توانمندي هسته‌اي پاكستان - 4 توسعه تكنولوژي هسته‌اي پاكستان با اتكا به پژوهشگران داخلي

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: توانمندي هسته‌اي پاكستان - 4 توسعه تكنولوژي هسته‌اي پاكستان با اتكا به پژوهشگران داخلي
خبرگزاري فارس: در طول يك دهه فعاليت شوراي انرژي اتمي پاكستان (PAEC) يعني از سال 1956 تا 1965 تمامي برنامه‌هاي اين كميسيون با دقت انجام شد و عملاً با پتانسيل‌ خوبي كه در نتيجه اجراي اين برنامه‌ها ايجاد شد، اين كشور توانست با اطمينان به پژوهشگران، راه خود را در مسير توسعه تكنولوژي هسته‌اي پيدا كند.

به گزارش خبرنگار سياست خارجي خبرگزاري فارس مقاله بررسي توانمندي هسته‌اي پاكستان پيش از اين در سه شماره از نظر خوانندگان گذشته است كه شماره چهارم آن امروز منتشر شده و شماره‌هاي ديگر اين مقاله تا شماره سيزدهم در آينده منتشر خواهند شد.

ب) مراكز تحقيقاتي

همانطور كه بيان شد ساخت مراكز تحقيقاتي با امكانات گسترده از جمله برنامه‌هاي اصلي شوراي انرژي اتمي پاستان بود. به دنبال اعزام متناوب دانشجويان و محققان به خارج از كشور، ساخت و تجهيز پنج مركز تحقيقاتي در پاكستان براي ايجاد زمينه تحقيقات هسته‌اي پيشرفته در داخل مد نظر قرار گرفت. چهار مركز از اين مراكز در پاكستان غربي (پاكستان كنوني) و يك مركز در پاكستان شرقي (بنگلادش كنوني) قرار داشت. اين مراكز عبارتند از:

1- موسسه علوم و تكنولوژي

بزگترين موسسه تحقيقاتي كه شوراي انرژي اتمي پاكستان به تاسيس آن اقدام كرد، بي‌ترديد موسسه علوم و تكنولوژي هسته‌اي پاكستان است كه در 20 كيلومتري جنوب شرقي اسلام آباد نزديك دهكده كوچكي به نام نيلور قرار داد، اين مركز در اجراي فاز اول خود در ابتدا داراي يك راكتور تحقيقاتي MW5 (موسوم به 1-PARR) از نوع استخري بود كه كار ساخت آن از سال 1963 شروع و در 21 دسامبر 1965 بحراني شد و فعاليت‌هاي تحقيقاتي خود را آغاز كرد. در اجراي فاز دوم، اين انستيتو مجهز به آزمايشگاه‌هاي مدرن براي تحقيقات در مهندسي هسته‌اي، فيزيك هسته‌اي، الكترونيك، راديو شيمي و شيمي هسته‌اي، راديو بيولوژي، فيزيك تئوري و رياضيات كاربردي شد.
در طراحي اوليه پيش‌بيني شد كه حدود 1000 دانشمند، مهندس و تكنيسين قادر باشند. در اين موسسه فعاليت كرده و به حال معضلات هسته‌اي پاكستان اقدام كنند، كليه عمليات ساخت و تجهيز فاز دوم اين موسسه در سال 1974 كامل شد و در سال 1992 توان راكتور تحقيقاتي آن از MW5 به MW9 و در سال 1995 به 10 مگاوات افزايش يافت.

2- مركز انرژي اتمي لاهور:

شوراي انرژي اتمي پاكستان، مركز انرژي اتمي لاهور را به عنوان اولين موسسه تحقيقاتي در زمينه تكنولوژي هسته‌اي در اين كشور بنا كرد، اين مركز كه در سال 1961 تكميل و در اكتبر همان سال به وسيله رئيس جمهور پاكستان افتتاح شد، حاوي امكاناتي براي آموزش و تحقيقات در زمينه كاربرد و استفاده از راديو ايزوتوپ‌ها و چشمه‌هاي راديو اكتيو در حوزه‌هاي مختلف تحقيقات انرژي اتمي است. بدين جهت اين مركز داراي آزمايشگاه‌هاي پيشرفته‌اي در زمينه آزمايش‌هاي تست‌هاي غير مخرب (NDT) است. امكانات مهم اين مركز كه در دهه 1960 مورد استفاده تحقيقاتي قرار گرفته‌اند عبارتست از: ژنراتور نوترون Mev41، چشمه كبالت 13000 كوري، يك مجموعه زير بحراني با استفاده از اورانيوم طبيعي با خنك كننده آب سبك و تجهيزات كامپيوتري.

3- مركز انرژي اتمي داكا (در بنگلادش كنوني)

اين مركز كه يكي از موسسات مهم و چند منظوره پاكستان است در قلب شهر داكا در پاكستان شرقي (بنگلادش كنوني) قرار دارد. اين مركز در سال 1964 تكميل شد و مجهز به يك شتابدهنده واندوگراف MEV3، يك كاميپوتر IBM 1620 و يك چشمه كبالت 500 كوري بود، همچنين اين مركز داراي آزمايشگاه‌هاي تخصصي براي تحقيقات كشاورزي با اطاق‌هاي ويژه با كنترل دما و رطوبت است.

4 - مركز تحقيقات كشاورزي هسته‌اي تند و جم

براي حل مشكلات كشاورزي ايالت سند در پاكستان، شوراي انرژي اتمي پاكستان يك مركز تحقيقات كشاورزي مدرن را داخل كالج كشاورزي تند و جم ايجاد كرد. اين مركز كه رسماً در نوامبر 1963 كار خود را آغاز كرد داراي آزمايشگاه‌هاي مجهز مربوط به فيزيولوژي گياهان، ژنتيك، پاتولوژي، ميكروبيولوژي، حشره شناسي و علوم خاك است.
يك چشمه كبالت 250 كوري نيز براي مطالعه روي كنترل آفت و تكامل و رشد گونه‌هاي بهتر محصولات كشاورزي مختلف در اين مركز قرار داشت.

5- مراكز پزشكي هسته‌اي

از مهم‌ترين و مفيدترين فعاليت‌هاي شوراي انرژي اتمي پاكستان، تشكيل مراكز مختلف پزشكي هسته‌اي در دهه 1960 است. اولين مركز راديوايزوتوپ‌ پزشكي در دسامبر 1960 در مركز پزشكي تخصصي جناح در كراچي ايجاد شد، اين مركز كه براي آموزش، پژوهش و خدمات پزشكي تجهيز شده بود تحقيقات مهمي را در زمينه پزشكي هسته‌اي ديگري در سراسر پاكستان ايجاد شد كه مهم‌ترين آنها عبارتند از: مركز راديو ايزوتوپ پزشكي لاهور، مركز راديو ايزوتوپ پزشكي مولتان و جامشور و مركز راديو ايزوتوپ‌ پزشكي چيتاگونگ.

ج) نيروگاه‌هاي هسته‌اي

همانگونه كه بيان شد يكي از دلايل رويكرد پاكستان به انرژي هسته‌اي وجود معضل انرژي در كشور بود و همچنانكه اشاره شد دكتر محمد يوسف كه از مسئولين ايجاد نيروگاه اتمي در پاكستان است، اين مساله را نشانه و عامل عدم روند توسعه در پاكستان مي‌دانست. بدين لحاظ PAEC از همان اول تاسيس خود مساله بر پايي نيروگاه اتمي در كشور را در صدر برنامه هاي خود قرار داده بود. لذا از ابتداي دهه 60 ميلادي اين كميسيون با همكاري WAPDA تحقيقات مختلفي را در زمينه انرژي در پاكستان و جايگزيني انرژي هسته‌اي به عنوان يك منبع انرژي تجاري در سيستم انرژي كشور انجام داد. نكته مهم در اين زمينه آن است كه مساله جايگزيني انرژي هسته‌اي در هر كشور بايد با دقت و آينده نگري خاصي صورت گيرد و اين امر دور از چشم سياستمداران هسته‌‌اي پاكستان نبوده است. اظهارات دكتر محمد يوسف از مديران پروژه‌ نيروگاه اتمي پاكستان در اين مورد جالب توجه است:
«قبل از آنكه نيروگاه هسته‌اي به يك كشور وارد شود، همه مزايا و معايب انتخاب اين چنين برنامه‌اي بايد با دقت مورد مطالعه قرار گيرد. چنين مطالعه‌اي در مورد يك كشوري مانند پاكستان كه تقريباً همه انواع منابع (انرژي) در محدوديت‌ واقع شده‌اند و بايد به طور خردمندانه‌اي استفاده شوند مهم‌تر است.
در هر كشور كمتر توسعه يافته‌اي كه نيروگاه هسته‌اي براي اولين بار وارد مي‌شود، ديدگاه‌هايي مثل برنامه بلندمدت آن كشور، لزوم نيروگاه در دو تا سه دهه آينده آن كشور، كل ساختار اقتصادي، استاندارد توسعه تكنولوژي و علمي آن و موارد ديگر بايد مد نظر قرار گيرند. در كنار اين موارد، درخواست‌هاي همكاري‌هاي بين المللي بازرسي تاسيسات هسته‌اي به وسيله برخي آژانس‌هاي بين‌المللي در صورتي كه سوخت آن از خارج تامين شود، ايمني پرسنل، خطرات بالقوه و امكان انحراف سوخت هسته‌اي از مصارف صلح آميز آن بايد مورد نظر واقع شود. تنها بعد از اهتمام اين چنين مطالعاتي است كه مي‌توان برنامه يك نيروگاه هسته‌اي را اجرا كرد.»
مطالعات مذكور در پاكستان انجام گرفت و حتي تمامي منابع انرژي مثل نفت، گاز، آب و ... به دقت مورد بررسي و هزينه‌ها و قيمت هر كيلووات ساعت انرژي بدست آمده از نيروگاه‌هاي برق هسته‌اي در مكان‌هاي مختلف پاكستان غربي و شرقي مورد محاسبه قرار گرفتند. نتيجه اين بررسي‌ها PAEC را به اين نتيجه رهنمون كرد كه به برپايي دو نيروگاه هسته‌اي در كراچي (در پاكستان غربي) و در روپار (در پاكستان شرقي - بنگلادش) اقدام كند. برنامه‌ريزي هر دو اين نيروگاه‌‌ها در نيمه اول دهه 60 ميلادي انجام گرفت و ساخت آنها در نيمه دوم همان دهه آغاز شد.

1) نيروگاه هسته‌اي كراچي

اين نيروگاه كه داراي توان توليد Mw13 است در 15 مايلي غرب شهر كراچي احداث شد، عمليات ساخت آن از سال 1966 آغاز شد و در سال 1972 كاركرد تجاري خود را شروع كرد.

2) نيروگاه هسته‌اي روپار

از آنجايي كه نيمه غربي پاكستان شرقي (بنگلادش كنوني) فاقد هرگونه منابع انرژي متداوال طبيعي مثل آب، زغال سنگ، نفت و گاز است لذا در اكتبر 1965، شوراي انرژي اتمي پاكستان پس از دو سال بررسي گسترده مصمم شد كه يك نيروگاه هسته‌اي با ظرفيت 140MW در روپار برپا كند. طبق برنامه اين نيروگاه بايد در سال 1971 كاركرد تجاري خود را آغاز مي‌كرد اما به دليل مشكلات مالي خصوصاً جنگ 1971 هند و پاكستان و جدا شدن پاكستان شرقي (بنگلادش) از پاكستان غربي (پاكستان كنوني) تكميل اين نيروگاه را به تاخير انداخت و هنوز هم كامل نشده است.
آنچه بيان شد خلاصه‌اي از اهم فعاليت‌هاي شوراي انرژي اتمي پاكستان (PAEC) در زمينه تامين منابع انساني، تاسيس مراكز تحقيقاتي و ايجاد نيروگاه‌هاي هسته‌اي بود. در طول يك دهه فعاليت (PAEC) يعني از سال 1956 تا 1965 تمامي برنامه‌هاي اين كميسيون با دقت انجام شده و عملاً با پتانسيل‌ خوبي كه در نتيجه اجراي اين برنامه‌ها ايجاد شده، اين كشور توانسته است با اطمينان به پژوهشگران خود، راه خود را در مسير توسعه تكنولوژي هسته‌اي پيدا كند.
در كنار فعاليت‌هاي فوق الذكر، PAEC اقدام به تاسيس بخش‌هايي كرد كه بتوانند در اجراي هر چه بهتر برنامه‌ريزي‌ها و تامين مواد لازم و موارد مهم ديگر كمك كند. يكي از مهم‌ترين آنها را مي‌توان بخش مواد راديو اكتيو دانست. با گسترش و پايه‌ريزي كاربرد انرژي اتمي در پاكستان ضرورت اقدام براي كشف، استخراج و بهره‌برداري از مواد هسته‌اي به ويژه اورانيوم مورد تاكيد قرار گرفت لذا بعد از تشكيل شوراي انرژي اتمي در سال 1965 كوشش‌هاي پراكنده‌اي در جهت كشف ذخاير اورانيوم در پاكستان به عمل آمد اما به نظر مي‌رسد كه اين فعاليت‌ها تا اوايل دهه 1960دست آورد قابل توجهي نداشته‌اند لذا با توجه به اهميت موضوع، بخش ارتباط نزديكي با اداره زمين شناسي پاكستان داشت و از همكاري قابل ملاحظه اداره زمين شناسي انگلستان نيز برخوردار بوده است. پس از اين چندي يك مديريت مخصوص تحت عنوان مديريت مواد هسته‌اي در شهر لاهور كه مسئوليت تحقيقات در اين زمينه را به عهده داشت تاسيس شد.
ادامه دارد ... .
انتهاي پيام/
سه شنبه 3 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 69]