مفاهيم روانشناسي آشنايي با مفهوم اختلال شخصيت ضد اجتماعي

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: مفاهيم روانشناسي آشنايي با مفهوم اختلال شخصيت ضد اجتماعي

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: مسائل راهبردي ايران

اشاره:
آن چه كه در پي مي‌آيد، ويرايش نخست مقاله‌ي «آشنايي با اختلال شخصيت ضد اجتماعي» از مجموعه‌ي متون آموزشي آشنايي با «مفاهيم روانشناسي»، ويژه‌ي خبرنگاران سياستي و سياست‌پژوهان بخش سلامت روان است كه در سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، تدوين شده است.

مقالات «مفاهيم روانشناسي» با ادبياتي ساده مفاهيمي تخصصي را براي خواننده توضيح مي‌دهند كه با استفاده از آن‌ها تا حدودي مي‌توان به ارزيابي سياست‌گذاري سلامت روان پرداخت. سرويس مسائل راهبردي ايران، آشنايي با مفاهيم تخصصي و فني در هر حوزه را مقدمه‌ي ايجاد يك عرصه‌ عمومي براي گفت وگوي دانشگاهيان و حرفه‌مندان با مديران و سياست‌گذاران درباره‌ي سياست‌ها و استراتژي‌ها و برنامه‌ها در آن حوزه مي‌داندو اظهار اميدواري مي‌كند تحقق اين هدف، ضمن مستند سازي تاريخ فرآيند سياست‌گذاري عمومي و افزايش نظارت عمومي بر اين فرآيند، موجب طرح ديد‌گاه‌هاي جديد و ارتقاي كيفيت آن در حوزه‌هاي مختلف شود.
سرويس مسائل راهبردي ايران ضمن اعلام آمادگي براي بررسي دقيق‌تر نياز‌هاي خبرنگاران و سياست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندي خود را براي دريافت ([email protected]) مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم در ارائه‌ي عناوين جديد مقالات و يا تكميل يا ويرايش آن‌ها اعلام مي‌كند.

اين مقاله ضمن آشنايي خوانندگان با اختلال شخصيت ضد اجتماعي، به توضيح درباره خصوصيات كلي افراد مبتلا، سير و پيش‌آگهي اين اختلال، همچنين آسيب‌شناسي و درمان آن مي‌پردازد و در نهايت راهكارهايي كلي براي پيشگيري از شكل‌گيري چنين شخصيتي در افراد ارائه مي‌كند.

مقدمه

بيماراني كه اختلال‌هاي شخصيت را تجربه مي‌كنند، الگوهاي نابهنجار فكري، احساسي و رفتاري دارند كه به دوران نوجواني يا اوايل بزرگسالي‌شان برمي‌گردد. اين افراد به لحاظ ذهني يا عملكردي دچار نقص مي‌باشند، زيرا روش‌هاي تعاملي‌شان با ديگران انعطاف ناپذير و ناسازگارانه است. اغلب افراد مبتلا از اختلال خود، آگاهي ندارند و به همين علت درمان فوري براي اين اختلالات امكان پذير نيست.
اين تشخيص معمولاَ در بزرگسالان رايج‌تر مي‌باشد علي‌رغم اين‌كه بعضي اوقات دركودكان نيز گذاشته مي‌شود. اختلالات شخصيت درمان نشده در طي زمان ثابت باقي مي مانند و در نتيجه نسبت به درمان بسيار مقاومند.
اختلالات شخصيت را مي‌توان در يك دامنه‌ي خفيف تا شديد قرارداد. اين اختلالات طبق متن بازنگري شده‌ي چهارمين ويراست راهنماي تشخيصي آماري اختلالات رواني (DSM-IV-TR ) در سه گروه طبقه بندي شده‌اند.
گروه اول (A) مشتمل است بر اختلالات شخصيت اسكيزوييد، پارانوييد و اسكيزوتايپي؛ افراد مبتلا به اين اختلالات اغلب غيرعادي و غريب به نظر مي‌رسند.
گروه دوم (B) مشتمل است بر اختلالات شخصيت نمايشي، خودشيفته، ضداجتماعي و مرزي؛ افراد مبتلا به اين اختلالات غالباَ هيجاني، بازيگر و بي ثبات به نظر مي‌رسند.
سومين گروه (C) اختلالات شخصيت انواع دوري‌گزين، وابسته، وسواسي - جبري و منفعل - مهاجم را شامل مي‌گردد؛ افراد مبتلا به اين اختلالات مضطرب و بيمناك به نظر مي‌رسند.

در اين مقاله اختلال شخصيت ضد اجتماعي مورد بحث قرار مي‌گيرد كه از گروه دوم (B) مي‌باشد. درمان انتخابي براي اين گروه به نظر مي‌رسد روان درماني باشد، هر چند كه دارودرماني هنوز مورد بحث مي‌باشد.

اختلال شخصيت ضد اجتماعي

اختلال شخصيت ضد اجتماعي با اعمال ضد اجتماعي و جنايي مستمر مشخص مي‌شود، اما معادل جنايتكاري نيست؛ بلكه فرد در مطابقت دادن خود با موازين اجتماعي ناتوان است.
به دليل تاثير گسترده بر امنيت عمومي و سلامت اقتصادي جامعه، بيشتر از ساير اختلالات شخصيت در مورد اختلال ضداجتماعي تحقيق صورت گرفته است. ميزان اين اختلال در مردها 3 درصد و در زن‌ها 1 درصد مي‌باشد. شيوع اين اختلال بيش از همه در نواحي فقيرنشين شهري و بين ساكنان متحرك اين مناطق مشاهده مي شود. پسرهاي مبتلا در مقايسه با دخترها از خانواده‌هاي پرجمعيت‌تري برخاسته‌اند. شروع اختلال قبل از 15 سالگي است. در بين زنداني‌ها ميزان شيوع اختلال ممكن است تا 75 درصد نيز برسد. ميزان شيوع اختلال در بستگان درجه يك پنج بار بيشتر است.

تشخيص

برطبق ملاك‌هاي (DSM-IV-TR ) هنگامي كه الگوي بي اعتنايي و زير پا نهادن حقوق ديگران كه از 15 سالگي شروع شده و با سه مورد (يا بيشتر) از خصوصيات زير همراه است، تشخيص اختلال ضد اجتماعي گذاشته مي‌شود:
1- ناسازگاري با موازين اجتماعي
2- فريبكاري
3- رفتار تكانشي
4- تحريك پذيري و پرخاشگري
5- بي احتياطي نسبت به ايمني خود و ديگران
6- عدم احساس مسئوليت
7- فقدان پشيماني
حداقل سن فرد 18 سال است و شواهدي از اختلال سلوك با شروع قبل از 15 سالگي وجود دارد.
شخصيت‌هاي ضد اجتماعي معمولاَ با ظاهر عادي، حتي فريبنده و راضي كننده مشاهده مي‌شوند. اما سوابق آن‌ها حاكي از اختلال عملكرد در بسياري از زمينه‌هاي زندگي است. دروغگويي، فرار از مدرسه و منزل، دزدي ، نزاع، سوء مصرف دارو و فعاليت‌هاي غيرقانوني، تجربيات معمول اين بيماران مي‌باشد. اين افراد در موقعيت‌هايي كه افراد نرمال اضطراب يا افسردگي نشان مي‌دهند، هيچ واكنشي نشان نمي‌دهند. تهديد به خودكشي ، به دليل پرخاشگري نسبت به خود و يا به منظور اغفال ديگران در جهت كسب منافع شخصي، و اشتغال ذهني با ناراحتي جسماني كه منشا رواني دارد، شايع است. اين افراد در بازي گرفتن ديگران بسيار استادند و به راحتي مي‌توانند ديگران را براي شركت در طرح‌هايي كه براي به دست آوردن پول و شهرت نزديكترين راه شمرده مي‌شوند راغب سازند؛ طرح‌هايي كه غالباَ به خسارت مادي و شرمساري اجتماعي يا هردو منجر مي‌گردد. بي مبالاتي جنسي، بدرفتاري با همسر و فرزند و رانندگي در حال مستي از اتفاقات معمول در زندگي اين بيماران است. يكي از يافته‌هاي قابل ملاحظه فقدان پشيماني براي اعمالي است كه شخص انجام داده است، يعني اين بيماران به نظر مي‌رسد فاقد وجدان هستند.
اختلال شخصيت ضد اجتماعي زمينه‌هاي متعددي از زندگي شخص را شامل مي‌شود و از اين نظر با رفتار غيرقانوني تفاوت دارد. تشخيص اختلال شخصيت ضد اجتماعي در صورتي كه عقب ماندگي ذهني، اسكيزوفرني يا ماني بتوانند علايم را توجيه كنند، گذاشته نمي‌شود.

سير و پيش آگهي

اين اختلال سير بدون پسرفت دارد و اوج شدت آن معمولاَ در اواخر نوجواني است. پيش آگهي متغير است. گزارش‌هايي وجود دارد كه از كاهش علايم با پيشرفت سن خبر مي‌دهند. افسردگي ، الكلسيم و سوء مصرف دارو شايع است.

آسيب شناسي

عوامل عضوي كه مرتبط با اختلال شخصيت ضد اجتماعي گزارش شده‌اند، عبارتند از:
وجود كروموزوم XYY، ضربان قلب پايين، تستوسترون پلاسما بالاتر، آستانه پايين براي تحريك ليمبيك، علايم ملايم نورولوژيكي، الگوهاي الكتروانسفالوگرافي (EEG) كند، نقص توجه و مشكلات هماهنگي حركتي و هماهنگي دست - چشم. از سوي ديگر به نظر مي‌رسد عوامل فرهنگي - اجتماعي نيزدخيل باشند. سابقه سوء رفتار پدر يا ترك خانواده از جانب او، تنبيهات مكرر، خشم يا ناديده گرفتن والدين از اين قبيلند.
اختلال سلوك (نوعي اختلال رفتاري) يكي از علل اين اختلال محسوب مي‌شود. عوامل خطرساز براي اختلال سلوك، جنس مذكر، وضعيت اجتماعي - اقتصادي پايين، خلق و خوي دشوار در نوزادي، والدين ضد اجتماعي، استرس، زندگي در مكان‌هاي با وقوع جرايم بالا و داشتن مادربزرگ و پدر بزرگ ناپخته.
اين عوامل خطرساز به نظر مي‌رسد به وسيله‌ي طلاق و جدايي خانواده، طرد والدين تشديد يافته و احتمال شكل‌گيري اختلال شخصيت ضد اجتماعي را افزايش دهد.

درمان

روان درماني فردي
درمان اختلال شخصيت ضد اجتماعي بسيار دشوار است. درحالي‌كه درمان‌هاي متعددي پيشنهاد شده‌اند، اما مطالعات كنترل شده‌ي كمي صورت گرفته است. روان درماني فردي بهترين انتخاب مي‌باشد. هرچه مداخله زودتر صورت گيرد ( طي دوران كودكي و نوجواني) ميزان موفقيت درمان بيشتر خواهد بود. عقيده كلي مبتني بر اين است كه از رويكردهاي بينش - مدار (مانند رويكرد روانكاوي) اجتناب شود؛ در عوض از تقويت مثبت، رويكرد مبتني بر واقعيت، مداخلات عيني، كنترل خشم و ديگر تكنيكهاي شناختي - رفتاري استفاده شود. تمركز اوليه درمان مي‌تواند مبتني بر رفتار پرخاشگرانه بيمار باشد.
در رويكرد شناختي - رفتاري، از بيمار در مورد برانگيزاننده و تقويت كننده‌هاي چنين رفتارهايي سئوال مي‌شود. براي نمونهَ استفاده از پرخاشگري براي ايجاد امنيت خودشان يا به عنوان دفاعي در مقابل ساير احساساتشان. آگاهي بيمار از مكانيسم دفاعي اوليه خود جزء اساسي درمان محسوب مي‌شود.
در اين بيماران تمركز بر استفاده از الكل و مواد كه احتمال رفتارهاي پرخاشگرانه و برون‌ريزي را افزايش مي‌دهد، سودمند خواهد بود. به بيمار پيامدهاي استفاده از دارو را ياد مي‌دهند.
همچنين كمك به بيمار براي درك اين‌كه چگونه ديگران تحت تاثير رفتارشان قرار مي گيرند نيز، مثمرثمر واقع شده است. براي نمونه، "هر" (Hare) (1993) نشان داد كه براي زنداني‌هاي با اختلال شخصيت ضد اجتماعي نوع تكانشي، آموزش همدردي براي كاهش پرخاشگري موفق بوده است.
براي اين افراد محدوديت‌هايي در ضمن مصاحبه و درمان بايد در نظر گرفت. اين بيماران اغلب درمانگران را تهديد و يا درخواست پول و ... مي‌كنند.

گروه درماني
افراد با اختلال ضد اجتماعي ممكن است با رهبر گروه بحث كنند و بخواهند كه گروه را تحت كنترل خود درآورند. روان‌درماني گروهي وضعيتي استثنايي براي استقلال، صميميت و در جمع بودن محسوب مي‌شود. در اين نوع درمان فرد در شرايطي قرار مي‌گيرد كه مي‌تواند روابط را ياد بگيرد.
خانواده درماني يا زوج درماني نيز موثر شناخته شده‌اند.
شخصيت‌هاي ضد اجتماعي وقتي خود را درميان افراد همسان مي‌بينند، فقدان انگيزه براي تغيير يافتن در آن‌ها تحليل مي‌رود. به همين علت است كه گروه خودياري بيشتر از زندان و بيمارستان رواني براي آنان مفيد بوده است.

راهكارهاي پيشگيرانه

مدل‌هاي مفهومي پيشگيري براي موثر واقع شدن مداخلات، بر عوامل خطرساز چندگانه بيولوژيكي، رفتاري و روانشناختي تاكيد مي‌كنند. عوامل بيولوژيكي فردي ممكن است شامل مشكلات در حين زايمان يا بيماري‌هاي كودكي باشند. البته مداخلات بيشتر بر عوامل رفتاري تمركز دارند تا عوامل بيولوژيكي. در نهايت تاثيرات اجتماعي زمينه‌اي مانند فقر و تاثير آن‌ها بر رفتار ضد اجتماعي توجه و تمركز متوسطي را از آن خود كرده است.
راهبردهاي زيرممكن است براي تلاش‌هاي پيشگيرانه موثر باشد:
1- ارزيابي چندگانه عوامل رفتاري، بيولوژيكي و اجتماعي
2- توجه به سلسله مراتبي از عوامل خطرساز مهم براساس ادبيات تحقيقي موجود و موقعيت فعلي براي پيشگيري كمك كننده خواهند بود.
3- شناخت هيجانات و گسترش تعامل والد - كودك در سال‌هاي اوليه باعث افزايش پاسخگويي همدلانه به ديگران مي‌شود.
3- در سطح خانواده، آموزش روابط موثر از طريق برقراري كارگاه‌هاي مربوط به آموزش ارتباط موثر به اعضاي خانواده، به خصوص والدين بسيار موثر خواهد بود.
4- در سطح مدرسه، برگزاري كارگاه‌هاي آموزش مهارت جرات ورزي و مديريت استرس نيز كمك كننده خواهد بود.
5- در سطح جامعه، برگزاري كارگاه‌هاي كنترل خشم و برپايي گروه‌هاي خودياري از جمله خدمات موثر براي جلوگيري يا پيشگيري ثانوي از اختلال ضداجتماعي خواهد بود.

تدوين: سارا واجب‌منفرد
كارشناس ارشد روانشناسي باليني انستيتو روانپزشكي تهران ( وابسته به دانشگاه علوم پزشكي ايران)
خبرنگار تخصصي روانشناسي باليني سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران

منابع:

- كاپلان سادوك (2003)
- Karaus, G and Reynolds D.J, 2001.Identifying, understanding, and treating cluster b personality disorders.21, pp.345-373.
- Susman, E.J, 2005.Psychbiology of persistent antisocial behavior: stress, early vulnerabilities and the attenuation hypothesis.
- Claridge, G and Davis, C, 2003.Oxford university press Inc.
يکشنبه 1 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 325]