آموزشگاه های نظامی در دوره قاجار

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: آموزشگاههای نظامی در دوره قاجار

در اوایل دوره قاجار، در جریان جنگهای ایران و روسیه، دولتمردان ایران به ضعفهای سازمان نظامی بیش از پیش پی بردند و درصدد چاره جویی برآمدند

آموزش نظامی و افزایش کارایی نیروهای نظامی و انتظامی، امری ضروری است و همواره مورد توجه حکومتها بوده است. در اوایل دوره قاجار، در جریان جنگهای ایران و روسیه، دولتمردان ایران به ضعفهای سازمان نظامی بیش از پیش پی بردند و درصدد چاره جویی برآمدند. بدین منظور عباس میرزا چند تن از ایرانیان را برای فراگیری علوم و فنون جدید به اروپا اعزام کرد و افزون بر آن از مستشاران خارجی، از جمله ژنرال گاردان فرانسوی، برای آموزش نظامیان ایران دعوت به عمل آورد. در اقدامی بنیادین.تر، میرزا تقی خان امیرکبیر، نخستین صدراعظم ناصرالدین شاه، تاسیس "مدرسه دارالفنون" را در سال 1266 ه.ق برای تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور آغاز کرد. کامران میرزا، نایب.السلطنه و فرزند دوم ناصرالدین شاه، که وزارت جنگ ایران را به عهده داشت، درسال 1303 هـ.ق "مدرسه نظام" دیگری، مانند دارالفنون، بنا نهاد. این مدرسه تا اوایل انقلاب مشروطیت فعال بود و سرانجام به مدرسه "کادت" تبدیل شد.1
در دوره مظفرالدین شاه، هنگامی که سرهنگ چرنوزوبوف فرماندهی بریگاد قزاق رابه عهده داشت، درسال 1282 هـ.ش مدرسه.ای برای فرزندان افسران آن تشکیل شد که پس از تبدیل بریگاد قزاق به دیویزیون قزاق، این آموزشگاه به نام مدرسه دیویزیون قزاق نامیده شد. این مدرسه ابتدا پنج کلاس داشت ولی در سالهای 1293و 1294 هـ.ش، کلاسهای ششم و هفتم نیز به آن افزوده شد. مدرسه یادشده به دو شعبه تقسیم شد؛ شعبه بالا برای فرزندان افسران و شعبه پایین برای فرزندان درجه.داران اختصاص یافت. در سال 1289 هـ.ش، ژنرال وادبولسکی مدرسه دیگری به نام "مدرسه افراد" برای فرزندان قزاقها تاسیس کرد. فارغ.التحصیلان این آموزشگاه با درجه گروهبانی در پادگانها در قسمت "صف"خدمت می.کردند. در سازمان قزاق آموزشگاه دیگری تاسیس شد به نام "اوچینیی کامان" که افزون بر فرزندان قزاقها، افرادی را که مختصر سوادی داشتند در آن پذیرفته و آموزش می.دادند. دوره ها ی تخصصی آن عبارت بودند از دوره ابتدایی، دوره متوسطه و دوره نظامی. تدریس دروس در مدارس قزاقخانه به طور عمده به زبان روسی بود. دانش.آموختگان آن - بستگی به مدت دوره.هایی که می.دیدند - با درجه های گروهبانی، استواری یا ستوان سومی فارغ.التحصیل شده به صف انتقال می.یافتند. 2
میرزا حسن خان مشیرالدوله هنگامی که در سال 1293 هـ.ش وزارت جنگ را به عهده داشت، تصمیم گرفت نمونه.ای از مدرسه نظام"سن سیر" فرانسه را در ایران ایجاد کند

ژاندارمری نیز پس از تاسیس، به منظور تربیت افسر و درجه.دار ژاندارم، ایجاد آموزشگاههای نظامی را در دستور کار خود قرار داد. نخستین آموزشگاه ژاندارمری "کاندیدا افیسیه" نام داشت که در 13 آبان 1290 گشایش یافت. در اولین دوره، از بین افسران ژاندارمری و نظمیه که داوطلب خدمت در ژاندارمری شده بودند، 30 نفر از طریق آزمون پذیرفته شدند. این آموزشگاه شبانه.روزی بوده و دوره آموزشی آن 4 ماه تعیین شده بود. استادان خارجی و ایرانی درآن تدریس می.کردند. مواد درسی آن شامل شرح وظایف ژاندارم به عنوان ضابطین دادگستری، چگونگی رسیدگی به شکایات و تنظیم پرونده های مربوطه در پاسگاهها، خدمات صحرایی، سواری و اسب.شناسی، شمشیربازی، ریاضیات، ادبیات و تاریخ و جغرافیا بود. پس از مدتی، دوره آموزشی آن 6 ماه تعیین شد و نام آن به "مدرسه صاحب منصبان ژاندارمری" تغییر یافت. داوطلبان هنگام ورود به مدرسه با درجه آسپیرانی (استواری) پذیرفته می.شدند و در پایان دوره با درجه نایب دوم (ستوان دوم) یا نایب اول (ستوان یکم) یا سلطان (سروان) به محل خدمت خود منتقل می شدند.

فرماندهان سوئدی ژاندارمری، افزون بر مدارس فوق، مدرسه دیگری مانند مدرسه صاحب منصبان ژاندارمری تاسیس کردند با این تفاوت که دوره آموزشی این مدرسه 8 ماه بوده یک واحد درسی به نام "آموزش پلیس مخفی" به برنامه دروس آن افزوده و تعدادی از افسران تحصیل.کرده صف را نیز آموزش می.داد. فرماندهان سوئدی برای تربیت درجه.داران ژاندارم، در سال 1291 هـ.ش، آموزشگاههایی با نام "سوزافیسیه" در شهرهای شیراز، قزوین، اصفهان و مشهد تاسیس کردند. در سال 1293 مدارس کاندیدا افیسیه و سوزافیسیه منحل شدند ولی درسال 1298 هـ.ش مدرسه صاحب منصبان ژاندارمری دوباره با چهل دانشجو کار خود را آغاز کرد. در سال 1291 هـ.ش، همچنین مدرسه.ای به نام "آنتاندانس" یا مدرسه مباشرت و کارپردازی تاسیس شد که مدت درره آن 2 ماه بود و دو کلاس کارپردازی و انبارداری دایر کرد. در همین سال مدرسه.ای برای آموزش"نعلبندی" تاسیس شد که مدت دوره آموزشی آن 3 ماه تعیین شده بود. در سال 1292هـ.ش اولین مدرسه "بیطاری" (دامپزشکی) به ریاست افسران سوئدی تاسیس شد. پس از جنگ جهانی اول نیز مدرسه.ای با همین نام با ریاست افسران ایرانی تاسیس شد. آموزشگاه گروهبانی دیگری به نام "مدرسه وکیلی" در همین سالها تاسیس شد.
میرزا کوچک خان جنگلی برای تربیت نیروهای خود یک دانشکده نظام ایجاد کرد. شوکت.الملک علم که در قاینات حکمرانی می کرد، آموزشگاهی به نام "مدرسه نظام شوکتیه" بنا نهاد. در بریگارد مرکزی هم یک "آموزشگاه درجه داری" تشکیل شد ولی بیش از یک دوره دوام نیافت. 3
ژاندارمری نیز پس از تاسیس، به منظور تربیت افسر و درجه.دار ژاندارم، ایجاد آموزشگاههای نظامی را در دستور کار خود قرار داد. نخستین آموزشگاه ژاندارمری "کاندیدا افیسیه" نام داشت که در 13 آبان 1290 گشایش یافت

میرزا حسن خان مشیرالدوله هنگامی که در سال 1293 هـ.ش وزارت جنگ را به عهده داشت، تصمیم گرفت نمونه.ای از مدرسه نظام"سن سیر" فرانسه را در ایران ایجاد کند. به دلیل نداشتن بودجه، هیئت دولت تصویب کرد که از هر مخابره تلگراف، مبلغی (به ازای هر یک تومان، ده دینار) اضافه دریافت شود و آن مبلغ برای تاسیس مدرسه نظام مورد استفاده قرار بگیرد. به هر صورت، در این سال مدرسه یاد شده گشایش یافت و ابتدا به نام احمدشاه، "مدرسه نظام احمدی" نامیده شد ولی به تدریج به مدرسه نظام مشیرالدوله شهرت یافت. در ساختمان این مدرسه اتاقهای لازم برای کلاسهای درس، سالن نهارخوری به گنجایش صد نفر، نمازخانه، آبدارخانه، زندان، استراحتگاه و چهار اتاق برای رئیس، معاون، فرمانده گروهان و پزشک مدرسه در نظر گرفته شده بود. این مدرسه شرط ورود را داشتن کارنامه قبولی پنجم متوسطه یا دیپلم و قبول شدن در آزمون ورودی قرار داد. در آزمون ورودی نیز دقت و سخت گیری لازم به کار گرفته می.شد و بر حسن اخلاق و حسن شهرت داوطلب و خانواده او نیز توجه می.شد. مسئولان و استادان این مدرسه را افراد ایرانی به عهده داشتند و در مهرماه 1299، دانشجویان سال سوم اولین دوره آن با درجه نایب دومی (ستوان دوم) فارغ التحصیل شدند. 4
_________________________
1 . میرحسین یکرنگیان، سیری در تاریخ ارتش ایران، تهران، خجسته، 1384، صص 83-84 .
2 . غلامرضا علی بابایی، تاریخ ارتش ایران از هخامنش تا عصر پهلوی، تهران، آشیان، 1382، صص 222-223 .
3 . یکرنگیان، پیشین، صص 221-225 .
4. همان، صص 225-231.
بخش تاریخ ایران و جهان تبیان

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 380]