سقوط جسم چند تنی از آسمون

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: سقوط جسم چند تنی از آسمون

تلسکوپ فضایی ROSAT با وزنی در حدود سه تن به سوی زمین سقوط کرد. این سقوط در حالی رخ داد که کسی نمی توانست محل دقیق برخورد این تلسکوپ را با زمین پیش بینی کند و همه نگران حوادث مخربی بودند که امکان داشت در اثر این برخورد رخ دهد. آنچه در ادامه خواهید خواند شرح ماجرای چگونگی سقوط این فضاپیمای آلمانیست.

ROSAT در ژوئن سال 1990 و طی پروژه ای مشترک میان آلمان، آمریکا و بریتانیا به فضا پرتاب شد. هشت سال پس از آن، این تلسکوپ دچار نقص فنی شده و در نهایت در سال 1999 برای همیشه از کار افتاد. از آن وقت تا قبل از زمان سقوط، تلسکوپ ROSAT در مدار زمین حرکتی خارج از کنترل داشت زیرا سوخت آن به پایان رسیده بود و امکان کنترلش نیز وجود نداشت. این تلسکوپ در طول دوران فعالیت خود تصاویر متعدد و ارزشمندی را از فضا به ثبت رساند، مطالعه بر روی سیاهچاله ها، ستاره های نوترونی و ثبت اولین نقشه از منابع پرتو ایکس در کل آسمان از خدمات ارزشمند تلسکوپ ROSAT است. این تلسکوپ در زمان فعالیتش در ارتفاع 600 کیلومتری از سطح زمین قرار داشت اما پس از غیر فعال شدن به تدریج ارتفاعش نسبت به زمین کاهش پیدا کرد.
بر اساس اطلاعات موجود، پیش بینی می شد تلسکوپ آلمانی ها تا پایان ماه اکتبر به اتمسفر زمین وارد شود. مرکز هوافضای آلمان اخطار داده بود احتمال این وجود دارد که 30 قطعه با وزن کلی 1.6 تن به سطح زمین برسند. همچنین احتمال می رفت آینه مقاوم ROSAT در هنگام عبور از اتمسفر آسیب جدی نبیند و قطعات آن پس از متلاشی شدن مانند تیغهای برنده به زمین فرود آیند. با این همه "هاینر کلینکارد" از آژانس فضایی اروپا اعتقاد داشت طی بیش از 50 سالی که از تاریخ فعالیتهای فضایی می گذرد، کسی از سقوط یک ماهواره یا قطعه ای از ماهواره به زمین آسیب ندیده است.
البته ماه گذشته نیز ماهواره 6 تنی UARS ناسا با سقوط آزادی به میان اتمسفر زمین نابود شد، درباره این ماهواره نیز هشدارهایی مبنی بر احتمال برخورد قطعات آن با انسانها وجود داشت، با این همه در نهایت این ماهواره بدون وارد آوردن آسیب مالی یا جانی درون اقیانوس سقوط کرد

مقامات آلمانی احتمال برخورد قطعات تلسکوپ با انسانها را یک در دو هزار اعلام کرده اند که در مقابل خطر برخورد یک درسه هزار و دویست UARS تهدید بسیار جدی تری به شمار می رفت. البته مقامات هوافضای آلمان به دقت حرکت این تلسکوپ را زیر نظر داشتند اما نمی توانستند به صورت قطعی مکان و زمان سقوط آن را تا دو ساعت پیش از برخورد با زمین مشخص کنند. این در حالی بود که مدار حرکت ROSAT از عرض جغرافیایی 53 درجه شمالی تا جنوبی گسترده شده بود، یعنی که احتمال سقوط این ماهواره در هر نقطه ای از کانادا تا آمریکای جنوبی وجود داشت.

با وجود اینکه طی چند وقت اخیر دانشمندان آلمانی زمان سقوط این ماهواره را یکی از روزهای ماه های اکتبر یا نوامبر اعلام کرده بودند، اما این احتمال وجود داشت که ماهواره ROSAT در روزهای 22 و 23 اکتبر به زمین سقوط کند، در عین حال مقامات فضایی آلمان محدوده گسترده تری را برای سقوط این ماهواره در نظر گرفتند و این سقوط را در زمانی میان روزهای 21 تا 25 اکتبر پیش بینی کردند.
دانشمندان در ساعات پیش از ورود ماهواره به اتمسفر، احتمال می دادند ROSAT از فراز قاره آسیا و به احتمال زیاد کشور چین سقوط کند با این همه سخنگوی مرکز هوافضای آلمان معتقد بود نمی توان به طور قطعی چنین موقعیتی را تایید کرد. این تلسکوپ می توانست در هر نقطه زمین که در محدوده عرض جغرافیایی 53 درجه شمالی و جنوبی واقع شده سقوط کند، با این همه پس از ورود این قطعه سنگین به اتمسفر زمین، نشانه یا گزارشی از محل نهایی سقوط آن دریافت نشده بود.
پیش بینی می شدROSAT پس از ورود به بخشهای ضخیمتر اتمسفر در ارتفاع 80 کیلومتری به سرعت آغاز به چرخش کند، نیروهای مکانیکی ابتدا بخشهای سست ماهواره از قبیل بخشهای خورشیدی و آنتنها را متلاشی کنند، سپس بخشهایی از ماهواره که در برابر حرارت مقاوم نیستند آغاز به ذوب شدن کرده و تبخیر شوند، تنها قطعاتی که در برابر حرارت مقاوم هستند از قبیل بخشهای فولادی و تیتانیومی سالم باقی می مانند و همین قطعات هستند که موجب نگرانی متخصصان شده بودند.
بر اساس ارزیابی که از مدار ROSAT به عمل آمده بود احتمال داده می شد بقایای به جا مانده آن بعد از عبور از اتمسفر در محدوده ای به وسعت 80 کیلومتر پراکنده شده باشد، این در حالی بود که با وجود گذشت ساعتها از سقوط ماهواره به زمین، هنوز گزارشی از برخورد یا آسیب دیدگی در هیچ نقطه ای از زمین دریافت نشده بود.

اگرچه سقوط ماهواره ROSAT به زمین قطعی شده بود اما هنوز مقامات سازمان فضایی آلمان و ناسا از مکان سقوط آن به اطمینان نهایی دست نیافته بودند. با این همه در صورتی که زمانبندی سقوط ماهواره به زمین درست انجام گرفته باشد، قطعات به جا مانده از آن باید در نقطه ای از اقیانوس هند فرود آمده باشد.
از سویی دیگر سایت دیسکاوری گزارش کرد که احتمالا این ماهواره در جنوب شرق آسیا سقوط کرده و از آنجایی که هنوز هیچ گزارشی مبنی بر وارد آمدن خسارت ناشی از برخورد قطعات ماهواره با سطح زمین منتشر نشده است، قطعات به جا مانده از ماهواره در جایی در محدوده خلیج بنگال، جایی در میان سواحل شرقی هند و اندونزی سقوط کرده اند. در این صورت ماهواره پیش از سقوط به شهرهای پرجمعیت چین بسیار نزدیک شده اما در نهایت 15دقیقه پس از ورود به اتمسفر به میان آب سقوط کرده است.
همچنین "جاناتان مک داول" از مرکز فیزیک اخترشناس مرکز هاروارد اسمیتسونیان در گزارش یو اس ای تودی اعلام کرده ماهواره ROSAT به احتمال زیاد در نقطه ای از جنوب شرق آسیا سقوط کرده است. به گفته وی دو شهر بسیار پر جمعیت "چونگکین" و "چنگدو" در زمان سقوط ماهواره در مسیر حرکت ROSATو در فاصله ای بسیار نزدیک قرار داشته اند. با این همه درصورتی که قطعات این ماهواره بر روی چنین مناطق پر جمعیتی سقوط کرده بود، باید تا کنون گزارشهایی از خسارات وارد شده دریافت می شد.
نکته باورنکردنی و جالب توجهی که در پی همزمانی سقوط ماهواره ROSAT و یک رویداد طبیعی در وبلاگها و سایتهای مختلف به شدت فراگیر شد این بود که برخی پس از وقوع زمین لرزه 7.6 ریشتری در ترکیه، سقوط تلسکوپ را عامل بروز این زمین لرزه که در حدود هزار کشته به جا گذاشته است می دانستند

در بعضی از وب سایتهای غیر رسمی شایعه شده بود که دانشمندان آمریکایی و اروپایی در حال بررسی گزارشهای تایید نشده ای هستند که این ماهواره با ترکیه برخورد کرده و منجر به ایجاد زمین لرزه ای شدید شده است. در این وب سایتها عنوان شده داده های لرزه نگاری نشان می دهند زمین لرزه ترکیه با زمانبندی سقوط ماهواره همزمان بوده است. این افراد باور داشتند برخورد بیش از یک تن از قطعات این ماهواره با بخشی از ترکیه موجب وقوع این زمین لرزه شده است.
با این همه، حجم به جا مانده از این تلسکوپ در صورتی که با زمین برخورد کرده باشد، به صورت یکپارچه نبوده و در 30 قطعه با ابعاد مختلف به زمین رسیده اند. از سویی دیگر همانطور که در بالا گفته شد، بسیاری از محاسبات نشان می دهند این قطعات در میان اقیانوس و نه بر روی خشکی و در جایی در جنوب شرقی آسیا سقوط کرده اند.

در نهایت آژانس فضایی آلمان آرامگاه ابدی این ماهواره را نقطه ای در خلیج بنگال اعلام کرد. در بیانیه آژانس فضایی آلمان آمده است:
"تلسکوپ ROSAT آلمان در تاریخ 23 اکتبر 2011 و راس ساعت 3:50 دقیقه به وقت شرقی اروپا بر فراز خلیج بنگال وارد اتمسفر زمین شده و از آن عبور کرد. تعیین زمان و موقعیت سقوط ماهواره بر اساس ارزیابی داده های به دست آمده از سازمانهای کشورهای دیگر بوده است.
با سقوط این ماهواره به زمین یکی از موفق ترین ماموریتهای علمی فضایی آلمانی به پایان خود رسید. حضور و مشارکت تمامی افردی که در این پروژه فعالیت داشته اند به همراه همکاران داخلی و بین المللی بسیار قابل توجه و شایسته بالاترین قدرانی ها است."
منبع: تبیان