الگوي توسعه در دولت منتظر(كريمه) از ديدگاه مقام رهبري (قسمت اول)

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: الگوي توسعه در دولت منتظر(كريمه) از ديدگاه مقام رهبري (قسمت اول)
خبرگزاري فارس:نظام جمهوري اسلامي ايران بر مبناي اصل ولايت فقيه در عصر غيبت براي رسيدن به شاخص هاي توسعه از منظر اسلام، كه همان كمال و تعالي، يعني توسعه همه جانبه است، درصدد است كه روندي متعالي و رو به جلو را در اركان خود طي كند

مقدمه
نظام جمهوري اسلامي ايران بر مبناي اصل ولايت فقيه در عصر غيبت براي رسيدن به شاخص هاي توسعه از منظر اسلام، كه همان كمال و تعالي، يعني توسعه همه جانبه است، درصدد است كه روندي متعالي و رو به جلو را در اركان خود طي كند، پژوهش حاضر در بررسي اين سؤال تنظيم شده است كه: «1)آيا مي توان الگويي از توسعه نظام اسلامي در عصر غيبت ارائه داد و2) آيا ديدگاه¬ها و نظريات مقام رهبري در ترسيم طرحي از توسعه مي تواند راهگشا باشد يا خير؟»
به نظر مي رسد كه مقام رهبري هم از جنبة ديني بودن توسعه اسلامي، هم از لحاظ هوشياري سياسي توسعه نظام ديني، داراي آراء و تجربه هاي مفيدي براي رجوع محققان و نظريه¬پردازان توسعه در عصر غيبت ، مي باشد.
اين پژوهش ابعاد توسعه اسلامي در دولت منتظر را از ديدگاه ايشان بررسي و مطرح مي نمايد و در آن سعي شده منابع مربوطه تا حد امكان ملاحظه و مطالعه شود، باشد كه در كنار ديگر نظرات توسعه و ابعاد آن، بتواند روزنه اي از اميد براي تحليل و فهم و الگودهي نظام توسعه يافته در عصر غيبت يعني دولت منتظر باشد.

بخش 1
مفاهيـم

1) مفهوم شناسي انتظار
در تعابير مختلف از انتظار؛ غالباً دو مفهوم انتظار مثبت و منفي يا به قول شهيد مطهري (ره) انتظار سازنده و ويرانگر ، از هم متمايز شدند كه تشخيص ايندو و تعيين جايگاه خودمان در عصر كنوني در قبال هر يك از اين تعاريف لازم است.
به وضوح تعيين نوع انتظار ما در اهداف انتظار، وظايف منتظر و كار ويژه هاي انتظار گره مي خورد، انتظار ويرانگر چنانكه از نامش پيداست، به ويراني انديشه هاي صلاح و رستگاري يا عقب نشيني از ترويج اخلاق و عقايد نيك و فاضله يا بالاتر از آن، به گسترش ظلم و فساد، كمك مي كند كه از ويراني حداقل بخش از منظومة فكري چنين منتظري، نشات گرفته و نوعي عقب افتادگي از حركت متعالي محسوب مي شود.
اما انتظار سازنده كه موضوع بحث در اينجاست منتظر را در مبارزة بين حق و باطل هميشه وارد مي سازد و به گفتة شهيد مطهري «سهيم بودن يك فرد در اين سعادت [پيروزي نهائي اهل حق] موقوف به اين است كه آن فرد عملاً در گروه اهل حق و با آنهاست.»
امروز اگر كسي انتظار سازنده را الگوي سيرة مهدوي خود قرار داده است، حامل نوعي فرهنگ متعالي خواهد بود فرهنگي كه ابتدا در خود فرد پويايي و حيات ايجاد مي كند: «انتظار فرهنگ است و مفهومي فرهنگي كه در ساختار ذهني، اسلوب انديشه، شيوة زندگي و چگونگي نگرشي ما به آينده، دخالت مؤثر و فعالي دارد.»
وقتي كه فرد داراي فرهنگ و روحيه خاص انتظار حقيقي شد، هماهنگ و همراه آن، در ساختار انديشه اجتماعي و سياسي او و به تبع آن رفتار و مواضع گروهي ـ جمعي اش، نقش و اثرات سازنده ايفا مي كند: «مسأله انتظار به گونه اي مؤثر، در ساختار انديشه سياسي و انقلابي ما دخالت داشته است.»
انتظار سازنده نشأت گرفته از مبناي دعوت پيامبر (ص) و به تبع آن ائمه و امام عصر سلام الله عليهم به «توحيد» و كلمه لا اله الا الله مي باشد و تحقق اعتقاد به وحدانيت خداي متعال در تمام ابعاد فردي و اجتماعي زندگي منتظر و تجلي آن در اعتقادات، اخلاقيات و اعمال او در عصر غيبت مي باشد.
هدف نهايي انتظار هم، در نهايت به هدف كلي خداوند متعال از آفرينش يعني «عبوديت» منتهي مي شود و منتظر بايستي عبوديت را سرلوحه انتظارش قرار دهد.
عبوديت يعني «قرار گرفتن انسان و ساير موجودات ذي شعور مختار در دايرة جاذبيت ربوبي و مدار نورانيت قواي حاكم بر جهان»
توجه به چنين هدف عميق و وسيعي، منتظر را بيشتر متوجه ابعاد و زواياي انتظار او مي كند و نيز وظيفه دولت منتظر را در عصر غيبت و ضرورت وجود و استمرارش را نشان مي دهد، زيرا انتظار با رشد ايماني، زندگي جهاد گونه و آگاهي سياسي افراد گره خورده است و تحقق صحيح و كامل آن نياز به تشكيلات سياسي، نظامي، اقتصادي، اداري و…، دارد و اينجاست كه بدون وجود دولت يا نظام سياسي منتظر تحقق پيدا نخواهد كرد، نظامي كه بر مبناي اسلام ناب محمدي و توحيد؛ به احياء، ترويج و تعميق فرهنگ انتظار و زمينه¬سازي ظهور، مبادرت ورزد.
مقام رهبري (كه در صفحات بعد ديدگاه ايشان را در دولت كريمه و توسعه بررسي مي نمائيم.) معتقدند كه انتظار داراي ابعاد متعددي است كه برخي آنها عبارتند از: «يك بعد اين است كه انتظار به معناي قانع نشدن به وضع موجود ا ست، انتظار داريم، يعني هر چه خير و عمل خوب انجام داديم و بوجود آمده، كم و غير كافي است و منتظريم تا ظرفيت نيكي عالم پر شود؛ يك بعد ديگر انتظار دلگرمي مومنين نسبت به آينده است، انتظار مؤمن يعني اين تفكر الهي ـ اين انديشه روشني كه وحي به مردم عرضه كرده است ـ يك روز سراسر زندگي بشر را فرا خواهد گرفت؛ يك بعد انتظار اين است كه منتظر با شوق و اميد حركت كند، انتظار يعني اميد، انتظار ابعاد گوناگون ديگري هم دارد.
ايشان بعدي از انتظار را امروز نياز بشري مي دانند كه در مقابله با استبداد و استكبار جهاني و در رديف ارزشهاي والاي انساني ارائه خدمت كند: «ما منتظريم، يعني اميدواريم كه با تلاش و مجاهدت و پيگيري، اين دنيايي كه بوسيلة دشمنان خدا و شياطين، از ظلمات جور و طغيان و ضعيف كُشي… پر شده است، در سايه تلاش و فعاليت بي وقفة ما، يك روز به جهاني تبديل خواهد شد كه در آن انسانيت و ارزش هاي انساني محترمند و ستمگر و زورگو… فرصت و جايي براي اقدام و انجام خواسته و هوي و هوس خود پيدا نخواهد كرد… ما ملت ايران به اين معناي انتظار بيش از گذشته تكيه كنيم، چون دنياي بشر به انتظاري كه ما داريم، محتاج است .»

* مفهوم شناسي توسعه
توسعه در لغت به معناي همان وسعت دادن است اما، در استفاده و كاربرد اجتماعي. سياسي آن مكاتب مختلف و نظرات متنوعي دربارة چگونگي توسعه، ابعاد و اهداف و… وجود دارد كه با استفاده از كتاب سياست و توسعه در جهان سوم خلاصه اي از مفاهيم امروزي مرتبط با توسعه را بيان مي كنيم:
1 ـ توسعه به مفهوم پيشرفت تاريخي: كه فرايندهاي ناشي از اقدامات بشري شامل: بهره برداري از فرايندهاي علمي و عقلائي، آزاد شدن توانايي هاي تجاري مردم از محدوديت هاي دولتي، فرايندهاي فني و برنامه ريزي هاي اقتصادي مي شود و گاهي فرايندهاي ناشي از تحولات مترقي در روابط سياسي و ساختار اجتماعي جوامع بشري معرفي مي شود.
2 ـ توسعه به مفهوم بهره برداري از منابع طبيعي: كه در نظر استعمارگران در راستاي منافع مورد نظرشان در مستعمرات مطرح شد.
3 ـ توسعه به مفهوم پيشرفت برنامه ريزي شده اقتصادي، اجتماعي، سياسي
4 ـ توسعه به مفهوم وضعيت : گاهي توسعه به معناي يك وضعيت نظير سن بلوغ يا پيري يا رشد، است، در اينجا توسعه مرحله يا سطحي از تحقق رشد اقتصادي ـ اجتماعي و يا احتمالا سياسي است كه برخي جوامع بدست آورده اند و برخي ديگر بي نصيب مانده اند به اين معنا كه برخي جوامع در مسير توسعه به مرحلة پاياني كه از آن به عنوان يك وضعيت ياد مي شود، رسيده اند.
5 ـ توسعه به مفهوم يك فرايند : توسعه يك ويژگي هميشه متغير و رو به رشد در جامعه محسوب مي-شود و گاهي نيز توسعه به عنوان فرايندي در نظر گرفته مي¬شود، كه شامل ارتقاء و نهادينه سازي ظرفيت ها به منظور تعديل مداوم، تطبيق و تغيير مي باشد كه همة كشورها براي حفظ و گسترش منابع و دستاوردهاي خود در جهان رقابت آميز، مجبورند آنها را در دستور كار خود قرار دهند.
6 ـ توسعه به عنوان رشد اقتصادي، كه حداقل از خروج آدام اسميت مطرح بود كه توسعه دستيابي به رشد اقتصادي از طريق افزايش ثروت ملي معرفي شد.
7 ـ توسعه به عنون تغيير ساختاري: در اينجا تغيير ساختاري عبارتست از تغيير در ساختار اقتصادي و در نتيجه تغيير در خروجي آن و به عبارت ديگر تغيير در اقتصاد بر پايه كشاورزي به اقتصاد صنعتي شدن و به طور خلاصه صنعتي شدن.
8 ـ توسعه به عنوان مدرنيزاسيون: در مركز ايدة مدرنيزاسيون اين فرض اساسي قرار دارد كه ساختارها و فرايندهاي جوامع انساني، از اشكال ساده سنتي به ساختارهاي پيچيدة مدرن توسعه پيدا كند، جوامع مدرن يا در حال مدرن شدن در ابعاد اقتصادي، اجتماعي و در نهايت در فرايندهاي ساختاري سياسي با هم تلاقي نموده¬اند، مدرنيزاسيون نوعي تغيير ساختار نظامند است كه داراي ويژگي هايي چون: يك نظام اقتصادي صنعتي يا فرا صنعتي كه نشانة رفاه مادي مستمر مردم است، يك ساختار اجتماعي مبتني بر فردگرايي، يك سيستم سياسي و دموكراتيك از نوع نمايندگي يا حداقل سيستمي كه در آن تصميم سازان از طريق انتخابات مشخص مي¬شوند يك فرهنگ سياسي سكولار با ويژگيهائي چون: بهره گيري از روشهاي عقلاني در تصميم سازي، احترام به حقوق بشر و تضمين آزادي افراد در قانون و يك نگاه جهاني كه در آن نقش منطق و كاربرد اصول علمي رايج است.
9 ـ ماركسيسم و توسعه به مفهوم افزايش نيروهاي توليد: بر داشت كلاسيك ماركسيستي از توسعه، تركيبي است از برداشتهاي: توسعه به عنوان رشد اقتصادي. تغيير ساختاري و پيشرفت به سوي يك وضعيت پاياني؛ كه اصطلاحاً كمونيسم نام دارد.

«مفهوم مدنظر در پژوهش»
مقصود ما از توسعه رسيدن و توقف در وضعيت خاصي چون مدرنيته، كمونيسم و…، يا تغيير ساختار اساسي نظام اسلامي نيست، ما توسعه را از ديدگاه مقام رهبري بررسي مي نمائيم، از نظر ايشان «دولت كريمه» دولت توسعه يافته است كه شاخصه هاي خاصي را در كار ويژه ها، ساختار، مباني و اهداف دارد و بايستي تلاش تكاملي به سمت دولت كريمه داشت اما بعد از آن، فرايند تكامل و توسعه همچنان ادامه دارد و رشد و تعالي مسير خود را طي خواهد كرد، در نهايت توسعه به مرحله دنيايي آن مي رسد يعني وسعت جهاني مي يابد. و ما تا اينجاها براي توسعه جا داريم، دولت جهاني امام عصر (عج) الگوي اتم دولت كريمه يا توسعه يافته از ديدگاه ايشان است، در صفحات بعد بيشتر به اين مطلب مي پردازيم.
انتظار توسعه، انتظاريست كه بر پا كننده و مهيا كنندة توسعة متعالي ـ اسلامي در تمام ابعاد فردي و اجتماعي، توسعه در نظام اسلامي يا زير مجموعه هاي آن يعني رهبري، قواي مقننه، مجريه و قضاييه و مردم و…، مي¬باشد، ترسيم چنين نظام توسعه يافته اي از ديدگاه مقام رهبري در عصر غيبت، مبحث مي باشد.

«توسعه و اسلام»
توسعه و رشد به مفهوم عميق و متعالي آن در اسلام مورد سفارش و تاكيد است و انساني كه در مسير كمال گام برمي دارد و البته اجتماع و حكومتي كه در اين مسير در پرتو اسلام سير مي¬كند، توجه به مباني، اهداف و روند توسعه خواهد داشت.
مثلاً: در توسعه علم و دانش در ذيل حديث «زكاة العلم نشره» و «زكات العلم بذله لمستحقه و اجتهاد النفس» ، آورده¬اند كه ، اگر توسعه علم زكات عالمان است بايد ديد كه علم چطور نشر پيدا مي¬كند، اگر تنها با تدريس و تأليف و تدوين منتشر مي¬شود و در اين صورت اين همه كتاب و مؤلفان آن باعث مي¬شد ديگر جاهلي در جامعه نباشد اما در كل آن عنصر عمل است كه فقدان آن مانع از نشر علم مي¬شود، لذاست كه بزرگان گفته¬اند: «اگر از هر دويست درهم پنج درهم به عنوان زكات مال پرداخت شود، از هر دويست حرفي كه انسان فرا مي¬گيرد و به علم خود مي¬افزايد نيز لااقل بايد پنج مورد عمل كند و گر نه صرف تعليم و تدريس و يا تأليف و تدوين كه در قبال وجه تدريس و تأليف صورت مي¬گيرد، كار آساني، بلكه تجارتي است كه هرگز به پرداخت زكات نمي¬انجامد و نشر علم را درپي ندارد.»
در تفاوت توسعه مادي و الهي آنرا به دو وضعيت فربهي و آمال تشبيه مي¬كنند: «تكاملي متناسب با فطرت انسان است كه مانند رشد بدني همه بخش¬ها را با آهنگ و موزون مي¬كند اما گاهي يك بخش در برابر ديگر اعضاء به گونه¬اي ناهماهنگ تورم مي¬كند كه آن عنصر بيمار است اگر چه خود ناآگاه آنرا، رشد پندارد.»
آقاي جوادي آملي براي توسعه با مباني مادي (چه در جوامع اسلامي و غير آن) مثال ربا را مي¬زنند كه اگر چه ظاهري رشد¬ساز دارد و اعتبارات و سود بيشتر اما، قران كريم آنرا آماسي اقتصادي مي¬داند كه در جوامع توسعه يافته (نه آماس يافته متورم و بيمار) نبايد باشد: «و ما آتيتم من رباً ليربواً في اموال الناس فلا يربوا عند الله»

ادامه دارد...
دوشنبه 18 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 115]