درباره دوبله سريال امام علي ع به بهانه پخش مجدد از شبكه قرآن روايتي ‌از‌ شاهد‌ يكتاي ‌عشق

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: درباره دوبله سريال امام علي ع به بهانه پخش مجدد از شبكه قرآن روايتي ‌از‌ شاهد‌ يكتاي ‌عشق
جام جم آنلاين: ميان كارگردان‌هاي سينماي ايران به نام معدود افرادي مي‌توان اشاره كرد كه مقوله دوبلاژ برايشان چيزي فراتر از صداگذاري يا ديالوگ‌گويي صرف بوده يا به تعبيري، فن دوبله در آثارشان به جايگاه هنر رسيده است. در بيشتر آثار زنده‌ياد علي حاتمي، مسعود كيميايي (بويژه در فيلم‌هاي قيصر و سرب)‌ و ناصر تقوايي (ناخدا خورشيد)‌ ردپاي درخشاني از هنر دوبله ديده مي‌شود كه اتفاقا بر نوع روايت اثر و شيوه بازي بازيگران، شيوه نقش‌گويي مسلط دوبلورها تاثير بسزايي دارد.

در ادامه بازگويي اين روند، مي‌توان نام داوود ميرباقري را نيز به ديگران تعميم داد. اين كارگردان صاحب سبك در بخش مهمي از آثار تلويزيوني و سينمايي‌اش، بهره مناسب و بجايي از فن دوبله برده كه غير از مجموعه تلويزيوني رعنا، در مابقي چون گرگ‌ها، امام علي ع‌، معصوميت از دست رفته و نمونه‌هاي سينمايي مانند آدم‌برفي (نقش گويي منوچهر اسماعيلي به جاي شخصيت مسافرخانه‌داري به نام چرچيل با بازي زنده‌ياد مهدي فتحي فوق‌العاده است)‌ ساحره و مسافرري اين نكته قابل جستجوست.

اين قابليت تجليل شدن فن دوبله به هنر در آثار ميرباقري را مي‌توان به عنوان نقطه اوج كارنامه‌اش يعني مجموعه به ياد ماندني امام علي ع‌ مشاهده كرد.

در پخش مجدد اين سريال از شبكه قرآن، نكته شاخص براي نگارنده به منظور جذابيت و خاطره شدن اين سريال (علاوه بر كارگرداني سنجيده، فيلمنامه قوي و منسجم، نگارش ديالوگ‌هاي تاثيرگذار، طراحي باشكوه صحنه، لباس و چهره، نقش‌آفريني ديدني بازيگران و...)‌ جوري رنگ‌آميزي صدايي به كار رفته در بطن مجموعه است كه در كنار عوامل ذكر شده در ماندگاري سريال امام عليع‌ نقش بسزايي ايفا مي‌كند.

حالا اين‌كه از ابتدا ميرباقري قصد داشته مجموعه سترگ تاريخ‌اش را به دليل سختي صدابرداري سر صحنه در اين گونه آثار با توجه به زمان بالاي توليد مجموعه، تعدد لوكيشن‌ و حضور بازيگران و نابازيگران در صحنه، در استوديو صداگذاري كند يا خير، در زمان حال ديگر اهميتي ندارد، چرا كه حاصل كار چشمگير از آب درآمده كه نتيجه همكاري و همفكري ميرباقري با بهرام زند در مقام سرپرست گويندگان مجموعه است.

رنگ‌آميزي صدايي موجود در دوبله امام علي ع به تركيب صداهاي آن برمي‌گردد كه به 2 شكل تقسيم شده: يكي صداي اصلي خود بازيگران و ديگر صداي گويندگان به جاي نقش‌ها؛ البته اين نوع استفاده از صداي اصلي هنرپيشه‌ها در كنار صداي گويندگان براي بار اول در دوبله امامعليع‌ صورت نگرفته بود، بلكه پيشينه‌اي در گذشته دوبله سريال‌هاي تلويزيوني ديگر چون سربداران، بوعلي‌سينا و آواي فاخته (به ترتيب توسط مديران دوبلاژ آقاي كسمايي، زنده‌ياد عزت‌الله مقبلي و جلال مقامي)‌ داشته و از اين نظر تكرار تجربه موفقي بود كه اتفاقا بهرام زند و داوود ميرباقري از قابليت اجراي صدايي بازيگران (كه جملگي به واسطه حضور در تئاتر با فن بيان آشنا بودند)‌ استفاده بهينه‌اي بردند.

هنرپيشه‌هايي از قبيل بهزاد فراهاني (در نقش معاويه)‌ زنده‌ياد مهدي فتحي (عمروعاص)‌، پرويز پرستويي (محمدبن ابوبكر)‌، محمدرضا شريفي‌نيا (وليد)‌، اصغر همت (مروان)، عنايت شفيعي (جندب)، آتش‌تقي‌پور (سعدون) و... در استوديوي ضبط ديالوگ نقش‌هاي خود را اجرا كردند كه بخصوص اجراي مهدي فتحي در اين ميان بسيار چشمگير از آب درآمد. دوبله مجموعه امام عليع از لحاظ ساختاري شباهت‌‌هاي زيادي به دوبله فيلم محمد رسول‌اللهص (اثر مصطفي عقاد به مديريت منوچهر اسماعيلي) دارد و عاملي كه بيش از پيش اين نكته را در ذهن مخاطب تداعي مي‌كند، شباهت نقش‌ها و صداي گويندگاني است كه در هر دو اثر حضور دارند.

براي مثال، صداي سعيد مظفري در محمد رسول‌الله (ص) به جاي شخصيت زيد (پسرخوانده پيامبر) شنيده شد و در امام عليع به جاي پرسوناژ محمد حنفيه (با بازي محمود مقامي) نقش‌گويي كرد كه اتفاقا در هر دو كار، مظفري با لحني مهربانانه و احترام‌انگيز (كه دستورات بزرگان را ابلاغ مي‌نمود) كارش را ارائه كرد و نيز شيوه نقش‌گويي احمد رسول‌زاده با بيان آرام‌بخش آشنايش كه در اولي به جاي ابوطالب و در دومين اثر شخصيت ابن‌جبله (با بازي داوود رشيدي)‌ يكي از حاميان امام ع را باورپذير كرد اين نكته‌ها در عملكرد ديگر دوبلورهايي چون زنده‌ياد حسين معمارزاده، (نقش اباقطام / سيروس گرجستاني)، سيامك اطلسي (زبير / منصور والامقام)، پرويز بهرام (ابوموسي اشعري / عباس اكبري)، پرويز ربيعي /طلحه، ناصر نظامي/ ابن‌طايي، نيكو خردمند / اسماء، محمدعلي ديباج/ سعد ابي وقاص و محمد عبادي/ عبدالله بن زبير قابل مشاهده است.

در اين رهگذر، بهرام زند براي صداي نقش‌هاي تاثيرگذار داستان انتخاب‌هاي درخشاني داشت كه مي‌توان به ژرژ پطرسي (در نقش اشعث ما نقش‌آفريني انوشيروان ارجمند)، مينو غزنوي (قطام / ويشكا آسايش) و مازيار بازياران (ابن ملجم / كريم اكبري مباركه) اشاره كرد.

ويژگي صداي پطرسي كه نوعي مرموز بودن و دورويي را به شنونده القاء مي‌كند، تناسب قابل باوري با شخصيت منافق و مزوري چون اشعث دارد و پطرسي با كش و قوس‌هاي ظريفي كه به صدايش داده است، توانسته با بازي انوشيروان ارجمند همگام شود. درخصوص بازياران كه حالات ترس، تشويش و جهالت ابن‌ملجم را بخوبي در نقش‌گويي‌اش منعكس كرده، تبديل به نقاط قوت دوبله مجموعه در قسمت‌هاي پاياني مي‌شود.

در فضاي مردانه كل مجموعه، نقش يك زن كه همان قطام باشد، بسيار پررنگ و پيش‌برنده داستان است و مينو غزنوي به‌عنوان دوبلور اين نقش فتنه‌انگيز و وسوسه‌گر تمام تلاش و چيره‌دستي را لحاظ كرده و سهم زيادي در بهتر ديده شدن بازي هنرپيشه اين شخصيت شده است.

اما انتخاب ويژه و برتر دوبله امام علي ع به صداي منوچهر اسماعيلي اختصاص دارد براي نقش مالك اشتر نخعي (داريوش ارجمند) كه حكم ستون محكمي در افراشتن خيمه اين دوبله فاخر دارد.

همان‌طور كه عقاد در فيلم محمد رسول الله ص نمونه‌اي از خصايل اخلاقي پيامبر را در شخصيت حمزه ع متجلي كرده، ميرباقري نيز مالك را جلوه‌اي از منش اميرالمومنينع به نمايش درآورده و نكته جالب توجه در اين ميان، حضور صداي ماندگار اسماعيلي بر چهره اين دو نقش است كه نقش‌آفريني‌هاي آنتوني كوئين و داريوش ارجمند را براي مخاطبان اين دو اثر با نوع نقش‌ گويي‌اش جاودان كرد.

در اين قسمت يادآوري اين موضوع خالي از لطف نيست كه به ياد ماندني‌ترين بازي‌هاي داريوش ارجمند بدون تعارف به واسطه گويندگاني شكل گرفت كه به جايش در آثاري چون؛ ناخدا خورشيد (با لهجه جنوبي توسط منوچهر اسماعيلي)‌ و كشتي آنجليكا (اثر محمد بزرگ‌نيا با صداي زنده‌ياد ايرج ناظريان)‌ صداپيشگي كردند.

لحن و نوع بيان اسماعيلي براي مالك تفاوت آشكاري با ديگر نقش‌گويي‌ درخشانش يعني حمزه ع دارد. وي براي اين نقش در دوبله امام علي، نوعي گرفتگي و خش در صدا را به كار برده كه قرابت با محيط خشك و خشن صحرا كه محل رشد و پرورش سردار اميرالمومنينع بوده، دارد ضمن اين‌كه نوع خصلت پهلواني و فرمانبرداري را استادانه در شيوه نقش‌گويي‌اش به كار بسته است.

از لحظه‌هاي شاهكار عملكرد منوچهر اسماعيلي براي نمونه اشاره‌اي مي‌كنم به سكانس بحث و جدل مسلمانان بر سر انتخاب خليفه در مسجد كوفه كه چطور همگان منصب خلافت را دست به دست مي‌چرخاندند كه مالك با تيزهوشي دخالت مي‌كند و به همه مي‌قبولاند كه اين منصب را به امام ع تكليف كنند، اسماعيلي جوري جمله «تكليف كنيد»! را مي‌گويد كه تمام جنبه‌هاي دستوري و ارادت را مي‌توان در آن يافت يا در لحظه‌اي كه مالك چند ضربه شمشير تا دفع فتنه و هلاك كردن معاويه فاصله دارد و دستور به بازگشتش به اردوگاه حضرت را دريافت مي‌كند، اسماعيلي به شكلي بي‌نظير سردار سپاه اسلام را در گرفتن تصميمي شگرف (كه فتنه را نابود كند يا فوري به ياري مولايش بشتابد)‌ بازگو مي‌كند و اينچنين صداي شخصيت مالك را در كارنامه پربارش ثبت نمود.

بهرام زند علاوه بر مدير دوبلاژي، صداي دو نقش عمار ياسر (سعيد نيك‌پور)‌ و وردان (چنگيز وثوقي)‌ را نيز اجرا كرد كه در كنار صداي خسرو شمشيرگران در مقام راوي سريال از لحظه‌هاي گوش‌نواز اين مجموعه بود. به هر روي، امام علي ع‌ از گنجينه‌هاي آثار تلويزيوني است كه تماشاي چندباره‌اش هنوز هم جذابيت دارد و سهم دوبله با كيفيتش در اين ماندگاري غير قابل كتمان است.

نيروان غني‌پور
سه شنبه 12 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3397]