آيا ذهن همان مغز است؟ راز آگاهی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

ذهن نزدیک.ترین مرتبه «غیب» به انسان است («غیب» به معنای امری غیرملموس که با حواس درک نمی.شود)؛ از این.رو شناخت ذهن یکی از مهم.ترین مسائلی است که شخص در حوزه شناخت با آن روبه.رو خواهد شد چرا که هر شناختی از جهان بیرون توسط آگاهی فرد و در ذهن او صورت می.گیرد.
سؤال «شعور و آگاهی چیست؟» یکی از قدیمی.ترین و اساسی.ترین سؤال.های بشری است که به قول جان هیک جزو «مسائل سخت» به شمار می.آید. عصب شناسان به پاسخ این سؤال نمی.پردازند بلکه کار آنها توضیح و توصیف چگونگی کارکرد مغز و تشریح فرایندهایی است که حین ادراک اتفاق می.افتد. جان هیک در فصلی از کتاب خود با نام «مرز جدید علم و دین» می.کوشد به سؤال «این همانی ذهن/ مغز؟» پاسخ گوید. هیک بحث می.کند که عصب.شناسی در پی پاسخ سؤال «آگاهی چیست؟» نیست و آنگاه این سؤال را مورد بحث قرار داده است. او دیدگاه ماده.گرایان را که آگاهی را مادی توصیف می.کنند، نقد می.کند. این نوشته ترجمه.ای است از بخشی از این فصل کتاب یاد شده. هیک نظرات ماده.گرایان را برای تقلیل ذهن به مغز (همانی ذهن/ مغز) بررسی کرده و ناکافی بودن دلایل.شان را نشان می.دهد. بحث هیک به لحاظ توجه ذهنِِ خوگرفته با جهان.شناسی مادی به رخنه.های این نگرش شایان توجه است و می.تواند اشاره.ای به مرزهای علم و چه بسا دریچه.ای به فراتر از علم باشد.
طبق تئوری این همانی ذهن/ مغز، آگاهی به سادگی یک فعالیت طبیعی دانسته می.شود. بر این اساس آگاهی مرکب از کارکردهای الکترو.شیمیایی مغز و بدون هیچ مازادی است. 2اپیزود تفکر آگاهانه و فرایندهای الکترو.شیمیایی که به.طور همزمان در ذهن اتفاق می.افتند، 2فرایند متمایز فیزیکی و غیرفیزیکی نیستند بلکه یک واقعه فیزیکی یکسان.اند.
در واقع شرح ماده.گرا از زندگی ذهنی ما این است؛ یک سری شارژها و دشارژهای الکتریکی و ناپایدار که در ماده خاکستری داخل سرِ ما اتفاق می.افتد. این موضع.گیری با این واقعیت که همبستگی.های عصبی اپیزودهای آگاهی با دقت فزاینده.ای قابل ردیابی است، تقویت می.شود. به.راستی امروز همه ما - با وجود همه اختلافات.مان- این را مسلم می.دانیم که برای هر تغییری که در آگاهی اتفاق می.افتد، تغییر متناظری در بخشی از مغز صورت می.گیرد؛ اما خطری که در بیشتر نوشته.ها نفوذ کرده آن است که «همبستگی» را «همانی» تلقی کنیم. با آنکه مدارک بی.اندازه.ای برای همبستگی ذهن/مغز وجود دارد، مادامی که انباشت یا وسعت این مدارک را اثبات همانی ذهن/مغز تصور کنیم، اشتباه منطقی خامی مرتکب شده.ایم. همچنان که استیون رز می.گوید واضح است که «وجود همبستگی، دلیل وجود علت نیست».
دور زدن مسئله
بسیاری از فیلسوفان ذهن معاصر، مانند نیوبرگ و راماچاندران، نگاهی متفاوت از زمینه رایج پذیرفته شده دارند. آنان شواهد درون.نگری را [که با ماده.نگری در تقابل است] با این شیوه کنار می.گذارند که «به.نظر می.رسد طبیعتِ جریان آگاهی، که ما مستقیما از آن باخبریم، از تغییرات فیزیکی شناخته.شده.ای که همزمان در مغز اتفاق می.افتد، متفاوت است». از این منظر ارزش تجربه عادی ما با عنوان «طبقه.بندی روانی اولیه از زبان متداول» کاملا از بین می.رود؛ چنانچه چرچلند می.گوید: نمی.توانیم انتظار داشته باشیم که روان عمومی، چیزی بیشتر از یک مرحله در گسترش تاریخی خودآگاهی ما را نمایندگی کند؛ مرحله.ای که علم عصب.شناسی ممکن است به ما کمک کند تا بر آن فائق آییم.
ما در تجربه درون.نگری عادی.مان یک سیب قرمز می.بینیم، بدان خاطر که میدان بینایی.ای که از آن آگاهیم، شامل شکل قرمز رنگی است که آن را سیب می.نامیم. آگاهی حس بینایی ما (و لامسه وقتی آن را لمس می.کنیم، بویایی وقتی آن را می.بوییم و چشایی وقتی آن را می.چشیم) ادعای این را ندارد که به ما درباره ساختار شیمیایی یا اتمی سیب چیزی می.گوید. نادانی به این امر محتوای میدان بینایی ما را تحت.تأثیر قرار نمی.دهد. آگاهی مستقیم ما از آن در یک لحظه اصلاح.ناپذیر یا خطاناپذیر است. در آن اشتباهی صورت نمی.گیرد گرچه استنباطی که از آن می.کنیم، می.تواند اشتباه باشد. بنابراین، این واقعیت فیزیکی که قرمزی سطح سیب ناشی از شبکه مولکولی است که فتون.ها را در طول موج بحرانی خاصی بازمی.تاباند، به هیچ طریقی درون.نگری را مورد شک قرار نمی.دهد و به همین شکل برای مثال.های دیگرِی که چرچلند آورده است. درون.نگری خبرداشتن از محتوای آگاهی ما، اعم از بینایی و غیره است. چه ما آگاه به فیزیک جدید باشیم و چه جاهل، این محتوا همان باقی خواهد ماند. چنانچه ما از آن مطلع باشیم، می.توانیم آن آگاهی را نیز درونی کنیم. از این رو، این بحثِ چرچلند (که آگاهی مستقیم ما از محتوای آگاهی.مان غیرقابل اعتماد است به این دلیل که این آگاهی.ای است به شیوه.ای که جهان به.نظر ما می.رسد و نه ساختارهای فیزیکی و شیمیایی داخلی آن) دور زدن ساده این مسئله است که آیا محتوای آگاهی همان فعالیت عصبی است یا تنها با آن همبستگی دارد.
نظریه این همانی
نظریه این همانی به وضوح برای بسیاری دشواری.های سهمگینی در پی دارد. مشکل اساسی این است که حتی کامل.ترین شرح کارکرد مغز به تجربه آگاهی حقیقی، که با آن همبسته است، نمی.رسد. چنانچه توماس نایگل در مقاله معروفش در 1974 با نام «خفاش بودن چگونه است؟» بحث می.کند که وقتی ما همه آنچه را که می.توان دانست درباره آناتومی خفاش، فیزیولوژی.اش، مکان.یابی با صدا و غیره می.دانیم، هنوز - با این فرض که خفاش.ها سطحی از آگاهی دارند- نمی.دانیم خفاش.بودن چگونه است. این نکته در دل قانون این همانی است، که اگر «الف» با «ب» یکسان باشد، آنها خواص یکسانی دارند اما حالت.های ذهنی در مکان.هایی در فضا جای داده نشده.اند در حالی که حالات مغز چنین.اند، [لذا حالت.های ذهنی با حالات مغز خواص یکسانی ندارند] برای مثال، احساس آگاهی از درد می.تواند تند، کند یا ضربانی باشد اما هیچ بخشی از مغز تند یا کند نمی.شود یا شروع به تپش نمی.کند. اگر من انگشتم را بخراشم مطمئن به.نظر نمی.رسد که ویژگی.های آگاهی من از درد، همان ویژگی.های سوختن یک سری از نورون.های مغزم باشد.
مستقیم.ترین مشاهدات در این مورد از سال 1950 آغاز شد؛ هنگامی که جراحی مغز ضرورت یافت. در مواقعی ممکن بود با پرسیدن از بیماری که هوشیار بود، آزمایش.های جالبی را انجام داد تا با کمک آنها بتوان گزارش کرد هنگامی که قسمت.های مختلفی از قشر مخ تحریک می.شود(خود مغز دارای عصب درد نیست)، در آگاهی چه اتفاقی می.افتد. جراحی را فرض کنید که مغز بیماری را گشوده است و با ابزارهایی فعالیت الکتریکی آن را ثبت می.کند و گرمایش متوالی نورون.های مرتبط با گزارش بیمار را درباره اتفاقاتی که در ذهنش می.افتد، به.طور متوالی ردیابی می.کند. برای مثال، فرض کنید بیمار منظره کوهی را مجسم می.کند با دریاچه.ای آبی در جلو و درخت.های صنوبری در عقب که در نوار سبزی در شیب پایینی گستره کوه روییده.اند. آیا واقعا معنایی دارد که بگوییم فعالیت الکتروشیمیایی که جراح با ابزارش می.بیند و در ماده خاکستری.ای اتفاق می.افتد- که می.تواند در جلوی خودش ببیند و لمس کند- جزء به جزء همان منظره کوه تجسم یافته است که محتوای هوشیاری بیمار را تشکیل داده؟
درست یا غلط، این معنی دارد که بگوییم فعالیت مغزی موجب تجربه هوشیاری می.شود. باز درست یا غلط، معنی دارد که بگوییم بدون فعالیت مغز هیچ.گونه تجربه هوشیاری نخواهد بود. اما آیا معنایی دارد که بگوییم فعالیت مغزی جزء به جزء همان صحنه مجسم شده است که آگاهی بیمار را تصرف کرده؟ برای من چنین اشاره پوچی کاملا ضد.شهود است. مانند فیلسوف، جاناتان لو، من فکر نمی.کنم این تز که مراحل ذهنی «فقط همان» مراحل فیزیکی هستند، حتی قابل فهم باشد.
گرچه چیزهای دیگری هم [از دید مخالف] می.شود گفت. همانند اینکه، در بحث.های فلسفی روشن شده که آنچه در ظاهر 2چیز مختلف است گاهی می.تواند به.رغم نشان دادن ویژگی.های مختلف، یکی باشد. 2چیز می.توانند یک چیز واحد باشند که در عبارات و جملات مختلف و شاید در نسبتی متفاوت با ما توضیح داده شده.اند. همه ما می.دانیم منظورمان از آنچه در زبان عامیانه رعد و برق در آسمان می.گوییم، چیست. اما همین پدیده را فیزیک.دان.ها به این شکل توضیح می.دهند: تخلیه عظیم و ناگهانی مجموعه.ای از بارهای الکتریکی که توسط حرکت مجموعه.ای از قطرات آب یا بلورهای یخِ با بار اندک (که شکل.دهنده ابرها هستند)، تولیده شده.اند. بنابراین با وجود این واقعیت که رعد و برق و تخلیه الکتریکی، کاملامتفاوت و در جملاتی مختلف توضیح داده می.شوند، در واقع یک چیز هستند.
اما آیا این کمکی به پذیرفتن همانی ذهن/مغز می.کند؟ چنین نیست. هنگامی که ما [در توضیح همانی ذهن/مغز] مثالی از 2چیز به کار می.بریم که هر دو بی.هیچ بحثی فیزیکی هستند، مانند رعد و برق و تخلیه الکتریکی تولید شده با ابرها، در واقع مسئله را دور می.زنیم. مسئله این نیست که آیا 2پدیده فیزیکی می.توانند یکسان باشند، بلکه مسئله آن است که آیا یک پدیده فیزیکی و یک پدیده ذهنی می.توانند یکسان باشند. در مثال رعد و برق، به جای به کار بردن تخلیه الکتریکی به.عنوان بخش دوم قیاس، باید آگاهی دیدن رعد و برق را قرار دهیم. سؤال این است که آیا این آگاهی، امری فیزیکی ا.ست؟ اما تجربه رعد و برق را نمی.توان در یک سطح به.عنوان گرمایش نورون.ها (به.ویژه در لب پسین مغز) و در سطحی دیگر به.عنوان احساس آگاهی دیدن آذرخش توضیح داد، پس آیا گرمایش نورون.ها و تجربه آگاهی یک چیز هستند که در جملات مختلف برای مقاصد متفاوت توضیح داده شده.اند؟
پاسخ منفی است. مسئله این است که چگونه یک تجربه آگاهی می.تواند با یک واقعه فیزیکی در مغز یکسان باشد، همچنان که وجه تمایزش از همبستگی دقیق، ذکر شد؛ و این فرض که همبستگی، این همانی را بنیان می.نهد، دور زدن مسئله است. باورِ یکسان این دو، واقعیتی نیست که به.طور تجربی ساخته شده باشد یا نتیجه یک استدلال منطقی متقاعدکننده باشد بلکه تأکیدی است که بر پایه اعتقاد به طبیعت.گرایی شکل گرفته است. گاهی ضعف نظریه این همانی ذهن/ مغز زیر ایده ویژگی.های دوگانه پنهان می.شود؛ ایده.ای که طبق آن وقایعی که در مخ اتفاق می.افتد 2مجموعه ویژگی متفاوت دارد؛ یکی فیزیکی و دیگری ذهنی که برای توضیح.شان 2زبان مختلف لازم است. بنابراین زبان عصب.شناسی و زبان روانشناسی 2راه مختلف سخن گفتن درباره یک چیز هستند به نام کارکرد مغز، اما هر یک، 2ویژگی مختلف را مورد توجه قرار داده.اند. این تعبیرِ دو زبانی از همانی ذهن/ مغز، امروزه بسیار استفاده می.شود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 596]