امكان آتش‌فشاني دماوند در زلزله تهران

واضح آرشیو وب فارسی:الف: امكان آتش‌فشاني دماوند در زلزله تهران
يك تحقيق جديد نشان مي‌دهد زلزله در تهران مي‌تواند فعاليت آتش‌فشاني قله دماوند را تحريك كند.

به گزارش خبرآنلاين، مطالعه اي كه اخيرا صورت گرفته، نشان داده است زمين لرزه ها مي توانند با به لرزه در آوردن ماگما منجر به انفجار آتشفشان ها شوند؛ پديده اي مشابه تاثيري كه تكان دادن بطري بر نوشابه گازدار مي گذارد. اين تحقيق نشان مي دهد كه فوران آتشفشان ها پس از يك زلزله بزرگ، 4 بار بيشتر از هنگامي بوده كه عامل محرك زلزله وجود نداشته است.

به اين ترتيب و با توجه به زلزله‌خيز بودن تهران، احتمال آتش‌فشاني دماوند نيز در اثر همين پديده منتفي نيست.

زمين‌شناسان مي‌گويند تاثيرات زلزله مي تواند صد ها مايل دورتر از كانون زلزله احساس شود و آن قدر قوي است كه مي تواند آتشفشان هاي خفته را بيدار كند. با اين حال تامين فشار لازم براي ايجاد انفجار مي تواند زمان زيادي را از يك جريان مذاب تلف كند، به طوري كه بين تحريك و انفجار شايد ماه ها فاصله بيفتد.

ارتباط بين آتشفشان ها و زمين لرزه ها از گذشته محل بحث و ترديد بوده است ولي اكنون مطالعه جديد اولين شواهد آماري را تامين كرده است. محققان در دانشگاه آكسفورد تاثير پديده «نوشابه گازدار» را در شيلي جنوبي شناسايي كرده اند، ناحيه اي كه چارلز داروين اولين بار اين ارتباط احتمالي را در آن مطرح كرد. آنها با بررسي الگوي انفجار ها رخ داده در 150 سال اخير متوجه اين نكته شده اند كه تعداد آتش‌فشاني‌ها يك سال پس از زلزله به مقدار قابل توجهي افزايش داشته است.

آتشفشان تاپونگاتيتو يك سال پس از هر دو زلزله 1906 و 1960 فوران كرد؛ مشابه اتفاقي كه براي آتشفشان هاي كالبوكو و والاريكا افتاد. آتشفشان هاي اوسورنو و پونتياگودو هم به فاصله كمي از زمين لرزه 1837 شيلي فوران كردند.

سباستين وات، يكي از محققين اين مطالعه به روزنامه تايمز مي گويد: «غير منتظره ترين بخش اين يافته فاصله قابل توجه از محل گسيختگي زلزله، جايي كه فوران ها رخ داده و مدت زماني است كه ما در آن افزايش فعاليت آتشفشاني را مشاهده كرده ايم، است.» اين موضوع نشان مي دهد كه امواج لرزه اي، كه از گسيختگي ناشي از زلزله متصاعد مي شوند، ممكن است با تحريك و تكان دادن ماگماي موجود در زير آتشفشان، ماشه انفجار را بچكاند.

در سال هاي اخير در مورد فعاليت آتشفشان دماوند نيز ديده ها و شنيده هايي بازگو شده است. آخرين اين موارد به سال گذشته و تقريبا در چنين ايامي از سال باز مي‌گردد. سال گذشته، مشاهده خروج گاز وبخار از از دودكش دماوند و وقوع چند لرزه شائبه و نگراني از فعاليت اين ديو سپيد را احيا كرد.

زمين لرزه بزرگ شيلي كه داراي بزرگي 5/9 در مقياس ريشتر بود، و يك نمونه شاخص از اين تاثير است، بزرگترين زلزله ثبت شده است. كشته هاي اين حادثه بين 1655 تا 5700 نفر برآورد شده است، بسياري از تلفات ناشي از برانگيخته شدن تي-سونامي در چند كشور بوده است.

ديگر زلزله اي كه نمونه اي ويژه از پديده مزبور است، زمين لرزه 1906 است، كه فعاليت 6 آتشفشان را در پي داشت. اين در حالي است كه در متوسط يكسال فوران تنها يك آتشفشان مورد انتظار بوده است.

اهميت تحقيق اخير در اين است كه نشان مي دهد ريسك انفجار آتشفشاني در پي زلزله هاي بزرگ در نقاط گوناگون دنيا، به طور چشمگيري افزايش مي يابد؛ نظير واقعه شيلي كه تحت تاثير اين پديده بود.

محققان ابراز اميدواري مي كنند كه اين مطالعه با نمايان كردن نياز به افزايش هوشياري نسبت به فعاليت آتشفشاني پس از زلزله هاي بزرگ، بتواند در راستاي مديريت مخاطرات آتشفشاني توسط دولت ها و آژانس هاي امداد رساني مفيد واقع شود. اما آيا چنين هوشياري‌اي در محققان و مسئولان حوادث غيرمترقبه در ايران وجود دارد؟

سال گذشته، اعلام شد نگراني‌ها درباره فعاليت دماوند جدي نيست. به گفته گروهي از محققان دماوند يك سيستم آتشفشاني فعال است ولي طي سال هاي اخير فعاليتش محدود به خروج گاز و بخار، چشمه هاي آب گرم، لرزه هاي خفيف و برخي نشانه هاي ديگر زمين شناسي بوده‌است. با اين وجود عدم بروز نشانه هاي خطرناك مانع از اين نمي شود كه فعاليت اين آتشفشان مثل هر آتشفشان فعال ديگر تحت نظارت و بررسي دقيق باشد. كما اينكه دكتر زارع -معاون پژوهشي و فناوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله- به بررسي ها و سنجش شاخص هاي گوناگون زمين شناختي و ژئوفيزيكي محدوده اين سامانه توسط همكارانش در پژوهشكده اشاره مي كند. وي در مصاحبه اي كه در سال گذشته با ايسنا انجام داده است با اشاره به اين كه بروز چنين نشانه هايي مسبوق به سابقه است (به طور شاخص در سال 1367)، هيچ يك از بررسي هاي صورت گرفته را نمايانگر احتمال ايجاد يك انفجار آتشفشاني در قله دماوند يا پيرامون آن ندانسته،‌اما پايش دائمي سامانه دماوند از اين نقطه نظر و انجام تحليل هاي دقيق تر با بهره گيري از گردآوري حجم وسيعي از داده هاي مرتبط با شاخص هاي فعاليت آتفشاني را ضروري دانسته است.

گفته مي‌شود 10 ايستگاه لرزه نگاري در منطقه دماوند وجود دارد و تا كنون فعاليت لرزه خيزي غير عادي ثبت نشده است. نصب دوربين در اطراف دهانه آتشفشان خفته دماوند به منظور پايش مستمر هر گونه تغيير و فعاليت غيرعادي و برداشت و ارزيابي دقيق ژئوشيميايي مواد مختلف از جمله گازها و بخارهاي خروجي از ديگر روش‌هاي بررسي فعاليت‌هاي آتشفشاني از جمله در قله دماوند است.

البته محققان تاكيد دارند مطالعه دقيق ژئومورفولوژي (زمين ريختي) منطقه با ابزارهاي مختلف اندازه گيري، بررسي بخارات خروجي از لحاظ ميزان، سرعت و ساير مولفه‌هاي مربوطه و ثبت كامل اين اطلاعات، انجام تست‌هاي رسوب شناسي آزمايشگاهي و در نهايت مدل سازي عددي وضعيت آتشفشان به منظور پيش‌بيني علمي انفجار احتمالي آن از ديگر مطالعاتي هستند كه براي رفتارسنجي دقيق فعاليت‌هاي آتشفشاني دماوند و هر گونه اظهار نظر علمي در مورد روند فعاليت آن ضروري است و بدون انجام بررسي‌هاي مذكور نمي‌توان به صرف اعزام چند كارشناس به منطقه و انجام چند بررسي و اندازه‌گيري در اين خصوص اظهارنظر كرد.

به هرحال آنچه تحقيقات جديد نشان مي‌دهد بر ارتباط مستقيم بين آتشفشان و زمين لرزه صحه مي گذارد ولي اينكه آيا دماوند به عنوان تنها آتشفشان ايران كه آخرين فعاليتش به حدود 36 هزار سال قبل باز مي گردد،‌ چه زماني ممكن است دوباره غرش كند، مساله‌اي است كه زمين شناسان ترجيح مي‌دهند درباره آن از هرگونه قضاوت عجولانه و هيجان انگيز پرهيز كنند.
دوشنبه 25 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 196]