در همايش مكتب شيراز انجام شد؛ بررسي «حافظ» بر اساس روان‌كاوي يونگ

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: در همايش مكتب شيراز انجام شد؛ بررسي «حافظ» بر اساس روان‌كاوي يونگ
خبرگزاري فارس: در همايش مكتب شيراز، حافظ بر اساس روان‌كاوري يونگ بررسي شد و طي آن عنوان شد كه حافظ در غزل‌هايش براي نمود شخصيت برون‌گرا، نقاب مصلح و نصيحت‌گرا و براي نمود شخصيت درون‌گراي خود نقاب‌هايي چون عاشق، رند و مست بر چهره مي‌زند.

به گزارش خبرنگار فارس، در اولين نشست همايش «ادبيات و زبان شناسي» كه در مركز هنر پژوهي نقش جهان وابسته به فرهنگستان هنر برگزار شد، بهروز ثروتيان، سيدجعفر حميدي، مريم حسيني، پرويندخت مشهور و مهيار علوي مقدم، با ارائه مقالات خود حضور داشتند.
بهروز ثروتيان، محقق و نگارنده بيش از 50 عنوان كتاب در حوزه ادب فارسي از جمله شرح‌هايي بر غزليات حافظ و شعرهاي نظامي ‌با ارائه مقاله «حجت الاسلام نير تبريزي، نخلبند غزل سعدي و حافظ در آينه غزل شاعران آذربايجان» به تأثيرپذيري حجت الاسلام نير تبريزي از سعدي و حافظ پرداخت و گفت: نير تبريزي در انواع قالب‌هاي شعري طبع آزمايي كرده است. او در غزل سرايي اگرچه گاهي به استقبال خواجه حافظ شيرازي رفته است، نخلبندي غزل سعدي را نيز پيش روي داشته و با هنرمندي با استفاده از اوزان و قوامي‌غزليات سعدي به خلق شكل‌هاي خيالي تازه توفيق يافته و در ابداع مضامين نو به جايگاهي رسيده كه خوانندگان غزليات وي اعتراف كرده اند كه اگر از مقوله سبقت و ابداع و كشف نخستين سعدي چشم پوشي كنيم، تشخيص برتري ميان اين دو استاد مسلم غزل عاشقانه، خالي از دشواري نيست.
ثروتيان با اشاره به تأثيرگذاري سعدي و حافظ شيرازي بر شاعران قرون بعد از خود گفت: براي بيان تأثيرگذاري اين دو شاعر عالي‌قدر، سروده نزديك به هجده تن از هنرمندان و شاعران آذربايجان از ديدگاه تحصيل در مكتب شيراز و پيروي از سبك سخن دو استاد (حافظ و سعدي) را بررسي كرده‌ايم تا مقام واقعي اين بزرگان در طول قرون متمادي شناخته شود.
مريم حسيني، دانشيار دانشگاه الزهرا، در مقاله اي با عنوان «سمبوليسم رنگ در كشف الاسرار روزبهان بقلي شيرازي» به استفاده اين عارف از رنگ‌ها به شيوه‌اي نمادين در نوشته‌هايش پرداخت و گفت: با مطالعه رنگ‌ها در نگاشته‌هاي روزبهان بقلي به جهان بيني‌هاي پنهان و ضمير ناخودآگاه اين عارف پي مي‌بريم. نمادگرايي رنگ، هم ارزشي مذهبي و عرفاني دارد و هم نمايشي از چگونگي و تصوير هستي است. در عرفان ايراني، شايد هيچ عارفي به اندازه روز بهان بقلي، از سمبول رنگ براي بيان تصورات خود استفاده نكرده باشد. او در كتاب كشف الاسرار كه به نوعي زندگي نامه خود نوشت و نگاشته رؤياهايش است، از عنصر رنگ سود مي‌جويد و انواع رنگ‌ها در روياهاي او پيدا مي‌شوند. در دنياي روزبهان، تاريكي راه ندارد و رنگ طلايي، در همه نوشته‌هاي او مشاهده مي‌شود؛ اما بيش‌ترين رنگ استفاده شده در اين كتاب، دو رنگ سرخ و سفيد است. اين چنين است كه روزبهان همواره خداوند و پيامبرش را به شكوه و رنگ گل سرخ مي‌بينيد و آن را تقدس مي‌كند. تجلي خداوند به‌صورت نور و ديدن عوالم غيبي ملكوت و جبروت، به‌صورت دنيايي نوراني با رنگ سفيد و زرد و طلايي نمودار مي‌شود. رؤياهاي رنگي، بيان پرمعنايي از ناخودآگاه هستند و بررسي رنگ‌ها در آثار روزبهان بقلي شيرازي ما را به دنياي پنهان اين عارف رهنمون مي‌كند.
«نوآوري در ادبيات فارسي عنوان مقاله‌اي از سيدجعفر حميدي استاد دانشگاه شهيد بهشتي تهران و مؤلف 31 عنوان كتاب در حوزه ادبيات فارسي بود. حميدي در اين مقاله با اشاره به اين‌كه ادبيات خاستگاه و پرورشگاه زيبايي و نوآوري بوده است، به نوآوران ادب فارسي در قرن‌هاي 7 ، 8 و 9 هجري قمري پرداخت و گفت: نوآوري، مسئله‌اي است كه هنر و ادب ما پيوسته به دنبال آن بوده است به دنبال رسيدن به حقيقت تازه و تكاملي نو. قرن هفتم، قرن سعدي است. او نوآورترين و بي‌باك‌ترين شاعر عصر خود و اعصار بعد از خود است. گلستان سعدي نوبنيادترين و بوستان و نوانديش‌ترين كتاب عصر خود است. هم عصر او مولاناي بزرگ و عطار نيشابوري هم هستند.
پانل اول نشست «ادبيات و زبان شناسي» با خصور ملا احد از تاجيكستان، پروين‌دخت مشهور و نجم‌الدين جباري برپا شده بود. در پانل دوم اين نشست، جمشيد گوناشويلي از گرجستان، كاظم كهرويي و مهوش واحد دوست حضور داشتند. اين پانل با سخنراني مهيار علوي مقدم آغاز شد.
مهيار علوي مقدم، عضو هيئت علمي‌دانشگاه سبزوار، با مقاله «نگاهي انتقادي به بلاغت زيبايي شناختي شعر حافظ و پيوند آن با كشف چندگانگي معنايي« به بحث هرمنوتيك در شعرهاي حافظ پرداخت و گفت: آگاهي از بلاغت زيبايي شناختي و رندانه حافظ، گامي ارزشمند در تأويل شعر اوست. در تحليل‌هاي هرمنوتيكي شعر حافظ بايد غزل‌هاي تأويل پذير را بشناسيم. روي آوردن به شرح تأويلي، تنها شيوه درست در فهم و دريافت شعر حافظ است؛ به‌ويژه كه تأويل شعر حافظ ، دريافت‌ها و استنباط‌هاي جديدي از رويكرد هرمنوتيك به دست مي‌دهد.
اين مقاله با استفاده از مباني هرمنوتيكي فهم و تأويل شعر حافظ، به نقد و تحليل شرح‌هاي تأويل‌گرا پرداخته و با كشف چندگانگي معنايي در شعرهاي حافظ به شناختي تازه از بلاغت زيبايي شناسي و رندانه شعرا اشاره داشت.
پرويندخت مشهور، عضو هيئت علمي‌دانشگاه آزاد نيشابور، آخرين مقاله روز اول اين همايش را با عنوان «نقد تأثيرپذيري مجدخوافي از گلستان سعدي» ارائه كرد.
مشهور در اين مقاله به نقد اثرپذيري كتاب «روضه خلد» نوشته مولانا مجدخوافي كه در معارضه با گلستان سعدي نگاشته شده پرداخت و گفت: گلستان سعدي از نادره آثاري است كه مقبوليتي فرامرزي و فرازماني يافته و الهام بخش بسياري اديبان و شاعران واقع شده است.
مشهور سپس ضمن بررسي تطبيقي ادبيات شعرهاي اين دو شاعر، به شرح اشتراكات و افتراقات نگاه و بيان اين دو شاعر پرداخت.
دومين روز همايش «ادبيات و زبان شناسي مكتب شيراز» ، صبح پنج شنبه چهاردهم آذرماه، با مقالات «سلوك عاشقانه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين»، «تأثير رساله في الحقيقه العشق سهروردي بر شعر حافظ» و «رويكرد مردمي مكتب شيراز در حوزه شعر فارس» با سخنراني محمدكاظم كهدويي در پانل نخست آغاز شد.
مقاله «سلوك عاشقانه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين» كه توسط لاله آشنا ارائه شد، تحليل و بررسي سير عاشقانه‌اي است كه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين به ترسيم آن مي‌پردازد. در اين دگرگوني از عشق انساني به الهي، معشوق باعث دگرگوني عاشق نمي‌شود، بلكه اين خود عاشق است كه دگرديسي مي‌يابد. با پاي نهادن عاشق در عشق الهي راهي به سوي تزكيه و ادراك عشق در مقابل عاشق گشوده مي‌شود. سرانجام عاشق، در عشق الهي، رسيدن به نهايت تزكيه ،يعني ترك خودي خويش است و اين چنين او به نهايت ادراك و عشق دست مي‌يابد.
مقاله بعدي اين همايش با عنوان «تأثير رساله في حقيقه العشق سهروردي بر شعر حافظ» كاري از محمدجعفر ياحقي و احمد سنچولي از دانشگاه فردوسي مشهد بود كه توسط احمد سنچولي ارائه شد.
اين مقاله به تأثير منابع فكري، فرهنگي و ادبي بر شعر حافظ پرداخت و در اين ميان به تأثير عميق قرآن كريم بر تمام جنبه‌هاي شعر حافظ كه امري مورد تأييد هم حافظ پژوهان است اشاره كرد.
اما يكي از آثاري كه كمتر مورد توجه محققان و حافظ پژوهان قرار گرفته و تأثير آن را بر برخي از ابيات و اشعار حافظ به خوبي مي‌توان مشاهده كرد، رساله «في حقيقه العشق» يا «مونس العشاق» سهروردي است. اين تأثير به گونه‌اي است كه گاه، تمام ابيات يك غزل را مي‌تواند در بر گيرد.
مقاله «رويكرد مردمي‌مكتب شيراز در حوزه شعر فارسي» از عليرضا مظفري، استاد يار دانشگاه اروميه، بود كه نگاهي جامعه شناختي به مخاطبان بزرگان مكتب شيراز و رويكرد مردمي‌اين مكتب داشت.
نگارنده در اين مقاله، مكتب شيراز را در ادبيات، نقطه مهمي‌در تغيير هنر سفارشي- كه مخاطبان خود را از ميان طبقات ممتاز اجتماعي و فرهنگي مي‌يابد- به هنري مردمي‌تر مي‌داند.
در اين مقاله عليرضا مظفري به عمده‌ترين پيامدهاي رويكرد مردمي‌در مكتب شيراز اشاره كرد و گفت: راه يافتن گويش‌هاي محلي به زبان ادبي و هنري، پرهيز از تصنع و تكلف در فهم محتواي اثر هنري،‌اجتناب از ورود به حوزه‌هاي تعصب انگيز مذهبي و فكري و اعتقادي، استقبال از روح تساهل و تسامح، تلاش براي كمرنگ كردن وجهه درباري هنر، توجه تام به انواع ادبي غزل، وارد كردن مباحث حاد نقد اجتماعي و سياسي در رگه و پي احساسات و عواطف شاعرانه و... كه همه از نتايج رويكرد مردمي‌مكتب شيراز سرچشمه گرفته اند.
پانل دوم نشست با حضور احمد خاتمي، تيمور قادري و احمد سنچولي و با سخنراني مهوش واحد دوست درباره «كاركرد نقاب، در غزل‌هاي حافظ» آغاز شد.
واحد دوست در اين مقاله با اشاره به روان شناسي كارل گوستاو يونگ به نقاب‌هاي گوناگون حافظ در غزلياتش اشاره كرد: حافظ در غزل‌هايش براي نمود شخصيت برون گرا، نقاب مصلح و نصيحت گرا و براي نمود شخصيت درون گراي خود نقاب‌هايي چون عاشق، رند و مست بر چهره مي‌زند. پر كاربردترين نقاب‌ها، نقاب عاشق و معشوق است و شاعر با گزيدن نقاب عاشق در پي كشف خود است.
وي مي‌افزايد: در غزل‌هاي حافظ، نقاب معشوق براي حالت‌هاي مطلوب شاعر كه همان اشراق و حضور معنوي يا گاهي همان نيمه ديگر شاعر است ، عينيت مي‌يابد. معشوق كلي است، گاهي با صفات زنانه و گاهي با صفات مردانه و جنسيت براي او مطرح نيست.
معرفي نسخه‌اي قديمي‌از ديوان سعدي عنوان مقاله‌اي از ميرزا ملااحمد، معاون سردبير آكادمي علمي جمهوري تاجيكستان و رئيس انجمن دوستي ايران و تاجيكستان بود كه به معرفي نسخه‌هاي قديمي از ديوان سعدي كه تا اندازه‌اي به اصل نزديك است مي‌پرداخت.
در اين مقاله آمده است كه كليات سعدي، داراي نسخه‌هاي زيادي در كتابخانه‌هاي دنيا است و بيش از دويست بار در هندوستان، تاجيكستان و ايران به چاپ رسيده است؛ ولي هنوز نسخه صحيحي از آثار سعدي آماده نشده است. يكي از نسخه‌هاي خطي قديمي كليات سعدي در كتابخانه آكادمي علوم تاجيكستان محفوظ است، نسخه اي كه سال كتابت آن به طور دقيق مشخص نشده؛ ولي رسم الخط و املاي آن دلالت بر آن مي‌كند كه از نسخ خطي زمان خود سعدي است كه در اين باره دانشمنداني چون، رستم علي‌اف، شاهنشاه‌اف و بولدراف درباره اين نسخه اظهار نظر كرده‌اند و كتابت آن را به قرن 7 و 8 هجري شمسي منسوب داشته اند.
نرگس جابري نسب، عضو هيئت علمي‌دانشگاه‌ آزاد اسلامي‌تهران جنوب، با مقاله‌اي با عنوان «خواجه عماد فقيه و حافظ» به شرح تأثيرات عماد فقيه بر شعر حافظ پرداخت: آثار عماد به غزل‌ها و زبان حافظ نزديك‌تر است و حافظ به آثار عماد بيش از آثار خواجوي كرماني و عبيدزاكاني نظر داشته؛ اما عظمت معنوي حافظ موجب شده كه همگان چنان بپندارند كه اين عماد بود كه به آثار حافظ نظر داشته و از آن استقبال كرده است، درحالي‌كه تاريخ و تحقيق خلاف آن را نشان مي‌دهد.
عليرضا مظفري، استاديار دانشگاه اروميه نيز در ادامه به اين نكته اشاره كرد كه حافظ در شعرهايش انتظار را از هنرمند همان انتظار واقعي مي‌خواهد و گفت: شعرهاي حافظ گوياي اين نكته است كه شاعر يا هنرمند معصوم و بدور از گناه نيست.
همايش ادبيات و زبان شناسي گردهمايي مكتب شيراز با سخنان دكتر جليل تجليل و با ارائه مقالاتي از استادان و انديشمندان ادبيات فارسي در بعد ازظهر پنج شنبه هم پيگيري شد.
جليل تجليل، در آخرين نشست همايش «ادبيات و زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز گفت: چند سال پيش فرهنگستان هنر، مكتب اصفهان را مورد نظر داشت و حالا به بررسي مكتب شيراز مي‌پردازد. شعر شيراز در هند و سرزمين‌هاي شرق داراي جايگاهي است.
صدرالدين عيني، ميهمان اين همايش، از كشور تاجيكستان نيز گفت: در ظرف اين چند روز، سخنراني‌هاي مختلفي گوش كرديم؛ اما چرا از حضور استادان بزرگ ايران در زمينه ادبيات، تجليل در اين همايش استفاده نشد كه ما بيشتر سود بجوييم؛ چرا كه استاداني چون او، راهنماي خوبي براي ما هستند و بايد اين گفتارها، براي جوان‌ها راهنما باقي بماند.
نجم الدين جباري، استاديار دانشگاه كردستان با ارائه مقاله «تأثير اقليم فارس بر جهان‌نگري سعدي» به نقش جغرافيايي اقليم فارس و اوضاع متغير سياسي و اجتماعي اين اقليم، بر جهان‌بيني و شعر سعدي پرداخت.
«فلسفه اخلاق سعدي و تضاد آن با اخلاق مدرن»، عنوان مقاله‌اي از منا علي مددي و عيسي امن‌خاني بود كه به وجهه نظرپردازي سعدي در زمينه اخلاق اشاره دانست. با آغاز دوران‌ساز انقلاب مشروطيت، اخلاقيات ارائه شده سعدي، مورد انتقاد برخي روشنفكران و مستشرقاني چون ادوارد براون قرار گرفته اين اخلاقيات در تضاد با اخلاقيات مدرن دانسته شده است.
«حافظ و غالب» مقاله‌اي از عبدالله واثق عباسي، استاديار دانشگاه سيستان و بلوچستان بود كه به تأثير شعر حافظ بر اغلب غزل سرايان پس از خواجه، چه در ايران و چه در خارج از مرزهاي ايران پرداخت.
غالب دهلوي يكي از سرآمدان سبك هندي است كه بسياري از غزل‌هاي حافظ تأثير پذيرفته است، چه به لحاظ عروضي و آهنگ شعري و چه به جهت خيال‌انگيزي و مضمون آفريني. همچنين، تأثير حافظ بر غالب دهلوي به لحاظ زبان و اسلوب بيان، طرز تفكر، انديشه‌هاي حكمي ‌و فلسفي، مضامين و تركيبات مشترك و مشرب عرفاني كه جنبه‌هاي عمومي‌زبان را بايستگي مي‌بخشد، واكاوي شده است.
در نشست پاياني همايش «ادبيات و زبان شناسي»، دكتر تيمور قادري استاد دانشگاه بوعلي سينا مقاله «متون فارسي ميانه و ردپاي آن‌ها در آثار شعر او و نويسندگان قرن هفتم شيراز» را ارائه داد.
اين همايش كه با استقبال جمع كثيري از علاقه‌مندان و صاحبنظران روبرو شد، با ارائه اين مقاله به كار دو روزه خود پايان داد.
انتهاي پيام/
شنبه 16 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 158]