دلیل غیبت امام زمان(عج)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: دلیل غیبت امام زمان(عج)

به چه دلیل امام زمان(عج) از نظرها پنهان هستند و آیا در زمان غیبت کسی می تواند با آن حضرت ارتباط داشته باشد؟

به چه دلیل امام زمان(عج) از نظرها پنهان هستند و آیا در زمان غیبت کسی می تواند با آن حضرت ارتباط داشته باشد؟
پاسخ: بیان علت حقیقی و اصلی غیبت امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه الشریف، امری دشوار و شاید دور از دسترس باشد. درباره غیبت می توان، هم نگاه تاریخی داشت و هم نگاه روایی:

● نگاه تاریخی
وقتی به تاریخ صدر اسلام و حتی قبل از آن می نگریم، به خوبی می بینیم که جبهه کفر و باطل برای مقابله با جبهه حق و نابودی آن، از هیچ اقدامی فروگذاری نکرده و در این راه حتی از کشتن پیشوایان دین نیز ابایی نداشته است. آنان به خوبی می دانستند ادامه حکومت دنیایی و سیطره بر مردم و کسب منافع نامشروع، زمانی امکان پذیر خواهد بود که پیشوایان دین و هادیان حق را از سر راه خود بردارند؛ لذا شهادت ائمه علیهم السلام در دستور کار خلفای جور قرار گرفت. آنچه وحشت و اضطراب حاکمان خودکامه را بیشتر می کرد، وعده ظهور حضرت مهدی عجل اللّه تعالی فرجه الشریف به عنوان منجی و مصلح بود. از این رو خلفای معاصر امام حسن عسکری علیه السلام، ایشان را به شدت تحت نظر داشتند تا وقتی فرزند ایشان به دنیا می آید، او را در همان ابتدای زندگی به شهادت برسانند.
بنابراین، بسیار طبیعی است که خداوند آخرین حجت خود را در پرده غیبت قرار دهد تا جان او حفظ شود و در موعد مقرر و زمانی که مردم آمادگی ظهور داشتند، ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد نماید.

● نگاه روایی
در روایات به علت و حکمت های متعددی اشاره شده است؛ از جمله:
الف) غیبت، سرّی از اسرار الهی: پیامبراکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم فرمودند: «ان هذا الامر من امر اللّه و سرّ من سرّ اللّه» ؛ «این امر الهی و سرّی از اسرار خداوند است». (بحارالانوار ، ج ۵۱، ص۷۳).
امیرمؤمنان علیه السلام فرمودند: «زمین از حجت خدا خالی نمی ماند، ولی خداوند به دلیل ستم پیشه بودن و زیاده روی انسان ها، آنان را از وجود [ ظاهری] حجت خود محروم می سازد»
ب) آزمایش مردم: امام علی علیه السلام فرمودند: «به خدا قسم، من و دو فرزندم شهید می شویم. خداوند در آخرالزمان مردی از فرزندانم را به خون خواهی ما برخواهد انگیخت و او مدتی غایب می شود تا مردم آزمایش شوند و گمراهان جدا گردند تا جایی که افراد نادان می گویند: خداوند دیگر به آل محمد کاری ندارد!» (غیبت نعمانی، ب۱۰).
ج) ستم پیشه بودن انسان ها: امیرمؤمنان علیه السلام فرمودند: «زمین از حجت خدا خالی نمی ماند، ولی خداوند به دلیل ستم پیشه بودن و زیاده روی انسان ها، آنان را از وجود [ ظاهری] حجت خود محروم می سازد» (غیبت نعمانی، ب۱۰).
برخی بر اساس روایت اول می گویند: علت اصلی غیبت، روشن نیست و آنچه از علت ها گفته شده (مانند حفظ جان) از آثار غیبت است، نه علت اصلی. (فصلنامه انتظار، ش۴، مقاله استاد طبسی).
برخی دیگر با توجه به تاریخ و روایات، علت اصلی غیبت را حفظ جان و بقیه موارد را از آثار آن می دانند.
پس غیبت، امری است که سیر حرکت انسان ها، آن را ناگزیر کرده و در این فرایند، باید به گونه ای برنامه ریزی شود تا جامعه شیعه، با کمترین مشکل بتواند پذیرای آن باشد. از این رو امامان علیهم السلام از یک سو راه های فهم احکام را به شاگردان می آموختند تا بتوانند احکام دین را در حد توان از منابع شرع استنباط و استخراج کنند و مردم را نیز به آموختن از علما و رجوع به آن ها فرا می خواندند و از سوی دیگر با برقراری نهاد وکالت، مردم را به رجوع به وکیلان دعوت کردند. در همین راستا از زمان امام هادی و امام عسکری علیهما السلام ارتباط مستقیم را کمتر کردند و در مواردی از پشت پرده جواب سؤالات را می دادند تا مردم به ندیدن امام عادت کنند. به دنبال آن غیبت کوتاه مدتی (صغری)، پیش بینی شد تا مردم به واسطه نواب خاص، برخی مسائل مورد نیاز را بپرسند و در ضمن رجوع دائمی به نایبان را فرا بگیرند. (ر.ک. غیبة طوسی؛ تاریخ عصر غیبت حجةالاسلام والمسلمین پورسیدآقایی، اصول عقاید، آیةاللّه مصباح یزدی؛ دادگستر جهان، آیةاللّه امینی).
اما درباره ارتباط برخی با امام عصر عجل اللّه تعالی فرجه الشریف، باید گفت حضرت مهدی علیه السلام دارای دو غیبت هستند:

● امام زمان (عج)
۱) غیبت صغرا
۲) غیبت کبرا
در زمان غیبت صغرا که حضرت از چشم مردم پنهان بودند، نواب اربعه، واسطه بین امام و مردم بودند و سؤالات و مشکلاتشان توسط این نواب به حضرت گزارش می شد و حضرت جواب می دادند.
با پایان یافتن غیبت صغرا، ارتباط مردم توسط نواب با حضرت قطع و غیبت کبرای حضرت شروع شد. خصوصیت این دوران، این است که کسی نمی تواند ادعا کند که من نایب خاص حضرت هستم و با حضرت ارتباط دارم، چون هر کس چنین ادعا کند، به فرموده خود حضرت، دروغ گو می باشد. «الا فمن ادعی المشاهدة قبل خروج السفیانی و ... فهو کذاب مفتری».
نکته اول: در طول غیبت کبرا، انسان های صالح و بزرگی از علما و مردم باتقوا. توفیق زیارت آن حضرت نصیبشان شده است. گرچه در اکثر این تشرفات، در لحظه تشرف، حضرت را نشناخته اند و بعد از رفتن حضرت متوجه شده اند که چه توفیق بزرگی نصیبشان گشته بود و یوسف زهرا سلام اللّه علیها را نشناختند.
نکته دوم: در زمان غیبت محل زندگی و استقرار حضرت بر ما پوشیده است و اصولاً راه از طرف ما برای رسیدن خدمت حضرت بسته است. خود حضرت اگر کسی را لایق بدانند، یا به مصلحت شخص باشد توفیق تشرف به محضرشان را عنایت می کنند.
نکته سوم: ما برای رسیدن به خدمت حضرت، وظیفه و تکلیفی نداریم که حتماً لازم باشد عملی را مدت ها انجام دهیم تا حضرت را ببینیم. وظیفه ما این است که تکالیف شرعی و الهی خود را انجام دهیم. طوری باشیم که رفتار و کردار ما مورد پسند و رضایت حضرت قرار بگیرد و خود را برای یاری حضرت و ظهور حضرت آماده کنیم. کسی که قبلاً خود را آماده نکرده باشد، نمی تواند آن روز جزو یاران حضرت باشد.
در زمان غیبت، به صورت عادی دیدار آن بزرگوار (که همراه با شناخت باشد) امکان ندارد؛ مگر در مواردی که به صلاح و مصلحت باشد
نکته چهارم: تشرف خدمت حضرت صاحب الزمان علیه السلام، هم در بیداری امکان دارد و هم در عالم خواب و روِیا.
روح انسان اگر نورانیتی پیدا کند و طهارت معنوی و باطنی تحصیل نماید، امکان دیدار نیز فراهم می شود. اگر انسان تشنه دیدار حضرت بوده، و در عمل هم صداقت داشته باشد، این شخص امکان دارد که در بیداری و یا عالم روِیا به خدمت حضرت برسد و از ناحیه حضرت به او توجهی بشود.

● ارتباط با حضرت مهدی(عج)چگونه است ؟
ارتباط با حضرت به دو صورت مطرح می شود:
الف) ارتباط روحی: انسان از لحاظ روحی احساس می کند به حضرت نزدیک شده است.
این به دو رکن اساسی نیاز دارد:
۱) معرفت هر چه بیش تر و عمیق تر به حضرت(عج)
۲) عمل به وظایف دینی به ویژه انجام واجبات (به خصوص نماز اول وقت) و ترک محرمات (به ویژه در اموال و رعایت حلال و حرام).
در کنار این دو رکن، یاد کردن حضرت در زمان های مختلف و دعا برای وجود مقدس ایشان و زمینه سازی نیز دارای اهمیت است.
ب) ملاقات و دیدار: در زمان غیبت، به صورت عادی دیدار آن بزرگوار (که همراه با شناخت باشد) امکان ندارد؛ مگر در مواردی که به صلاح و مصلحت باشد. برای این نوع ارتباط هر چند رفتن چهل شب به مسجد جمکران در میان مردم معروف است؛ ولی به نظر می رسد رعایت حدود دینی همراه با توسل و استغاثه به آن حضرت، راه صحیح تری باشد. البته باید دانست که اگر صلاح نباشد، دیدار نیز اتفاق نمی افتد.