شهرهاي دودزده و سلامت مردم

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: شهرهاي دودزده و سلامت مردم

شدت گرفتن دوباره‌ي آلودگي هواي تهران و ديگر كلان‌شهرها به تهديدي براي سلامت شهروندان بدل شده است.‌

در كنار تلاش و مسئوليت دولت و نهادهاي مختلف در اتخاذ تدابيري براي كاهش آلودگي هوا، شهروندان نيز بايد از شدت و ابعاد اين آلودگي باخبر شوند تا تمهيدات لازم را براي كاهش تاثير ‌آن بر سلامتي خود اتخاذ كنند.

فقدان حساسيت جدي نسبت به آلودگي روزافزون هوا و خسارات ناشي از آن نيز سهم قابل اعتنايي در تشديد اين معضل دارد.

در دو شماره گذشته به عوامل آلودگي هواي تهران و برنامه طرح جامع كاهش آلودگي هوا پرداختيم و اينكه بي‌توجهي دستگاههاي اجرايي و حكومتي در دوران‌هاي مختلف و ضعف دستگاههاي نظارتي در اين زمينه و فقدان سازوكارهاي بازدارنده و نبود برنامه‌هاي تشويقي براي مشاركت مردم از مهمترين عوامل بروز بحران‌هاي زيست محيطي است.

در اين شماره به مضرات آلودگي هوا اشاره شده است. زيرا كه نتايج تحقيقات نشان مي‌دهد كه آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ مردم را از جنبه‌هاي مختلف رواني، رفتاري، خلقي و عاطفي آسيب‌پذير مي‌كند.

وارونگي دما

مهندس عليرضا لطفي كارشناس محيط زيست در مورد وارونگي دماي تهران و ديگر كلان‌شهرها مي‌گويد: آلودگي هواي كلان‌شهرهاي كشور چند سالي است كه مرز خطر را پشت سر گذاشته و به صورت يك تهديد جدي درآمده است.

هزاران خودرو در طول شب و روز مقدار زيادي سرب، گاز سمي، دي‌اكسيد كربن و دي اكسيد گوگرد و گازهاي سمي خطرناك ديگري را در هواي شهرها رها مي‌كنند. در تهران به علت موقعيت جغرافيايي ويژه در بيشتر روزهاي سال هواي شهر ساكن مي‌شود كه در اصطلاح علمي به آن مي‌گويند. اين وارونگي دما موجب مي‌شود كه گازهاي سمي و آلوده‌كننده در هواي بالاي شهر حبس شود و به صورت چتري خطرناك درآيد.

اين كارشناس محيط زيست مي‌افزايد: اغلب شهرهاي بزرگ و پرجمعيت جهان مانند تهران با ‌آلودگي شديد هوا و وضعيت وارونگي دما در روزهايي از سال روبه‌رو هستند. اما در شهرهاي پيشرفته به هنگام تشكيل دود مه ناشي از گازهاي آلاينده در فضاي شهر، هواي شهر بحراني اعلام مي‌شود و حسب اضطرار و طبق اعلان‌هاي هشداردهنده مردم از بيرون آوردن خودروهاي شخصي خودداري مي‌كنند و به سالخوردگان و بيماران قلبي و ريوي توصيه مي‌شود كه به خيابانهاي پررفت و آمد نروند و حتي‌الامكان از منزل خارج نشوند و همچنين به كساني كه در مقابل آلودگي شديد هوا، حساسيت دارند و به عوارضي شبيه زكام مبتلا مي‌شوند توصيه مي‌شود كه از ماسكهاي مخصوص استفاده كنند.‌

او يادآوري مي‌كند: آلودگي محيط زيست شهري تنها با قانون حل مي‌شود و تحقيقات انجام شده در مورد محيط زيست كشور در كتابخانه‌ها خاك مي‌خورند و هيچكدام ضمانت اجرايي ندارند.

گرچه مقرراتي از قبيل محدوديت ورود خودرو به مناطق مركزي شهر تهران، معاينه فني خودروها و برخوردهاي مقطعي با خودروهاي آلاينده و دودزا در طول سالهاي اخير در تهران به اجرا در‌آمده اما هرگز شاهد اجراي قانون مبارزه با آلودگي هوا در اين شهر بزرگ و پرجمعيت كه هواي آن در زمره آلوده‌ترين هواي شهرهاي جهان قرار دارد، نبوده‌ايم.

در قانون مبارزه با آلودگي هوا و در ماده 6 آن قانون چگونگي جلوگيري از آلودگي هوا در ارتباط با آلودگي خودروها آمده است كه شهرداري‌ها، نيروي انتظامي و سازمان حفاظت محيط زيست به اتفاق موظفند نحوه رفت و آمد وسايل نقليه موتوري و سيستم حمل و نقل شهري را به صورتي طراحي و سامان دهند كه ضمن كاهش آلودگي هوا، جوابگوي سفرهاي شهري نيز باشد.

متاسفانه بايد گفت كه به رغم همه تلاش‌ها و بخصوص كوشش‌هايي كه تاكنون به عمل آمده، قانون مبارزه با آلودگي هوا در عمل اجرا نمي‌شود و همچنان تعداد زيادي از خودروهاي آلاينده به صورت شبانه‌روزي در خيابان‌ها و معابر رفت‌و‌آمد مي‌كنند و گازهاي آلاينده را در هواي تهران منتشر مي‌كنند.

بهرحال واقعيت اين است كه همچنان شهر تهران با وارونگي دما كه طاعون محيط زيست لقب گرفته روبرو است و به قول كارشناسان محيط زيست نفس پايتخت‌نشينان به شماره افتاده است از اين رو لازم است با تدوين برنامه‌اي جامع مبتني بر مديريت علمي روز، فكري اساسي براي اين معضل كنيم تا از يكسو هزينه‌هاي سنگين ايجاد شده از آلودگي هوا مانند بيماري را نپردازيم و از سوي ديگر به يك پايتخت مدرن و پاكيزه تبديل شويم.

آثار آلودگي هوا بر انسان‌

آلودگي هوا به طرق گوناگوني مي‌تواند آثار زيانبار درازمدت و كوتاه مدتي بر سلامت انسان‌ها بگذارد. تاثير آلودگي هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسيب‌پذيري برخي افراد در برابر آلودگي هوا بسيار بيشتر از سايرين است. كودكان كم سن و سال و سالمندان بيشتر از ديگران از آلودگي هوا آسيب مي‌بينند. برخي بيماري‌ها مانند آسم، بيماري‌هاي قلبي و ريوي در مواقع آلودگي هوا تشديد مي‌شوند. معمولا ميزان آسيب‌ها بستگي به ميزان قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي زيانبار دارد.

آثار كوتاه مدت آلودگي هوا بر سلامت انسان عبارت از حساسيت چشم‌ها، بيني و حلق، عفونت‌هاي دستگاه تنفسي فوقاني مانند برونشيت و ذات‌الريه، سردرد، تهوع و واكنش‌هاي آلرژيك هستند.‌

آلودگي هوا براي مدت كوتاه مي‌تواند بيماري مبتلايان به آسم و آمفيزم را تشديد كند. آثار درازمدت اين آلودگي مي‌تواند بيماري مزمن تنفسي،‌ سرطان ريه، بيماري قلبي و حتي آسيب به مغز، اعصاب، كبد و كليه‌ها را شامل شود.

دكتر ايرج خسرونيا رئيس انجمن متخصصان داخلي در مورد مسموميت براثر آلودگي هوا مي‌گويد: به دنبال بالا رفتن ذرات ريز داخل هوا خصوصا ‌2‌Co و ازت ناراحتي‌ها و حساسيت‌هاي زيادي براي انسان بوجود مي‌آيد كه از جمله آن مي‌توان به حساسيت در مخاط‌هاي بدن، نوك زبان، دهان و پلك اشاره كرد.‌

هر چقدر كه شخص بيشتر در معرض آلودگي هوا قرار بگيرد علائم مسموميت بيشتر نمايان مي‌شود. به طوري كه كم‌كم شخص دچار تنگي نفس مي‌شود و بعد از مدتي كه انسان در تماس با هواي آلوده باشد اختلال در تفكر، اختلال در فضا، جايابي و تاريخ‌يابي برايش بوجود مي‌آيد بطوري كه نمي‌داند در كجا قرار گرفته است و اين مساله بيشتر براي افراد مسن پيش مي‌آيد و در صورتي كه مقدار ذرات و مواد آلوده در هوا خيلي بيشتر باشد شخص ممكن است به اغما برود.‌

تغيير رنگ پوست به خصوص در ناحيه انتهاي اعضا مانند نوك انگشتان دست و پا و تغيير رنگ زير ناخن‌ها و تپش قلب از اولين علايم مسموميت است و زماني كه شخص احساس كرد اختلال حواس پيدا كرده دچار تپش قلب و تنگي نفس مي‌شود بايد سريعا خودش را از محيط آلوده دور كند و در يك محيط تميز بماند و از تصفيه هوا استفاده كند و در صورتي كه بهتر نشد بايد به بيمارستان و به پزشك مراجعه كند.‌

وي مي‌افزايد: با توجه به اينكه آلودگي هوا هميشه و هر ساله مشكلات زيادي را براي شهروندان بوجود مي‌آورد بايد در زماني كه هواشناسي بعضي از مناطق را آلوده اعلام مي‌كند از رفت و آمد به آن مناطق خودداري كنند زيرا كه مقدار سموم منتشر شده در هوا بالاتر از حد استاندارد است و زماني كه هوا به مرحله وارونگي مي‌رسد مردم بيشتر در معرض آسيب قرار مي‌گيرند از اين‌رو تا حد امكان سعي كنند از منزل خارج نشوند و در صورت داشتن كارهاي ضروري حتما از ماسك استفاده كنند و از انجام دادن فعاليت‌هايي كه نياز به تحرك زياد دارد خودداري كنند.‌

دكتر خسرونيا در مورد اثرات آلودگي هوا بر روي كودكان يادآوري مي‌كند: دانش‌آموزان به دليل لطيف بودن ريه‌هايشان سريعتر از اشخاص ديگر به بيماري‌هاي ريوي مبتلا مي‌شوند و چون فعاليت و تحركشان بيشتر از ديگران است، بيشتر از مواد آلوده استفاده مي‌كنند و سريعتر بيمار مي‌شوند.‌

به گفته وي در كالبد شكافي جسدها در سال‌هاي اخير معمولا با ريه‌هاي سفت و سخت و سياه رنگ روبرو مي‌شويم كه نتيجه آلودگي هوا است.‌

رئيس انجمن متخصصان داخلي تاكيد مي‌كند: استفاده از ماسك براي جلوگيري از آلودگي هوا موثر است زيرا كه ماسك از عبور ذرات ريز جلوگيري مي‌كند و اين در حالي است كه جلوي ورود ويروس و ميكروبها را هم مي‌گيرد از اين رو استفاده از ماسك در روزهاي آلوده ضروري است. در زماني كه آلودگي هوا در شرايط اضطرار قرار دارد افراد بيماري كه دچار ناراحتي‌هاي ريوي هستند از بيرون آمدن از منزل خودداري كنند تا شرايط هوا بهتر شود.‌

چه بايد كرد

در بسياري از كشورهاي جهان اقدام‌هايي براي كاهش آثار آلودگي هوا بر محيط زيست انجام شده است و در حالي كه دانشمندان آثار زيانبار آلودگي هوا را بر گياهان، حيوانات و زندگي انسان‌ها مطالعه مي‌كنند، قانون‌گذاران قوانيني را براي كنترل كاهش آلاينده‌ها تصويب كرده‌اند.‌

اولين گام براي حل مشكل آلودگي هوا ارزيابي است. محققان آلودگي هوا را بررسي كرده و استانداردهايي را براي اندازه‌گيري نوع و مقدار آلاينده‌هاي خطرناك تعيين مي‌كنند، بعد از آن بايد حدمجاز آلاينده‌هاي هوا مشخص شود. در مرحله بعد مي‌توان گام‌هايي براي كاهش آلودگي هوا برداشت. تنظيم مقرراتي براي موادي كه در اثر فعاليت‌هاي انساني در فضا منتشر مي‌شود، اين هدف را تكميل مي‌كند. بسياري از كشورها براي ميزان انتشار آلاينده‌هاي خودروها و صنايع محدوديت‌هايي را اعمال كرده‌اند. اين كار از طريق سازمان‌هاي هماهنگ‌كننده كه وظيفه نظارت بر محيط‌زيست و هوا را به عهده دارند، انجام مي‌شود.‌

در سازمان ملل طرح‌هاي زيست‌محيطي را در سراسر جهان اجرا مي‌كند. در برخي كشورها علاوه بر سازمان حفاظت محيط‌زيست سازمان‌هاي محلي نيز در كنترل و نظارت بر محيط‌زيست نقش دارند. پيشگيري مهمترين اقدام براي كنترل آلودگي هواست و سازمان‌هاي نظارتي نقش مهمي در كاهش آلودگي هوا در محيط‌زيست ايفاء مي‌كنند.‌

دكتر فخرالسادات امامي معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي ايران در اين خصوص معتقد است: در حال حاضر كيفيت آلودگي هوا براساس سنجش به عمل آمده از ايستگاه‌هاي موجود مركز مهار، در شرايط ناسالم قرار دارد كه اين امر مي‌تواند به عنوان بحران جدي در به مخاطره انداختن سلامت شهروندان تهران تلقي شود.‌

كاهش استفاده از وسايل نقليه شهري، كاهش فعاليت بيماران قلبي، ريوي و مبتلا به آسم، كاهش حضور دانش‌آموزان در فضاي باز و جلوگيري از فعاليت‌هايي كه در معابر موجب افزايش آلودگي هوا مي‌شود، از جمله مواردي است كه بايد در مواقع آلودگي هوا رعايت شود.‌

به گفته وي محدوديت زماني و مكاني براي تردد خودروها، تعطيلي مراكز آموزشي تا مقطع راهنمايي، تعطيلي موقت كارخانجات و مراكز آلاينده شهر، استقرار پايگاه موقت امدادرساني فوريت پزشكي در مراكز شلوغ و آلوده و استفاده از خودروهاي گازسوز از جمله مواردي است كه بايد در شرايط اضطراري و بحراني به آن توجه كنيم.‌

به دنبال آلودگي هوا تمام اورژانس‌ها و بيمارستان‌هاي تحت پوشش دانشگاه علوم پزشكي ايران نيز در حالت آماده‌باش هستند.‌

رضا ملكي كارشناس محيط‌زيست نيز مي‌گويد: مهمترين راه مقابله با افزايش آلودگي هوا جلوگيري از تردد اتومبيلها در شهرهاي بزرگ است. از اين‌رو علاوه بر محدود كردن حركت اتومبيل‌ها در نقاط مركزي و پر رفت و آمد شهر از طريق طرح‌هايي مانند زوج و فرد، بايد طرح‌هاي ترافيكي در شهر گسترش پيدا كند و به مرور تمام يك شهر بزرگ مانند تهران را شامل شود تا افراد به جاي استفاده از اتومبيل شخصي و تك‌سرنشين به استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي ترغيب شوند.‌

اين كارشناس مي افزايد: وسايل نقليه عمومي همچون مترو، اتوبوس، تاكسي راه‌حل‌هايي است كه كشورهاي پيشرفته پيش روي شهروندان خود قرار داده‌اند تا اتومبيل در زندگي آنها نقش وسيله‌اي براي آخر هفته و رفتن به تفريح را داشته باشد، بنابراين بهترين راه‌حل براي خروج از اين بحران، تقويت وسائل شبكه حمل و نقل عمومي و تشويق مردم به استفاده از آنان است.‌

همچنين تغيير ساعات كار ادارات، مدارس و اصناف راه‌حل مناسبي براي تاخر و تقدم در حركت اقشار مختلف در ساعات پر رفت وآمد و در نتيجه كاهش ترافيك در شهرهاي بزرگ است.‌

در وارونگي دما علاوه بر اتومبيل‌ها، كارخانه‌هايي كه به طور غيراصولي در جوار واحدهاي مسكوني قرار گرفته و براي خروج آنها فكري نشده است، نقش اساسي دارند.‌

اين كارشناس به سوخت ناقص اتومبيل‌ها و نبود قانون مناسب براي برخورد با خودروهايي كه معاينه فني را ناديده مي‌گيرند اشاره كرد و افزود: طبق آمارهاي موجود بيش از 30 درصد از اتومبيل‌هاي سواري آزمايش فني و برگه معاينه فني خودرو ندارند و در كنار آنها موتورسيكلتها با سوزاندن روغن به همراه بنزين مشكلات را دو چندان مي‌كنند.‌

معضل آلودگي هوا در كلان شهرهاي كشور همچنان پابرجاست و استفاده از تجربيات كشورهاي پيشرفته در برخورد با مشكلات زيست‌محيطي، راهكاري است كه بايد مديريت شهري از آنها بهره بگيرد.‌

* بيتا مهدوي‌

سه شنبه 10 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]