اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت بررسي مي‌كند شكوفايي جلبكي ، ‌سايه مرگ بر حيات ماهيان

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت بررسي مي‌كند شكوفايي جلبكي ، ‌سايه مرگ بر حيات ماهيان
جام جم آنلاين: اگر از مسافران يا اهالي مناطق جنوبي كشور باشيد يا بتازگي سواحل آب‌هاي جنوبي كشور را ديده باشيد، حتما متوجه تغيير رنگ آب‌هاي دريايي اين مناطق شده‌ايد كه به كشند قرمز يا شكوفايي جلبكي معروف است. دلايل بروز اين پديده از سوي كارشناسان در حال بررسي است.

برخي كارشناسان افزايش دما و ورود مواد شيميايي و زهاب فاضلاب‌هاي انساني و كودهاي شيميايي با محتويات نيتراتي و فسفاتي به آب دريا را از علل بروز اين پديده مي‌دانند و برخي ديگر، هنوز دليل مشخصي براي اين پديده اعلام نكرده اند و در حال بررسي آن هستند.

آنچه مشخص است اثرات انكارناپذير اين پديده بر محيط زيست دريايي است به طوري كه مرگ و مير ده‌ها تن ماهي در سواحل امارات بر اثر اين پديده اين روزها مشاهده مي‌شود. اين جلبك‌هاي مضر بر حيات ماهي‌ها، جوامع ساحلي، پرندگان دريايي و پستانداران دريايي تاثير منفي مي‌گذارند.

از سوي ديگر جلبك‌هاي مضر به علت توانايي در حركت از محل اصلي زندگي خود مي‌توانند به محل زيست مرجان‌هاي دريايي رفته و از آنها به عنوان ميزبان استفاده كنند.

هم اكنون سايه حضور اين جلبك‌ها بر محيط زيست دريايي صدمات جبران‌ناپذيري را به دنبال داشته است و به همين دليل كارشناسان اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت در حال بررسي دلايل بروز اين پديده و جلوگيري از گسترش آن هستند.

بر اساس بررسي‌هاي به عمل آمده، ده‌ها تن ماهي تلف شده در سواحل شهر دبا در اميرنشين فجيره امارات عربي متحده مشاهده شده است كه شهرداري و وزارت بهداشت امارات نيز پس از بررسي و آزمايش از ماهي‌هاي تلف شده در چند هفته گذشته، علت اصلي مرگ ماهيان را كشند قرمز اعلام كردند و كارشناسان از روند رو به افزايش اتلاف ماهيان ابراز نگراني كردند.

تاكنون طبق آمار رسمي اعلام شده از سوي شهرداري فجيره، بيش از 650 تن ماهي تلف شده در سواحل اين اميرنشين كشف شده است.

اين در حالي است كه محمدمصطفي الطائب، رئيس برنامه حفاظت از آبزيان و گونه‌هاي دريايي اتحاديه جهاني حفاظت از محيط زيست در خاورميانه و غرب آسيا گفت: هنوز دليل اصلي بروز شكوفايي جلبكي (كشند قرمز) در جهان مشخص نشده است، اما گفته مي‌شود يكي از دلايل مهم در اين زمينه، افزايش دما و ورود مواد شيميايي نظير نيترات و فسفات به دليل فعاليت‌هاي انساني است.

وي ادامه داد: موجودات زنده دريايي كه بيشتر ميكروسكوپي و بدون خطرند ، غذاي اصلي و اوليه جانداران دريايي محسوب مي‌شوند و حيات جانداران آبزي به آنها بستگي دارد.

اين در حالي است كه گونه‌هايي از فيتوپلانكتون‌ها و سيانوباكتري‌ها كه بدون خطرند، به دليل افزايش شمار جلبك ‌هاي مضر دريايي در معرض خطر نابودي كامل قرار دارند كه اين مسأله خود موجب بروز آثار مخرب بر زندگي ديگر جانداران دريايي مي‌شود.

الطائب افزود: افزايش رشد جلبك‌هاي مضر مي‌تواند باعث توليد سم در حجم وسيع شود و اين سم بالقوه در بعضي موارد مي‌تواند بر جانداران تك سلولي درياها اثر نامطلوبي بگذارد. چرا كه اين جلبك‌ها هم براي زندگي انسان‌ها مضر هستند و هم سبب مرگ و مير ديگر جانداران دريايي مي‌شود.

اين جلبك‌هاي مضر بر حيات ماهي‌ها، جوامع ساحلي، پرندگان دريايي و پستانداران دريايي تاثير منفي مي‌گذارند. از سوي ديگر ، جلبك‌هاي مضر به دليل توانايي در حركت از محل اصلي زندگي خود مي‌توانند به محل زيست مرجان‌هاي دريايي بروند و از آنها به عنوان ميزبان استفاده كنند.

رئيس برنامه حفاظت از آبزيان و تنوع گونه‌هاي دريايي IUCN درباره جلبك‌هاي مضر دريايي افزود: اين جلبك‌ها بيشتر به رنگ قهوه‌اي، سبز و گاه به رنگ قرمز مايل به نارنجي هستند و تا عمق آب پيش مي‌روند.

وي درباره چگونگي پيدايش شكوفايي جلبكي گفت: جلبك‌هاي مضر بيشتر از طريق ورود مواد شيميايي به داخل رودخانه‌ها و درياچه‌ها پديد آمده و تعادل زيستي آب‌ها را به هم مي‌زنند.

الطائب افزود: دو تاژك‌داران كه گروه گسترده‌اي از ارگانيسم‌هاي تك سلولي هستند ، در كلاس «فيلو پروتيستا» جاي دارند. پروتيستا، گروهي ناشناخته‌اي شامل ارگانيسم‌هايي گياه و جانور مانند هستند و اغلب روي آب شناورند و گاهي به عنوان پلانكتون نيز خوانده مي‌شوند.

وي درباره گونه كوكلودينيوم كه عامل پديده كشند قرمز در سواحل جنوبي ايران بوده است، گفت: برخي از داينوفلاژله‌ها داراي كلروفيل يا سبزينه بوده و از اين‌رو، جزو جلبك و فيتوپلانكتون‌ها به حساب مي‌آيند. تغذيه برخي ديگر، از پلانكتون‌هاي كوچك و پلانكتون‌هاي جانوري ريز صورت مي‌گيرد و برخي ديگر در مناطق استوايي رشد مي‌كنند. كوكلودينيوم‌ها از نوع استوايي بوده و به همين دليل داراي كلروفيل هستند.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد،‌ كوكلودينيوم‌ها داراي شكوفايي جلبكي مضر بوده و سبب مرگ ماهي‌ها مي‌شوند؛ چرا كه تمام اكسيژن درون آب را مصرف مي‌كنند و ديگر اكسيژني براي ديگر جانداران دريايي باقي نمي‌گذارند.

اين گونه، بر رشد و حيات برخي لاروهاي زوپلانكتون (گونه بي‌خطر) نظير صدف‌هاي خوراكي تاثير مي‌گذاردهمچنين آب‌هاي گرم و مواد مغذي درون آب در رشد كوكلودينيوم‌ها موثرند.

وضعيت شكوفايي جلبكي در آب‌هاي جنوبي ايران

رئيس پژوهشكده اكولوژي خليج‌فارس و درياي عمان بتازگي اعلام كرد، از شدت تراكم پديده كشند قرمز در آب‌هاي ساحلي هرمزگان كاسته شده است.

دكتر محمد صديق مرتضوي، افزود: در نمونه برداري‌هاي صورت گرفته ازجلبك ها، سلول‌هاي جلبكي پلانكتون‌ها از 5 ميليون سلول در ليتر به يك ميليون سلول درليتر كاهش يافته است.

وي پايين آمدن دماي هوا و وزش باد را از عوامل كاهش اين پديده ذكر و اضافه كرد: در برخي مناطق ازجمله قشم اين ميزان پايين‌تر گزارش شده است.

مرتضوي اظهار كرد: از 8 سال گذشته تاكنون 35مورد شكوفايي جلبكي در آب‌هاي اين استان شناسايي شده و اين‌گونه جديد و غير سمي نياز به مطالعه و بررسي علمي بيشتري دارد.

رئيس پژوهشكده اكولوژي خليج‌فارس و درياي عمان بيان كرد: عوامل متعددي از جمله تغيير فصل، درجه حرارت، شدت نور، عوامل زيست‌محيطي و انساني در گسترش اين پديده نقش دارند.

وي افزود: پديده كشندقرمز در آب توليد و تكثير مي‌شود كه درصورت مهيا بودن شرايط، شكوفا مي‌شود و بر اثر تكثير زياد سطح وسيعي از آب را مي‌پوشاند و مانع نفوذ نور و اكسيژن به سطح زيرين آب مي‌شود كه در نتيجه خفگي آبزيان را به دنبال دارد.

مرتضوي اضافه كرد: اين پديده در دماي‌10 تا 35 درجه مقاومت نشان مي‌دهد.

پديده كشند قرمز (شكوفايي جلبكي) كه از اوايل پاييز در آب‌هاي ساحلي استان هرمزگان مشاهده شد، تاكنون باعث تلف شدن آبزيان بويژه ماهيان اين منطقه شده است و همچنان ادامه دارد.

كشند قرمز و سفيد شدن مرجان‌ها

كارشناسان معتقدند، ‌پديده كشند قرمز كه در روزهاي اخير براثر شكوفايي فيتوپلانكتوني در خليج‌فارس مشاهده شده در صورت تداوم دراز مدت باعث كاهش تابش نور به مرجان‌ها شده و علاوه برتلف شدن آبزيان، مرجان‌هاي موجود در خليج فارس و اطراف جزيره كيش را بتدريج سفيد و باعث مرگ آنان خواهد كرد.

هم اكنون مدتي است كه پديده موقتي كشند قرمز در خليج فارس در قسمت شرقي و جنوب آب‌هاي اطراف جزيره كيش مشاهده مي‌شود و در حال حاضر آثار آن به رنگ قهوه‌اي قرمز در تمام آب‌هاي اطراف جزيره كيش قابل رويت است.

عضوهيات علمي مركز ملي اقيانوس شناسي ايران در خصوص اين پديده طبيعي گفت: كشند قرمز بر اثر شكوفايي فيتوپلانكتوني از جنس Cochlodinium كه از مهرماه امسال تا به امروز در آب‌هاي ساحلي استان هرمزگان مشاهده شد، تاكنون سبب مرگ و مير ماهيان مرجاني و شيلاتي زيادي در سواحل اين استان شده است.

افزايش رشد جلبك‌هاي مضر مي‌تواند باعث توليد سم در حجم وسيع شود و اين سم بالقوه در بعضي موارد مي‌تواند بر جانداران تك سلولي درياها اثر نامطلوبي بگذارد

دكتر حميد رضايي افزود: پديده كشند قرمز كه اخيرا به طور گسترده در آب ‌هاي ساحلي استان هرمزگان مشاهده شده است از بندرسيريك از توابع شهرستان ميناب تا بستانه از توابع شهرستان بندرلنگه و جزيره كيش گسترش پيدا كرده است.

به گفته وي، وقوع اين پديده در نوع خود بي‌نظير است؛ زيرا از سال 1369 به بعد تاكنون هيچ‌يك از كشندهايي كه در اين آب‌ها رخ داده است ، به اين اندازه سبب مرگ و مير ماهيان مرجاني و شيلاتي نشده و مدت زمان و وسعت آنها نيز تا اين اندازه حائز اهميت نبوده است.

اين عضو مركز ملي اقيانوس شناسي بر تهديد گسترده موجودات دريايي آب‌هاي ساحلي استان هرمزگان توسط كشند قرمز تاكيد كرد و گفت: در حال حاضر نياز مبرمي به پايش فيتوپلانكتون و آب‌شناسي آب‌هاي ساحلي خليج فارس بويژه استان هرمزگان است تا از مرگ و مير بيشتر موجودات دريايي بخصوص گونه‌هاي تجاري آن جلوگيري به عمل آيد.

معمولا پديده موقت كشند قرمز تا عمق يك تا 3 متري آب‌هاي دريايي نفوذ مي‌كند و علاوه بر اين كه نور بر بستر دريا مي‌شود، به علت كاهش اكسيژن مرگ مرجان‌ها و بسياري از ماهيان را فراهم مي‌كند.

كارشناس مسوول محيط زيست سازمان منطقه آزاد كيش گفت: تاكنون هيچ دليل و نشانه‌اي مبني بر ايجاد مسموميت آبزيان و افرادي كه از آبزيان صيد شده درمناطق پلانكتوني استفاده كرده‌اند يا در محدوده آن شنا كرده‌اند مشاهده نشده است.

از سوي ديگر كارشناسان به مصرف‌كنندگان ماهي توصيه مي‌كنند در صورت تمايل به مصرف ماهي در اين مناطق ضروري است پيش از طبخ ماهي، پوست آن را كاملا شسته و محتويات داخلي و آبشش‌هاي آن، دور ريخته شود.

كارشناسان معتقدند، هرچند اين اتفاق طبيعي است، اما بررسي‌هاي علمي نشان مي‌دهد مداخله انسان در طبيعت و آلودگي‌هاي ناشي از فعاليت‌هاي انساني و صنعتي در رشد و گسترش اين پديده جلبكي تاثيرگذار است.

پيشتر دكتر محمد صديق مرتضوي، مديركل پژوهشكده اكولوژي خيلج فارس و درياي عمان گفته بود، هرچند اين پديده طبيعي از 15 سال گذشته در آب‌هاي خليج فارس و درياي عمان مشاهده شده، اما گونه اخير جديد و ناشناخته است و بتازگي وارد آب‌هاي خليج فارس شده است.

به گفته كارشناسان، كشند قرمز مثل گياهان كه درخشكي رويش دارند در آب توليد و تكثير مي‌كنند و در صورت مهيا شدن شرايط شكوفا مي‌شوند، از اين‌رو بر اثر تكثير زياد سطح وسيعي از آب را مي‌پوشانند و مانع نفوذ نور و اكسيژن به سطح زيرين مي‌شوند.

اين در حالي است كه معاون محيط زيست دريايي سازمان محيط زيست معتقد است: پديده كشند قرمز و مرگ آبزيان خليج فارس طبيعي است و بر اثر رشد بي‌رويه جلبك‌ها روي مي‌دهد.

محمدباقر نبوي اعتقاد دارد، پديده كشند قرمز (Tide Red) به طور طبيعي و معمولا در فصول گرم در آب‌هاي خليج فارس به وجود مي‌آيد و براي كنترل اين پديده بايد از ورود مواد آلاينده و مواد مغذي اين جلبك‌ها مثل ازت و فسفر به آب جلوگيري شود.

معاون محيط زيست با اشاره به آخرين ارزيابي‌هاي انجام شده در اين زمينه مي‌گويد: بر اساس آخرين گزارش‌هاي دريافتي از ماهواره، اين پديده در گستره وسيع‌تري در آب‌هاي امارات و عمان نيز اتفاق افتاده است.

با اين حال كارشناسان معتقدند، جلوگيري از ورود پساب‌هاي صنعتي و فاضلاب به آب‌هاي دريايي مانع تكثير و رشد كشند قرمز در خليج فارس و درياي عمان مي‌شود.

از آنجا كه ورود پساب‌هاي مختلف باعث افزايش مواد مغذي نيترات و فسفات آب شده و اين موجب شكوفايي اين نوع فيتوپلانكتوني موقت در درياها مي‌شود، بنابراين واحدهاي صنعتي و ساكنان حاشيه درياي عمان و خليج فارس بايد از ورود اين پساب‌ها به دريا خودداري كنند تا اين پديده طبيعي بتدريج از بين برود.

منطقه خليج‌فارس، يكي از زيستگاه‌هاي ارزشمند جهاني به شمار مي‌رود كه بويژه با فعاليت‌هاي عمراني سال‌ هاي اخير با خطرات جدي مواجه شده است و افزون بر عوامل طبيعي ارزش‌هاي اين منطقه را هم مورد تهديد قرار مي‌دهد، بنابراين تلاش منطقه‌اي و همه‌جانبه براي حل اين معضل ضروري به نظر مي‌رسد.

حميده سادات هاشمي
دوشنبه 2 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 47]