سری به موزه حسین بهزاد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

آدرسش این است: خیابان نوفلاح، نبش شهید کلهر. اما اگر به محله.های خیابان انقلاب وارد نباشی به دردسر میفتی. حالا باز اگر مثل قدیم.ها نام استاد حسین بهزاد روی خیابان بود، یک چیزی. اما حالا اسم «خانه بهزاد» برای خیلی.ها ناآشناست. ساکنان محل هم هر روز بی تفاوت از کنارش رد می.شوند و یادشان نمی.آید که «حسین بهزاد» که بود و چه کرد.

خانه استاد بزرگ نقاشی ایرانی برعکس خیلی از خانه.های تاریخی تهران خوشبختانه هنوز پابرجاست. آن هم به لطف بازسازی نه چندان پایبند به معماری سنتی و اصیل خانه. کاشی کوچکی هم که به دیوار نصب شده و نام خانه بهزاد را روی خود دارد، از کتیبه خیلی آپارتمان.های اطراف کوچک.تر و محقرتر است. شاید سرنوشت این بود که بهزاد، استاد بزرگ مینیاتور، افتخار ایران زمین، با وجود همه افتخار هم وطنانش به این هنر، هیچ گاه در کشورش آن طور که شایسته است، قدر نبیند. چه قبل مرگ و چه بعد مرگ.

. وقتی حسین، بهزاد شد

سال 1280 شمسی، حسین هفت ساله پدر و سپس استاد قلمدان سازش را از دست داد تا دور از مدرسه و با مشق نقاشی روزگار سختی را بگذراند. در18سالگی صاحب مغازه مستقلی شد و به تدریج در کپی برداری از آثار بزرگان مینیاتور معجزه کرد. این کپی.های غیرمجاز در آن زمان بارها به جای اصل اشتباه گرفته می.شدند. حتی می.گویند یکی از بزرگان وقت یک کتاب خطی خمسه نظامی را به بهزاد می.دهد تا نگارگری کند و بعد در سفر به اروپا این کتاب را به عنوان یک نسخه قدیمی به بهای گزافی می.فروشد و البته قرانی هم دست استاد تنگدست و بااستعداد ما را نگرفت. بعدها پسر جوان به این صرافت افتاد که به همین عنوان روزگار بگذراند. یعنی با مبلغی کم مینیاتور بکشد و بعد تاجران و عتیقه فروشان آن را به اروپا ببرند و صدها برابر به موزه.ها و کلکسیونرها بفروشند و قالب کنند.
تا اینکه در سال 1314، باز لطف یک غیرایرانی اما در عین حال ایران دوست، به نام رابینو – مستشرق فرانسوی شامل حال حسین بهزاد شد و توانست به پاریس برود. موزه لوور فرصت گران بهایی برای او بود تا روی آثار مینیاتور مطالعه کند و شیوه کارش را بهتر و بهتر کند. در بازگشت به ایران حسین بهزاد به درجه.ای رسیده بود که دیگر سفارشی کار نکند و آثار ماندگار هنری.اش را خلق کند. 400 اثر و البته 17 نمایشگاه حاصل فعالیت.های هنری این استاد مشهور هنر ایرانی بود. این.ها را در بیوگرافی نصب شده داخل خانه، کنار عکس بهزاد هم می.توانید پیدا کنید. عکسی که لو می.دهد این خانه متأسفانه آن قدرها هم سبک و سیاق سابق و اصیلش را حفظ نکرده است.

. همه خانه.های بهزاد

اما خانه.های بهزاد چند تاست؛ یکی که در ابن.بابویه است، همان که بعد از مرگش در 21 مهر1347اختیار کرد. این یکی هم که در خیابان بهزاد بود، حالا در خیابانی به نام دیگر است و فقط همان خانه مانده. خانه.ای که وصیت کرده بود در آن آموزش هنر برپا شود. اتفاقاً همین طور هم شد و پسر بهزاد در اوایل دهه 70 به همین شرط آن را به سازمان میراث فرهنگی تحویل داد و بعد از چند سال بازسازی حالا هنرهای سنتی در آن تدریس می.شود و هنرجو هم کم ندارد.
اما یک ساختمان دیگر هم نام بهزاد دارد؛ موزه.ای در خیابان ولیعصر، در مجموعه کاخ سعدآباد. در سال 1373 به مناسبت صدمین سال تولد استاد، موزه بهزاد افتتاح و آثار نقاشی.اش در چهار سالن به نمایش گذاشته شد. حالا با بلیت ارزان 300 تومانی می.توانید آثاری بسیار مشهور و ماندگار مانند چوگان بازی، مناظره شیرین و فرهاد، رمال، عقدکنان، سقای شل و... و چهره نگاری.های معروف بهزاد از حافظ، سعدی، خیام و عطار را ببینید.

. خاصیت خانه.ها و خیابان.ها

حالا می.شود سطرها و سطرها غر بزنیم و ایراد بگیریم از اینکه بازسازی خانه بهزاد، اصولی نبوده. اینکه صاحب.خانه خوب شناسانده نشده و یک تابلوی کوچک در آن محله شلوغ همه معرف این خانه تاریخی و با ارزش است. اما وقتی یاد خانه.های تاریخی دیگری مثل خانه سهراب یا خانه پروین اعتصامی می.افتیم باز کمی دلگرم می.شویم یا حتی خانه دایی جان ناپلئون که در حافظه تاریخی هزاران هزار ایرانی جا داشت؛ اما هستند کسانی که در این میان، نظر دیگری هم دارند. آن.ها می.گویند خانه بهزاد، همان تابلوها و آثار جهانی.اش است، نه این خانه کوچک خیابان نوفلاح. حرف بیراهی نیست اما صحبت از حفظ اصالت و فرهنگ و هنر یک شهر و یک تمدن است. خانه بهزادها باید به عنوان سمبلی از تهران قدیم بمانند. تهرانی که زمانی در خانه ساختنش، ظرافت.هایی به کار می.رفت که محصول ذوق و هنر ایرانی بود، نه مثل این ساختمان.های بدقواره و بی تناسب با ما. محله.ها و ساختمان.های قدیم فقط سنگ و آجر و چوب نیستند، از روزگار رفته این سرزمین حکایت.ها دارند. بخشی از میراث جمعی ایرانیان هستند که اصلاً نباید نسبت به ویرانیشان بی تفاوت بمانیم. خوشبختانه برخلاف مزار سوت و کور بهزاد در ابن.بابویه که کمتر کسی سراغش را می.گیرد، خانه بهزاد و موزه بهزاد پابرجایند و کم و بیش پررونق می ماند فقط قضیه خیابان بهزاد که کاملا حق او است اما از او دریغ شده است.

.خیابانی که نیست

در دهه 40شمسی مصوب شد که دولت مادام.العمر به استاد بهزاد، مستمری پرداخت کند و خیابانی را هم که خانه.اش در آن قرار داشت، به نامش کرد. اکنون این خیابان به نام شهید بزرگوار نوفلاح نام گذاری شده اما می.شود به پیشنهاد مجله تندیس عمل کرد و خیابان را با تقسیم به شمالی و جنوبی نام هر دو بزرگوار را روی آن گذاشت یا خیابانی دیگر در آن محله را به نام استاد حسین بهزاد کرد. گویا زمانی یکی از اعضای شورای شهر هم قول مساعد در این به اره داده بود اما هنوز که این قول عملی نشده. به هر حال یک خیابان برای نام گذاری، کم.ترین سهم برای بهزاد است که «ژان کوکتو» نویسنده و هنرمند معروف فرانسوی درباره.اش گفته است: «بهزاد پیغمبر افسونگری است از مشرق زمین داستان سرا. اگر همیشه مشرق زمین به قصه.های هزار و یک شب و کاخ.های طلایی و کنیزکان زیبایش برای ما داستان.ها می.گفته، این بار، مردی با موهای سفید و چشمان بانفوذ و اندامی با خط.ها و رنگ.هایش اشکال افسون کننده در مقابل چشمان ما گسترده است. بدون شک در مینیاتور قرن ما، یک استاد از جهت قدرت طرح و رنگ آمیزی وجود دارد که او حسین بهزاد هنرمند ایرانی است.».