع تحريف به هيچ عنوان در شان مقام والاي ابا عبدالله الحسين(ع) و مسلمانان نيست به اين معنا كه بيان اين واقعه به ويژه در يك دهه اخير ازلحاظ اجرا و بيان اين واقعه افت كيفي داشته است كه متاسفانه به اشكال مختلف دستخوش تغيير وتحريف شده است و هيچ سازمان متولي هم در جهت بهبود اين جريان تلاش نمي كند.

مدير استوديو بل همچنين به وضعيت كنوني مداحي در ايران اشاره كرد و گفت : پس از پيروزي انقلاب به دليل فضاهاي خاصي كه در آن زمان به وجود آمد حوزه هاي مذهبي درامور مختلف تغييرات بسياري كرد و من اين دوران را استثنا مي دانم چون شان هرمقوله مذهبي گرامي داشته مي شد اما متاسفانه اين روند دردهه 70 دچار تغييرات چشم گير و البته وحشتناكي به ويژه در نوحه سرايي شد و آن سيطره فكري كه استادان در تعليم و تربيت واعظان ابا عبدالله الحسين(ع) به كار مي بردند با وجود رسانه هاي مختلف رنگ باخت و امروز هم در حال نابودي است و متاسفانه به جاي آن نوعي شلختگي و سبكي در مداحي مراسم عزاداري امام حسين(ع) ديده مي شود كه كسي هم به فكر سامان دادن اين شرايط نيست.

ظرفيت نغمه هاي محلي در مداحي ناديده گرفته شده است

سيد عباس سجادي شاعر و ترانه سرا شهري شدن مداحي و چشم پوشي از ظرفيت نغمه هاي روستايي ايران را از جمله آسيب هاي جدي در حوزه مرثيه سرايي دانست و گفت : تجاري شدن مداحي با دستمزدهاي آنچناني كه براي مداحي درنظر مي گيرند يكي ديگر از مشكلاتي است كه بايد مورد بررسي قرار بگيرد و از سوي ديگر مستند نبودن اشعار يكي ديگر از موارد نقص و اشكال است و در حال حاضر هر مداحي را كه مي بينيم يك روايتي از عاشورا در جمع عزاداران مي گويد در صورتي كه هيچ مدرك مستندي بر گفته هاي او وجود ندارد .

مديرعامل موسسه نغمه شهردر ادامه مداحي امروز را به عبارت "مداحي پاپ" تعبير كرد و گفت : تعريف مداحي پاپ و آسيب هاي متوجه آن از جمله ضروريات نقدها و پژوهش هايي از اين دست است و براي رسيدن به اين منظور لازم پژوهشگران موضوع را مورد نقد و بررسي دقيق قرار دهند؛ با نگاهي گذرا به چند دهه اخير بايد اذعان داشت كه درهيچ برهه اي از تاريخ ،هنر موسيقي چنين اهميت شگرفي در زندگي روزمره مردم نداشته است ؛ طبق تحقيقات به عمل آمده در قرن بيستم، موسيقي با گستردگي بسيار زيادي وارد زندگي روزمره مردم جهان شده است؛ از سوي ديگرمحققان فرهنگ عامه به نوعي توجه به موسيقي پاپ (مردم پسند) را به عنوان يكي از اصول فرهنگي مطرح مي كنند و در اينجا بحث من مشخصا در ارتباط با پديده اي است كه امروزه به عنوان موسيقي پاپ و يا موسيقي مردم پسند مطرح است..

سجادي در ادامه به جايگاه مداحي در مجالس وعظ اشاره كرد و گفت : در مجالس وعظ و حوزه ها مداحان جايگاه پايين تري از وعاظ و روحانيان داشتند اما اين پديده در بعد از انقلاب و به ويژه بعد از جنگ تفاوت اساسي با جايگاه مداحي قبل از انقلاب پيدا كرد ؛ به عقيده من با توجه به تغيير و تحولات بعدي، مداحي به سه بخش: مداحي سنتي، مداحي انقلابي، و مداحي پاپ تقسيم مي شود ،مداحي سنتي تكليف اش روشن است و مداحي انقلابي بعد از انقلاب با حضور آقايان صادق آهنگران و كويتي پور كه بسيارتاثير گذاربود آغاز شد و در ادامه كسان ديگري هم به تقليد از آنها ادامه دهنده اين جريان بودند اما با آغاز دهه 70 مداحي از شكل سنتي و ميانه به مداحي پاپ و به اصطلاح مدرن تغيير شكل داد وهيئت هاي مداحي پاپ به دو بخش تقسيم مي شدند يكي از اين هيئت ها محوري و سرگروه بوده و برخي ديگر محفلي و موضعي هستند كه به هيئت هاي سرگروه را الگوي خود قرار مي دهند و در اين ميان با ورود سازهاي مختلف كج روي و انحرافاتي در همين نوع مداحي به وجود آمد .

خاستگاه منتقدان مداحي و نوحه سرايي موسيقي سنتي است

در ادامه اين نشست سعيد افزون تر كارشناس حاضر در جلسه در انتقاد به صحبت هاي مطرح شده در نشست تخصصي آسيب شناسي موسيقي مذهبي متذكر شد : كساني كه مقوله نوحه سرايي را از منظر موسيقي مورد انتقاد قرار مي دهند اغلب موزيسين هايي هستند كه با ديدگاه ايدئولوژيك اين موضوع را نقد مي كنند و با همان منش افراطي كه در دفاع از موسيقي سنتي دارند در نفي مداحي و نوحه سرايي نيز مي كوشند.

وي همچنين افزود : اگر از موزيسين ها بپرسند بزرگترين واقعه موسيقي در طول سال چيست همه مي گويند جشنواره موسيقي فجر در صورتي كه به هيچ وجه اينگونه نيست از نظرمن بزرگترين واقعه هنري و موسيقايي مراسم عاشورا است چرا كه همه اقشار جامعه از كوچك و بزرگ، پير و جوان به عشق امام حسين(ع) به خيابانها مي آيند و با سنج و دهل و ... نوعي از موسيقي حماسي را اجرا مي كنند، خوب همين اجراي مراسم براي نشان دادن گوشه اي ازحماسه عاشورا با طبل و دهل ... مگر استفاده از موسيقي نيست؟

افزون تر در ادامه خاطرنشان كرد : با برخوردهايي كه درباره نوحه به خصوص در چندسال اخير مي شود به شدت مخالف هستم چراكه افراطيون مدام درحال اشكال تراشي از مداحان و نوحه سرايان هستند درحالي كه به نظرمن يك مداح از يك موزيسين به امور موسيقي وارد تر و به عبارتي "موزيسين تر" است،البته اگر به يك مداح بگويم موزيسين اصلا خوشش نمي آيد و مي گويد من نوكر آقا امام حسين(ع) هستم و به عشق او مي خوانم.

اين كارشناس در پايان خاطرنشان كرد: پيشنهاد مي كنم به مقوله به نوحه و مداحي ايراد هاي بي مورد وارد نكنيد و بگذاريد در جامعه كارخودش را انجام دهد اما متاسفانه جرياني ايجاد شده كه برخي از پژوهشگران مردم شناس علاقه دارند كه به نام ميراث معنوي نوحه را در موزه ها بگذارند.

بسياري از مداحي‌ها در شأن حماسه عاشورا نيست

جلال محمديان خواننده معتقد است مداحي در شرايط امروز از محتواي فرهنگي و موسيقايي تهي شده و آنچه اجرا مي شود به هيچ عنوان در شأن حماسه عاشورا نيست.

وي در ادامه حفظ اصالت هاي موسيقي اصيل ايراني را از اركان مهم در مديحه سرايي دانستو گفت : هنر موسيقي در ايران يك هنر اصيل و پرتوان است كه ريشه در موسيقي مذهبي تعزيه دارد و خوشبختانه دامنه اين هنر در همه نقاط ايران به اشكال مختلف گسترده است ؛ از اين رو حفظ اصالت ها و رجعت به موسيقي اصيل ايراني يكي از راههاي نجات مديحه سرايي در ايران است ولي متاسفانه هيچ نهاد و يا سازمان متولي امور مذهبي مسئوليت سامان دهي به وضعيت مداحي در ايران را به عهده نمي گيرد.

اين خواننده با اشاره به مداحي امروز گفت : اگر مداحان ما به كم و كيف موسيقي ايران و به ويژه موسيقي رديف دستگاهي آشنايي داشته باشند و ارزش هاي اين نوع موسيقي را مانند گذشتگان در نوحه سرايي به كار گيرند مي توانند ملودي هاي خوب و ارزشمندي براي مراسم عزاداري امام حسين(ع) به ويژه مراسم عاشورا و تاسوعا اجرا و درجهت فرهنگ سازي تلاش هاي مفيدي به كار گيرند.

اجرا و توليد موسيقي هاي مذهبي نيازمند نظارت است

عباس خوشدل آهنگساز،تشكيل سازماني به منظور نظارت بر موسيقي و كلام در نوحه سرايي را ضروري دانست و گفت : دريافت مجوز براي انتشار انواع و اقسام محصولات فرهنگي از سوي وزارت ارشاد ضروري است برهمين اساس بايد سازماني مانند وزارت ارشاد براي نظارت و صدور مجوز بر آثار مداحي به وجود آيد تا اين آثار با رعايت شان و مقام ائمه اطهار در مراسم عزاداري و يا اعياد مذهبي مورد استفاده قرار گيرد.

وي در ادامه افزود : يكي ازمسائل در حوزه مداحي و مرثيه سرايي اين است كه اين آثار تنها در ايام عاشورا و تاسوعا و يا حتي ماه رمضان مطرح مي شود به اين معنا كه تنها در ماه محرم و صفر رشادت هاي امام حسين(ع) و يارانش بيان مي شود و يا فقط در ماه رمضان دليري امام علي(ع) و يا شهادت ايشان تعريف مي شود كه به گمان من چنين شيوه برخورد به هيچ عنوان منطقي نيست چراكه شان و مقام ائمه اطهار به زمان و مكان خاصي معطوف نمي شود و نبايد شرايطي فراهم شود كه در يك مدت زمان خاص آن هم به شكل مناسبتي درخصوص شان اين بزرگوارن صحبت كرد.

اين آهنگساز خاطرنشان كرد: ارزش گذاري به شكل سفارشي در مدح بزرگان دين موجبات سوءاستفاده و انحراف در مسير نوحه سرايي ومداحي را فراهم مي كند برهمين اساس معتقدم براي بهبود شرايط فعلي موسيقي و كلام در مداحي مي توان راهكارهايي را اتخاذ كرد، به اين معنا كه برخي از موسيقي هاي مداحي برگرفته از ملودي هاي زيبا و ارزشمند اساتيد موسيقي ايران است كه با نازل ترين كلام اين نوع موسيقي در دسته هاي عزاداري مورد استفاده قرار مي گيرد كه اين مسئله نوعي عوام فريبي را به همراه دارد؛ از سوي ديگرآهنگسازاني وجود دارند كه در اين حوزه كار كرده و كارنامه كاري آنها نشان مي دهد كه با جنبه هاي موسيقي عرفاني از نزديك آشنا هستند بنابراين بهتر است براي حل اين معضل از آهنگسازان آشنا به كار وهمچنين ترانه سرايان دعوت شوند كه ملودي و كلام شايسته اي را در اين زمينه به وجود آورند .
يکشنبه 15 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1883]