گفتگو با سرپرست سازمان محيط زيست دماوند تخريب زيستگاه ‌گربه ‌پالاس

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: گفتگو با سرپرست سازمان محيط زيست دماوند تخريب زيستگاه ‌گربه ‌پالاس
جام جم آنلاين: تخريب زيستگاه‌ها سال‌هاست كه گونه‌هاي مختلف كشورمان را در معرض تهديد و خطر قرار داده است. هر روز خبري از تخريب يك زيستگاه جديد مي‌شنويم، از جنگل‌هاي گلستان گرفته تا نابودي تالاب‌ها، مراتع و... هيچ كدام، از خسارات انساني بي‌نصيب نمانده‌اند و همگي به گونه‌اي مورد تهاجم و تهديد ما قرار گرفته‌اند.

اين تخريب‌ها به بهانه‌هاي مختلفي صورت مي‌گيرد، بهانه‌هايي همچون جاده‌سازي، راهسازي، سدسازي و... كه با وجود تذكرات فراوان كارشناسان محيط زيست درخصوص تخريب زيستگاه‌ها، مسوولان توجهي نداشته و به فعاليت‌هاي بظاهر اقتصادي و اجتماعي خود ادامه مي‌دهند.

در بحث تخريب زيستگاه‌هايمان، از همه عجيب‌تر تخريب زيستگاه گربه پالاس است. گربه پالاس كه طي مقاله‌اي به آن پرداخته شده بود، گونه بسيار زيبا و خاصي است كه بتازگي پس از سال‌ها به زيستگاه قبلي خود يعني دشت‌هاي دماوند بازگشته است؛ اما ما براي حفظ اين گونه چه كرده‌ايم؟

گربه پالاس بازگشته ولي با تخريب زيستگاهش مواجه شده است. متاسفانه دشت‌هاي زيباي دماوند با استخراج سنگ معدن لاشه‌اي در حال تخريب هستند؛ سنگ معدن لاشه‌اي كه از هر منطقه ديگري هم مي‌توان آن را استخراج كرد. آيا سودي كه از آن نصيب صاحبان صنايع مي‌شود را مي‌توان با آسيب زيست‌محيطي بزرگي كه به طبيعت وارد مي‌كند، مقايسه كرد؟!

با عباس ميرزاكريمي، سرپرست سازمان محيط زيست شهرستان دماوند در اين خصوص گفتگو كرديم.

درباره حيات وحش منطقه دماوند توضيح دهيد.

در منطقه دماوند، يك منطقه ممنوعه كوه سفيد داريم كه در حال ارتقا است براي منطقه حفاظت‌شده، ديگري هم درياچه تار در منطقه آزاد است. در شمال شهرستان دماوند منطقه بسيار سرد و خشكي داريم كه شامل درياچه تار مي‌شود و در جنوب هم اقليم متفاوت گرم و خشك داريم كه به منطقه كويري گرمسار مي‌خورد. پس مي‌بينيد كه با اين اقليم متفاوت، داراي تنوع زيستي بالايي نيز مي‌تواند باشد. در اين منطقه چشم‌اندازهاي طبيعي زيبا و گونه‌هاي گياهي و جانوري منحصر به فردي داريم،اما متاسفانه به اين منطقه توجه زيادي نشده است.

اين مناطق زيستگاه گونه‌هاي بسياري ازجمله كل، بز، قوچ، ميش و پلنگ است. از طرفي پرندگان زيادي هم دارد. خود شهر دماوند هم از كهن‌ترين و قديمي‌ترين شهرهاي ايران است.

بتازگي گربه پالاس در منطقه ديده شده است. آيا براي حفظ نسل اين گربه‌سان زيبا اقدامي صورت گرفته است؟

متاسفانه نه‌تنها گونه خاصي مثل گربه پالاس، بلكه ديگر گونه‌هاي زيستگاه‌هاي اين مناطق نيز در معرض خطرند. علت اصلي اين خطرات و تهديدها تخريب زيستگاه‌هاست. زيستگاه‌هاي مناطق ما بشدت توسط معدن سنگ لاشه‌اي در حال نابودي است؛ معادني كه هيچ توجيه اقتصادي ندارند. اگر زيستگاه حفظ شود، گونه‌هايمان نيز حفظ مي‌شوند، اما چگونه؟ ما براي حفظ گربه پالاس و ديگر گونه‌هاي خاصي مثل پلنگ،‌گشت‌هايمان را زياد كرديم. الان هم داريم روي حفاظت و امنيت منطقه كار مي‌كنيم، اما پيش از همه بايد زيستگاه‌ها را خوب بشناسيم. ما دنبال طرح جامعي هستيم. اعتبارات اين طرح را هم مي‌خواهيم بگيريم،‌ اما با تخريب زيستگاه‌ها بشدت مشكل داريم.

در حال حاضر يكي از مهم‌ترين عوامل تخريب زيستگاه‌هاي دماوند، معادن سنگ لاشه‌اي است. اين معادن با وجود چنين اثرات مخرب وسيعي چگونه توجيه مي‌شوند و چطور همچنان به كار خود ادامه مي‌دهند؟

طبق اصل 50 قانون اساسي،‌ هرگونه فعاليت اقتصادي و اجتماعي كه منجر به تخريب غيرقابل جبران زيستگاه شود، ممنوع است؛ اما اين اتفاق در منطقه شكار ممنوع كوه سفيد دارد مي‌افتد. مثلا مي‌آيند و براي سنگ لاشه‌اي 200 هكتار از منطقه را تخريب مي‌كنند و 100 كاميون سنگ مي‌برند. از طرفي داريم سالانه حدود يك ميليارد تومان از اعتبارات استاني مان را به منظور جلوگيري از فرسايش خاك و آبخيزداري استفاده مي‌كنيم، در صورتي كه يك درصد هم نمي‌توانيم جلوي اين آسيب و تخريب را بگيريم.

اگر هزار كاميون هم سنگ لاشه‌اي ببرند براي شخص 200 ميليون تومان بيشتر سود ندارد، در عوض از اين طرف به مناطق خسارت ميلياردي مي‌زند و براي جبران اين خسارت بايد ميلياردي سرمايه بگذاريم.

آيا اين توجيه اقتصادي دارد؟ اصلا چطور مي‌توان چنين ارقامي را با هم مقايسه كرد؟ دارند 100 برابر خسارت مي‌زنند و هيچ‌كس هم توجهي ندارد. منطقه دارد بشدت تخريب مي‌شود آن هم توسط معادني كه حتي ارزش ماده اوليه‌اش را هم ندارد. آخر سنگ لاشه‌اي كجا و زيستگاه گونه‌هايمان كجا؟! اين سنگ‌هاي لاشه‌اي را مي‌‌‌توانيم در مناطق آزادي كه آسيب پذير نيستند انجام دهند.

آيا در اين خصوص با وزارت صنايع و معادن هم صحبت كرده‌ايد؟ پاسخ آنها چه بوده است؟

ما با صنايع و معادن مكاتبه كرده‌ايم؛ اما صنايع و معادن دنبال كارها و اهداف خودش است، البته ما فقط صنايع و معادن را مقصر نمي‌‌دانيم.اداره منابع طبيعي هم هست كه هيچ توجهي نمي‌كند. من با سازمان صنايع و معادن هم صحبت كردم. ما جلوي اينها ايستاده‌ايم. در اين خصوص مكاتبه خوبي انجام دادم و اعتباراتش را از كميته برنامه‌ريزي شهرستان دماوند خواسته‌ام. ما يكي دو معدن را بستيم، اما كافي نيست. بايد هر چه زودتر به فكر نجات گونه‌هايمان باشيم، نه اين كه صبر كنيم و شاهد از ميان رفتن و انقراض تك‌تك آنها باشيم، اتفاقي كه سال‌هاست دارد در كشورمان مي‌‌افتد و هيچ‌كس هم توجهي نمي‌كند.

محيط‌بانان چقدر در حفظ امنيت و حيات وحش منطقه نقش دارند؟

ما براي حفظ حيات وحش و زيستگاه‌ها‌مان 2 پاسگاه حفاظت محيط زيست راه‌اندازي كرديم. يكي حدود 74 هزار هكتار در اراضي منطقه ممنوعه كوه‌سفيد و يكي هم در درياچه تار كه براي حفاظت از آبزيان و شكارهاي آنجاست.
ببينيد منطقه چقدر وسيع است. حال با اين وسعت ما براي هر 20 هزار هكتار يك محيط‌بان داريم. در كل منطقه ما 5 محيط‌بان داريم و 5 تا موتور و ماشين،‌ ولي آيا اين نيروي انساني كافي است؟ ما فقط 2 كارشناس داريم كه هم كارشناسند و هم محيط‌بان كه اينها هم مجبورند كارهاي اجرايي كنند. حال امكانات ما را ببينيد. از طرفي ما در كشور يك ميليون و 15 هزار اسلحه مجاز داريم، در حالي كه 4 ميليون و 500 هزار اسلحه شكار غير مجاز داريم. ما در سال هزار پروانه صادر مي‌كنيم، اما غيرمجاز چطور؟ يكي از عوامل مهم تهديد كشورمان همين است. من خودم طي هفته‌هاي گذشته در تعقيب چند متخلف بودم. از طرفي نزديكي شهرستان دماوند به تهران هم مشكلات را بيشتر كرده است.

محيط‌بانان ما ديگر چه كار مي‌توانند بكنند. هميشه در خطرند از طرفي كمترين مزايا را دارند. ما شرمنده محيط‌بانمان هستيم. چنين فعاليت سنگين و خطيري را با هيچ معادله‌اي نمي‌‌توان حساب كرد.

به نظر مي‌رسد بهترين راهكار براي حفظ محيط زيست، بالا بردن فرهنگ طبيعت‌دوستي است. آيا در ارتباط با آموزش و ترويج محيط‌ زيست فعاليتي صورت گرفته است؟

در اين خصوص ما در سطح دماوند خيلي خوب كار كرديم. من طرحي ارائه كردم به نام طرح 30 هزار پاسدار افتخاري محيط زيست. اين 30 هزار شامل تشكل‌هاي دانشجويي و دانش‌آموزي است. جمعيت دماوند حدود 90‌‌هزار نفر است. به اين ترتيب مي‌بينيد كه در هر خانواده‌اي حداقل يك كارت محيط زيست وجود خواهد داشت.

اين پاسداران افتخاري محيط زيست، مثل همياران پليس هستند. از سال 1355 به اين‌طرف ما مامور افتخاري داشتيم، ولي متاسفانه معرفي و آ‌موزش‌ها ضعيف بوده است. از طرفي اعتباراتي كه ما مي‌خواهيم در سطح استان هميشه كم بوده است. مساله آموزش بسيار مهم است. اگر سطح فرهنگي مردم بالا برود ديگر قطع درختان و تخريب‌ها را نداريم.

اداره محيط زيست دماوند سال 80 و 81 تاسيس شد. آن موقع اداره هيچ تجهيزاتي نداشت. ما برايش امكانات گرفتيم و حالا 2 پاسگاه محيط‌باني در منطقه داريم و 29 دي سال 84 در يك فضاي بسيار وسيع، ما روز هواي پاك را جشن گرفتيم.

در آن روز محيط‌بانان با همكاري نيروي انتظامي به صورت نمادين ماشين‌هاي دود‌زا را توقيف مي‌كردند. آن روز ما 54 ماشين را توقيف كرديم.

چهره شهر عوض شده بود و همه جا پر از تبليغات و بروشور‌هاي روز هواي پاك بود. امسال هم قصد داريم 29 دي، روز هواي پاك، 30 هزار مامور افتخاري را به سطح شهر بفرستيم. با آن‌كه اعتبارات ما كم بود، ولي ما در اين خصوص آموزش‌هاي لازم را داده‌ايم، حتي آيين‌نامه تدوين كرده‌ايم. 29 دي همايش ملي داريم كه اين براي اولين بار در سطح كشور اتفاق مي‌افتد: «همايش پاسداران محيط زيست.»

با برنامه‌هاي خاص و ويژه‌اي كه براي حيات وحش و محيط زيست منطقه دماوند در نظر گرفته‌ايد، چه انتظاري از مسوولان داريد؟

ما همگي علاقه‌مند به طبيعت هستيم. كاري كه ما اينجا انجام مي‌دهيم فقط عاشقانه بوده است وگرنه با اين همه مشكلات، دوام آوردن در اين كار فقط كار دل است . در خصوص زيستگاه‌ها و محيط زيست بايد كل كشور با ما همكاري كنند. منطقه ما كه اينقدر از نظر تنوع زيستي با اهميت هست و گونه‌‌هاي خاص و ويژه‌اي را در خود جاي داده است، چرا اينقدر مورد كم لطفي بعضي‌ها قرار گرفته است؟

ما به تنهايي در يك شهرستان چه كار مي‌توانيم كنيم.

ما در حد خودمان شروع به آموزش مردم كرده‌ايم. براي حفظ زيستگاهمان مي‌خواهيم از فعاليت‌هاي معادن سنگ‌لاشه‌اي جلوگيري كنيم، اما تمام اينها وقتي محقق مي‌شود كه ديگر دستگاه ها و سازمان‌ها هم با ما همكاري كنند. علاوه بر آن، نقش مردم هم خيلي مهم است. متاسفانه بي‌‌توجهي مردم دماوند باعث شده دماوند تبديل به يك شهر گردشگري نشود، شهري كه در 40 كيلومتري پايتخت قرار گرفته و مي‌تواند بهترين خدمات گردشگري را ارائه كند، اما افكار عمومي نسبت به بحث گردشگري آماده نيست.

از طرفي سازمان ميراث فرهنگي هم همكاري لازم را مبذول نمي‌كنند، مثلا از سال 83 طرح ساماندهي چشمه‌اعلي براي گردشگري ارائه شده، ولي هنوز متولي اين كار مشخص نشده است. ابتدا شهرداري به عهده مي‌گيرد بعد ميراث فرهنگي؛ آخرش هم كه همكاري لازم وجود ندارد و طرح فراموش مي‌شود. متاسفانه بسياري از مسائل و مشكلات دماوند گرفتار حاشيه و چالش‌هاي اداري شده بنابراين كارها پيش نمي‌روند.

منصوره نظري
سه شنبه 28 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 224]