نگاهی به «تهران در بعدازظهر» نوشته مصطفی مستور

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

و این درست حكایت حال شخصیت پوری است كه در گنداب دست و پا می.زند؛ زنی كه حتی پله.های سقوطش را ثبت و آن را به شوخی برای دیگران بازگو می.كند. به راستی اگر به اعتقاد راوی...

عشق.های بی.سرانجام در دنیای مدرن
«تهران در بعد از ظهر» نوشته مصطفی مستور، شامل شش داستان كوتاه با ژانر واقع گرای اجتماعی است .داستان.های این مجموعه به دغدغه.های انسان مدرن در جامعه شهری و روابط ناپایدار عاطفی شان توجه دارد؛ به شخصیت.هایی وامانده و گاه از هم پاشیده با ذهنیت.های پریشان كه در دور تسلسلی جبر اجتماعی و در مدار بسته تقدیر گرفتار آمده اند. انسان.های مدرن شهر صنعتی زده.ای چون تهران كه در حسرت خاطرات عشق.های ناكام، زندگی جهنمی را در دور باطلی تكرار می.كنند. به غیر از سه داستان كه با نظر گاه دانای كل بیان می.شود و دو داستان دیگر كه با اول شخص مفرد مونث روایت می.شود؛ داستان دیگر این مجموعه از تكنیك تك.گویی نمایشی بهره می.برند. روایت غالب داستانی، با رعایت توالی زمان چه برای دانای كل،چه برای من راوی روانپریشی چون كله كدو و چه زنی در حال باز پرسی در بستر فضای شهری با حال و هوای یاس آور و سرد كه نشان از افول معنویت و زوال روابط انسانی است، همه به یكسان در نظر گرفته شده است!
از ویژگی.های مشترك متنی به غیر از شخصیتهای تكرار شونده و مردانی كه تنها سلوك محشر را توی عشق به زنان می.بینند (ص38) عشقی كه البته تنها در همان مرحله اول باقی می.ماند و تنها معطوف به قاب سبز عینك یا ساعت مچی صفحه بزرگ دست زن می.شود و به زن منفعل داستان حالتی قدسی می.دهد باید به فضای تكرار شونده بالای شهری و شخصیت.های تحصیل كرده و اغلب مرفه داستان.های مستور اشاره كرد. شخصیت.هایی گرفتار در جبر زندگی كه گاه دیدگاهی فلسفی دارند و گاه آنچنان در هاله قداست زن محو می.شوند كه معتقدا «اینكه هر زن انگار شاخه.ای بود از درختی كه در یكی از میلیون.ها خانه افتاده... اینكه خوشبختی، همه خوشبختی یا داشتن تمام آن شاخه.های سبز است یا هیچ كدام.» (ص62). داستان.ها مملو از مردانی است كه در اثر مواجهه با عشق.های از دست رفته، چشم.ها شان خیس می.شود. مردانی كه هر یك به نوعی- شاید هم ناخواسته- به زنان آسیب می.رسانند و بانی تراژدی.های مدرن اخلاقی می.شوند. «خواست هیشكی نبود. گمونم وقتی قراره اتفاقی بیفته لابد می.افته دیگه...» (ص41)

حال در این مجال اندك با كنكاش و تمركز در بلندترین داستان این مجموعه قصد داریم نگاهی هر چند گذرا به كل داستان.ها داشته باشیم «تهران در بعد از ظهر» به روایت هفت عشق در مناطق بالای شهر تهران به صورت پازل وار و تكه تكه كه هریك اپیزودی جداگانه از بخش قبلی است، به عشق.های بی.سرانجام، زنان از دست رفته و پایمال شده و حسرت مردانی اشاره می.كند كه برای دوری از این حس نوستالژیك گاه به كار زیاد و گاه گریه، روی می.آورند.
مستور در این اثر نه تنها تصویری از جهان تباه شده مدرن و تهران پر غوغارا به نمایش می.گذارد بلكه به بیهودگی سرنوشت.ها و چینش تقدیر اشاره می.كند. او به آدم.هایی توجه می.كند كه «حتی برای عاشق نشدن هم اختیاری از خودشان ندارند.» (ص30)

اما آنچه از دید نویسنده.ای كه خود ساكن تهران نیست، مخفی می.ماند همین انتخاب سر تیترها به عنوان نمایی از تهران بزرگ است. بی شك مستور در طی سفرهایش به مركز فقط از منطقه شمالی و غربی شهر دیدن كرده است. به اعتقاد نگارنده برای به تصویر كشیدن شهر بزرگی چون تهران و نشان دادن معضلات تكرار شونده آن، بهتر می.بود جای.جای تهران،چه شمال چه غرب و شرق و حتی جنوب مطرح می.شد تا مسئله مطرح شده فراگیرتر و جهان شمول تر می.شد. از سوی دیگر باید پرسید یعنی واقعا این اتفاقات فقط مخصوص شهر بی.در و پیكری چون تهران است و مثلا این هفت روایت نمی.توانست در فضای شهرستانی چون اصفهان یا تبریز صورت گیرد كه اسم كتاب اختصاص داده می.شود تنها به تهران؟! خواننده در این مجموعه كمتر با شخصیت.های پر تحرك و یا پیچیده مواجه است. شخصیت.ها اكثرا شبیه كاراكترهای قبلی مستور در آثار دیگر او است (بخصوص كله كدو منگل با آن روایت منسجم و رعایت خط توالی زمان!). شخصیت.های تكرار شونده با دیدگاه.های فلسفی تكراری در مورد وجود و عدم وجود خدا كه گرچه برای یك اثر «روی ماه خدا را ببوس» جذاب است ولی بانی دلسردی خواننده.ای است كه منتظر خوانش اثر جدیدی از نویسنده.ای چون مستور است. در انتها نگاه كوتاهی به داستان چهارم این مجموعه می.اندازیم. داستان زنی كه چگونگی لحظه به لحظه سقوطش را در كنار روایت مرگ برادر یكی از همكارهایش بیان می.كند. تكنیك تك گویی نمایشی به كار رفته در این داستان خالی از اشكال نیست.به راستی راوی با چه كسی صحبت می.كند؟ا گر بپذیریم، راوی برای بازپرسی كه به محل آمده و تحقیق می.كند،سخن می.گوید. در آن صورت باید پرسید به چه دلیل منطقی بازپرس تا این حد حوصله دارد و مجال به راوی پر گو می.دهد كه ریز ریز اعمال گذشته.اش را روایت كند؟ اگر نه، پس مخاطب به راستی كیست و بهانه روایت چیست؟ اما آنچه كه اینكار را شاخص می.كند این.همانی بین زندگی پوری و ماهی است.زندگی كه به مرگ نزدیك است و چاره.ای نیز نمی.توان برایش در نظر گرفت.
«اگه كسی اون ماهی رو كه لب مرگه از توی اون وضعیت بندازه تو آب،.... انگار اون رو از بهشت برگردونده به جهنم.»(ص46)

و این درست حكایت حال شخصیت پوری است كه در گنداب دست و پا می.زند؛ زنی كه حتی پله.های سقوطش را ثبت و آن را به شوخی برای دیگران بازگو می.كند. به راستی اگر به اعتقاد راوی، پوری را از این منجلاب نجات دهیم او را پاك و منزه كرده.ایم؟
در انتها به علت مجال اندك تنها باید گفت، امیدواریم كه مستور این نویسنده پر كار و پر تلاش بتواند با مضامین و تكنیك.های جدید.تر، خوانندگانش را بیش از این و بدور از تكرار مشتاق خوانش متن هایش كند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 95]