محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1852683936
شهادت در کلام امیرالمومنین
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: شهادت در کلام امیرالمومنین
قسمت اولمقدمه:هدف این مقاله نظری بسیار كوتاه بر ابعاد موضوع «شهادت» در كلام امیرالمؤمنین علیعلیه السلام است. بدون تردید، پایه و مبنای ترسیم سیمای «شهادت» در نهجالبلاغه، ترسیم سیمای «مرگ» است؛چرا كه شهادت، حیات مرگ است و به بیانی، مرگ ، مرگ است كه آن حضرت فرمودند: «ان اكرم الموت القتل» . (1) سر سعدی چو خواهد رفتن از دست همان بهتر كه در پای تو باشد (سعدی)اما چنانچه بخواهیم این بحث را به صورت منطقی و در یك سیر تحقیقی نظاممند دنبال كنیم، نخستباید به طرحبحث «مرگ در قرآن» بپردازیم، سپس «سیمای مرگ نزد پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله» را پیگیریم و در نهایت، در كلام و نظر مولاعلی علیه السلام به فهم و تحلیل دیدگاه آن حضرت در اینباره بپردازیم.بدین سان، بر اساس این پایه اصلی، باید در دور دوم بحث، «شهادت در قرآن» ، سپس در كلام و سیره پیامبرصلی الله علیه وآله و در آخر، سیمای «شهادت در نهجالبلاغه» را تبیین نماییم; (2) چرا كه «ولی» از «نبی» و او نیز از «وحی الوهی» قابل تفكیك نیست و هر یك دریچهای برای فهم دیگری به حساب میآید و قطعا مبنای اصلی در بحث «شهادت در نهجالبلاغه» ، كلام الله و رسولالله صلی الله علیه وآله است.اما جدای از بایستههای پژوهشی مزبور، آنچه در این نوشتار آمده، مروری است بسیار كوتاه به بحث مرگ در نهجالبلاغه و ارتباط آن با مساله شهادت تا فرازهایی از پایههای اصلی آن طرح تحقیقی بزرگ به دست آید. پای ما لنگ است و منزل بس دراز دست ما كوتاه و خرما بر نخیل حافظ از سرپنجه عشق نگار همچو مور افتاده شد بر پای پیل (3) شهید شاهد:شهادت شهید، جلوهشهودابدیاوست:«ان الله علی كل شیء شهید» (حج: 17)و شهید، پرده از شهد شیرین ابدیتبرمیدارد:«. . . بل احیاء عندربهم یرزقون» (آلعمران: 169)چرا كه مقام الوهیت، مشهدشیرینیذاتابدیالهیاست:« فرحین بما آتیهم الله من فضله. . . » (آلعمران: 170) از آن لطف كایزد بر ایشان نهاد همیشه رضایند و باشند شاد. (4) و دراینآینه نمایی، عارفمتعالیتقرب میجوید، عشقمینمایاندوشهدمیپراكند; یعنی كه او شهید شاهد مقام قرب است؛چرا كه: « لقا بایدت كرد با كردگار» ، (5) آن سان كه فرمود:«یا ایها الانسان انك كادح الی ربك كدحا فملاقیه» (انشقاق:6)و مولای شهیدان، مولای شاهدان نیز هست؛ چون نخستین شهید شاهد مقام شهود الهی نیز اوست:«. . . الستبربكم قالوا بلی شهدنا. . . » (اعراف: 172) . . . در ازل بست دلم با سر زلفت پیوند تا ابد سرنكشد وز سر پیمان نرود . . . آن چنان مهر توام در دل و جان جای گرفت كه اگر سر برود، از دل و از جان نرود. . . (6) پس شهدشیرینشهادت، تنهادرسیمای اولینشهیدشاهد رخ مینمایدكه«. . . شهیدان را شهیدان میشناسند. » (7) و البته چنین شهدیتنهادرآینه شكر و سپاس چهره مییابد كه فرمود: «یا رسول الله، لیس هذا من مواطن الصنبر و لكن من مواطن البشری و الشكر» (8)
دوش وقتسحر از غصه نجاتم دادند واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند چه مبارك سحری بود و چه فرخنده شبی آن شب قدر كه این تازه براتم دادند هاتف آن روز به من مژده این دولت داد كه بدان جور و جفا صبر و ثباتم دادند. (حافظ) پس كلام ربانی (9) برتر از فلك و ملك مولای شهیدان شاهد، می‌تواند پارههایی از آن سیمای نورانی آسمانی و باقی را به دنیایظلمانیزمینیوفانی (10) مابنشاند كه: نردبان آسمان است این كلام هر كه از آن بر رود آید به بام نی به بام چرخ كان اخضر بود بل به بامی كز فلك برتر بود. (11) و آن حضرت خود نیز میفرمود: «. . . انما مثلی بینكم كمثل السراج فی الظلمة، یستضیء به من ولجها. » (12) آماده مرگ باشید كه بر شما سایه افكنده است و همچونمردمیباشید كه بر آنها بانگ زدند و بیدار شدند و دانستند دنیا خانه جاویدان نیست و آن را با آخرت مبادله كردند.مرگ شیرین :اگر آن حضرت، شهادت را شیرین میداند، بدان روست كه به «مرگ» ، نظر دیگری انداخته است و با آن انس عاشقانه و پیوند پرشور كودكانه دارد كه فرمود: « هیهات بعد اللتیا والتی، والله لابن ابیطالب آنس بالموت من الطفل بثدی امه» (13)؛ پس از آن همه جنگها و حوادث ناگوار، سوگند به خدا كه علاقه پسر ابوطالب به مرگ، از انس طفل به پستان مادرش بیشتر است. و او با مرگی آشناستكهازخاكبه افلاك هدایتش نماید: بگذر از مرگی كه سازد با لحد زان كه این مرگ است، مرگ دام و دد مرد مؤمن خواهد از یزدان پاك آن دگر مرگی كه برگیرد ز خاك (اقبال لاهوری)شهادت نزد او، حیات مرگ است; چه اینكه «مرگ» پایان حیات انسان نبوده و در مرحله تكاملی و تعالی بشر قرار دارد; یعنی «و نترسیم از مرگ ، مرگ پایان كبوتر نیست مرگ در ذات شب دهكده از صبح سخن میگوید. . . » (سهراب سپهری) عاشقان را این ممات آمد حیات عارفان هم زندهاند از این ممات هم از این مردن شهید آمد شهید نه ز زخم تیغ و خنجر، ای رشید. (نراقی)اگر آن حضرت، موت را پایان حیات نمیداند، از آن روست كه مالك موت را مالك حیات نیز دانسته است: «. . . واعلم، ان مالك الموت هو مالك الحیاة، و ان الخالق هو الممیت، و ان المفنی هو المعید. . . . » (14)؛ بدان كه در اختیار دارنده مرگ همان است كه زندگی رادر دست دارد و پدید آورنده موجودات است. همو میمیراند و نابود كننده هموست كه دوباره زنده میكند.جلوه بقای هستی مطلق :در حقیقت، مرگ دور دیگری در قوس صعودی انسان به سوی الله تعالی است؛ « انا لله و انا الیه راجعون. » (بقره: 156)از آن بزرگوار نیز چنین نقل شده است: «و قد سمع - علیه السلام - رجلا یقول:« انا لله و انآ الیه راجعون»فقال: ان قولنا - انا لله - اقرار علی انفسنا بالملك و قولنا - و انا الیه راجعون - اقرار علی انفسنا بالهلك» ; (15) آن حضرت علیه السلام شنیدند كه شخصی میگفت: «انا لله و انا الیه راجعون» فرمودند: این سخن ما كه میگوییم: «ما همه از آن خداییم» ، اقراری استبه بندگی و اینكه میگوییم: « بازگشت ما به سوی اوست» اعترافی ست به نابودی خویش.در این دیدگاه، مرگ، نشانی از هستی مقید انسان و هستی مطلق الهی دارد; هستی للهی و الی اللهی; هستیای كه ریشه در ملك و ملكوت دارد و به هلك و هلاكت منتهی میگردد; یعنی كه مرگ - در واقع - نشان هستی انسان است و البته علامتی بر جوهر و حقیقت الهی انسان; حقیقتی پیوسته و وابسته به مبدا هستی بخش:«و قیل له علیه السلام: كیف تجدك یا امیرالمؤمنین؟ فقال علیه السلام: كیف یكون حال من یفنی ببقائه و یسقم بصحته و یؤتی من مامنه» ؛ (16)به امام علیه السلام گفتند: ای امیرالمؤمنین، خود را چگونه مییابی؟ فرمود: چگونهاستحالكسیكهدربقای خود ناپایدار و در سلامتیاش بیمار است و در آنجا كه آسایش دارد، مرگش فرا میرسد؟ !بنابراین، مرگ نمودی از جلوه بقای ذات الهی و تباهی دنیای فانی است: هستی دنیای فانی انتظار مردن است ترك هستی ز انتظار نیستی، وارستن است (صائب تبریری)و این، حركتی از عالم فنا به سوی عالم بقا است. و به بیان زیبای مولاعلیه السلام، معامله فنا به بقا، كه فرمودند:«. . . فاتقوا الله عباد الله، و بادروا آجالكم باعمالكم، و ابتاعوا ما یبقی لكم بما یزول عنكم» ؛ (17)ای بندگان خدا، از خدا بپرهیزید و با اعمال نیكو به استقبال اجل بروید و با چیزهای از بین رونده دنیا، آنچه را كه جاویدان میماند خریداری كنید. و نیز در ادامه فرمود:«. . . و استعدوا للموت فقد اظلكم، و كونوا قوما صیح بهم فانتبهوا و علموا ان الدنیا لیست لهم بدار فاستبدلوا. . . » (18)آماده مرگ باشید كه بر شما سایه افكنده است و همچونمردمیباشید كه بر آنها بانگ زدند و بیدار شدند و دانستند دنیا خانه جاویدان نیست و آن را با آخرت مبادله كردند.و از همین جاست كه نزد آن حضرت، از دست دادن دنیای فانی بسی آسانتر از رها كردن سرای باقی است; چرا كه:« و موتات الدنیا اهون علی من موتات الآخرة» ؛ (19)
از دست دادن دنیا آسانتر از رهاكردن آخرت است.بدینسان، «مرگ» حركتی حتمی و مستمر از دار ممر به سوی دارمقر است: «الدنیا دار ممر لا دارمقر» (20) و حركتی است كه با هر نفس، انسان را به سوی خود میخواند: «نفس المزء خطاه الی اجله» (21) حركتی كه پرده از پیوند لحظهها با زندگانی كوتاه دنیوی برمیدارد: «و ان غایة تنقصها اللحظة» (22) (زندگی كوتاهی كه گذشتن لحظهها از آن میكاهد)نتیجه آنكه مرگ، حركت مستمری از فنا به سوی بقا به حساب میآید. پس در این صورت، یاد مرگ نیز یاداوری و ذكر فنای دنیاست: نفس خود را با یاد مرگ آرام كن و آن را به اقرار فنای دنیا وادار نما(23). و صد البته كه این ذكر نیز باید به كثرت، تداوم یابد كه فرمود: «یا بنی، اكثر من ذكر الموت» (24)؛ ذكری كه او را به علت اصلی آفرینش انسان - یعنی بقا در دار جاودانی - فرا میخواند:« و اعلم یا بنی انك انما خلقت للاخرة لا للدنیا و للفناء لا للبقاء و للموت لا للحیاة» (25)و از همین روست كه غفلت از مرگ جایز شمرده نمیشود; چه اینكه «مرگ» ، از انسان غافل نمیگردد:«و اوصیكم بذكر الموت و اقلال الغفلة عنه، و كیف غفلتكم عما لیس یغفلكم؟ ! » (26)وبههر حال، اگرچه انسان آن را فراموش كند، اما مرگ او را از یاد نمیبرد: «و ان نسیتموه ذكركم. » (27) بود مرگ دنبال هر آدمی نباشد همی غافل از او دمی شهادت یقین بهترین مردن است به سوی خدا ره چنین بردن است. (مثنوی)پی نوشت :1- این عبارت را در ضمن مطالبی كه هنگام نبرد در جنگ صفین خطاب به سربازان خویش میفرمود، از آن حضرت نقل كردهاند: همانا مرگ به سرعت در جستوجوی شماست. آنها را كه در نبرد مقاومت دارند و آنها كه فرار میكنند، هیچكدام را از چنگال مرگ رهایی نیست. همانا گرامیترین مرگها كشته شدن در راه خداست. سوگند به آن كه جان پسر ابوطالب در دست اوست، هزار ضربتشمشیر بر من آسانتر از مرگ در بستر استراحت، در مخالفتبا خداست. (ر. ك. به: محمد دشتی، ترجمه نهجالبلاغه، قم، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنینعلیه السلام، 1379، خطبه 123، ص 234. )2- چنانچه بخواهیم بحث را به صورت دقیقتری دنبال كنیم، باید پیش از موضوع «مرگ» ، به بحث «انسانشناسی» نیز بپردازیم; یعنی نخست دیدگاه قرآن و سنت را درباره «انسان» دریابیم (انسانپژوهی) ، سپس به شناخت صحیحی از مرگ دستیابیم (مرگپژوهی) و در نهایت، بر این مبانی، به موضوع «شهادت» از دیدگاه اسلام در منظر قرآن، سخن و سیره پیامبرصلی الله علیه وآله و علیعلیه السلام برسیم(شهادت پژوهی(3- دیوانحافظ، براساس نسخه علامه محمد قزوینی و دكتر قاسم غنی، تهران، دوران، 1379، ص 2004- 5- امید مجد، قرآن مجید با ترجمه منظوم، تهران، امید مجد، 1379، ص 72 / ص 5896- حافظ، دیوان، ص 1467- خوشا آنان كه جانان میشناسندطریق عشق و ایمان میشناسندبسی گفتند و گفتیم از شهیدانشهیدان را شهیدان میشناسندر. ك. به: خلاصه مقالات همایش سیمای شاهد در نهجالبلاغه، به كوشش محمدرضا آقاملایی، تهران، شاهد، 1379، ص 778- بخشی از خطبه 156 نهجالبلاغه كه حضرتعلیه السلام پس از پیروزی در جنگ جمل، برای مردم بصره ایراد فرمودند و در بخشی از آن، از گفتوگوی خویش با پیامبر خداصلی الله علیه وآله در مورد آرزوی شهادت سخن میگویند. (ر. ك. به: ترجمه نهجالبلاغه، ص 290. (9- مردم، به سخن عالم خداشناس خود گوش فرا دهید، دلهای خود را در پیشگاه او حاضر كنید و با فریادهای او بیدار شوید. (ر. ك. به: نهجالبلاغه، خطبه 108، ص 202. (10- و بخرید چیزی را كه برای شما باقی میماند به چیزی كه از دستتان میرود واز دنیا كوچ كنید كه برای كوچ دادنتان تلاش میكنند و چون مردمی باشید كه دانستند دنیا خانه جاویدان نیست و آن را با آخرت مبادله كردند. (ر. ك. به: نهجالبلاغه، خطبه 64، ص 112. (11- ر. ك. به: مرتضی مطهری، سیری در نهجالبلاغه، قم، صدرا. ص 7.12- « همانا من در میان شما چونان چراغ درخشنده در تاریكی هستم كه هر كس به آن روی آورد، از نورش بهرهمند میگردد. » ر. ك. به: نهجالبلاغه، خطبه 187، ص 36813- نهجالبلاغه، خطبه 5، ص 5014- 15- 16- نهجالبلاغه، نامه 31، ص 524 / حكمت 99، ص 646 / حكمت 115، ص 65017- 18- 19- 20- 21- نهجالبلاغه، خطبه 64، ص 112 / همان / خطبه 54، ص 106 / حكمت 133، ص 656 / حكمت 74، ص 63822- 23- بخشی از خطبه نهجالبلاغه، ص 112 / نامه 31، ص 52024- 25- 26- 27- فرازی از وصیتنامه آن حضرتعلیه السلام به فرزندش امام حسنعلیه السلام كه در ادامه میفرماید: و به یاد آنچه به سوی آن میروی و پس از مرگ در آن قرار میگیری تا هنگام ملاقات با مرگ از هر نظر، آماده باش، نیروی خود را افزون كن و كمر همت را بسته نگهدار كه ناگهان نیاید و تو را مغلوب سازد. مبادا دلبستگی فراوان دنیاپرستان و تهاجم حریصانه آنان به دنیا، تو را مغرور كند; چرا كه خداوند تو را از حالات دنیا آگاه كرده و دنیا نیز از وضع خود تو را خبر داده و از زشتیهای روزگار پرده برداشته است. (ر. ك. به: همان، نامه 31، ص 530) / همان / خطبه 188، ص 370 / حكمت 203، ص 672منبع :فصلنامه معرفت ادامه دارد ...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 552]
-
گوناگون
پربازدیدترینها