يلدا، شب نور و مهر و بركت

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: يلدا، شب نور و مهر و بركت
مثل بقيه آيين هاي ايراني است كه فقير و غني نمي شناسد.هر كس سهمي از آن برمي دارد و هرجور كه مي تواند سفره اش را مي اندازد.شب يلدا، آرام از روي سر مردم شهر مي گذرد و راه را باز مي كند براي خورشيد، كه مي گويند يلدا شب زايش خورشيد است.

طولاني ترين مراسم تولد: حالا در هر محله كه قدم بزني ،مردم دستشان را فروكرده اند توي جيب ها و يقه هايشان را بالا كشيده اند.

اين را خانم محسني مي گويد كه اتفاقا يلدا برايش مهم تر و پررنگ تر از خيلي چيزهاي ديگر است.آخر، او شب يلدا به دنيا آمده است.

شب يلدا در خانه شما چه خبر است؟

كلي خبر! ما هميشه شب يلدا را جدي مي گيريم نه كه تولد من شب يلدا بوده، همه بچه ها و عروس ها و نوه هايم مي آيند خانه ما و غير از سور و سات شب يلدا كيك تولد و هديه هم هست.

بچه هم كه بوديد همين جور بود؟

نه به اين شلوغي! الآن دورم شلوغ است.

3 تا عروس دارم و يك داماد.

دور هم كه جمع مي شويم 10، 15 نفر مي شويم. در خانه خانم محسني شب يلدا بايد خودت را آماده كني براي خوردن كلي هله و هوله و شامي كه او به عشق بچه هايش آماده كرده: صدا به صدا نمي رسد. بچه هاي من خيلي شلوغند و همه با هم حرف مي زنند!هم زمان با باز كردن كادوها، رسم يلدا هم در اين خانه به جا آورده مي شود كه مثل خيلي جاها تفال است به ديوان حافظ.اين كار را پدر خانواده انجام مي دهد و تا نوبت به همه اعضاي خانواده برسد كلي طول مي كشد.خانم محسني مي افزايد: من آخرين نفرم كه نيت مي كنم . نيتم هم هميشه اين است كه در سال جديد شروع زندگي ام چه احوالي قرار است برايم رقم بخورد؟!حافظ هم كه براي هر دلي حرفي دارد... خانم محسني امسال 57 ساله مي شود.

آجيل شب يلدا
عليرضا ابراهيمي 42 ساله صاحب يك مغازه آجيل فروشي مي گويد: شب يلدا كسب و كارمان بهتر مي شود. اصلا زمستان ها چون فصل آجيل است كارمان رونق بيشتري دارد اما بقيه سال كسي دنبال آجيل خريدن نيست، به خصوص كه آجيل اصولا خوردني گراني هم هست.

آقاي ابراهيمي آجيل شب يلدا را به ما معرفي مي كند: بادام، پسته، باسلق، انجير، توت، كشمش و...و برايمان توضيح مي دهد كه آجيل شب يلدا ارزان تر از آجيل هاي ديگر است، چون تنقلاتش را به نسبت هاي مختلف با هم قاطي مي كنند و هرچه درصد پسته و بادام و ... كمتر باشد نخودچي و كشمش و... بيشتر، به صرفه تر است.از 10 تا 15 روز مانده به يلدا آجيل مان را آماده مي كنيم، اما يلدا براي خودمان خيلي معني ندارد.چون تا ديروقت در مغازه ايم و موقعي كه مي رويم خانه، خستگي نفسمان را گرفته است.

او درباره حكمت آجيل خوردن در شب يلدا چيزي نمي داند مي گويد: خب بايد يك چيزي بخورند ديگر! و مشتري هايش را راه مي اندازد!

جمع شدن دور هم
سارا اكبري 26 ساله است.5 سال است ازدواج كرده و مي گويد: درست است كه ما اين شب را معمولا به خانه بزرگ ترها مي رويم، اما من دوست دارم نشانه هاي شب يلدا را به خانه خودم هم ببرم.حتما آجيل و هندوانه مي خريم و از خانواده همسرم خواسته ام كه هندوانه را تزيين كنم و آماده ببرم آن جا.چند ساعت آن جاييم و براي صرف شام مي رويم خانه مادر خودم.البته گاهي هم دور هم جمع مي شويم، يعني خانواده من و همسرم اين شب را در يك جا پشت سر مي گذاريم.در خانواده آن ها رسم است كه بزرگ ترها در شب يلدا به كوچك ترها هديه بدهند، اوايل فكر مي كردم چون تازه عروسم، به همين دليل است كه مادر شوهرم به من هديه مي دهد اما ايشان اين رسم را دائمي كرده و هميشه هديه اي براي من آماده مي كنند.از او درباره حكمت و فايده برگزار كردن مراسم شب يلدا سوال مي كنم و او مي گويد: اين جور رسم ها همه اش فايده است و باعث مي شود آدم ها دور هم جمع شوند و چنين گرد هم آمدن هايي در دنياي امروز اهميتش بيشتر هم شده است.دور هم جمع شدن و چند ساعت گفتن و خنديدن و هديه بردن، كلي در روحيه آدم اثر مي گذارد

شب شادي ميوه فروشان
ميوه فروش ها از آن قشري هستند كه در شب يلدا بازارشان حسابي گرم است و هر كس هر جور يلدايي كه برگزار كند مجبور است سري هم به آن ها بزند.به سراغ ميوه فروش هايي مي رويم كه در مغازه شان همه چيز دارند، غير از هندوانه.چرا هندوانه نداريد؟ فصلش نيست.ولي يلداست- نداريم.اين ميوه فروش را به حرف مي گيريم و او با تاكيد بر معمول بودن گراني هندوانه شب يلدا از بقيه مواقع سال، از ميوه هاي ديگري نيز صحبت مي كند كه نقش مهمي در سفره يلدايي مردم بازي مي كنند:از انار بگير تا سيب و پرتقال و خرمالو و... مردم همه چيز مي خرند، اما بعضي از ميوه هاي فصل، اصلا پاي ثابت اين جور مراسم است.انار به خاطر شكل قشنگش واين كه ميوه اي بهشتي است و خرمالو كه خاص فصل پاييز است، مشتري زيادي دارد.مردم هندوانه را به عنوان يادگار فصل تابستان مي خرند چون معتقدند كسي كه هندوانه بخورد تابستان آينده تشنه اش نمي شود.با اين همه سهم خود آن ها از شب يلدا خيلي كم است. آن ها اصلا يلدايي ندارند.در مغازه زندگي مي كنند و يكي شان هميشه نيمه هاي شب بايد برود بار بياورد.مشتري هم كه تا دير وقت هست.آن ها در مغازه شان ديوان حافظ هم كه ندارند.بنابراين چنين است كه آقاي ميوه فروش مي گويد: يلداي ما مثل همه شب هاي ديگر مي گذرد، فقط يكي دو دقيقه طولاني تر از شب قبل است.

يلدا از زبان كم سن و سال ترها
شب يلدا بساط شكم برپاست، بيشتر حرف خوردني است.اصلا توي خانه ما ايراني ها آدم ها همه اش به فكر اين هستند كه وقتي دور هم جمع مي شوند چي بخورند.يوسف نژاد دانش آموز 17 ساله اي است كه مي گويد: در خانه ما رسم اين است كه شب يلدا يا خودمان برويم جايي يا مهمان دعوت كنيم.ميوه و آجيل مي خوريم و بعد مامان و بابا فال حافظ مي گيرند.او درباره نيتش موقع فال گرفتن توضيحي نمي دهد همچنان كه لبخند بر لب دارد مي گويد: خصوصي است اما ادامه مي دهد اي كاش فرداي شب يلدا مدرسه ها تعطيل مي شد تا بچه ها با خيال راحت به مراسم شب يلدا برسند!

رادمنش نوجوان ديگري است كه از رسم و رسوم خاص خانه شان تعريف مي كند:ما شام آبگوشت مي خوريم و گوشتش را از گوشت قرباني بار مي گذاريم، پدرم فال حافظ مي گيرد و انگار شب عيد فرا رسيده است.پدرم مي گويد شب يلدا بايد ساده برگزار شود.حميدي پيرمرد 70 ساله اي است و اطلاعات خوبي درباره شب يلدا دارد. او مي گويد: شب يلدا از قديمي ترين رسم و رسوم ايراني هاست و از قديم رسم اين بوده كه كوچك ترها مي رفتند منزل بزرگ ترها براي اين كه سرگرم هم باشند آجيل سر سفره مي گذاشتند.چرا توي اين شب آجيل مي خورند؟به خاطر خاصيتش. قديمي ها همه چيز را به خاطر خاصيتش مي خوردند.يادتان هست كه بزرگ ترها چيزي به كوچكترها بدهند ؟ بله رسم بود از همين آجيل ها بسته هاي كوچك درست مي كردند و مي دادند دست بچه ها.الآن ديگر آجيل را مي ريزند توي ظرف هاي آجيل خوري و همراه با ميوه هاي فصل مي خورند.او اين جور مراسم را خوب توصيف مي كند و معتقد است: حسن شب يلدا اين است كه آدم ها را دور هم جمع مي كند به خصوص الآن كه ديگر به خاطر گرفتاري هاي مرسوم زندگي مردم خيلي فرصت دور هم جمع شدن را ندارند.

او درباره رسم هاي فراموش شده شب يلدا نيز مي گويد: قديم فقط فال حافظ نمي گرفتند شاهنامه مي خواندند و داستان ها ي كهن نقل مي كردند.

قديمي ها اين چيزها را در حافظه خود داشتند و از حفظ مي خواندند اما الآن اگر كسي بخواهد شعري بخواند يا حكايتي نقل كند بايد به كتاب رجوع كند.سبك خواندن اين اشعار هم فرق مي كرد.الآن ديگر كسي آن سبك ها را بلد نيست.

وقتي ما بچه بوديم نقالي و شعر خواني بود و حال و هواي همه چيز بهتر بود، حالا ديگر بچه ها فقط مي آيند به ديدن ما.حميدي مي افزايد: يكي از بهترين امور همين بود كه بهانه اي پيدا شودتا آدم ها به نوعي خود را با آن سرگرم كنند و شب و روزشان به بي حوصلگي نگذرد.شايد هم به همين دليل انواع و اقسام آيين ها در سال هاي دور اجرا مي شد و همه هم از قبل كلي برنامه داشتند و اشتياق براي حضور در آن و برپايي بهترش.هر كس خاطره اي مي دانست مي گفت تا زمان بگذرد.حالا مردم درگير كارند، وقت شان را با گيم و اينترنت پر مي كنند.

هزار و يك مسئله دارند و هزاران كار عقب افتاده.شايد هم به همين دليل است كه ديگر خيلي از آن مراسم فراموش شده اند و بسياري از آن ها كه هنوز در حافظه ها مانده اند به شكلي خلاصه شده برپا مي شوند و تنها بهانه اي براي جمع شدن كنار هم، درست مثل يلدا كه فقط شب آجيل و هندوانه اش زنده مانده است.
شنبه 30 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 406]