به مناسبت 16 آذر؛ پس از كودتا

واضح آرشیو وب فارسی:آفتاب: به مناسبت 16 آذر؛ پس از كودتا
مقاومتي كه با ريختن خون گرم و پاك سه دانشجوي شهيد – بزرگ‌نيا، قندچي و شريعت رضوي- در 16 آذر 1332 شروع شد، سرانجام پس از 25 سال نتيجه داد و با تحقق انقلاب بزرگ 1357 عصر استقلال و حاكميت ملي فرا رسيد.
آفتاب-غلامعلي دهقان*: 16 آذر 1332 سرآغاز مقاومت ملتي بود كه شاهد پايمال شدن آرمان‌هاي بزرگ خود همانند ملي شدن صنعت نفت بود. در اين بحبوحه خوف و رجاء، دانشجويان به عنوان پيش قراولان نهضت بيداري ملت با تشخيص درست، دست پشت پرده كودتا را شناسايي و در آستانه سفر «نيكسون» معاون «آيزنهاور» رئيس جمهور وقت آمريكا اعتراض خود را به وقوع كودتاي 28 مرداد علناً ابراز نمودند.

از آن سال تا پيروزي انقلاب 1357 يك ربع قرن طول كشيد. مدت زماني كه با مقاومت ملتي صاحب اراده، سرانجام نهال پيروزي به بار نشست و عصر جديدي در حيات سياسي ايرانيان آغاز شد. درباره تحولات نهضت ملي شدن صنعت نفت كه منجر به رخداد 16 آذر 1332، چهار ماه پس از كودتاي 28 مرداد- گرديد، نكات زير قابل توجه است.

1- درباره درك اهميت موضوع ملي شدن صنعت نفت توسط ايرانيان در آن مقطع زماني مي‌بايست صحنه روابط بين‌الملل مقارن با تحولات ملي شدن صنعت نفت ترسيم گردد. واقعيت اين است در ساليان پس از پايان جنگ جهاني دوم به تدريج جنگ سرد دو اردوگاه غرب به رهبري «آمريكا» و اردوگاه شرق به سركردگي «شوروي»‌سابق شروع شد. طي سال‌هاي 53-1945 ميلادي كه مصادف با سال‌هاي تلاش براي ملي شدن صنعت نفت ايران بود، جهان حالت دوقطبي داشت.

كشورها مي‌بايست يا در كنار اردوگاه غرب باشند و يا در جوار اردوگاه شرق قرار گيرند. براي مثال در درگيري‌هاي كره شمالي و كره جنوبي (53-1950 ميلادي) رهبر كره شمالي -كيم ايل سونگ- از سوي شوروي سابق مورد حمايت بود و در كره جنوبي «سيگمان ري» از جانب آمريكايي‌ها مورد توجه قرار گرفته بود. وضعيت ديگر كشورهاي جهان هم دست كمي از وضيت دو كره نداشت. حتي «برلين» پايتخت آلمان هم به دو قسمت شرقي و غربي تقسيم شده بود. در چنين فضايي جهاني ملتي خواهان نفي حاكميت بيگانگان اعم از غربي‌ها و شرقي‌ها بر سرنوشت نفت خود بود.

2- مرحوم محمد مصدق در مجلس دوره چهاردهم، پيشنهاد خود مبني بر «موازنه منفي» از سوي ايران در قضيه «نفت» را مطرح كرد. اين پيشنهاد در 11 آذر 1323 مورد تصويب مجلس شوراي ملي قرار گرفت.

براساس اين مصوبه دولت ايران حق نداشت امتياز نفتي جديدي را به قدرت‌هاي جهاني واگذار كند. با اين مصوبه حاميان شوروي- حزب توده- و حتي خود سياستمداران شوروي لب به انتقاد گشودند و اما سالياني بعد نوبت انگليس بود كه حاكميتش از سوي ايران بر نفت جنوب خلع گردد تا اينان به نزد شوراي امنيت و ديوان بين‌المللي لاهه شكايت برند و در خفا به قاعده تنصيف -50 به 50- در امتياز نفت جنوب رضا دهند!

انگليسي‌ها كه تا ديروز براي اضافه شدن چند ليره استرلينگ كارشكني مي‌كردند اين بار در پرتو مبارزات ملتي بزرگ حاضر به امتيازدهي گسترده شده بودند. اما مبارزان ملت ايران اعم از مصدق، كاشاني، نواب صفوي و ... به چيزي جز كمتر از حاكميت ملي ايران بر نفت اين كشور راضي نبودند.

3- سرانجام مبارزات ملت در 29 اسفند 1329 با تصويب قانون ملي شدن صنعت نفت در مجلس سنا به بار نشست و مديريت صنعت نفت ايران به صاحبان اصلي آن رسيد. ملت و مبارزان آن با تمامي كارشكني‌هاي بيگانه راه خود را به خوبي طي و حتي پس از 16 ماه از ملي شدن نفت بار ديگر در 30 تير 1331 به صحنه آمدند تا مرحوم مصدق پس از استعفاي چند روزه بار ديگربه نخست‌وزيري برگردد. اما افسوس و صد افسوس با تحقق حوادثي چند 13 ماه بعد از حادثه 30 تير 1331 با كودتاي انگليسي- آمريكايي 28 مرداد دولت ملي سرنگون و دولت وابسته به آنان قدرت را در دست گرفت.

4- حادثه شكست نهضت ملي شدن نفت و سقوط دولت مصدق نشان داد حركت سياسي در جهان دو قطبي سياست جهاني كار آساني نيست.

ساليان بعد مجريان و كارگردان‌هاي كودتا از خاطرات خود گفته و مشخص شد توطئه خارجي با دست عوامل داخلي كودتاي 28 مرداد را رقم زده است. «آيزنهاور»، رئيس جمهور وقت آمريكا، براي اجراي آن كودتا «كيم روز ولت» نوه تئودور روز ولت- رئيس جمهور سابق آمريكا- و ژنرال «نورمن شوارتسكوف» را روانه ايران ساخت تا دولت ملي سقوط كند. اما مقاومتي كه با ريختن خون گرم و پاك سه دانشجوي شهيد – بزرگ‌نيا، قندچي و شريعت رضوي- در 16 آذر 1332 شروع شد، سرانجام پس از 25 سال نتيجه داد و با تحقق انقلاب بزرگ 1357 عصر استقلال و حاكميت ملي فرا رسيد.

*عضو شوراي مركزي حزب اعتدال و توسعه
چهارشنبه 13 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفتاب]

[مشاهده در: www.aftabnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 100]