حافظ از منظر مقام معظم رهبری

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

حافظ از منظر مقام معظم رهبری

اشاره:

آيت.الله العظمی خامنه.اي(حفظه الله) در ‪ ۲۸‬آبان ماه سال۶۷ ‬درآيين گشايش كنگره.جهاني بزرگداشت حافظ، اين غزلسراي نامي در شيراز، به.زيبايي وشيوايي گوشه.ها و زوايايي از آثار نظم اين شاعر هميشه نامدار قرن هشتم هجري را بيان كردند. این مقاله مروري بر تفسير و شرح گوشه.هاي پيدا و پنهان شعر و زندگي اين شاعر گرانسنگ، از منظر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، می باشد.

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمدالله و الصلوه علي رسول الله و علي آله الطاهرين المعصومين

به حسن خلق و وفا كس به يار ما نرسد
تو را در اين سخن انكار كار ما نرسد
اگر چه حسن فروشان به جلوه آمده.اند
كسي به حسن و ملاحت به يار ما نرسد
به حق صحبت ديرين كه هيچ محرم راز
به يار يك جهت حق گزار ما نرسد
هزار نفش برآمد ز كلك صنع و يكي
به دلپذيري نقش نگار ما نرسد
هزار نقد به بازار كائنات آرند
يكي به سكه صاحب عيار ما نرسد
دريغ قافله عمر كانچنان رفتند
كه گردشان به هواي ديار ما نرسد
بسوخت حافظ و ترسم كه شرح قصه او
به سمع پادشه كامكار ما نرسد

بهترين فاتحه سخن، در بزرگداشت اين عزيز هميشگي ملت ايران و گوهر يگانه فرهنگ فارسي، سخني از خود او بود كه اين غزل به عنوان ابراز ارادتي به خواجه شيراز، بزرگ شاعر تمامي قرون و اعصار، در حضورشماعزيزان برادران و خواهران و ميهمانان گرامي خوانده شد.

حافظ درخشانترين ستاره فرهنگ فارسي است: در طول اين چند قرن تا امروز هيچ شاعري به قدر حافظ دراعماق و زواياي ذهن و دل ملت ما نفوذ نكرده است.
او شاعر تمامي قرن هاست و همه قشرها از عرفاي مجذوب جلوه.هاي الهي تا اديبان و شارعران خوش ذوق، تا رندان بي.سر و پا و تا مردم معمولي هركدام درحافظ، سخن دل خود را يافته.اند و به زبان اوشرح وصف حال خود راسروده اند شاعري كه ديوان او تا امروز هم پر نشرترين و پر فروش.ترين كتاب بعد از قرآن است و ديوان او در همه جاي اين كشور و در بسياري از خانه.هاي يا بيشتر خانه.ها با قداست و حرمت در كنار كتاب الهي گذاشته مي.شود.

شاعري كه لفظ و معنا و قالب و محتوا را با هم به اوج رسانده است و در هر مقوله.اي زبده.ترين و موجزترين و شيرين.ترين گفته را دارد.
البته در جامعه ما و در بيرون از كشور ما درباره حافظ سخن.ها گفته.اند و قلم.ها زده.اند و به ده.ها زبان ديوان او را برگردانده.اند، صدها كتاب در شرح حال او يا ديوان شعرش نوشته.اند، اما همچنان حافظ ناشناخته.مانده است.
اين را اعتراف مي.كنيم و بر اساس اين اعتراف بايد حركت كنيم و اين كنگره بزرگترين هنرش انشاء الله اين خواهد بود كه اين حركت گامي به جلو باشد.
در اين كنگره اساتيد بزرگ، شعرا، ادبا و صاحب فضيلتان و افراد صاحب نظر به حمدالله بسيارند. بايد بگويند و بسرايند و بنويسند و پس از اين جلسه هم بايد اين حركت ادامه پيدا كند. ما حافظ را فقط به عنوان يك حادثه تاريخي ارج نمي.نهيم ، بلكه حافظ همچنين حامل يك پيام و يك فرهنگ است.

دو خصوصيت وجود دارد كه ما را وا مي.دارد از حافظ تجليل كنيم و ياد او را زنده نگاه داريم، اول زبان فاخر او كه همچنان بر قله زبان و شعرفارسي ايستاده است و ما اين زبان را بايد ارج بنهيم و از آن معراجي بسازيم به سوي زبان پاك، پيراسته، كامل و والا، چيزي كه امروز از آن محروميم.
دوم، معارف حافظ كه خود او تاكيد مي.كند كه از نكات قرآني استفاده.كرده است. قرآن درس هميشگي زندگي انسان است و شعر حافظ مستفاد از قرآن مي.باشد.
حافظ خود اعتراف دارد كه نكات قرآني را آموخته و زبان خودش را به آنها گشوده است. پس محتواي شعر حافظ آنجا كه از جنبه بياني محض خارج مي.شود و قدم در وادي بيان معارف و اخلاقيات مي.گذارد يك گنجينه و ذخيره براي ملت ما و ملت.هاي ديگر و نسل.هاي آينده است. چرا كه معارف والاي انساني مرز نمي شناسد. از اين روز بزرگداشت حافظ، بزرگداشت فرهنگ قرآني و اسلامي و ايراني است و نيز بزرگداشت آن انديشه.هاي نابي است كه در اين ديوان كوچك گردآوري شده و به بهترين و شيواترين زبان، بيان گرديده است.

من مايل بودم كه امروز حداقل بتوانم بحثي مورد قبول در اين مجمع داشته باشم.ارادت به حافظ و احساس مسووليت در مقابل پيام حافظ و جهان بيني و زبان او مرا به شركت در اين اجتماع و همكاري با شما وا مي.دارد. اما وقت محدود و گرفتاري.ها به من اجازه نمي.دهد، آنچنان كه دلخواه يك دوستدار حافظ است درباره او سخن بگويم، در استعجال با استمداد از حافظه و حافظ مطالبي را آماده كرده.ام كه عرض مي.كنم.
بحث را در سه قسمت مطرح خواهم كرد: يك قسمت در باب شعر حافظ، قسمت ديگر در باب جهان بيني حافظ و قسمت سوم در باب شخصيت او.

آنچنان كه من از ديوان حافظ و از مجموعه سخن او برداشت مي.كنم، شعر حافظ دراوج هنر فارسي است و از جهات مختلف در حد اعلاست. اين بحث كه بهترين شاعر فارسي كيست، تا كنون بحث بي.جوابي مانده است و شايد بعد از اين هم بي.جواب بماند. اما مي.توان ادعا كرد كه به اوج سخن حافظ، يعني به اوجي كه در سخن حافظ هست، هيچ سخنسراي ديگري نرسيده است. نه اينكه مرتبه شعر حافظ در همه غزليات و سروده.ها در مرتبه.اي والاتر از ديگران است، بلكه به اين معنا كه در بخشي از اين مجموعه گرانبها و نفيس اوجي وجود دارد كه شبيه آن را در كلام ديگران مشاهده نمي.كنيم. غزل به طور طبيعي شعر عشق است. هر نوع غزل، چه عارفانه و چه غير عارفانه، بيان لطيف ترين احساسات انسان متعهد است و به طور طبيعي نمي.تواند از شيوه.ها و اسلوب.ها و كلماتي استفاده كند كه به سخافت شعر خواهد انجاميد. چيزي كه در قصيده و مثنوي به راحتي مي.توان از آن بهره برد، لذا شما مي.بينيد كه سعدي بزرگ استاد سخن، سخايي را كه در بوستان نشان مي.دهد در غزليات خودش نمي تواند نشان بدهد. اين طبيعت زبان غزل است و هر شاعري ناگزير در غزل محدوديت.هايي دارد، حالا اگر نگاه كنيد به تشبيه.ها و نسيب.هايي كه شعرا معمولا در مقدمات قصايد داشته اند، در گذشته كمتر قصيده.اي بود كه از تشبيب و نسيب، يعني از همان ابيات عاشقانه.اي كه شاعر درابتداي قصيده مي.سرود خالي باشد، خواهيد ديد كه هيچكدام از اين ابياتي كه به عنوان تشبيب در مقدمه و طليعه قصايد سروده شده، نتوانسته است كار يك غزل را در بين مردم بكند، با اينكه غزل است نه هرگز خواننده.اي با آن آوازي سروده و نه به عنوان وصف الحال عاشقي به كار رفته است. با اين حال طنطنه قصيده مانع آن شده است كه لطف و لطافت غزل را داشته باشد. به نظر مي.رسد لطافت و نازكي در غزل به طور طبيعي با طبيعت استحكام و محكم بودن شعر در قصيده منافات دارد. اما اگر ما شعري پيدا كرديم كه با وجود غزل بودن از لحاظ استحكام الفاظ كوچكترين نقيصه.اي نداشته باشد اين شعر، برترين شعر است.

اگر غزلي را ما يافتيم كه علاوه بر لطف سخن و لطافت كلمات ازيك استحكام و استواري هم برخوردار بود به طوري كه بتوان جاي كلمه.اي از كلمات آن را عوض كرد يا چيزي بر آن افزود يا چيزي از آن كاست بايد قبول كنيم كه اين غزل در حد اوج است و در ديوان حافظ از اين قبيل اشعار بسيار است.

منبع: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 155]