معرفی استان فارس(1)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: استان فارس یکی از ۳۱ استان ایران و در بخش جنوبی این کشور واقع شده.است.آب و هوای استان فارس در نقاط مختلف این استان به سه دسته کوهستانی، معتدل و گرم تقسیم می.شود.این استان بر طبق برآورد جمعیتی سال ۱۳۸۹ خورشیدی سازمان ملی آمار ایران، با جمعیتی معادل ۴٬۵۲۸٬۵۱۳ نفر،چهارمین استان پرجمعیت و با مساحتی در حدود ۱۲۲٬۶۰۸ کیلومتر مربع، پنجمین استان بزرگ ایران محسوب می.گردد.بر اساس تقسیمات کشوری اردیبهشت.ماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، استان فارس به ۲۹ شهرستان، ۹۴ شهر، ۸۳ بخش و ۲۰۴ دهستان تقسیم شده.است.استان فارس از سمت شمال به استان اصفهان، از سمت جنوب و جنوب شرق به استان هرمزگان، از سمت غرب و جنوب غرب به استان بوشهر، از سمت شمال.غرب به استان کهگیلویه و بویراحمد، از سمت شرق به استان کرمان و از سمت شمال.شرق به استان یزد محدود شده.است.

مرکز استان فارس شیراز می.باشد که بر طبق برآورد جمعیتی سال ۱۳۸۹ خورشیدی سازمان آمار ایران به همراه حومه خود، جمعیتی معادل ۱،۷۴۹،۹۲۶ نفر داشته که از این جهت پُرجمعیت.ترین شهر این استان محسوب می.گردد. از دیگر شهرهای پر جمعیت این استان می.توان به شهرهای مرودشت، کازرون، جهرم و فسا اشاره کرد.

نام استان فارس در کتیبه.های هخامنشی به صورت پارسه و در نوشته.های یونانی به شکل پرسیس آمده و فارس شکل عربی شده پارس است. این استان، از چند هزار سال پیش زیست.گاه اقوام مختلفی بوده.است.

در استان فارس اقوام. و مختلفی از جمله فارسی.زبانان، ترک قشقایی، لر، عرب خمسه و لک زندگی می.کنند[۱۲] که هر یک به گویش.ها و زبان.های مختلفی مانند فارسی، لارستانی و خنجی، آذربایجانی، قشقایی، سیوندی، دوانی، لری، اردکانی، عربی و کهمره.ای (بککی) سخن می.گویند.

منابع مهم اقتصادی استان فارس بر پایه کشاورزی و دامداری، شهرک.های مختلف صنعتی، پالایشگاه.ها، صنایع پتروشیمی و نیروگاه.های مختلف بنا شده است.

استان فارس با وجود جاذبه.های متعدد تاریخی، طبیعی و مذهبی؛ یکی ازمراکز مهم گردشگری ایران می.باشد.همچنین تعدادی از مراکز مهم دانشگاهی ایران در این استان واقع می.باشد.

دلیل نام.گذاری
فارس آن که زبان فارسی دارد. آن که از مردم ایران است. در مقابل ترک، عرب و جز آن. در پارسی باستان (کتیبه.های هخامنشی) پارسه (به انگلیسی: parsa) نام یکی از اقوام ایرانی مقیم جنوب ایران است که مقر ایشان را نیز پارس نامیده.اند. از این قوم دو خاندان بزرگ پیش از اسلام به شاهنشاهی رسیده.اند، یکی هخامنشیان و دیگر ساسانیان. معرب آن فارس است.فارس در کتیبه.های هخامنشی به صورت پارسه و در نوشته.های یونانی به شکل پرسیس آمده و فارس و فارسی شکل عربی شده پارس و پارسی هستند.
فارس منطقه ٔ وسیعی است که قسمتی از جنوب و جنوب باختری کشور ایران را فراگرفته و تقریباً از یازده قرن پیش از میلاد مسیح محل سکنای یکی از طوایف آریایی بنام پارس بوده و بهمین مناسبت به پارس موسوم گردیده.است.
کلمه ٔ فارس و پارس به سراسر خاک ایران نیز اطلاق شده.است. صورتی از این کلمه را که در زبان انگلیسی از اصل یونانی گرفته.اند در زبان مذکور بجای لغت «ایران» به کار می.برند و چون این صورت یعنی «پرشیا» (به انگلیسی: persia) در زمان رضاشاه پهلوی در ایران نیز بکار می.رفت دستوری در منع استعمال این واژه صادر شد و مقرر گردید درکتاب.ها و نوشته.های ایرانی همه جا واژه ٔ «ایران» برای نامیدن این کشور به کار رود.

نام خلیج فارس برگرفته از نام همین منطقه.است که در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی در تقسیمات کشوری ارتباط استان فارس با خلیج فارس قطع شد و مناطق حاشیه خلیج فارس به استان بوشهر تبدیل گردید.

پیشینه
پیش از اسلام
ظهور پارس.
استان فارس، از چند هزار سال پیش زیست.گاه اقوام بومى ایران و به ویژه ایلامیان بوده.است.پارس.ها مردمان بودند آریایی.نژاد که معلوم نیست کِی به فلات ایران آمده.اند، در کتیبه آشوری از قرن نهم قبل از میلاد از مردم پارسواش که در اطراف دریاچه ارومیه می.زیسته.اند، ذکری شده.است. برخی از محققین عقیده دارند که مردم پارسواش همان پارس.ها بودند که بعدها از شمال به جنوب رفته و در مملکتی که بعدها به مناسبت نام این مردم موسوم به پارس شد، مستقر گردیدند. از کتیبه.های آشوری مشخص است که پادشاهان یا امرای پارسواش تابع آشور بوده.اند. پس از آن فرورتیش پادشاه ماد ( ۶۵۵ تا ۶۳۳ قبل از میلاد) پارس را تابع ماد کرد.
بر اساس اسناد مورخان یونانی قبایل پارسی به شش طایفهٔ شهری و ده.نشین و چهار طایفهٔ چادرنشین تقسیم می.شدند، طایفه.های شهری عبارتند از: پاسارگادیان، مرفیان، ماسپیان، پانتالیان، دروسیان، گرمانیان که مهم.ترین آنها پاسارگاردیان بودند و قبیلهٔ هخامنشی و پادشاهان ناحیهٔ پارس از این قبیله هستند همچنین چهار طایفهٔ چادرنشین عبارتند از: دائی.ها، مردها، دروپیک.ها، ساگارتی.ها دولت ایلامیان در سال ۶۳۶ پیش از میلاد به دست آشوریان از بین رفت و شوش پایتخت آن به دست طوایف پارس افتاد.
هخامنشیان
مؤسس پادشاهی پارس هخامنش است که تقریباً در ۶۵۰ قبل از میلاد می.زیست. پایتخت او شهری بوده.است به همین نام که خرابه.های آن هنوز باقی است. از خود هخامنش که سلسلهٔ بزرگی به نام او خوانده شده.است، چندان اطلاعی در دست نیست اما محتمل است که او طوایف مختلف پارس را متحد کرده باشد. پسر او چیش.پیش از ضعف دولت عیلام بعد از مغلوبیت آنها در مقابل آشوربنیپال استفاده کرد و ناحیه موسوم به انزان یا انشان را که شامل شوش و مجاور آن خوزستان بوده متصرف شد و عنوان پادشاه انشان را اختیار کرد چون وفات یافت یکی از پسرهایش مالک انشان و آن دیگری صاحب سرزمین پارس گردید. در قرن ششم قبل از میلاد هر دو قسمت به اطاعت یک نفر از دودمان مذکور درآمد که کمبوجیه یکم نام داشت. وی دختر استیاکس پادشاه ماد به نام ماندانا را به زنی اختیار کرد و کوروش بزرگ فرزندی بود که از این وصلت پیدا شد. کوروش در سال ۵۵۹ قبل از میلاد جانشین پدر شد و در سال ۵۵۰ بر مملکت ماد تسلط یافت و اکباتان پایتخت آن را تسخیر کرد. کوروش اکباتان را پایتخت تابستانی و شوش را پایتخت زمستانی خود قرار داد و نخستین دولت بزرگ جهانی یعنی شاهنشاهی هخامنشی را بدین ترتیب بوجود آورد.هخامنشیان ۲۲۰ سال (از ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد) بر بخش بزرگی از جهان شناخته.شده آن روز از رود سند تا دانوب در اروپا و از آسیای میانه تا شمال خاوری آفریقا فرمان راندند. شاهنشاهی هخامنشی به دست اسکندر مقدونی برافتاد.

سلوکیان
بعد از اسکندر و در زمان سلوکیان کشور ایران جزو مستملکات یونان بود تا سرانجام در سال ۲۵۶ پیش از میلاد، پارت.ها که بیشتر محققین آنها را شاخه.ای از نژاد آریایی می.دانند و در خراسان امروزی می.زیستند، قیام کردند و توانستند با جنگ.های متعدد دولت اشکانیان را تأسیس کنند.

اشکانیان
در زمان شاهان اشکانی ممالک مختلفی که جزو دولت اشکانی بودند استقلال داخلی خود و حتی سلسلهٔ پادشاهان محلی را حفظ می.کردند از آن جمله در پارس سکه.هایی از پادشاهان محلی به دست آمده که می.توان از روی آن به اسامی بسیاری از پادشاهان محلی پارس در زمان اشکانیان پی برد. سلسله پادشاهان این دوره در پارس را به این سبب که هر کدام از پادشاهان مزبور هم پادشاه بودند و هم رئیس آتشکده سلسلهٔ روحانی آثرپاتا می.نامند.

ساسانیان
پدر مؤسس سلسلهٔ ساسانیان، اردشیر بابکان، ساسان نام داشت و موبد معبدی در استخر در ایالت پارس بود. اردشیر بابکان در سال ۲۲۳ میلادی علم طغیان برداشت و پس از کشته شدن اردوان پنجم، تیسفون پایتخت اصلی اشکانیان را گرفت پس از آن تمام ایران در تحت اقتدار او در آمد.اردشیر بابکان قبل از دست یافتن به پادشاهی شهر اردشیر خُورّه را که امروزه فیروزآباد نامیده می.شود، بازسازی کرد. این شهر قبل از آن شهر گور نام داشت. او نخست قصد داشت این شهر را پایتخت خود قرار دهد اما بزودی دریافت که ایالت پارس از لحاظ سیاسی برای اقامت فرمانروا مناسب نیست و پایتخت را در نزدیکی تیسفون قرار داد.اردشیر بابکان همچنین نام ایالت گور را نیز به ایالت اردشیرخوره تغییر داد. ایالت اردشیر خُورّه یکی از بخش.های قدیم فارس بود که شهرهای شیراز، فیروزآباد، خضر، میمند، سیراف و کازرون در آن واقع بود. در دوره ساسانی فارس به ۵ ناحیه تقسیم می.شد: ارجان، اردشیرخوره، استخر، دارابگرد و شاپورخوره. پس از چیرگی اعراب، شیراز به جای اردشیر خُورّه مرکز فارس گردید.

پس از اسلام
دولت راشدین
در زمان خلافت عثمان در سال ۲۸ هجری قمری استخر و فیروزآباد به تصرف فرماندهان سپاه دولت راشدین درآمد و تمامی فارس ضمیمه متصرفات دولت راشدین شد و به تدریج مردم فارس نیز مسلمان شدند. فرماندهان دولت راشدین در ایالت فارس را به پنج ولایت که هر یک را یک کوره می.گفتند، همانند دوره ساسانیان که کوره.های اردشیر خوره به مرکزیت شیراز، شاپور به مرکزیت شهر شاپور، قباد به مرکزیت شهر ارجان، استخر به مرکزیت پرسپولیس و دارابجرد به مرکزیت شهر دارابجرد از جمله این کوره.ها بودند و این تقسیم.بندی، تا حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه باقی.ماند.

صفاریان
در زمان ضعف قدرت خلافت امویان در قرن سوم هجری قمری، فارس به تصرف يعقوب ليث مؤسّس سلسله صفاريان درآمد. او شيراز را تصرف کرد و برادرش عمرو ليث مسجد جامعی در شهر ساخت که هنوز هم پابرجاست.

آل بویه
پس از آن، فارس به تصرف آل بویه درآمد و عضدالدوله دیلمی بر بيشتر ايران و قسمتى از بين النهرين تسلط يافت. از کارهاى برجسته او ساختن بند امير بر رود کر بود.

سلجوقیان
پس از آل بويه، سلجوقيان بر فارس مسلط شدند. با ضعف سلجوقیان، سنقرابن مودود، دودمان اتابکان فارس را تأسيس کرد. اين دودمان، در ۵۴۳ هجری قمری بر سرزمين فارس فرمانروايى يافت و آخرين فرمانرواى آن، آبش خاتون، پس از يک سال سلطنت در ۶۶۷هجری قمری به همسرى منکو تيمور، يکى از پسران هلاکوخان مغول درآمد. از آن پس سلطنت وى نامى بيش نبود و چندى نگذشت که فارس به دست امراى مغول افتاد.

آل مظفر
در ۷۵۴ هجری قمری، امير مبازرالدين محمد پادشاه سلسله آل مظفر، فارس را تصرف کرد. شاهان اين دودمان تا سال ۷۹۵ هجری قمری، که امير تيمور خاندان آل مظفر را برانداخت بر فارس فرمانروايى داشتند.

صفویان
در سال ۹۰۹ هجری قمری، فارس تخت استيلاىشاه اسماعیل صفوی درآمد. در زمان او جانشينان، فارس و مرکز آن شيراز، آبادى و رونق يافت. در اين دوران، الله وردی خان و پسرش امام قلی خان که در آن زمان فرمانروايان فارس بودند، در زيبا ساختن و آبادانى شهر شيراز کوشيدند.

افشاریان
در جنگ ميان نادرشاه و افغانیان غلزايى تحت فرمان اشرف افغان، فارس رنج و ويرانى فراوانى ديد. اين جنگ با شکست افغانیان در ۱۱۴۲ هجری قمری پايان يافت. پس از مرگ نادر شاه، بار ديگر فارس دستخوش پريشانى شد.

زندیه
با روی کار آمدن کریم خان زند صلح و آبادی به این ناحیه بازگشت. شیراز را پایتخت خود گردانید و در آبادانی آن کوشش نمود. ارگ کریمخانی، بازار وکیل، حمام وکیل و مسجد وکیل در شیراز از کریمخان زند ملقب به وکیل الرعایا به یادگار مانده.است.

پس از مرگ کریم.خان در سال ۱۱۹۳ هجری قمری، بر سر جانشینی او میان بازماندگانش اختلاف پدید آمد و سرانجام، لطفعلی.خان زند به فرمانروایی رسید. پس از آن، فارس در جنگ.های بین لطفعلی.خان زند و آقا محمد خان قاجار آسیب فراوان دید و سرانجام قاجاریه حکومت یافتند. پس از وفات فتحعلی.شاه در سال ۱۲۵۰ هجری قمری، پسرش حسینعلی میرزا فرمانفرما در فارس به دعوی سلطنت برخاست، اما کاری از پیش نبرد.

قاجار
فارس در دوران قاجاريه، همچنان از ايالات آباد و پراهميت کشور به شمار مى.آمد و راه ارتباطى خليج.فارس و مرکز به عنوان نخستين خاکريز، مورد توجه خاص استعمارگران بود. اما مردم قهرمان اين سرزمين کهن، هيچ..گاه در مقاومت و مبارزه با استعمار و استبداد از پا ننشستند. یکی از مهم.ترین حوادثی این دوران، معاهدهٔ انحصار تنباکو در زمان ناصرالدین شاه و به دنبال آن حکم تاریخی میرزای شیرازی و تحریم تنباکو بود. این حکم با درخواست سید جمال الدین اسدآبادی و در پی نامه او اتفاق افتاد و چنان مردم را به صحنه کشاند که ناصرالدین شاه شاه قاجار، مجبور شد با پرداخت غرامت، این قرارداد ننگین را فسخ کند.

پهلوی
جشن هنر
شهر شیراز در بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل بر.گزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتی ایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده .بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگترین هنرمندان سنتی و مدرن ایران و سراسر دنیا در رشته.های مختلف هنری.

جشن.های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی
همچنین جشن.های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران به مناسبت دوهزار و پانصد سال تاریخ مدون شاهنشاهی ایران و در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی از تاریخ ۱۲ تا ۱۶ اکتبر ۱۹۷۱ (برابر با ۲۰ تا ۲۴ مهر ۱۳۵۰) در تخت جمشید برگزار شد. در این جشن.ها، سران حکومتی و پادشاهان ۶۹ کشور جهان شرکت کردند و تمدن و تاریخ کهن ایران را ارج نهادند.

جغرافیا
جغرافیای طبیعی
استان فارس تقریباً در جنوب ایران قرار دارد. این استان به طور تقریبی بین مدارهای ۲۷ و ۳۱ درجه عرض شمالی و نصف.النهارهای ۵۰ و ۵۵ درجه طول شرقی واقع شده و از سمت شمال به استان اصفهان، از سمت جنوب و جنوب شرق به استان هرمزگان، از سمت غرب و جنوب غرب به استان بوشهر، از سمت شمال.غرب به استان کهکیلویه و بویراحمد، از سمت شرق به استان کرمان و از سمت شمال.شرق به استان یزد محدود شده.است. مساحت استان فارس ۱۲۲٬۶۰۸ کیلومتر مربع می.باشد که از این جهت پنجمین استان بزرگ کشور ایران می.باشد.

ارتفاع استان فارس از سطح دریا در نقاط مختلف این استان متفاوت است و به چهار دسته تقسیم می.شود؛ دسته اول که از ارتفاعات شمال و شمال غربی می.باشد که از کوه.های سمیرم شروع می.شود، تا غرب آباده ادامه می.یابد و به کوه عظمت که گردنه معروف کولی.کش در آن واقع شده.است، ختم می.شود. ارتفاعات برم فیروز نیز در این ناحیه واقع شده و از سپیدان آغاز و به ارسنجان منتهی می.گردد، دسته دوم که ارتفاعات مرکزی می.باشد که کوه.های اطراف شیراز (سبزپوشان و بمو) و نیز کوه.های مهارلو، خرمن کوه، فسا و کوه تودج را دربرمی.گیرد، دسته سوم ارتفاعات غربی.است که در امتداد ارتفاعات کهگیلویه تا کوه.های ممسنی در دشت ارژن (کوهمره سرخی) ادامه می.یابد و به کوه.های سفیدار در فیروزآباد متصل می.شود و در نهایت دسته چهارم ارتفاعات جنوبی می.باشد که شامل کوه.های داراب و ارتفاعات بالنگستان یا هنگستان و کوه.های لارستان است.

دشت.ها و بیابان.ها
دشت.های استان فارس از رسوب.های آبرفتی تشکیل شده.اند، این دشت.ها را با توجه به موقعیت جغرافیایی آن.ها می.توان به دو بخش مرکزی و غربی و همچنین بخش جنوبی و شرقی تقسیم.بندی کرد، در بخش مرکزی و غربی دشت.هایی وجود دارند که موقعیت کشاورزی دارند و بیشتر به این منظور استفاده می.شوند اما در بخش جنوبی و شرقی بیشتر بیابان و کویر دیده می.شود که این بیابان.ها حدود ۱/۸۴ میلیون هکتار برابر با ۱۵ درصد مساحت استان را در بر گرفته.اند. در برخی از مناطق بیابانی استان فارس مانند کویر قطرویه در شرق استان و محدوده شهر نی.ریز، به علت تبخیر شدید، نمک سطح بیابان را پوشانده و کویر را به وجود آورده است.

دریاچه.ها
در استان فارس دریاچه.های متعددی وجود دارد، به طوری.که بیشترین تعداد دریاچه.های دائمی کشور در استان فارس واقع شده.اند.[۴۹] دریاچه.های استان فارس را می توان به دریاچه.های آب شور و دریاچه.های آب شیرین تقسیم.بندی نمود. از میان دریاچه.های آب شور استان می.توان به دریاچه مهارلو، بختگان، طشک و هیرم اشاره کرد. از میان دریاچه.های آب شیرین استان نیز می.توان به دریاچه پریشان، تالاب ارژن، دریاچه برم شور، دریاچه کافتر، دریاچه هفت برم و دریاچه سد درودزن اشاره نمود. وسعت دریاچه.های شور استان تقریبأ ۱۴۵۰۰۰ هکتار و وسعت دریاچه.های آب شیرین تقریبأ ۳۰۰۰۰ هکتار می.باشد.

کوه.ها
۷۰ درصد از وسعت استان فارس در ناحیه کوهستانی قرار گرفته و در دوره ترشیاری به وجو آمده.اند و با گذشت میلیون.ها سال از پیدایش آن.ها جزء کوه.های جوان محسوب می.شوند.کوه.های زاگرس جهت.های شمال.غربی و جنوب.شرقی استان فارس را به صورت منطقه ویژه کوهستانی در آورده.است. قسمت عمده این ناهمواری.ها بر اثر یک سلسله حرکات شدید کوهزایی ایجاد شده و تحت تأثیر عوامل فرسایشی نظیر بادهای تند و آب.های روان به صورت کنونی در.آمده.است. استان فارس را می.توان به دو ناحیه مشخص طبیعی تقسیم کرد، اول ناحیه شمالی و شمال غربی که از ارتفاعات به هم پیوسته.ای تشکیل شده و گردنه.های صعب.العبور و دره.های عمیق دارد و دوم ناحیه جنوب و جنوب شرقی که در فاصله میان رشته.کوه.های فرعی قرار گرفته و شامل دشت.های شیراز، کازرون، نی.ریز، مرودشت و مرکزی.است.

جنس کوه.های استان فارس، اغلب سنگ.های آهکی(کلسیم کربنات) می.باشد. درز و شکاف.های فراوان در این سنگ.ها باعث تشکیل سفره.های آب زیرزمینی فراوانی شده.اند. در این کوه.ها انواع اشکال فرسایش آهکی (کارستیک) که بر اثر انحلال و رسوب.گذاری شکل گرفته.اند دیده می.شود.

از مهم.ترین کوه.های استان می.توان به کوه بل با ۳۹۴۳ متر ارتفاع، کوه گر با ۳۱۰۹ متر ارتفاع، خرمن کوه با ۳۱۸۳ ارتفاع، کوه تودج با ۳۱۵۰ متر ارتفاع، کوه ختابان بوانات با ۳۳۶۲ متر ارتفاع، کوه قلات بوانات با ۲۵۵۰ ارتفاع و کوه قند یله با ۲۳۵۰ متر ارتفاع اشاره نمود.

رودخانه.ها
از مهم.ترین رودخانه.های استان، می.توان به رودخانه.های شادکام، فهلیان، تنگ شیو، قره آغاج، شش پیر، پیرآب، کر، سیوند، آغاج، چوبخله، شور جهرم، شور لار، مهران شور، پلوار، خشک، دالکی، موند (مند)، گله دار و اوجان اقلید اشاره کرد.

جغرافیای سیاسی
تقسیمات کشوری
بر طبق آخرین تقسیمات کشوری اردیبهشت سال ۱۳۹۰ خورشیدی، استان فارس دارای ۹۴ شهر، ۲۹ شهرستان، ۸۳ بخش و ۲۰۴ دهستان می.باشد که شهرستان.های آباده، استهبان، اقلید، بوانات، جهرم، داراب، رامجرد، زاهدشهر، سپیدان، شیراز، فسا، فیروزآباد، سعادت.شهر، سروستان، صفاشهر، مُهر، خرامه، کازرون، گراش، لار، لامرد، مرودشت، ممسنی، خنج، نیریز، رستم، کوار، خرامه و قیر و کارزین از جمله شهرستان.های این استان هستند.

آب و هوا
در استان فارس، تحت. تأثیر ویژگی.های توپوگرافیک، سه ناحیه آب و هوایی مشخص پدیدار شده.است، ناحیه اول ناحیه کوهستانی شمال، شمال غرب و غرب است که دارای زمستان.های سرد و پوشش گیاهی قابل توجه است. میزان بارندگی این ناحیه در حدود چهارصد تا ششصد میلی.متر در سال گزارش شده.است، ناحیه دوم ناحیه مرکزی می.باشد که در زمستان.ها آب و هوای نسبتاً معتدل توأم با بارندگی و در تابستان.ها هوایی گرم و خشک دارد. آب و هوای این ناحیه به علت کاهش نسبی ارتفاعات، نسبت به شمال و شمال غرب کم متفاوت است. میزان بارندگی این ناحیه بین دویست تا چهارصد میلی.متر در سال است و شهرهای شیراز، کازرون، فسا و فیروزآباد از جمله شهرهای این ناحیه هستند، در نهایت ناحیه سوم ناحیه جنوب و جنوب شرقی می.باشد که به علت کاهش ارتفاع و عرض جغرافیایی و نحوه استقرار کوه.ها، میزان بارندگی این ناحیه در فصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پاییز کمتر است. هوای این ناحیه در زمستان.ها معتدل و تابستان.ها بسیار گرم است. میزان بارندگی سالانه آن نیز صد تا دویست میلی.متر است و شهرهای لار، اوز و خنج جزو این ناحیه خشک به شمار می.روند. متوسط رطوبت نسبی این ناحیه حداکثر هشتاد و چهار و نیم و حداقل دوازده و نیم درصد است. تعداد روزهای یخبندان در طول سال نیز سی و چهار روز گزارش شده.است بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می.وزند و عکس این مسیر را می.پیمایند.]

سه توده هوای مختلف استان فارس را تحت تاثیر قرار می.دهند، اول توده هوای مدیترانه.ای که از روی دریای مدیترانه به سمت کوه.های زاگرس می.آیند و موجب بارش.هایی به صورت برف (در مناطق مرتفع شمالی و شمال.غرب) و باران می.شوند؛ دوم توده هوای سودانی که در فصل زمستان از مرکز کم.فشار سودان شکل گرفته و با فعال شدن بر روی دریای سرخ، استان فارس را تحت تاثیر قرار داده و باعث بارش در بیشتر نقاط استان می.گردد؛ سوم توده هوای گرم عربستان که در فصل تابستان از سمت شبه جزیره عربستان به سمت استان وزیده و باعث گرما، ورود ذرات گرد و خاک به استان و کوتاه شدن دوره فصل بهار می.گردد.

پوشش گیاهی و گونه جانوری
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی استان فارس را درختان جنگلی و گیاهان دارویی و صنعتی تشکیل می.دهد، از مهم.ترین گونه.های درختی این استان عبارتند می.توان به بادام کوهی، بنه و بلوط و برخی از گیاهان دارویی و صنعتی که شیرین بیان، گل گاوزبان، کتیرا، آنغوزه و گون برخی از این گونه.ها هستند. مناطق حفاظت شده استان فارس محل رویش بسیاری از گونه.های گیاهی منطقه می.باشند. پارک ملی بمو واقع در شمال شهر شیراز از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی و قابل اهمیت است و تا کنون بالغ بر ۲۸۰ گونه گیاهی در آن شناسایی و نمونه برداری شده.است.

جنگل.ها
استان فارس ۲٫۲ میلیون هکتار جنگل.ها دارد که ۱٫۲ میلیون هکتار آن مراتع فقیر و یک میلیون هکتار آن مراتع غنی و پر تراکم است. این میزان جنگل، در حدود ۱۷/۹ درصد سطح استان را فرا گرفته است.

کارشناسان معتقدند وقوع خشکسالی در عرصه.های منابع طبیعی و جنگل.ها باعث تشدید در تاثیرگذاری آفات درختان شده و این عرصه.ها را با خطر مواجه می.کند که در این خصوص جنگل.های بلوط استان فارس به خصوص در کازرون طی مدت گذشته با این مشکل در حال دسته و پنجه نرم کردن است.

از گونه.های گیاهی غالب جنگل..های استان فارس می.توان به بلوط، بنه، زالزالک، گلابی وحشی، ارس(سرو کوهی)، بادام کوهی و انجیر وحشی اشاره کرد.

باغ.ها
در دورهٔ هخامنشی شهرت باغ.های ایرانی با پردیس.ها جهانگیر شد و گزنفون به تکرار از زیبایی و شکوه آنها یاد کرده.است. در آن زمان ناحیهٔ پارس پوشیده از باغ.های مصفا بود و نقوش متعدد درختان سرو که بر روی پلکان.های تخت جمشید حجاری شده نشان می.دهد که کاخ.های مزبور در محوطهٔ باغ.ها و درخت.زارهای پهناور واقع شده بوده.است. در دوران بعد از اسلام نیز احداث باغ جزء جدانشدنی زندگی مردم ناحیهٔ پارس به شمار می.رفته.است. نوشته.های مورخان و جهانگردانی که در سده.های پیشین شیراز را دیده.اند حاکی است که شهر شیراز را همواره باغ.های پیوسته به هم تشکیل می.داده و بیشتر مردم در همین باغ.ها زندگی می.کردند. احمدبن ابی یعقوب نویسندهٔ تاریخ یعقوبی که در سدهٔ سوم هجری می.زیسته می.نویسد «در شیراز خانه.ای نیست مگر آنکه صاحب.خانه را بوستانی است دارای همهٔ میوه.ها و گل.ها و سبزی.ها و هر چه در بوستان.ها می.باشد.» مورخان و جهانگردانی نظیر ابن بطوطه جهانگرد مغربی، شاردن و تاورنیه جهانگردان فرانسوی دوران صفوی، میرزا محمد کلانتر فارس در عهد زندیه و فرصت.الدوله شیرازی در دوره قاجار در آثار خود از استعداد کم.نظیر سرزمین فارس برای احداث باغ.های آباد یاد کرده.اند.

باغ.های تاریخی
مهم.ترین باغ.های استان فارس که دارای ارزش.های تاریخی و باستانی و هنری فراوانی هستند و تاکنون محفوظ مانده و از جمله سرمایه.های ملی ایران به شمار می.آیند، عبارتند از : باغ ایلخانی، باغ تکیه هفت.تنان، باغ جنت، باغ جهان نما، باغ دلگشا، باغ سلطان آباد، باغ سنقری، باغ قوام، باغ گلشن، باغ ناری، باغ نظر و باغ نوابی.

محصولات کشاورزی
بخش کشاورزی در استان فارس که سهم عمده.ای از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می.دهد، یکی از مهم.ترین نقش.های تولید، اشتغال و امنیت غدایی ایران را دارد به طوری که بسیاری از محصولات کشاورزی استان مانند انواع غلات و مرکبات رتبه اول تا سوم کشور را به خود اختصاص داده.اند، حتی تولید و صادرات انجیر فارس (شهرستان استهبان) در جهان رتبه اول را به خود اختصاص داده است.

در حال حاضر، از میان مهم.ترین محصولات کشاورزی استان فارس می.توان به گندم، جو، برنج، ذرت دانه.ای، پنبه، چغندر قند، دانه.های روغنی، سیب.زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، محصولات جالیزی و نباتات علوفه.ای اشاره کرد که در این میان، جایگاه استان در کشور برای محصولات گندم، ذرت دانه.ای، دانه.های روغنی و گوجه فرنگی اول، محصولات جالیزی و نباتات علوفه.ای دوم، جو، برنج، پنبه، چغندر قند، سیب.زمینی و پیاز سوم می.باشد.

گونهٔ جانوری
گونه.های جانوری استان فارس را در دو بخش می.توان دسته.بندی کرد، اول محیط خشکی که از مهم.ترین جانوران این بخش می.توان به خرس قهوه.ای، پلنگ، گراز، گوزن، قوچ، گربه وحشی، سنجاب، گور ایرانی، آهو، کفتار و گرگ و دوم محیط آبی که از مهم.ترین جانوران این بخش نیز می.توان به انواع اردک، پلیکان، درنا، غاز، کبک، فلامینگو، دارکوب، تیهو و هوبره اشاره نمود.

منطقه.های حفاظت شده
در ایران، منطقه.های حفاظت شده به محدوده.ای از عرصه.های منابع طبیعی اتلاق می.شود که به لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران و احیاء آن ضمن رعایت حقوق و بهره برداری، جوامع محلی ایجاد گردیده.اند. استان فارس نیز تعدادی از مناطق حفاظت شده ایران را در خود جای داده.است که از مهم.ترین آن.ها می.توان به منطقه.های حفاظت شده ارژن، هرمود، میان.جنگل و پارک ملی بمو که دارای ۱۱۲ گونه جانوری، ۶۹ گونه پرنده، ۲۱ گونه پستاندار، ۱۹ گونه خزنده، ۳ گونه دو زیست و همچنین گونه.های مختلف گیاهی می.باشد اشاره کرد.
از میان مناطق شکار ممنوع نیز می.توان به مناطق شکار ممنوع توت سیاه بوانات و بصیران آباده اشاره نمود.

جمعیت
در اولین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی صورت گرفت، از میان کل ۱۳ استان کشور در آن زمان، استان فارس و بنادر با جمعیتی معادل ۱،۳۲۰،۶۱۴ نفر، نهمین استان پر جمعیت ایران بود، بیست سال بعد در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی جمعیت استان به ۲،۰۳۵،۵۸۲ نفر افزایش پیدا کرد، در سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی جمعیت استان ۳،۸۱۷،۰۳۶ نفر شد و در آخرین سرشماری رسمی کشور که در سال ۱۳۸۵ خورشیدی صورت گرفت، استان فارس با جمعیتی معادل ۴٬۳۳۶٬۸۷۸ نفر چهارمین استان پرجمعیت کشور بود، همچنین بر طبق برآورد جمعیتی سازمان ملی آمار ایران که در شهریور ماه سال ۱۳۸۹ صورت گرفت، جمعیت استان ۴،۵۲۸،۵۱۴ برآورد شد.
شهرستان شیراز با ۱٬۷۴۹٬۹۲۶ نفر جمعیت، بیش از ۳۹٪ جمعیت استان را در خود جای داده.است. پس از شیراز شهرستان.های مرودشت با ۳۱۰٬۵۴۰ نفر، کازرون با ۲۷۸٬۳۴۳ نفر، جهرم با ۲۱۱٬۳۳۱ نفر و فسا با ۲۰۱٬۴۷۲ نفر پرجمعیت.ترین شهرستان.های استان هستند.

جمعیت شهرنشین.ها، کوچ.نشین.ها و روستایی.ها
جمعین کوچ نشینان استان فارس در آخرین سرشماری، حدود ۱۳۱،۷۱۷ نفر و ۲۴،۸۰۲ خانوار برآورد شد که این رقم از ۴/۲ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۰/۸ درصد در سال.های اخیر کاهش داشته است. همچنین ضریب رشد جمعیت شهری استان فارس از ۴۲/۹ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۶۱/۲ درصد در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته که بیانگر افزایش میزان مهاجرت روستاییان به شهرها است و این امر نشان دهنده نبودن تعادل در پراکندگی نقاط شهری استان فارس می.باشد.

زبان
زبان رسمی مردم استان فارس، مانند زبان رسمی ایران، فارسی دری است. پیش از اسلام زبان ایرانیان پهلوی و ساسانی بوده.است.از قرن دوم و سوم زبان دری که ریشه.ای کهن داشته جای زبان پهلوی و ساسانی را گرفت و توجه حکومت و نویسندگان و شعرا به آن موجب شد که به صورت زبان رسمی درآید.

گویش.ها
استان فارس به لحاظ غنای فرهنگی و تحولات جغرافیایی و تاریخی از نظر تعدد و تنوع گویش.ها در ایران بی.نظیر است.گویش.های شناسایی شده عبارتند از : گویش مرودشتی، گویش لری محسنی، گویش ترکی قشقایی،و همچنین گویش.های مانند لارستانی و خنجی، قشقایی، سیوندی، دوانی و لری و اردکانی و کهمره ای(بککی) نیز در این استان رواج دارد. که گویش اردکانی در ایران منحصربه.فرد بوده واین گویش باز مانده از پارسی پهلوی.است. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبان.های ایرانی شاخهٔ شمال غربی درخور اهمیت است. گویش لارستانی که با زبانهای فارسی، لری و تاتی هم.خانواده. است. عشایر قشقایی به زبان ترکی قشقایی سخن می.گویند. زبان ترکی قشقایی و آذربایجانی از یک خانواده.اند. گویش لری نیز در شهرستان.های ممسنی، رستم و بخش.هایی از سپیدان رواج دارد.

لهجه.ها
در نقاط مختلف استان فارس لهجه.های گوناگونی نیز وجود دارد، که نسبت به گذشته فرق کرده.اند، و این لهجه.ها برای فارسی زبان.ها قابل فهم هستند.

لهجه ی شیرازی
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می.کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/, /b/, /f/, /v/, /t/, /d/, /k/, /g/, /q/, /c/, /j/, /s/, /z/, /s/, /z/, /m/, /n/, /l/, /r/, /h/, /x/, /?/, /y/ و ۹ واکه ساده /a/, /a:/, /e/, /e:/, /o/, /o:/, /a/, /i/, /u/ و ۵ واکه مرکب /y/, /ay/, /ou/, /ey/, /ow/ می.باشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می.دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می.باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیر پذیری تمام جنبه.های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به بعد از آثار این شاعران شد. به گونه.ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.

ادبیات فولکلور
بخش عظیمی از فولکلورها را قصه.ها، چیستان.ها، ضرب.المثل.ها و انواع ترانه.های محلی تشکیل میدهند.

ترانه.های محلی
بیشتر به صورت دوبیتی. در استان فارس رواج دارند.

واسونک.ها
یکی از معروف.ترین.های آنها واسونک.ها هستند که ویژه مراسم شاد خواستگاری و عقد و ازدواج هستند و از طرف بستگان نزدیک عروس یا داماد خوانده میشوند.

لالایی
یکی از ترانه.های محلی لالایی.ها هستند که مادران برای خواباندن فرزندانشان میخوانند و لالایی.ها ممکن است دوبیتی با تک بیتی باشند.

اقوام
در استان فارس اقوام مختلفی از جمله فارس، ترک قشقایی، لر، عرب خمسه و لک زندگی می.کنند.
یکی از مناطق مهم عشایری و کوچ نشینی ایران، استان فارس می.باشد که با جمعیت ۱۳۷،۷۱۷ نفر، حدود ۳۲ درصد جمعیت کوچ نشین کشور و ۳ درصد جمعیت استان را شامل می.شود و بزرگترین ایل ایران(ایل قشقایی) با شش طایفه در فارس به کوچ.روی ادامه می.دهند. علاوه بر ایل قشقایی، ایل خمسه و ایل محسنی و همچنین طوایف کوچکتری به زندگی عشایری خود در فارس ادامه می.دهند..

در حال حاضر کوچ نشینی در استان فارس به روش.های مختلفی جاری است برخی شیوه سنتی کوچ قبیله.ای را دنبال می.کنند و دائما در حال جابجایی و ییلاق و قشلاق می.باشند که از این میان می.توان ایل قشقایی را مثال زد، گروهی دیگر نیمه کوچ رو هستند و خانه.ای در روستا و مرتعی در کوهستان دارند و در بهار به به ارتفاعات می.روند و و برای برداشت محصول به روستا باز می.گردند، گروهی دیگر اسکان یافته هستند و زندگی کوچ روی را ترک کرده و در یک جا ساکن شده.اند که از میان این گروه می.توان ایلات ممسنی و کوهمره را مثال زد، گروه آخر گروهی هستند که بر اساس وجود مرتع و علوفه، دام.های خود را به چرا می.برند و از طریق شبانی یا چوپانی زندگی می.کنند.

فرهنگ
با تکوین و رشد شهرنشینی، فرهنگ مردم دچار دگرگونی و تغییرات ساختاری شده.است. ویژگی.های قومی و فرهنگی مختلفی در میان اقوام و عشایر وجود دارد. عشایران هنوز ویژگی.های سنتی را حفظ کرده.اند. استان فارس یکی از استان.هایی.است که بالاترین جمعیت عشایری کشور را دارد. فرهنگ مردم فارس در کل به بخش.های متععدی مانند جشن، موسیقی، پوشاک و خوراک تقسیم می.شود. در بخش موسیقی می.توان به عاشقان قشقایی، چنگیان و ساربانان اشاره کرد. موسیقی بومی ایل قشقایی با نام عاشیق.ها، چنگیان و ساربانان درآمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخوردار است، موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر فولک درآمیخته است عاشیق.ها برای رویدادهای غمناک و شاد نوایی دارند. در هنر عاشیقی حماسه جایگاه ارزنده.ای دارد و در شعر آن نیز عرفان مقامی.شایسته. پیشینه مکتوب شعر و ادبیات در میان ایل قشقایی به بیش از ۲۵۰ سال پیش می.رسد. اشعار شاعران گمنام سینه به سینه نقل می.شود و به گنجینه فولکلوریک قشقایی.ها غنا می.بخشد. شعر قشقایی را همه جا می.خوانند در عروسی، در عزا و در زمان شادی و غم. شعر عروسی.ها همراه پایکوبی و شعر عزا همراه با حزن و اندوه خوانده می.شود. رقص.های محلی و بومی. قشقایی.ها نیز که با آهنگ جنگ.نامه توأم است عمدتا به صورت گروهی اجرا می.شود و در این میان رقص چوب به لحاظ شیوه اجرا و حرکات ریتمیک اجراکنندگان آن، از جذابیت خاصی برخوردار است. پوشاک مردمان فارس به دلیل گوناگونی فرهنگی، بسیار متنوع است و از میان آن.ها می.توان به قبا(آرخالق)، شال و چقه که پوشاک مردان عشایر کوهمره سرخی.است، اشاره کرد.در سراسر استان. فارس، مراسم و اعیاد ملی برگزار می.شود. از میان این مراسم می.توان به جشن.های ملی چهارشنبه سوری، عید نوروز، سیزده بدر، عید قربان، عید فطر، عید غدیر خم، نیمه شعبان، عید مبعث و روز تولد امام.های شیعیان اشاره کرد.

غذاها
از غذاها و خوارکی.ها استان فارس می توان به آش کارده، آش سبزی صبحانه، کلم پلوی شیرازی، کوفته هلو، دو پیازه آلو، کوفته سبزی، فالوده و دم.پخت عدس اشاره نمود.همچنین شکر پلو، آش انار، یخنی نخود، بادام سوخته، قرمه به، رب پلو، یخنی عدس کلم، شکر پنیر، حلیم بادمجان، حاجی بادام، حلوای کاسه، دوای آرد و روغن، آش ماست، پاچه پلو، قنبرپلو، آب پیازک، رنگینک و شامی نیز از غذاهای مخصوص شهر شیراز هستند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3293]