نگاهي به معاني كنيه ها و القاب امام جواد(ع)/ نامها و رازها

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: نگاهي به معاني كنيه ها و القاب امام جواد(ع)/ نامها و رازها
*دكترمحمد رضا جواهري- استاديار دانشگاه فردوسي مشهد

كنيه ها والقاب هريك از امامان(ع)، يادآور فضايل و اوصاف برجسته آنان است و سيماي تابناك اين الگوهاي بزرگ«جامع» و «جهاني» و«جاويدان» را نشان مي دهد.به اعتقاد شيعيان، امامان همگي نوري واحدند، ولي با توجه به شرايط و ضرورتهاي زمان و مكان،هر كدام در چند ويژگي شهرت يافته اند. داستان راستان زندگاني هر امام، اساسنامه مدوني است كه براي لحظه لحظه زندگي پيروان آنان درس و پيام دارد و خورشيدسان پرتو مي افكند و راه مي نمايد. در اين ميان زندگاني امام هشتم امام رضا(ع) براي ما ايرانيان به سبب همجواري با آن حضرت اهميتي دو چندان دارد. همچنين زندگاني امام نهم امام جواد(ع) تنها فرزند امام رضا(ع) كه درمكتب رضوي تربيت شد و رشد يافت و به فرمان خدا و پيامبرخدا و از جانب امام رضا(ع) براي امامت پس ازخويش نصب گرديد، نيز براي ايرانيان، از اهميت بالايي برخورداراست و سزاوار درنگ و انديشيدن فراوان مي باشد.

مفهوم كنيه و لقب
كنيه اسمي است غير از نام اصلي شخص كه دراول آن، لفظ اب(پدر) يا ام (مادر) يا ابن (پسر) يا بنت (دختر) باشد و براي تعظيم و تكريم است. لقب نيز نامي غير نام نخستين و اصلي است كه شخصي به آن مشهور گردد و بر ذم يا مدح دلالت كند. البته لقب هاي امامان همواره بيانگر صفات زيبا و پسنديده الهي و يادآورفضيلتها و امتيازهاي آنان است.

نام امام نهم
نام آن حضرت محمد بود. امام رضا(ع) همان گونه كه در صحيفه فاطميه، كتاب الهام شده ازجانب خداي متعال به زهراي مرضيه(س)، ثبت گرديده و در اختيار امام قرارداشت، نخستين و آخرين فرزند خويش را محمد ناميدند. جابربن عبدا... انصاري درمحضرامام باقر(ع) و ياران ايشان، گزارش روشني از مشاهده اسامي امامان(ع) در صحيفه فاطميه حضرت زهرا(س) ارائه نموده است كه در آن نام محمدبن علي براي امام نهم شيعيان ثبت شده است.

* كنيه هاي امام
براي امام جواد(ع) چهاركنيه وجود داشته است.آن حضرت باعنايت به اينكه تنهافرزندامام رضا(ع) بوده اند، كنيه «ابن الرضا» و با توجه به نام تنها فرزند پسرشان امام علي نقي(ع) كنيه«ابوعلي» و در پرتو بندگي خدا كنيه «ابوعبدا...» داشته اند اما كنيه مشهور آن حضرت«ابوجعفر» بوده است. ابوجعفر درصحيفه فاطميه الهي كه در اختيار امامان بوده و اكنون نزد امام مهدي(عج) مي باشد، ثبت است. اين كنيه به قدري مشهورشده و به كار رفته كه جايگزين نام اصلي آن حضرت گرديده است.امام جواد(ع) در پيوند و ارتباط با كنيه جد خويش باقرالعلوم(ع) «ابوجعفر» ناميده شدند و چون پس ازامام پنجم به اين كنيه آراسته شدند، به ابو جعفر ثاني معروف گرديده اند .

* القاب امام
لقبهايي كه براي امام نهم، تنها فرزند امام رضا(ع) در تاريخ زندگاني آن حضرت به كار رفته است گوياي فضايل و اوصاف الهي اين امام است و امتيازهاي اين اسوه عالي را نشان مي دهد.
تقي، جواد، منتجب، مرتضي، مختار، متوكل، متقي، زكي، قانع، نجيب و عالم، يازده لقب براي امام نهم است كه ابعاد شخصيت بزرگ الهي آن حضرت را آشكار مي نمايد.
«جواد» و «تقي» مهم ترين و مشهورترين القاب امام نهم است. البته، در ميان ايرانيان بيشتر لقب «جواد» رايج است و آن حضرت باعنوان «جوادالائمه» شناخته مي شوند. جود و بخشش و سخاوتمندي فوق العاده امام، عامل اشتهارآن حضرت، به جواد بوده است.
شيخ مفيد در بيان لقبهاي امام نوشته است: امام موصوف به منتجب و مرتضي بود. اين دو لقب، و همچنين لقب مختار، وجود شرط اساسي امامت در امام نهم را گزارش مي كند. به اعتقاد شيعه، شرط اساسي امامت،«نصب الهي» است. اين سه لقب همين برگزيدگي و نصب و تعيين اين امام از جانب خداي متعال را نشان مي دهد. لقب «نجيب» نيز علاوه بربيان همين انتخاب الهي و برگزيدگي، خوش رفتاري وخوش كرداري و برتري اخلاقي امام را آشكارمي نمايد.
لقب «زكي» هم گذشته از برگزيدگي امام، پاكي و پاكيزگي و طهارت باطني و دريك كلمه «عصمت» را بيان مي كند. قناعت صفت ارزشمند و فضيلت بزرگ رفتاري امام نهم است كه درلقب «قانع» براي آن حضرت نهفته است. «عالم» لقب ويژه و ممتازي است كه تحقق شرط ديگر امامت را كه «اعلميت» است، در امام نهم نشان مي دهد.
گر چه امام جواد(ع) فرزندامام رضا(ع) درسن پايين به امامت رسيد، ولي همانند ساير امامان(ع) از امتياز اعلميت برخوردار بود و باداشتن علم لدني درجايگاه بي نظيرعلمي درعصرخويش قرار داشت.

منابع:
شيخ مفيد/ الارشاد/ ترجمه هاشم رسولي محلاتي.
علي اكبردهخدا/لغت نامه/ ج12.
حسن عميد/فرهنگ فارسي عميد.
علامه مجلسي/ بحارالانوار.
شيخ صدوق/عيون اخبارالرضا/ترجمه غفاري ومستفيد.
ابن شهرآشوب/مناقب آل ابي طالب/ج4.
شنبه 9 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 180]