همايش معماري شيراز در گردهمايي بين‌المللي مكتب شيراز برگزار شد

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: همايش معماري شيراز در گردهمايي بين‌المللي مكتب شيراز برگزار شد
فرهنگي. مكتب شيراز. معماري
شيراز - همايش معماري شيراز در گردهمايي بين‌المللي مكتب شيراز عصر شنبه با حضواستادان دانشگاه،علما، انديشمندان و صاحب نظران در تالار فجر مجموعه فرهنگي حافظ در شيراز برگزار شد.

به گزارش خبرنگار ايرنا ، دراين همايش مقاله‌اي با عنوان جست و جوي ارتباط ساختار تاريخي - كالبدي شهر شيراز با شبكه ي آب‌هاي جاري (زير زميني و رو زميني) با رويكرد ي عميق تر نسبت به قنات ركن آباد توسط طناز لطيفيان و الناز نجار نجفي ارائه شد.

در اين مقاله آمده است: شهر تاريخي شيراز از جمله شهرهايي بوده است كه با نظام آب رساني قنات، آبياري مي‌شده است. اين نظام آب رساني در شهرهاي اوايل حكومت اسلامي در ايران، كه تابع نظم خود ساخته بودند، شكل گذرها و كيفيت و اندازه ي محله‌ها و مكان استقرار عناصر مهم شهري را تعيين مي‌كرد . گذرهاي اصلي با مسيرهاي آب نمي‌تواند بي‌ارتباط باشد. اين ارتباط مي تواند به صورت تطابق يا توازي مسير آب بر گذر باشد. اين موضوع بر اساس مسيرهاي توزيع آب در جهت شيب زمين در داخل حصار شهر مورد بررسي قرار خواهد گرفت. يكي از عناصر مهم شكل‌دهنده ي شهرها، گذرهاي اصلي شهر است.

قرارگيري ابنيه ي مهم شهري همچون مسجد، بازار، كاخ يا بناي ديواني، خانه هاي مقدسان و محله‌هاي معروف هر دوره و بناهايي با كاربري عمومي مثل آب انبار، حمام و مدرسه ، در مسير اين گذرها امري اجتناب ناپذير است. تشخيص مسيرهاي آب از روي بناهاي شاخص واقع بر يك امتداد در گذرهاي موجود در همان امتداد، يكي از راه‌هاي فهم ارتباط ساختار كالبدي شيراز با شبكه ي آب‌هاي جاري (زير زميني و روزميني) - نمونه ي موردي آب ركن آباد است.

در ادامه اين مقاله آمده است: آب قنات ركت آباد قديمي‌ترين و معروف‌ترين آب شهر شيراز است، پس از معرفي اين قنات، مسيرهاي آن لزوما در قرون ‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۲‬ه . ق (صفويه و زنديه) كه آب ركن آباد به درون حصار شهر كشيده و بهترين آب بوده است، مورد شناسايي قرار مي‌گيرد. شناسايي مسير آب ركن آباد به وسيله ي مكان يابي ابنيه ي مهم كه درگذرهاي اصلي منطبق بر مسير آب قرار داشته اند، صورت مي‌گيرد. اين مكان يابي به دو صورت تبيين مي‌شود يك- با استفاده از منابع دست اول قرون ‪ ۷‬تا ‪ ۱۲‬ه . ق مانند گزارش‌هاي سياحان از شيراز و سفرنامه‌ها كه به روش تفسيري تاريخي انجام مي‌شود.

دو- به وسيله ي مطالعات ميداني و جانمايي شواهد وجود آب در مقياس شهر، مانند آب پخش كن ها، آب انبارهاي بزرگ و كوچك و حمام‌ها و مساجد و بازارها و جزئيات تاسيسات مرتبط با آب مانند حوض‌ها و آب نماها در مسير آب‌هاي جاري ، آب ركن آباد، انجام شده است.

در مقاله علي علايي هم با عنوان تاملي در طرح باغ‌هاي قديمي شيراز آمده است: به گفته ي محققان، باغ‌هاي ارم، تخت، جهان نما و دلگشاي شيراز از باغ‌هاي برجاي مانده از دوران گذشته (و حداقل پيش از قرن هشتم ه.ق.) معماري ايران هستند. علاوه بر ادعاي فوق كه اصالت اين باغ‌ها را بر ما نمايان مي‌سازد، اطلاعات و آگاهي نسبي موجود از وضعيت و تركيب اين باغ ها، نگارنده را بر آن داشت تا تاملي موشكافانه تر در طرح آن‌ها بنمايد. درك معماري باغ‌هاي اشاره شده، به عنوان نمونه‌هائي از قديمي‌ترين الگوهاي طرح باغ ايراني پابرجا در درون سرزمين ايران، هم از جهت شناخت بهتر مشخصات معماري باغ ايراني به طور خاص و هم از جهت شناخت معماري اين سرزمين در دوره ي مهم پيش از قرن هشتم، حائز اهميت است.

اين مقاله حاكي است: باغ‌ها جزو آسيب پذيرترين عناصر معماري بشر به شمار مي روند و حفظ آن‌ها نيازمند نه تنها شرائط مساعد محيطي؟ بلكه رغبت نسل هاي متمادي در نگهداري آن‌ها است. به قول يكي از محققان ()‪P.Wilson, 1976‬ , براي يك باغ در سرزمين ايران همين بس كه تنها در دوران عمر موسس خود ( مالكش) بتواند پابرجا بماند. پس باغ‌هائي كه قرون متمادي از عمرشان مي گذرد و هنوز باقي هستند، حتما درس‌هاي زيادي براي ما دارند.

در اين مقاله بيان شده: اين مقاله با تكيه بر اطلاعات موجود (متون و نقشه هاي قابل دسترس) از باغ‌هاي اشاره شده، قصد دارد در زمينه ي موقعيت استقرار، طرح معماري و منظر اين باغ‌ها گفت و گو كرده، بدين ترتيب وجوه اشتراك و افتراق آن‌ها را بيان نمايد. در جهت تكميل گفته ها، به طرح باغ هاي مشابه در شيراز يا شهرهاي ديگر و نيز ديدگاه‌هاي ديگر صاحب نظران و يا متون مرتبط نيز اشاره خواهد شد. دو هدف اصلي نگارنده از طرح اين مقاله ، يكي توصيف يافته ها، فارغ از بيان نظرات و تحليل‌هاي شخصي و ديگري نمايش اهميت دقت و موشكافي در شواهد موجود تاريخي است. اميد است محققان در آينده، با تحقيقات ميداني دقيق و جدي در بستر باغ‌هاي اشاره شده، شواهد بيش تري از گذشته ي اين معماري غني سرزمين ايران را براي ما روشن نمايند.

تحليلي بر الگوي توسعه ي شهري شيراز در دوره ي حكومت اتابكان فارس ( قرن هفتم هجري) عنوان مقاله‌اي است كه توسط احسان رنجبر، نجمه مطلايي و دكتري مجتبي انصاري در اين همايش ارائه شد.

در اين مقاله آمده است: نگاه به تاريخ تحولات اجتماعي ايران و فارس در اين دوره، نمايان گر آن است كه جلوگيري از حمله ي مغولان به فارس و به دنبال آن توسعه ي معماري و شهرسازي به ويژه در شيراز توسط اتابكان ، به عنوان حاكمان اين دوره ي فارس، يكي از مهم‌ترين دلايل رونق و شكوفايي شيراز قرن هفتم و پس از آن است. چرا كه هرگونه تحول ادبي و حكمي در بستر فضاي معماري و شهري شكل مي‌گيرد.

اين مقاله حاكي است: حكومت اتابكان را در فارس به دو دوره ي قبل و بعد بعد از حمله ي مغول مي‌توان تقسيم كرد. در دوره ي دوم با حكومت ابوبكر بن سعد ( ‪۶۲۳-۶۵۸‬ه.ق) در ادامه ي حكومت پدرش ، سعدبن زنگي، ( ‪۵۹۹-۶۲۳‬ه.ق ) معماري و شهرسازي شيراز متحول شده، به نوعي كه ساختار فضايي شهر شيراز كه از دوره ي آل بويه باقي مانده بود، دگرگون مي‌شود و اين ساختار در دوره‌هاي بعد يعني حكومت خاندان اينجو و آل مظفر تا دوره ي صفويان، به عنوان ساختار اصلي (‪ )Main Structure‬شيراز باقي مي‌ماند.

در ادامه اين مقاله آمده است: مجموع بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در حوزه ي فضاهاي معماري ، بناهاي شاخصي همچون مسجد نو اتابكان با تبعيت از الگوي مسجد جامع عتيق ايجاد شده،الگوي مساجد بدون گنبد در شيراز را تقويت مي كند. دامنه ي اقدامات عمراني اتابكان، نقاط ديگر فارس همچون مسجد سنگي داراب را در بر مي‌گيرد. با كشف مقبره ي شاهچراغ و برادرش در اين دوره، از يك سو صحن اين بقعه‌ها ، به عنوان يكي از بديع‌ترين الگوهاي فضاي باز عمومي شهري در ايران، ايجاد شده و از سوي ديگر بازار به عنوان عنصر اتصال فضاهاي عمومي عمل مي‌كند. اتصال دو بقعه به وسيله ي بازارچه ي سرحوض آقا و همچنين اتصال صحن شاهچراغ با صحن مسجد نو به وسيله ي بازارچه ي سر چهارراه، سبب شكل‌گيري محوري عمود بر محور دوره ي آل بويه شده، الگوي توسعه ي شهري شيراز دوره ي اتابكان در تركيبي از فضاهاي باز صحن مساجد و بقعه‌ها و عناصر اتصالي بازار شكل مي‌گيرد. پايداري ساختار اصلي بافت تاريخي شيراز دوره ي اتابكان تا دوره ي صفويه و شروع دگرگوني آن در دوره ي پهلوي نيز از زمينه‌هاي تطبيقي براي تبيين الگوي خاص توسعه ي شهري شيراز اين دوره است.

در مقاله ي دكترمحمدرضا رياضي با عنوان نقش زنان در شكل‌گيري معماري مكتب شيراز آمده است: در فاصله ي سال‌هاي ‪ ۶۶۲‬تا ‪ ۷۶۹‬هجري پنج زن توانا نقش ارزنده‌اي در شكل‌گيري و تعالي معماري دوره ي ايلخاني و تيموري ايفا كردند. اين زنان نه تنها در امور خانوادگي توانا بودند بلكه به دليل ليافت و توانايي و به تنهايي در مقاطعي از دوران ذكر شده با قدرت، حكومت ايالت‌هاي كرمان ، فارس ، يزد و اصفهان را در دست داشتند. آن‌ها نه تنها در اداره ي ايالت تحت حكومت خود قادر و توانا بودند، بلكه در مواردي از پس ايلخانان قدرتمند مغول كه در تبريز و سلطانيه مقيم بودند، نيز بر مي آمدند و چه بسا در امورآن‌ها نيز دخالت مي‌كردند. روش حكومت آن ها مورد قبول مردم بود، حتي شعرا و نويسندگاني چون سعدي و ديگران توانايي هاي آن‌ها را ستايش كرده اند. اين زنان كارفرماياني مدبر و سازندگاني با همت بودند و در طول حكومت خود آثار باشكوهي چون مسجد، مقبره، مدرسه، بيمارستان، كاروانسرا، سد، پل و قنات بر پا كردند كه امروزه تعدادي از آن‌ها جزء يادمان‌هاي مهم معماري دوره ي اسلامي ايران محسوب مي‌شود.

در اين مقاله بيان شده است: پيشگام اين زنان، ملكه تركان خاتون، حاكم كرمان، در فاصله ي سال‌هاي ‪ ۶۵۵‬تا ‪ ۶۸۱‬هجري است كه به مدت پانزده سال در كرمان حكومت كرد. دومين شخصيت، ابش خاتون، اتابك فارس در فاصله ‪ ۶۲۲‬تا ‪ ۶۸۵‬هجري است كه به مدت ‪ ۲۳‬سال با قدرت در فارس و نواحي پيرامون حكومت كرد. سومين شخصيت كردوجين، دختر ابش خاتون است كه از سوي ايلخان مغول در سال ‪ ۷۱۹‬هجري به حكومت فارس منصوب شد و تا سال ‪ ۷۲۹‬هجري در راس امور فارس بود و در طول حكومت خود آثار متعددي برپا كرد. چهارمين شخصيت، ملكه تاشي خاتون، همسر امير شرف‌الدين محمود اينجو است كه در غياب همسرش كه اغلب مقيم اردوي ايلخان بود، نقش فعالي در عمران و آباداني فارس، خاصه شهر شيراز داشت و در فاصله ي سال‌هاي ‪ ۷۲۹‬تا ‪ ۷۵۰‬هجري به ايجاد آثار معماري اهتمام ورزيد. وي مادر شيخ ابواسحاق اينجو است.

پنجمين شخصيت، ملكه ي زيبا و توانا، سلطان بخت آغا يا خان سلطان، دختر امير غياث‌الدين كيخسرو اينجو و همسر شاه محمود مظفري و نوه ي تاشي خاتون است كه در فاصله ي سال‌هاي ‪ ۷۶۰‬تا ‪ ۷۶۹‬هجري در امور حكومت به همسر سست عنصر و نالايق خود كمك مي‌كرد، وي آرامگاهي را كه به وي منسوب است، در اصفهان بر پا كرد.معماري و هنر عصر آل اينجو و آل مظفر ظرافت ، رعنايي، دقت، تناسب و شكوه رنگ را به نمايش مي‌گذارد و اين معماري است كه سرانجام به معماري باشكوه تيموري انجاميد. شايد ظرافت و زيبايي معماري آل مظفر و تيموري ريشه در احساسات ظريف و ذوق موزون پسند اين زنان دارد كه خود پيشگام اين شيوه ي معماري در ايران شدند.

در مقاله باغ‌سازي مكتب شيراز و باغ‌هاي تيموري (قرن ‪ ۷‬تا ‪ ۹‬هجري قمري) كه توسط محسن فيضي دكتري معماري منظر، استاديار و رييس دانشكده معماري و شهرسازي، دانشگاه علم و صنعت ايران ومهدي خاك زند دانشجوي دكتري معماري منظر، دانشگاه علم و صنعت ايران در اين همايش ارائه شده،آمده است: قرن هفتم، هشتم و نهم هجري قمري مصادف با حكومت راني تيمور و نوادگان اوست.

آن چه از سخن تاريخ نويسان در سفرنامه‌ها و گزارشات مشابه بر مي‌آيد، آن است كه آن‌ها در اين دوران توجه ويژه‌اي به باغ‌سازي و در كل به ارتقاء محيط اطراف داشته اند. از سوي ديگر شهر شيراز، مهد شعر و عرفان، كه در اين دوران شاهد شكوفايي و ترقي در اين زمينه‌ها بوده است، از نظر ايجاد باغات (كه در ادبيات آن تاريخ زياد بدان توجه مي‌شود) متحول مي‌شود. چنان چه بسياري از هنرمندان معتقدند مكتب هرات تاثير يافته از مكتب و بزرگان هنر شيراز بوده است. نگارندگان اين مقاله نيز به استناد مداركي معتقدند كه شباهت باغ‌هاي سمرقند به باغات شيراز نه تنها به دليل نام‌گذاري آن ها ست بلكه در آن‌ها تلاش شد تا از كيفيات فضايي باغ‌هاي شيراز نيز بهره برده شود.

اين مقاله مي‌افزايد: در اين مقاله نگارندگان تلاش مي‌كنند تا علاوه بر معرفي باغ‌هاي شيراز در قرن ‪ ۸ ،۷‬و ‪ ۹‬هجري قمري به شناخت باغ‌هاي تيموري، خصايص و اصول شكل‌گيري آن‌ها بپردازند؟ چرا كه نه تنها از جهت هم زماني بلكه از لحاظ كليت شكل‌گيري باغ‌هاي تيموري و باغات شيراز، مي‌توان به
شنبه 16 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 95]