توصیه هایی برای سیاستگذاران فناوری نانو

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ● پایش فناوری
صندوق مشترك كالا (Common Fund for Commodities) كه یك مؤسسه اعتباری مشترك بین.المللی محسوب می.شود و مقرآن در آمستردام هلند است، می.تواند در حمایت مالی از انجام پژوهش در زمینه تأثیرات فناوری.نانو نقش مهمی ایفا كند. برنامه كاری پنج ساله این صندوق مشخص نموده است كه در این مدت باید چه فعالیت.هایی در مورد مواد خام مختلف انجام شود. این مواد، بخش عمده.ای از صادرات كشورهای كمتر توسعه. یافته و معاش قشرهای فقیر و كم درآمد این كشورها را تشكیل می.دهند. این كشورها باید از صندوق مشترك كالا بخواهند كه پژوهش.هایی در مورد تأثیر فناوری.نانو بر مواد خام انجام دهد؛ پژوهش.هایی با نگاه ویژه. به صنایعی از قبیل نساجی، محصولات كشاورزی و مواد معدنی راهبردی، كه آسیب پذیری بیشتری از جانب این فناوری متوجه آنهاست. بر اساس خط مشی. صندوق مشترك كالا، كلیه طرح.های پیشنهادی باید از طریق سازمان.های تخصصی بین.المللی كه در مورد یك ماده و كالای خاص فعالیت می.كنند و اختصاراً ICB (International Commodity Body) نامیده می.شوند، به این صندوق ارائه شوند. كشورهای در حال توسعه، باید ضمن مشورت با سازمان.های تخصصی فوق الذكر از آنها بخواهند كه پیشنهاد پروژه.ها را به منظور ارزیابی فرصت.ها و چالش.های فناوری.نانو در این كشورها به صندوق مشترك كالا تحویل دهند.
۲. تقویت توان سازمان ملل در ارزیابی فناوری
برای اینكه كشورهای در حال توسعه بتوانند تصمیمات مناسبی در مورد مضرات، منافع و ارزش نهایی فناوری.نانو اتخاذ نمایند، باید ارزیابی.های علمی، اقتصادی و اجتماعی زیادی انجام دهند. متأسفانه هر زمان كه نیاز مبرمی به ارزیابی و پایش یك فناوری احساس می شود ، ابزارها و منابع اندكی برای انجام این كار وجود دارد. مثلاً در حال حاضر سازمان ملل هیچ كنترل و نظارتی بر رشد و توسعه فناوری.های جدید به طور اعم و فناوری.نانو به طور اخص ندارد و در دهه.های اخیر، قدرت خود را در هدایت روند ارزیابی و پایش فناوری از دست داده است. كشورهای در حال توسعه متكی به صادرات مواد خام باید به قدرت و توان جدیدی برای پایش و ارزیابی فناوری دست یابند. این دولت.ها باید از سازمان ملل درخواست كنند كه توان خود را برای كمك به كشورهای عضو افزایش دهد. به منظور اجتناب از بروز شكاف یا انحراف در قانونگذاری، این دولت.ها باید از طریق سازمان.های تخصصی زیر مجموعه سازمان ملل با یكدیگر همكاری كنند تا ضمن تأكید بر حفظ ایمنی و سلامت كارگران و مصرف كنندگان، حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی، رفاه اقتصادی اجتماعی مردم همه كشورها نیز تأمین شود.
۳. نظارت بر فناوری.های شركت.های چند ملیتی
اگر وضع به همین منوال ادامه یابد، شركت.های چند ملیتی به زودی كل سرمایه.گذاری، پژوهش و توسعه و همچنین فروش محصولات فناوری.نانو را در بخش.های گوناگون این صنعت، به انحصار خود در خواهند آورد. در چنین شرایطی باید مراقب سیاست.ها و عملكرد تجاری این شركت.ها هم بود. در سال ۱۹۷۴ سازمان ملل، مركز همكاری.های بین.المللی را پایه.گذاری كرد، اما برنامه.های این مركز چندان موفقیت.آمیز نبود و سرانجام در سال ۱۹۹۳ از ادامه فعالیت باز ماند. به دنبال تعطیلی این مركز، ادغام شركت.ها در سطح جهان هفت برابر شد و حجم این ادغام.ها از رقم ۵۰۰ میلیارد دلار به ۳.۴ تریلیارد در سال رسید. به این ترتیب فناوری در سطح جهان طی این سال.ها رشد سرسام آوری را شاهد بود. به دلیل تأثیرگذاری زیاد ادغام شركت..ها بر كشورهای مختلف و توسعه آنها، جامعه جهانی باید دوباره قدرت كنترل فعالیت.ها، ساختار فناوری و قدرت انحصاری شركت.های چند ملیتی را به دست گیرد و بر این روند نظارت كند.
۴. تنوع در فناوری
همان طور كه اتكا به چند ماده خام می.تواند كشورهای در حال توسعه را در وضعیت اقتصادی آسیب پذیری قرار دهد، وابستگی به فناوری.های آزمایش نشده جدید هم ممكن است خطرات بالقوه.ای در پی داشته باشد. روزی فرا خواهد رسید كه جهان به ناچار، تنوع فناوری.های جدیدی را كه از آینده اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی مناسبی برخوردارند، پذیرفته و از همه انواع این فناوری.ها بهره خواهد گرفت. اگر هدف نهایی از به.كارگیری یك فناوری.، رفع نیازهای مختلف اجتماعی در محیط.های فرهنگی مختلف باشد، هم كشورهای غنی و هم كشورهای فقیر باید نیاز به حفظ تنوع در فناوری.ها (فناوری.های جدید و قدیمی) را درك كرده و انواع بومی آن را كه اغلب با اعمال فشار برای پذیرش انواع جدید كنار گذاشته می.شوند، شناسایی و حمایت نمایند.
۵. فناوری.نانو و مالكیت فكری
امروزه مالكیت فكری نقش بسزایی در رشد علوم و فناوری ایفا می.كند و رقابت تنگاتنگی برای به دست گرفتن كنترل انحصاری بازار عظیم این فناوری در جریان است. ارزیابی تأثیرات متقابل مالكیت معنوی و فناوری.نانو، نیازمند مطالعات گسترده.ای است. دولت.ها باید از سازمان مالكیت معنوی (WIPO) بخواهند كه مطالعاتی را در زمینه تأثیرگذاری مالكیت معنوی فناوری.نانو بر انتقال فناوری و تجارت كشورهای در حال توسعه، انجام دهد.
۶. تأثیرات اجتماعی و اخلاقی فناوری.های همگرا
علم تركیب مواد جاندار و غیر جاندار در مقیاس نانو (نانوزیست فناوری. كه زیست شناسی مصنوعی نیز نامیده می.شود) رشته علمی نوظهوری است كه بحث.های داغی را در جامعه علمی جهان برانگیخته است. امروزه پژوهشگران به دور از انظار عموم و نظارت دستگاه.های قانونی، به دنبال ساخت ماشین.های زیستی یعنی زیست.واره.های دوگانه.ای هستند كه در ساخت آنها هم از مواد جاندار و هم از مواد غیر جاندار استفاده شده است.
اگرچه زیست شناسی مصنوعی ممكن است فعلاً موضوعی دور از دسترس به نظر برسد، اما علم تركیب مواد جاندار و غیر جاندار با پیشرفت سریع خود از هم اكنون به سرعت نگرانی.های اخلاقی و زیست محیطی را دامن زده است و دولت.ها و سازمان.های غیر دولتی باید توجه ویژه.ای به آن داشته باشند. اگر انجام این كار به مدت ۱۰ سال به تعویق بیفتد، عواقب خطرناكی به دنبال خواهد داشت. دولت.ها باید از كمیسیون حقوق بشر سازمان ملل بخواهند كه انجام مطالعاتی را در زمینه تأثیرات اجتماعی و اخلاقی زیست شناسی مصنوعی یا .نانوزیست فناوری، به ویژه بر افراد معلول و دیگر اقشار ضعیفِ كشورهای در حال توسعه، برعهده بگیرد.
۷. اصلاحات كشاورزی
شهر پورتوآلگره برزیل در روزهای ۷ تا ۱۰ مارس ۲۰۰۶ میزبان كنفرانس بین المللی اصلاحات كشاورزی و توسعه روستایی (ICARRD) بود. این كنفرانس با موضوع اصلی فرصت.ها و چالش.های جدید در احیای جوامع روستایی و با همت سازمان خواروبار و كشاورزی ملل متحد (فائو) برگزار گردید. كشورهای شركت كننده در كنفرانس از فائو خواستند موضوع فناوری.نانو و تأثیر آن بر كشاورزی و بازارهای مواد خام نیز در دستور كار این همایش قرار گیرد.
۸. رویكرد قانونمند چند جانبه
دولت.ها برای نظارت مستمر بر ورود فناوری.های جدید، باید به جای ارزیابی بخشی.نگرانه فناوری، راهبردی بلند مدت داشته باشند. جامعه بین.الملل برای اجتناب از بحران.های ناشی از فناوری.های جدید، نیازمند سازمان مستقلی است كه به طور ویژه به ارزیابی این فناوری.ها پرداخته و سامانه هشدار و اعلام خطر سریع را در این مورد به وجود آورد. یكی از راه حل.های ممكن، تأسیس چارچوبی بین.المللی است كه شاید بتوان آن را كنوانسیون بین.المللی ارزیابی فناوری.های جدید (ICENT) نامید. هدف از تأسیس این كنوانسیون، ایجاد محیطی اجتماعی، ---------- و علمی است كه همه اعضای آن با مشاركت یكدیگر و ضمن فرایندی شفاف، فناوری.های جدید را به موقع ارزیابی، و نوآوری.های علمی را تقویت كرده، اشتراك مساوی در منافع را برای همه اعضا فراهم آورند. به علاوه این چارچوب باید از فناوری.های مفید، متداول یا متعلق به فرهنگ.های مختلف حمایت كرده، تنوع و عدم تمركز فناوری.ها را تقویت كند.
۹. افزایش مشاركت كشورهای در حال توسعه در مدیریت فناوری.نانو
مدیریت فناوری.نانو نیازمند مشاركت شفاف و وسیع بین.المللی است. تاكنون فقط تعداد انگشت شماری از كشورهای در حال توسعه با درآمد متوسط در مذاكرات چند جانبه سیاستگذاری فناوری.نانو مشاركت داشته.اند. سازمان ملل و سازمان.های تخصصی وابسته به آن هم از این مباحث كه بیشتر از سازمان.های اجتماعی و جامعه بومی كشورها نشأت می.گیرند به دور مانده.اند.
۱۰. گسترش بحث بهداشت و خطرات مربوط به ایمنی
در سال گذشته، بسیاری از كشورها و سازمان.های عضو سازمان توسعه همكاری.های اقتصادی (OECD) میزبان همایش.هایی در مورد خطرات ایمنی، بهداشتی و زیست.محیطی فناوری.نانو و ضوابط مربوط به آنها بودند. كشورهای در حال توسعه نیز باید در این همایش.ها شركت كرده و موضوعات آن را دنبال كنند. این كشورها باید با مشاركت مردم و دانشمندان خود، نظام قانونگذاری منحصر به فردی را بر اساس اصول پیشگیرانه پایه گذاری نمایند. این نظام حقوقی باید طوری طراحی شود كه بتواند به.طور ویژه مسائل بهداشتی و زیست محیطی فناوری.نانو را بررسی نماید. خطرات بهداشتی و ایمنی این فناوری، از نظر جامعه بین الملل بسیار حایز اهمیت است. اما قانونگذاری نباید فقط به این موارد محدود شود بلكه باید اثرات گسترده اجتماعی اقتصادی فناوری.نانو به ویژه تأثیرگذاری آن بر كشورهای در حال توسعه متكی به صادرات مواد خام، كنترل و مالكیت این فناوری.ها، و تأثیرآن بر مردم فقیر را نیز در برداشته باشد.
۱۱. زمان آماده سازی
با توجه به اینكه تاكنون هیچ كشوری در جهان ضوابطی را در مورد خطرات منحصر به فرد فناوری.نانو وضع نكرده است، دولت.ها برای تدوین ضوابط و سیاست.های اجتماعی مرتبط با این فناوری، نیازمند فرصت كافی هستند. دولت.های جهان سوم ممكن است برای ارزیابی جامع.تر فناوری.نانو و تأثیر آن بر مالكیت معنوی، نیازمند مهلت بیشتری باشند تا ضمن تدوین ضوابط لازم برای حفاظت از كارگران، مصرف.كنندگان و محیط زیست، تأثیرات گسترده اجتماعی این فناوری را هم بررسی نمایند.
به دلیل گستردگی و اهمیت فناوری.نانو در بخش.های مختلف اقتصاد، برخورداری از دیدگاهی بلند مدت و مبتنی بر آگاهی در مورد این فناوری از اهمیت بسزایی برخوردار است. به همین دلیل دولت.ها. باید همكاری نزدیكی با دانشمندان، صنایع و با یكدیگر از یك طرف و با مردم و سازمان.های اجتماعی كشور خود از طرف دیگر، داشته باشد تا به دورنمای دقیق.تری در مورد فناوری.های نوظهور (نظیر فناوری.نانو) دست یابند.
۱۲. اجرای طرح.های مشترك سیاستگذاری فناوری.نانو دركشورهای جهان سوم
دولت.های جهان سوم به ویژه كشورهای در حال توسعه متكی به صادرات مواد خام باید با برگزاری همایش.هایی اتحادیه.های تجاری و سازمان.های كشاورزی و تولیدی خود را گرد هم آورند تا اعضای آنها ضمن كسب و مبادله اطلاعات، تأثیرات فناوری.نانو بر كارگران و اقتصاد خود را بررسی كرده، به راهبردهای مشتركی در این زمینه دست یابند. این كشورها باید مشاركت فعالی در همایش.های بین.المللی با موضوع مدیریت فناوری.نانو و توسعه استانداردهای این فناوری داشته باشند. برگزاری نشست.های محرمانه و با دعوت قبلی، مشاركت فعال سازمان ملل در این حوزه را نیز در پی خواهد داشت.
نمونه.هایی از همایش.های با موضوع مدیریت و سیاستگذاری فناوری.نانو عبارتند از:
۱۲-۱. همایش بین.المللی در مورد پژوهش و توسعه فناوری.نانو
برگزاری همایش بین المللی پژوهش و توسعه فناوری.نانو در ژوئن ۲۰۰۴، ابتكار به موقعی بود كه نمایندگانی از ۲۵ برنامه ملی فناوری.نانو به اضافه اتحادیه اروپایی را گردهم آورد. آرژانتین، برزیل، چین، هند، كره جنوبی، مكزیك، سنگاپور، آفریقای جنوبی از جمله كشورهای شركت.كننده در این همایش بودند. در اولین نشست این همایش كه پشت درهای بسته انجام شد، لزوم تدوین استانداردها و انجام گفت.وگو در این خصوص، مورد بحث قرار گرفت و پیشنهاد شد كه یك قانون اجرایی بین.المللی برای توسعه فناوری.نانو تدوین گردد. نشست دوم این گروه در روزهای ۱۴ و ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۵ در شهر بروكسل برگزار شد. ۱۳ كشور شركت.كننده در این نشست نتوانستند به بیانیه.ای مشترك دست یابند. به دلیل مخالفت دولت آمریكا با تدوین یك قانون اجرایی رسمی در مورد فناوری.نانو، دولت.های شركت.كننده متعهد شدند كه به تلاش خود برای رسیدن به چارچوب اصول مشترك ادامه دهند. نشست.های آتی این گروه در سال ۲۰۰۶ برگزار خواهد شد.
۱۲-۲. كارگاه سازمان توسعه همكاری.های اقتصادی در مورد ایمنی نانومواد
سازمان توسعه همكاری.های اقتصادی در روزهای ۷ تا ۹ دسامبر ۲۰۰۵ كارگاهی را در شهر واشنگتن برگزار نمود تا در آن ضمن بررسی تعاریف، اصطلاحات و ویژگی.های نانومواد، ضوابطی برای سلامت بشر و حفظ محیط زیست وضع گردد.
۱۲-۳. طرح گفت.وگوی جهانی در مورد فناوری.نانو و كشورهای فقیر
”طرح گفتگوی جهانی در مورد فناوری.نانو و كشورهای فقیر؛ فرصت.ها و چالش.ها“ با حمایت بنیان راكفلر، مركز پژوهشی توسعه بین.المللی كانادا و وزارت توسعه بین.المللی انگلیس به اجرا درآمده است. برای این كه این گفت.وگو مفید واقع شود، باید نمایندگانی از كشورهای در حال توسعه به ویژه كشورهای متكی به صادرات مواد خام و كشورهایی كه در مقابل نفوذ فناوری.نانو آسیب پذیری بیشتری دارند، در آن مشاركت فعال داشته و نقطه نظرات خود را در این خصوص اعلام نمایند. به منظور حصول اطمینان از ارزیابی تأثیرگذاری فناوری.نانو بر گروه.های مختلف در این گفت.وگوها، باید از نمایندگان اتحادیه.های تجاری، سازمان.های اجتماعی و مردم كشورهای در حال توسعه نیز برای شركت در آن دعوت به عمل آید.
۱۳. استانداردهای بین.المللی
سیاستگذاری در حوزه نانو آنقدر نوپا است كه تعاریف و استانداردهای آن هنوز مشخص نشده .است. بسیاری از بازیگران این عرصه با این موضوع موافق هستند كه تدوین استاندارهای واحد برای حفظ صنعت جهانی فناوری.نانو ضروری است. توصیف كلی، اصطلاحات و معیارهای نانومواد تأثیر بسزایی بر تجارت مواد اولیه این صنعت (مثل نانولوله.های كربنی) و ضوابط بین.المللی ثبت اختراع و انتقال این فناوری دارد. اعتبار، طبقه بندی، توافقات بین.المللی و ضوابط ملی مرتبط با كنترل یا ایمنی.آزمایی نانومواد، نیز تحت تأثیر این تعاریف و معیارها قرار دارند. تدوین استانداردهای بین.المللی كار پیچیده.ای است و نهایی كردن آن معمولاً سه سال یا حتی بیشتر به طول می.انجامد. اغلب كشورها به این امر واقف هستند كه با در اختیار داشتن این استانداردها حتی ممكن است موقعیت جهانی آنها نیز تحت تأثیر قرار گیرد؛ بنابراین بعضی از این كشورها از جمله چین، ژاپن، اتحادیه اروپا و آمریكا، تدوین استانداردهای ملی را از هم اكنون در دستور كار خود قرار داده.اند. به دنبال تدوین استانداردهای ملی، استانداردهای جهانی نیز تدوین و توسط سازمان.هایی نظیر سازمان بین المللی استاندارد (ISO) هماهنگ خواهند شد. در حال حاضر مؤسسه استانداردهای انگلستان كار هماهنگ سازی فعالیت.های سازمان ایزو در مورد فناوری.نانو را انجام می.دهد.
منبع:مترجم :مصطفی سپهریان

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]