با سوسن كشاورز ، معاون وزير و رئيس سازمان آموزش و پرورش استثنايي كشور نگاه به دانش‌آموز ويژه

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: با سوسن كشاورز ، معاون وزير و رئيس سازمان آموزش و پرورش استثنايي كشور نگاه به دانش‌آموز ويژه
جام جم آنلاين: سازمان آموزش و پرورش استثنايي، متولي خدمات‌رساني آموزشي به 90 هزار و 662 دانش‌آموز معلول است كه 53 هزار و 199 نفر را پسران و 37 هزار و 262 نفر را دختران تشكيل مي‌دهند.

اين بخش در ميان سازمان‌هاي تابعه وزارت آموزش و پرورش از جمله بخش‌هاي مظلومي تلقي مي‌شود كه با وجود ارتقاي آن به سطح معاونت با توجه به حجم بالاي هزينه‌هاي اين وزارتخانه، هر سال با كمبود شديد اعتبارات روبه‌روست ، شايد به همين سبب اين سازمان هنوز نتوانسته طرح‌هاي پيش برنده‌اي در حوزه دانش‌آموزان استثنايي اجرا كند.

سوسن كشاورز ، معاون وزير آموزش و پرورش و رئيس اين سازمان معتقد است بايد اين دانش‌‌آموزان را ويژه خواند چون نيازمند نگاه ويژه، برنامه ويژه،‌اعتبارات ويژه و امكانات ويژه هستند و بدون آن هيچ برنامه‌اي قابل اجرا نخواهد بود.

در جمعيت دانش‌آموزان استثنايي كشور، تعداد پسران هميشه از دختران بيشتر است، آيا اين مساله يعني پسرها مشكل جسمي يا ذهني بيشتري دارند يا بيشتر به مدرسه مي‌روند يا دليل ديگري دارد؟

اين مساله چند علت دارد؛ اول اين ‌كه در تمام كشورها در حوزه دانش‌آموزان استثنايي، تعداد معلوليت دختراني كه در معرض آسيب هستند از پسرها كمتر است. يعني نرخ و درصد پوشش و دربرگيري دانش‌آموزان استثنايي دختر در تمام كشورها از پسرها كمتر است. علت ديگر اين است كه خانواده‌هاي داراي فرزندان معلول، معمولا به دليل فقر فرهنگي و اقتصادي دوست ندارند بچه‌هايشان شناخته شوند.

اين حساسيت نسبت به دانش‌آموزان استثنايي دختر بيشتر است. معمولا خانواده‌ها حاضر نيستند دختربچه‌ها را معرفي كنند و آنها را تحت پوشش خدمات آموزشي قرار دهند. نكته ديگر اين است كه در مناطق محروم بعضا بچه‌ها مجبورند براي خدمات آموزشي به مراكز شبانه‌روزي بيايند كه در شهرها قرار دارد و خانواده‌ها به طور متمركز كمتر فرزند دخترشان را روانه اين مراكز مي‌كنند. اين عوامل باعث مي‌شود درصد پوشش تحصيلي دختران كمتر باشد.

پوشش تحصيلي بچه‌هاي استثنايي در كل كشور چند درصد است؟

ما تلاش كرديم پوشش تحصيلي استثنايي را به يك‌درصد برسانيم. البته هنوز اين رقم در خيلي جاها محقق نشده و در برخي استان‌ها پوشش تحصيلي 68‌صدم درصد و به طور كلي زير يك درصد است.

يعني مي‌خواهيد بگوييد از هر صد نفر فقط يك نفر به مدرسه مي‌آيد؟

بله، چون معمولا اين بچه‌ها در خانواده فقير و محروم هستند و در مناطقي زندگي مي‌كنند كه خدمات‌رساني كمتر است. معمولا سازمان آموزش و پرورش استثنايي در شناسايي آنان مشكل دارد به همين سبب پوشش نمي‌تواند به طور ايده‌آل محقق شود. البته طبق آمارهاي جهاني در تمام كشورها پوشش تحصيلي در سطح آسيب‌ديدگي شديد يك تا 3 درصد و در سطح خفيف بين 10 تا 12 درصد است كه نرم جهاني است.

در ايران با توجه به سياست‌هاي پيشگيرانه خوشبختانه با كاهش معلولان مثل نابينايان و ناشنوايان روبه‌رو بوده‌ايم.

طبق تحقيقات اگر در بعضي استان‌ها پوشش تحصيلي را به يك درصد برسانيم، منظور اين است كه همه دانش‌آموزان واجب‌التعليم ويژه را تحت پوشش گرفته‌ايم، البته اين را هم بگويم كه مناطق صعب‌العبور باز هم باقي مي‌ماند.

چرا نمي‌گوييد صددرصد چرا مي‌گوييد يك‌درصد يعني پوشش تحصيلي كامل؟

ببينيد اين نرم جهاني است. وقتي مي‌گوييم يك درصد پوشش تحصيلي در بخش ويژه يعني 85 تا 90‌درصد دانش‌آموزان را تحت پوشش گرفته‌ايم. در كشور ما همين يك درصد حجم عظيم اعتبارات را مي‌خواهد كه اگر آموزش و پرورش و عزم ملي همراه ما نباشد، محقق نخواهد شد.

خانم دكتر، وزارت آموزش و پرورش با كسري بودجه جدي روبه‌روست. متاسفانه بعضي بخش‌هاي اين وزارتخانه از اين كسري بودجه بيشتر آسيب مي‌بينند، آيا سازمان آموزش و پرورش استثنايي جزو همين بخش‌هاست؟

از سال 82 - 81 طرحي در وزارت آموزش و پرورش اجرا شد با عنوان طرح تجميع، يعني اين‌كه در بحث اعتبارات، استان‌ها به طور متمركز از مركز اعتبار مي‌گيرند و ادارات كل استان‌ها به ادارات كل استثنايي در هر استان بودجه مي‌دهند. منتهي ما هم هر سال يك مبالغي را به عنوان كمك آموزشي و توانبخشي به استان‌ها اختصاص مي‌دهيم.

بودجه امسال شما چقدر بوده؟

بودجه سازمان آموزش و پرورش استثنايي تقريبا از سال 83 تا به حال ثابت بوده يعني سالانه 115 ميليارد ريال اعتبار گرفته‌ايم كه از اين مبلغ 80 ميليارد ريال را در قالب ابلاغ اعتبار سال 86 براي خدمات اياب و ذهاب، بيمه درمان دانش‌آموزان ويژه، خريد تجهيزات آموزشي و كمك آموزشي در قالب فصول مختلف به استان‌ها داده‌ايم.

سرانه دانش‌آموزان شما با بچه‌هاي عادي تفاوتي ندارد؟

چرا، سرانه اين دانش‌آموزان 5 برابر دانش‌آموزان عادي است. عدد آن را دقيق نمي‌دانم، ولي 5 برابر، نياز اين بچه‌ها بيشتر است كه البته متاسفانه دقت‌نظر كافي در اين باره در زمان ابلاغ اعتبارات صورت نمي‌گيرد. در ارتباطي كه با مديران آموزش و پرورش استثنايي در استان‌ها داريم، تقريبا همه از كمبود اعتبارات شكايت دارند و مي‌گويند با اين اعتبارات نمي‌‌توانند كار كنند بخصوص در بحث اياب و ذهاب هر سال نيازمند بودجه بيشتري هستيم.

به وزير محترم هم گفتم و ايشان هم موافقت كردند تا برابر سال گذشته هزينه اياب و ذهاب دانش‌آموزان ويژه تامين شود،‌ ولي امسال با توجه به نرخ تورم و افزايش كرايه‌ها باز هم در اين زمينه مشكلاتي داريم.

براساس طرح تجميع، مديران آموزش و پرورش استان‌ها به بخش استثنايي بودجه مي‌دهند، اعتبارات استاني ناچيز است، آنها هم توجه كافي به بخش استثنايي نمي‌كنند و معمولا دانش‌آموزان استثنايي قرباني كمبود اعتبار استان‌ها هستند.

متاسفانه قبول دارم، بحث تجميع از مشكلات سازمان آموزش و پرورش استثنايي است. ما پارسال اجلاس روساي استان‌ها را داشتيم و در كار گروه‌هاي ويژه‌اي بحث تجميع و پيامدهاي مثبت و منفي آنها را به بحث گذاشتيم. ما طبق دستورالعمل‌ مدون در شوراي معاونين، اظهار‌نظرها را به وزارتخانه فرستاديم كه در حال استانداردسازي هستيم. اگر اين بخشنامه ما به استان‌ها ابلاغ شود، مي‌‌توانيم جلوي مشكلات بيشتر را بگيريم.

به نظر من هم مديريت ادارات استثنايي در استان‌ها بايد تحت‌نظر سازمان ما باشد چون درد آنها را ما بهتر مي‌فهميم و سر و كارمان با اين گونه بچه‌هاست و نيازشان را بهتر مي‌شناسيم. بنابراين هم در بخش خدمات‌رساني و هم حل مشكلات اداري و اجرايي سازمان ما تلاش مي‌كند تا آنها را تحت نظر خودش بگيرد.

اما در حال حاضر اين بخش زيرنظر ادارات كل آموزش و پرورش استان‌هاست و عملكرد‌ آنها به روساي اين ادارات بستگي دارد. بسياري از استان‌ها، اولا روساي استان‌ها خودشان درگير حجم بالاي آموزش دانش‌آموزان عادي هستند كه اين تعداد دانش‌آموزان ويژه به چشم نمي‌آيند.

متاسفانه به همين سبب برخي بي‌التفاتي‌ها را مي‌بينيم، ما در جلسات مي‌گوييم تعداد دانش‌آموز ويژه نبايد مدنظر باشد، مهم بعد مساله است؛ عدالت آموزشي حكم مي‌كند خدمت‌رساني آموزشي به اين قشر مورد توجه روسا باشد.

وقتي تاكيد مي‌كنيم اعتبارات اين بخش را به موقع بدهيد، اين مساله شايد در بخش دانش‌آموزان عادي با چند روز يا چند ماه تاخير تبعاتي نداشته باشد، ولي از لحاظ رواني وضعيت خانواده بچه‌هاي استثنايي يا ويژه به گونه‌اي است كه اگر چند روز اعتبارات دير برسد، مي‌تواند آنها را از فرستادن بچه‌ها به مدرسه منصرف كند.

شايد به همين سبب اسم اين بچه‌ها استثنايي است، يعني بايد برايشان استثنا قائل شد؟

روزي كه من آمدم، به وزير محترم گفتم نام سازمان بايد از استثنايي به‌ويژه تغيير كند،‌ منظور فقط تغيير ساده اسم نيست، منظورم اين است كه اين بخش نگاه ويژه، اعتبارات ويژه و عملكرد ويژه مي‌خواهد.

ولي اين نگاه ويژه وجود ندارد؟

هست اما كمرنگ است.

خانم دكتر، بيشترين حجم دانش‌آموزان استثنايي يا به قول شما ويژه مربوط به چه معلوليتي است؟

گروه ناتوان ذهني، ناشنوا و نابينا.

خب شما حتما از طرح ادغام خبر داريد كه حدود 8 7 سال پيش مطرح شد. چه مدارس و چه تعداد دانش‌آموز تحت پوشش طرح ادغام قرار گرفتند؟

ما 1403 مدرسه استثنايي در كل كشور داريم، 1379 آموزشگاه ضميمه هم مخصوص استثنايي‌ها در مدارس عادي وجود دارد و به طور كلي 20 هزار دانش‌آموز استثنايي در كنار دانش‌آموزان عادي به تحصيل مشغولند. از سال 87 86 بحث آموزش فراگير تصويب شد كه با تصميم شوراي‌عالي آموزش و پرورش در 7 استان اجرا مي‌شود. امسال تلاش كرديم اين طرح در مدارس ابتدايي و راهنمايي پياده شود.

با توجه به رويكرد سازمان‌هاي بين‌المللي كه مي‌گويند دانش‌آموزان استثنايي در كنار بچه‌هاي عادي درس بخوانند ، ما اين نگاه را مي‌پذيريم. چون واقعا دانش‌آموز قرار است بعد از تحصيل در مدرسه وارد اجتماع شود،‌ تا كي بايد ايزوله شود؟

حرفتان درست است، ولي بدون مقدمه هم نمي‌شود اين دو را كنار هم نشاند.

كاملا، معلمان بايد آموزش ببينند كه چگونه با دانش‌آموز ويژه برخورد كنند و امكانات لازم را براي تعامل با او داشته باشند، فضاي مدرسه هم بايد متناسب‌سازي شود، مديران مدرسه هم بايد آموزش ببينند كه با اين بچه‌ها چطور برخورد كنند.

بعلاوه دانش‌آموزان عادي بايد آموزش ببينند كه چطور يك فرد استثنايي را در كنارشان بپذيرند. پس ما مجموعه عواملي را مي‌خواهيم كه بايد فراهم شود تا طرح به نتيجه برسد.

به طرح فراگير اشاره كرديد، چه تفاوتي با طرح ادغام كه من اشاره كردم دارد؟

در طرح ادغام بچه‌هاي استثنايي خودشان را با جو مدرسه متناسب مي‌كردند، يعني دانش‌آموزان نابينا يا ناشنوا و جسمي حركتي اگر تمايل داشته باشند و خانواده‌شان موافق باشند و در كنار بچه‌هاي عادي بودن باعث ارتقاي تحصيلي‌شان شود، به مدارس عادي منتقل مي‌شوند، اما در بحث فراگير فقط مساله دانش‌آموزان ويژه مطرح نيست؛ با توجه به تفاوت‌هاي فردي در مدارس بايد مدارس، معلمان و امكانات طوري متناسب‌سازي شود كه به فراخور نيازهاي علمي دانش‌آموزان مدارس سرويس‌دهي صورت گيرد. يك قسمت از اين طرح به بچه‌هاي ويژه اختصاص دارد.

اين طرح در چه مرحله‌اي است؟

الان در 7 استان همدان، هرمزگان، كردستان، فارس، تهران، مازندران و خوزستان به طور آزمايشي اجرا مي‌شود. سال پيش 27 مدرسه و امسال 60 مدرسه مشمول اين طرح بوده و هستند.

با توجه به شروطي كه شما براي طرح تلفيق يا ادغام برشمرديد، مي‌توان گفت هرچند اين طرح در زمان خودش خيلي سروصدا داشت، ولي امروز با شكست روبه‌رو شده است. چون شروطي كه گفتيد هيچ كدام فراهم نشد؟

ببينيد بحث تلفيق يا ادغام زماني مطرح شد كه ما آيين‌نامه‌ها و شيوه‌نامه‌هايي هم داشتيم كه بايد اجرايي مي‌شد تا طرح به نتيجه برسد. مثلا آن سال‌ها قرار شد سازمان نوسازي مدارس، بحث متناسب‌سازي فضا و امكانات مدارس را براي بچه‌هاي ويژه فراهم كند. به همين منظور نمايندگان سازمان آموزش و پرورش استثنايي هم بحث برآورد هزينه‌ها و نظارت‌ها را در قالب شيوه‌نامه‌اي تدوين كردند.

اين شيوه‌نامه كه جزيياتش به ويژگي دانش‌آموز، معلم، فضاي مدرسه، امكانات و... در مدارس مشمول طرح مي‌پرداخت بايد مسيرش را طي مي‌كرد تا به نتيجه برسد؛ اما مسلما به سبب مشكلات اعتباري شرايط فراهم نشد. خب تغيير فضاي مدرسه كه سال‌ها پيش ساخته شده واقعا بدون اعتبارات سخت است.

البته به نظر مي‌رسد طرح تجميع هم، سازمان شما را كنار گود برده و نقش شما را كمرنگ كرده است؟

البته اين كه مديريت‌ها غيرمتمركز شود، خوب است؛ اما همزمان بايد نظارت‌ها قوي باشد. بعضي جاها واقعا نظارت بيشتر نياز است و نقش سازمان ناچيز شده و مشكلاتي ايجاد كرده است. متاسفانه وقتي ما بايد دستوري بدهيم، با وجود پيگيري كارها به جايي مي‌رسيم كه به ما مي‌گويند شما نبايد دخالت كنيد و رئيس آموزش و پرورش استان بايد دستور بدهد.

اگر در هر جاي اين مملكت خوني از دماغ يك دانش‌آموز استثنايي بريزد من كشاورز مقصرم در حالي كه اگر از آن طرف بخواهم كار بكنم، ابزار نظارتي ندارم. در پي اين هستيم تا تبعات منفي تجميع را به حداقل برسانيم.

گفتيد سرانه شما 5 برابر بخش عادي است، حتي زحمات معلمان اين بخش 10 برابر بيشتر است.

معلمان در اين بخش اگر 5 سال كار كنند 6 سال حساب مي‌شود و البته فوق‌العاده ويژه هم مي‌گيرند. با تمام اينها سختي كارشان جبران نمي‌شود و قبول دارم كه اين افراد فقط با عشق در حال خدمت هستند.

ولي خانم دكتر اين زحمات جبران نمي‌شود، امتيازات شما خيلي ناچيز است.

قبول دارم به هر حال بايد واقعيت كمبود اعتبارات را پذيرفت. اگر جامعه نگاه ويژه به اين بخش نداشته باشد و كمك ويژه نكند، هيچ راهي نخواهيم داشت.

به فصل بودجه‌ريزي نزديك مي‌شويم، پيشنهادي براي افزايش بودجه اين بخش ارائه كرده‌ايد؟

(با خنده)‌ شما سال آينده را نبينيد. ما همين الان هم نتوانستيم اعتبارات كافي امسال را بگيريم.

چند درصد اعتبارات امسال تامين و پرداخت شده است؟

موافقت‌نامه بودجه‌اي كامل رد و بدل نشده است. به ما ابلاغ كرده‌اند كه حداكثر 60 تا 80 درصد بودجه سال پيش را امسال هم در اختيارمان مي‌گذارند و ما هم بايد با 80 درصد بودجه سال گذشته هزينه‌هايمان را ببنديم. شايد با چانه‌زني بتوانيم 100 درصد را بگيريم. با تمام اينها ما هر سال با كسر بودجه روبه‌رو‌ايم.

پس بحث افزايش بودجه سال آينده از همين حالا منتفي است؟

بله، اميدوارم در جلسات آينده با مسوولان بتوانم كاري بكنم تا بودجه ما بيشتر شود.

كتايون مصري
يکشنبه 24 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 393]