سبزى هاى صحرايى

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: گياهانى كه طبيعت باسخاوت دراختيار موجودات زنده قرار مى دهد، آنقدر متنوع و گوناگون است كه براى شناسايى بايد آن ها را برحسب كاربرد و ويژگى هاى فصلى و اقليمى به دسته ها و گونه هاى مختلف دسته بندى كرد.
بهار فصل رشد و رويش گياهانى است كه بيشترين كاربرد را از نظر دارويى و غذايى در طب سنتى و غذاهاى محلى و سنتى داراست.
در ميان گياهانى كه در بهار مى رويند و رشد مى كنند، سبزى هاى صحرايى به لحاظ ويژگى هاى خاص خود در درمان هاى خانگى و آشپزخانه ممتاز هستند.
برخى از سبزى هاى صحرايى در غذاهايى مانند: آش، كوكو، پلو، كوفته و سالاد مورداستفاده قرار مى گيرند و بخشى از آن ها به عنوان درمان دارويى، تقويت كننده، آرام بخش و در مصارف بهداشتى و آرايشى كاربرد دارند.
سبزيجات صحرايى طيف گسترده اى از گياهان هستند كه در مناطق مختلف و با نام هاى متفاوت شناخته و مورداستفاده قرار مى گيرند و بومى منطقه خودند. اما گروهى از آن ها كه در بيشتر مناطق وجود و در مصارف غذايى عموميت بيشترى دارند، عبارتند از:
- بابونه
- پونه و پونه كوهى
- شاهى آبى يا علف چشمه (بولاق اوتى)
- چاى كوهى (توكليجه) يا سبزى كوفته
- شنگ
- غازاياقى
- سوسنبر (نعناى فلفلى)
- تره بيابانى
- مرزه كوهى
- والك
و به جز اين ها
سبزى هاى صحرايى آشپزخانه ها
اين روزها در اغلب شهرهاى بزرگ و كوچك در فروشگاه ها محصولات سبز و در كنار سبزيجات فرنگى، گونه هاى مختلف سبزى هاى صحرايى را مى بينيم كه يا بومى همان ديار هستند يا به علت استقبال در مصارف آشپزى از نقاط ديگر تهيه و عرضه مى شوند.
بابونه
بابونه طلايه دار سبزى هاى صحرايى است، زيرا در اواخر اسفند و در آستانه بهار به بازار مى آيد.
بابونه گياهى است كه گل هايى به رنگ هاى زرد، سفيد و گاه ارغوانى دارد و بيشتر در زمين هاى خشن و شنى و نزديك به كناره هاى زمين مى رويد. اين گياه سالان زى است و حدود ۳۰ تا ۳۵ سانتى متر قد دارد و يكى از گياهان كلاسيك در مجموعه گياهان طبى است. بابونه گلى است پايا كه تا اواخر تابستان نيز يافت مى شود.
بابونه براى مصارف غذايى از اواخر اسفند تا ماه هاى فروردين و ارديبهشت كه گياه تر و تازه و ترد است و ساقه هاى آن چوبى نشده (ساقه ها و برگ ها در اين زمان نرم و لطيف و براق همانند گشنيزند، استفاده مى شود.)
اما براى مصارف طبى، آن را ماه هاى خرداد و تير كه نخستين مرحله گل دادن گياه است (البته در اقليم هاى مختلف به نسبت سرما و گرماى منطقه اى كمى فرق مى كند) برداشت مى كنند.
بابونه انواع مختلفى دارد كه نوع معمولى آن «كاموميلا» و نوع ديگر آن بابونه گاوى نام دارد كه به صورت گرد ضدحشره مورد استفاده قرار مى گيرد.
اثر شفابخش بابونه
اين گياه يكى از مؤثرترين داروها در تركيبات گياهان دارويى براى درمان آلرژى و آسم ناشى از آلرژى است و براى دل درد، نفخ شكم و سيستم گوارشى، دردهاى عادت ماهانه، سردردهاى عصبى و ميگرنى، گوليت ها، فشردگى عصبى و تب هاى متناوب مفيد است.
طب سنتى را اعتقاد بر اين است كه بابونه داراى طبيعتى گرم و خشك است و داراى ماده ضد حساسيت طبيعى بوده، در نوسازى گلبول هاى سفيد خون نقش دارد.
اين گياه مقوى، مدر، مسكن، معرق و ضدعفونى كننده شناخته شده است.
به دليل مدر بودن، بابونه در درمان هاى كليوى مانند ورم كليه، سنگ كليه و سخت ادرارى كاربرد دارد.
بابونه دوست كبد است و از اين رو، به علت صفرا آورى اش براى سوءهاضمه و ترشى معده، چاى آن را توصيه مى كنند.
بابونه مزاج را تعادل مى بخشد (با دفع صفرا، سودا و بلغم)، خون را صاف مى كند و انسداد (گرفتگى) مجارى طحال را برطرف مى سازد.
در طب سنتى، بابونه به شكل هاى مختلف مصارف گوناگون دارد.
جوشانده آن در درمان ناراحتى هاى دستگاه تنفسى - گوارشى، كليوى، زنان، رفع چاقى، تقويت حافظه و غيره كاربرد دارد.
روغن بابونه مسكن خوبى براى نقرس و رماتيسم (به صورت مالشى) است و براى سنگينى گوش (چكاندن چند قطره) در طب سنتى توصيه شده است.
بخور بابونه علاوه بر ضدعفونى كردن محيط، براى رفع گوش درد (ناشى از ورود آب به داخل گوش) و براى زيبايى پوست (منافذ پوست را جمع مى كند به صورت خيسانده و تونيك نيز براى مصارف پوستى) كاربرد دارد. همچنين آن را به صورت پودر مى توان به عنوان ادويه ضدنفخ در غذا استفاده كرد.
در مصارف آرايشى از لوسيون هاى بابونه براى زيبايى و تقويت پوست و مو استفاده مى شود و شايع است كه بابونه رنگ مو را روشن مى سازد. چاى بابونه ضدنفخ و ضد تشنج، تب بر و عرق آور است. در شست شوى چشم ها با چاى بابونه، خستگى و قرمزى چشم ها برطرف مى گردد.
بابونه داروى خوبى براى عفونت هاى ويژه زنان است.
بابونه داراى خواص درمانى بى شمارى است كه در اين مختصر نمى گنجد. اما افراط و تفريط در هر چيزى ممكن است باعث دردسر شود كه بابونه نيز از اين قاعده مستثنا نيست.
مضرات بابونه
استفاده از اين گياه باارزش دارويى در موارد ويژه اى منع شده است كه عبارت اند از:
- پروستات
- زنان حامله
- فشارخون
- قلب (زياده روى در مصرف بابونه)
- فلج عضلات (زياده روى در مصرف بابونه)
- زياد كننده عرق براى كسانى كه زياد عرق مى كنند (مصرف گل بابونه)
- و ناسازگارى با مصرف همزمان با گردو، پسته و موارد داراى تانن (مانند چاى)
مصارف غذايى بابونه
در گذشته هاى نه چندان دور، از اين سبزى معطر در بسيارى ازغذاهاى سنتى استفاده مى شده است؛ ازجمله بابونه در تركيب سبزى هاى كوكو و پلو نقش اساسى را به عهده داشته است. در هفته آخر اسفندماه كه اين گياه باارزش به بازار مى آمد، همگان براى تهيه آن و استفاده از آن در سبزى پلو و كوكوى سبزى شب عيد در تكاپو بودند.
اين شايد به دليل اثرات ضدنفخ اين سبزى گرانبها بود كه در ايام عيد براى رفع پيامدهاى پرخورى و متنوع خورى از آن استفاده مى شده است. هنوز هم مادربزرگ ها از بابونه در آش، سبزى پلو و كوكوى سبزى استفاده مى كنند.
بولاغ اوتى، شاهى آبى (علف چشمه) (Nasturtium officinale)
شاهى آبى كف پوش و فرش زمردين چشمه سارها است.
اين گياه در چشمه سارهاى كوچك و نواحى مرداب ها زياد ديده مى شود. از اين رو به آن شاهى آبى نيز مى گويند.
طبع شاهى آبى گرم و تر است. اين گياه داراى ويتامين هاى E، C، B، و به ويژه ويتامين B1 و املاح كلسيم، سديم، گوگرد و پنى سيلين طبيعى است. مصرف اين گياه در درمان هاى خانگى (طب سنتى) بيش از همه براى ديابتى ها توصيه شده است. اين گياه علاوه بر درمان قند، در درمان ناراحتى هاى پوستى مانند اگزما و خارش نيز كاربرد دارد. همچنين مصرف آن از ريزش مو جلوگيرى مى كند و دردهاى قاعدگى و مفصلى مزمن را آرام مى سازد. بولاق اوتى داراى اثر آرام كننده در دردهاى عصبى است و در درمان بيمارى هاى كليه و كبد نقش ويژه اى دارد.
اين گياه تصفيه كننده خون، مقوى معده، اشتهاآور و مدر شناخته شده است. همچنين دارويى انرژى زا و نيروبخش براى بيماران خسته و افراد ضعيف است.
شاهى آبى نفخ و زخم سيستم گوارشى به ويژه روده را بهبود مى بخشد، از سكته مغزى (به دليل داشتن آسپرين طبيعى) جلوگيرى مى كند و نيروى جنسى را افزايش مى دهد. همچنين از ريزش مو و شكستن ناخن جلوگيرى مى كند. (به دليل داشتن كلسيم، ويتامين ها و املاح مفيد ديگر) در سرطان سينه از بولاق اوتى به عنوان داروى كمكى و پيشگيرى كننده ياد شده است. اين گياه در ناراحتى هاى سيستم تنفسى مانند آسم و سل ريوى به ويژه در درمان برونشيت كاربرد درمانى دارد.
مصرف اين سبزى باارزش باعث طول عمر مى شود (به دليل تقويت عمومى و پيشگيرى از بيمارى ها و داشتن مواد، املاح و ويتامين هاى ضرورى بدن).
در طب سنتى، از شاهى آبى در درمان نقرس و راشيتيسم و رماتيسم استفاده مى شده و هم اكنون نيز گياه درمانگرها به ديده اعجاز به آن مى نگرند.
اين سبزى خون را تصفيه مى كند و جلوى خونريزى اعضا را مى گيرد. اين گياه به دليل تصفيه كردن خون، كدورت پوست را برطرف كرده، باعث سرخ شدن پوست صورت مى گردد.
علف چشمه به دليل مدر بودن، سنگ هاى كليه را دفع مى كند.
به علاوه، دوست خوب كبد است و يرقان را درمان مى كند. همچنين تب هاى عفونى را برطرف مى سازد (همراه با عناب) و طحال را تقويت مى كند.
بخوريد و بنوشيد، اما اسراف نكنيد
زياده روى در مصرف شاهى آبى (اگرچه داراى خواص مفيد بى شمارى است.) نيز همانند ساير خوراكى ها عوارض جانبى دارد.
مصرف بيش از حد شاهى آبى سبب ايجاد مضرات زير مى شود:
- بواسير
- مشكلات در زنان حامله
- افزايش سودا
- سوءمزاج
- اسپاسم مثانه و رحم
- ناراحتى حلق
- ورم پروستات (زياده روى در مصرف)
- كليه (زياده روى در مصرف)
مصارف غذايى شاهى آبى
به جز مصارف دارويى، مى توان از آب شاهى آبى به صورت (آب سبزى) به شكل ساده و يا شربت، در رژيم هاى غذايى براى ناراحتى هاى دستگاه هاضمه و چاقى استفاده كرد.
چاى بولاغ اوتى اگر جايگزين يك وعده نوشيدنى چاى روزانه شود، در پيش گيرى و درمان بسيارى از ناراحتى ها نقش داشته، به عنوان يك تونيك (تقويت كننده) باعث شادابى و رفع خستگى مى گردد.
از شاهى آبى مى توان در سالاد استفاده كرد.
همچنين از اين گياه مى توان به صورت تازه و خشك در آش ها (سوپ ها) و كوكوها استفاده كرد.
شاهى آبى از تيره شاهى ها و تره تيزك ها است و در سبزيجات مصرفى روزانه مى توان آن را به سبزى خوردن افزود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 343]