مقابله با آلودگي هوا ضرورت حياتي‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: مقابله با آلودگي هوا ضرورت حياتي‌

آلودگي هوا در كلان‌شهرهاي ايران به معضلي جدي تبديل شده و نگراني مردم و مسئولان را در پي داشته است.

برخي گزارش‌ها نشان مي‌دهد 27 ميليون شهروند ايراني ساكن در شهرهاي بزرگ تحت تاثيرات مخرب آلودگي هوا قرار دارند و نمي‌توان از اين موضوع نگران‌كننده به سادگي عبور كرد.

در نخستين بخش از گزارش آلودگي هوا در كلان‌شهرهاي ايران به ميزان آلودگي هوا و شاخص‌هاي مربوطه پرداختيم و نظرات كارشناسان را در اين خصوص مرور كرديم.‌

در ادامه اين گزارش به برنامه طرح جامع كاهش آلودگي هوا و معضلات پيش روي اين طرح پرداخته شده است و اينكه بي‌توجهي برخي دستگاههاي اجرايي و ضعف دستگاههاي نظارتي در اين زمينه، همچنين فقدان سازوكارهاي بازدارنده و نبود برنامه‌هاي تشويقي براي مشاركت مردم از عوامل بروز بحران زيست‌محيطي است و چون متولي اصلي در اين زمينه وجود ندارد كماكان معضل به قوت خود باقي است.

طرح جامع كاهش آلودگي هوا

دكتر معصومه ابتكار عضو شوراي شهر تهران و رئيس سابق سازمان محيط‌زيست در اين خصوص مي‌گويد: برنامه جامع كاهش آلودگي هواي تهران كه در سال 1379 با ادغام سه مطالعه جامع در خصوص آلودگي هوا با همكاري موسسات بين‌المللي به تصويب دولت رسيد، حركت مطلوب و كارآمدي در اين حوزه به حساب مي‌آيد. اين برنامه بر7 محور با عناوين ، ، ، ، ، و استوار بود و بر همين اساس هفت شهر بزرگ كشور نيز به غير از تهران به طور اختصاصي به تهيه برنامه كاهش آلودگي هوا اقدام كردند.

به گفته دكتر ابتكار، پيش‌بيني‌ها بر اين بود كه با اجراي همه بندهاي برنامه جامع كاهش آلودگي هوا، طي دوره‌اي 10 الي 15 ساله كيفيت هواي كلان‌شهر تهران و ديگر كلان‌شهرها به سطح استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني خواهد رسيد. در عمل نيز براساس منحني‌هاي جديدي كه از وضعيت هواي تهران طي سال‌هاي 1380 تا 1387 ترسيم شده، روند افزايشي آلودگي هوا پس از سال 80 ابتدا تثبيت و سپس از سال 81 تا 85 به طور تدريجي به رغم افزايش روزانه حدود 1500 خودرو به شهر تهران، كاهش داشته است. اما اين نمودارها بيانگر افزايش مجدد روزهاي ناسالم از سال 1386 به بعد هستند.

او مي‌افزايد: در سال 1379 براي هماهنگي‌هاي لازم و پيشرفت برنامه مذكور كميته‌اي تحت عنوان كميته اجرايي كاهش آلودگي هوا با مسئوليت معاونت محيط‌زيست انساني سازمان حفاظت محيط‌زيست تشكيل شد. اين كميته به طور مستمر هر دو هفته يك بار تشكيل جلسه مي‌داد و كليه دستگاههاي مسئول، نماينده‌اي در آن داشتند. حاصل برگزاري بيش از 100 جلسه در اين كميته تا سال 1384، اقداماتي سبب موفقيت برنامه و كاهش ميزان آلاينده‌ها در هواي تهران شد.

به گفته اين عضو شوراي شهر استانداردهاي آلايندگي خودروهاي توليدي و خودروهاي در حال كار تعيين و با همكاري وزارت صنايع و خودروسازان كشور در تمامي خطوط توليد اعمال شد. حذف كاربراتور و جايگزيني انژكتور و مبدل كاتاليتيك توانست80 درصد آلودگي خودروهاي جديد را كاهش دهد و قرار بود به مرور با اعمال استانداردهاي جديد، ميزان آلايندگي به طور مستمر كاهش يابد. در آن مقطع تعطيلي خط توليد پيكان كه قابليت انطباق با استانداردها را نداشت، نشانه‌اي از اعمال سخت‌گيرانه و جدي اين سياست به شمار مي‌رفت.

همچنين در خصوص خودروهاي مستعمل، طرح از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده مورد مطالعه قرار گرفت و در آخرين سال‌هاي دولت هشتم به اجرا گذاشته شد. حذف سرب كه يكي از مواد افزودني‌ بنزين محسوب مي‌شد از اقدامات مهم در اين زمينه بود و شهروندان به خاطر دارند كه وجود سرب در هواي تهران و شهرهاي بزرگ يكي از خطرات عمده براي سلامتي مردم به شمار مي‌رفت. سرب طي آن سال‌ها ابتدا از بنزين عرضه شده در تهران و سپس در سراسر كشور حذف شد. وزارت نفت همچنين پذيرفت گازوئيل با ميزان گوگرد كمتر در اختيار شهرداري تهران قرار دهد و به قول خود نيز عمل كرد.

او يادآوري مي‌كند: در اقدامي ديگر، اتوبوس گازسوز در كشور توليد شد و به ناوگان عمومي حمل و نقل شهرها پيوست. براي تداوم اين امر دولت شماره‌گذاري نشدن اتوبوس‌هاي ديزلي را در شهرهاي بزرگ به تصويب رساند. براساس اين مصوبه طي برنامه‌اي زمان‌بندي شده به تدريج فقط اتوبوس‌هاي گازسوز مي‌توانستند در شهرهاي مورد اشاره در مصوبه تردد نمايند. در زمينه حمل و نقل عمومي، توسعه قطار شهري مورد حمايت جدي دولت قرار داشت و شهرداري‌ها براي توسعه مترو پشتيباني مي‌شدند.

ابتكار يادآوري مي‌كند: با پيگيري‌هاي كميته اجرايي كاهش آلودگي هوا، طرح استانداردسازي موتورسيكلت‌ها نيز تدوين و عملياتي شد. در اولين دوره اعمال اين استانداردها، بيش از نيمي از مراكز توليد موتورسيكلت‌هاي غيراستاندارد تعطيل شد.‌

او در مورد طرح ميني‌بوس گازسوز نيز مي‌گويد: طرح ميني‌بوس گازسوز يكي ديگر از اين اقدامات بود. اما به دليل كيفيت پايين ميني‌بوس‌ها كه توسط خودروساز داخلي توليد شده بود، موفقيتي در برنداشت.

موضوع چراغ‌هاي هوشمند و توسعه پاركينگ‌ها نيز در محورهاي برنامه جامع كاهش آلودگي هوا قرار داشت كه به اجرا گذاشته شد. در كنار اين فعاليت‌ها البته محور فرهنگ‌سازي و جلب مشاركت مردم موردتوجه قرار داشت و برگزاري روز هواي پاك با همكاري رسانه‌ها و تشكل‌هاي غيردولتي يكي از نمادهاي آن بود.

او مي‌افزايد: موفقيت‌ها در اجراي اين برنامه تا آنجا بود كه نظر مجامع بين‌المللي را به خود جلب كرد و نتايج به دست آمده در مقابله با كاهش آلودگي هواي تهران يكي از دلايل اعطاي جايزه قهرمان زمين به رييس وقت سازمان حفاظت محيط زيست بود.

از آنجا كه در مراحل اجرايي هر برنامه‌اي مشكلات و كاستي‌ها خود را نشان مي‌دهد، در سال 1383 طرح بازنگري برنامه جامع كاهش آلودگي هوا به منظور بررسي بازخورد اقدامات انجام شد موفقيت‌ها و ناكامي‌ها تهيه شد ولي متاسفانه تاكنون در هيچ مرجعي به تصويب نرسيده و به تبع آن به اجرا درنيامده است. در واقع بايد گفت طي سال‌هاي اخير پيشرفت يا حتي تداوم محورهاي اين برنامه به دست فراموشي سپرده شد و جلسات دو هفته يك بار آن به سه جلسه طي سه سال تقليل يافت.

بي‌توجهي برخي دستگاههاي اجرايي و ضعف دستگاههاي نظارتي در اين زمينه، همچنين فقدان سازوكارهاي بازدارنده و نبود برنامه‌هاي تشويقي براي مشاركت مردم از عوامل بروز بحران‌هاي زيست محيطي است. او يادآوري مي‌كند: كشور ما در برخي ادوار توجه به محيط زيست را به صورت جدي‌تري مطرح و به عنوان يكي از مباحث محوري توسعه مدنظر قرار داد. ولي عدم استمرار اين نگاه و فشارهاي دستگاههاي توسعه‌اي و اقتصادي مجددا وضعيت نگران‌كننده‌اي را به وجود آورده است.

او مي‌گويد: متاسفانه به خاطر كندي يا توقف برنامه جامع كاهش آلودگي هوا شاهد بروز مجدد مشكلات در اين زمينه هستيم. زيرا هيچيك از استانداردهاي انواع خودرو در مراحل بعدي به اجرا درنيامد، مصوبه عدم شماره‌گذاري اتوبوس‌هاي ديزلي لغو شد و در حال حاضر بيش از %50 اتوبوس‌هاي جديد ديزلي هستند، توسعه مترو كه عامل مهمي در عدم استفاده از خودروهاي شخصي و تك سرنشين است، طبق برنامه پيش نرفت و به دليل عدم اختصاص اعتبارات لازم با موانع زيادي روبرو شد، موضوع رعايت استانداردها در توليد موتورسيكلت‌ها در پرده ابهام قرار گرفت و مشاركت مردم، رسانه‌ها و تشكل‌هاي غيردولتي به دلايل مختلف در امر فرهنگ‌سازي كاهش يافت.

به گفته دكتر ابتكار اين در حالي است كه سلامتي 27 ميليون شهروند در شهرهاي بزرگ در معرض خطر جدي قرار دارد و بحث مقابله با آلودگي هوا يك ضرورت حياتي براي مردم به حساب مي‌آيد. البته دستگاههاي مختلف مانند كميسيون اصل نود مجلس شوراي اسلامي، دادستاني كل كشور و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي براي چاره‌جويي وارد اين عرصه شدند ولي چون متولي اصلي در اين زمينه تلاش لازم را نداشته، كماكان معضل به قوت خود باقيست.‌

در روزهاي اخير نيز شوراي شهر تهران برگزاري 3 جلسه، يكي در صحن اصلي، دومي در كميته محيط زيست و ديگري در كارگروه آلودگي هوا بوده است.در اين جلسات گزارش آلودگي هوا ارائه شد و سياست‌ها و اقدامات عاجلي از طرف ستاد معاينه فني و نيز راهنمايي و رانندگي مورد تصويب قرار گرفت.

براين اساس فرمانده راهنمايي و رانندگي اعلام كرد معاينه فني خودروها مورد كنترل جدي قرار مي‌گيرد.

او تاكيد مي‌كند: تشكيل كميته محيط زيست در شوراي شهر و راه‌اندازي كارگروه آلودگي هوا كه طي يك سال اخير 15 جلسه داشته، شايد در ابعاد بسيار كوچك‌تر، تلاشي براي جبران بي‌توجهي‌ها باشد.

او در خاتمه مي‌افزايد: بايد توجه داشته باشيم كه بسياري از مباحث مانند محيط زيست، رويكردي كارشناسي و نه سياسي دارد و برخورد سياسي در حوزه‌هاي كارشناسي قبل از هر چيز بر زندگي مردم تاثير منفي مي‌گذارد.‌

استانداردسازي خودروها

در همين حال معاون دفتر بررسي آلودگي هواي سازمان حفاظت محيط زيست چندي قبل در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي اظهار داشت؛ طرح جامع كاهش آلودگي هوا كه از سال 75 تاكنون اجرايي شده شامل 7 محور اساسي است و سازمان محيط زيست نيز در چارچوب اين طرح فعاليت‌هاي خود را ادامه مي‌دهد.

مهمترين محور اين طرح، استانداردسازي خودروهاست زيرا 75 درصد آلودگي هوا مربوط به آنان مي‌باشد و بايد بيشترين فعاليت روي اين موضوع انجام شود.

به گفته او؛ تا سال 79 خودروها فاقد استاندارد بودند، اما ستاد تبصره از سال 79 تاكنون كارخانه‌هاي توليد خودرو را موظف به رعايت برخي استانداردها كرد و اين موضوع موجب شده كه هم‌اكنون به استاندارد يورو 2 برسيم كه فاصله كمي با استانداردهاي اروپايي دارد.

زندي 80 درصد از آلودگي ايجاد شده توسط خودروها را مربوط به آلودگي ناشي از خودروهاي فرسوده دانسته و افزوده؛ از سال 84 جمع‌آوري خودروهاي فرسوده به وسيله سازمان محيط زيست شروع شد اما از سال 85 اين مسئوليت به ستاد تبصره 13 محول گرديد كه تاكنون نزديك به 380 هزار خودرو از رده خارج شده است.‌

او محور طرح جامع كاهش آلودگي هوا را معاينه فني خودرو عنوان كرد و گفت: معاينه فني خودروها تا 20درصد در كاهش آلودگي هوا موثر است و هم‌اكنون نيز شش ايستگاه معاينه فني خودرو در تهران فعال هستند و در شهرهاي آلوده كشور نيز اين ايستگاه‌ها راه‌اندازي شده است، اما استقبال مردم از معاينه فني خودروها اندك است. ضمن اينكه اين طرح اهرم‌هاي اجرايي ندارد و راهنمايي و رانندگي به عنوان جرم با آن برخورد نمي‌كند.

به گفته زندي؛ از سال 79 تا 80 سرب از بنزين حذف شد، اما باز هم سوخت منطبق با استاندارد نيست. البته وزارت نفت طرح‌هاي جامعي به پالايشگاه داده و قرار است كه تا پايان سال 89 سوختي عرضه شود كه منطبق با استاندارد يورو 5 است.‌

همچنين مقرر شده است كه امسال همه خودروهاي توليدي دوگانه‌سوز شوند و آموزش همگاني، نرم‌افزاري كردن ترافيك و گسترش حمل و نقل عمومي نيز از ديگر اقدامات درحال انجام براي كاهش آلودگي هواست.

كوتاهي نهادها

سيدعلي رياض نايب رئيس كميسيون اصل نود هفتمين دوره مجلس شوراي اسلامي و مسئول رسيدگي به پرونده آلودگي هواي تهران نيز مي‌گويد: در طول سالهاي اخير نهادهايي مانند شهرداري فعاليت‌هاي خوبي انجام داده‌اند كه نمونه‌اش افتتاح دو ايستگاه سنجش آلودگي هوا در چند ماه گذشته بود، اما در مجموع بسياري از نهادها در اين زمينه كوتاهي كرده‌اند.

بسياري از دستگاهها، آلودگي هواي تهران را جدي نگرفته‌اند و اين موضوع با بررسي 136 صورتجلسه دستگاه‌هاي مرتبط مشخص شده است. درحال حاضر 18 دستگاه به عنوان متوليان كاهش آلودگي هوا مشخص شده‌اند كه در قانون كنترل آلودگي هوا به آنان وظايفي محول شده است اما بسياري از آنان هنوز نتوانسته‌اند موفق به انجام وظايف‌شان شوند.

در واقع عمق فاجعه آلودگي هواي تهران به حدي است كه اين موضوع به يك طرح ملي تبديل شده و به همين دليل 9 محور كلي براي كاهش آلودگي هواي تهران طراحي شده كه بايد به عنوان يك طرح ملي توسط دستگاهها اجرا شود.

* ‌بيتا مهدوي‌

دوشنبه 9 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 184]