گفتگو با مديركل دفتر انتشارات كمك‌آموزشي وزارت آموزش و پرورش كتاب‌هاي كمك آموزشي؛ آري يا نه؟

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: گفتگو با مديركل دفتر انتشارات كمك‌آموزشي وزارت آموزش و پرورش كتاب‌هاي كمك آموزشي؛ آري يا نه؟
جام جم آنلاين: اين روزها اگر به راسته كتابفروشي‌هاي مقابل دانشگاه تهران سر بزنيد و بويژه در خيابان‌هاي 12 فروردين و فخر رازي گام بگذاريد، با تعداد زيادي ويترين مواجه خواهيد شد كه رديف كتاب‌هاي كمك‌آموزشي را در خود جاي داده‌اند. از ساعت 9 صبح تا 9 شب، اين منطقه از تهران شاهد حضور و مراجعه جمعيت فراواني است كه به دنبال كتاب‌هاي آموزشي از مقطع پيش‌دبستاني تا پيش‌دانشگاهي هستند.

امروز چه بخواهيم يا نخواهيم و چه ديدگاه مثبت يا منفي داشته باشيم، تاليف، انتشار و بازار فروش كتاب‌هاي كمك‌آموزشي پررونق و داغ است و استقبال از آن فراوان. اگر تا چند سال پيش، تنها دانش‌آموزان بودند كه دربه‌در دنبال كتاب‌هاي به اصطلاح حل‌المسائل بودند، اينك خود آموزگاران مقطع ابتدايي و دبيران دوره راهنمايي و دبيرستان هستند كه يك يا چند كتاب كمك‌آموزشي را به دانش‌آموزان معرفي مي‌كنند. آنان اعتقاد دارند كه توضيحات و مسائل اضافي اين كتاب‌ها مي‌تواند در فهم بهتر دروس و تمرين بيشتر دانش‌آموزان موثر باشد.

پاي صحبت‌هاي عليرضا حاجيان‌زاده، مديركل دفتر انتشارات كمك‌آموزشي نشسته‌ايم و با او درباره طرح سامان‌بخشي كتاب‌هاي كمك‌آموزشي گفتگو كرده‌ايم.

در حال برگزاري هفتمين جشنواره كتاب‌هاي آموزشي رشد هستيد. سابقه اين رويداد فرهنگي به سال 1379 برمي‌گردد و انتظار اين است كه شاهد نهمين دوره آن باشيم. چرا چنين نيست؟

اين به دليل 2 سال وقفه پيش‌بيني شده در جريان برگزاري جشنواره است. سال‌هاي 79 تا 81، 3 دوره از جشنواره را به ترتيب در مقاطع ابتدايي، راهنمايي و متوسطه برگزار كرديم. سال 1382، فرصتي براي ارزيابي بود كه براساس آن تصميم گرفتيم دوره‌هاي تحصيلي ابتدايي و راهنمايي در يك سال و دوره آموزش نظري، فني حرفه‌اي و پيش دانشگاهي را در سال ديگر برگزار كنيم. در اين ميان يك سال را هم براي تنفس و بررسي كارنامه 2 سال قبل در نظر گرفتيم.

برهمين اساس، جشنواره در سال‌هاي 83 و 86 با محوريت كتاب‌هاي آموزشي دوره ابتدايي و راهنمايي برگزار شد و سال‌هاي 84 و 87 به مقطع متوسطه اختصاص يافت. براي همين، امسال شاهد برگزاري هفتمين دوره جشنواره هستيم. اين تقسيم‌بندي به دليل تفاوت‌هاي مطالب و كتاب‌هاي هر مقطع تحصيلي، اجتناب‌ناپذير است.

بـرگـزاري ايـن جشنواره را بايد در دل طرح سـامـان‌بـخـشـي كـتـاب‌هـاي كمك‌آموزشي مورد بررسي قرار داد. از اين‌رو، بهتر است به ويژگي‌هاي اين طرح بپردازيم.

سال 1379، سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي، طرح سامان‌بخشي كتاب‌هاي آموزشي را تصويب كرد و در دستور كار دفتر انتشارات كمك‌آموزشي قرار داد. ما براساس اين طرح، استانداردها و معيارهاي توليد كتاب‌هاي آموزشي را تدوين و منتشر كرديم و از ناشران فعال در اين عرصه خواستيم براساس آن، به انتشار آثار خود اقدام كنند. بر همين اساس، تمام كتاب‌هاي آموزشي به دفتر مي‌آيد و زيرنظر گروه‌هاي كارشناسي بررسي مي‌شوند كه با برنامه‌هاي رسمي آموزش مدارس تناقض و مغايرت نداشته باشند.

پس از تاييد گروه‌هاي كارشناسي چه اتفاقي مي‌افتد؟

از ميان كتاب‌هاي بررسي شده، فهرستي از آثار مناسب و منطبق بر فعاليت‌هاي رسمي تدريس در مدارس را تهيه و معرفي مي‌كنيم.

اين معرفي چگونه و در چه سطحي صورت مي‌گيرد؟

در چند قالب و سطح اين كار را انجام مي‌دهيم. كتابنامه‌هايي را هر سال چاپ و توزيع مي‌كنيم، در انتهاي هر كتاب درسي، عناوين آثار متناسب و مورد تاييد را درج كنيم و روي سايت اين دفتر هم به معرفي آنها مي‌پردازيم.

جشنواره كتاب‌هاي آموزشي رشد، كجاي اين روند قرار دارد؟

در واقع مرحله دوم طرح سامان بخشي محسوب مي‌شود، چرا كه داوران ما براساس فهرست اوليه، در گروه‌هاي مختلف و تخصصي به بررسي كتاب‌ها مي‌پردازند و برترين‌ها را معرفي مي‌كنند. در اين جشنواره، از ناشران و مولفان برگزيده تقدير مي‌كنيم، ما از سال 1379، يك طرح 10 ساله را آغاز كرديم تا هر سال بتوانيم قدمي در راه استاندارد‌سازي كتاب‌هاي كمك‌آموزشي برداريم.

آيا به اين هدف رسيده‌ايد؟

تا حد زيادي بله. چرا كه ما با اين طرح و برگزاري اين جشنواره توانسته‌ايم اعتماد ناشران كتاب‌هاي آموزشي را جلب و آنها را متقاعد كنيم كه استاندارد‌هاي ما را در توليد‌اتشان رعايت كنند.

اين ارزيابي را بر چه اساسي مطرح مي‌كنيد؟

بر اين اساس كه سال 1379، نخستين سال برگزاري اين جشنواره، تنها 18 درصد از آثار ارسالي مورد تاييد ما قرار گرفتند. اما امسال بيش از 50 درصد كتاب‌هاي ارائه شده، توانستند معيارهاي كيفي را كسب كنند و از نظر ما مناسب تشخيص داده شوند. اين رشد 32 درصدي را تنها معلول طرح ساماندهي و جشنواره كتاب‌هاي كمك‌آموزشي مي‌دانيم. در 10 سال پيش، كـتـاب‌هـاي كـمـك‌آمـوزشي‌ در سطح بازار، بيشتر حل‌المسائل بودند و كمتر بار آموزشي، تشريحي و تحليلي داشتند، اما اينك وضعيت بسيار بهتر شده است.

اما اين رشد كيفي كتاب‌هاي آموزشي، سرعت مناسبي ندارد، چگونه مي‌شود به اين روند و حركت سرعت بيشتري بخشيد؟

ما اگر موفق شويم هر چه زودتر حوزه توزيع و خريد كتاب براي كتابخانه‌هاي عمومي و مدارس را هم به اين طرح سامان‌بخشي گره بزنيم، شاهد افزايش سرعت در بهبود كيفيت كتاب‌هاي كمك‌‌آموزشي خواهيم بود. اگر ناشران بدانند، كتاب‌هاي مورد تاييد وزارت آمـوزش و پـرورش در سـطـح گـسترده‌اي خريداري مي‌شود، قطعا در رسيدن به معيارها و استانداردهاي ما كوشش بيشتري خواهند كرد. در يك جمله بايد گفت كه اگر ما عرصه خريد كتاب‌هاي كمك‌آموزشي را مديريت كنيم، مي‌توانيم درتوليد هم موفق‌تر باشيم.

چنين هدفي را در برنامه‌هاي آينده خود دنبال خواهيد كرد؟

قطعا بله. سال آينده طبق روال گذشته جشنواره برگزار نمي‌شود و ما از 2 سال آينده وارد مرحله دوم طـرح سـامـان بـخـشـي كـتـاب‌‌هـاي كـمـك‌‌آمـوزشـي مي‌شويم كه در آن بر خريد آثار مناسب تاكيد شده است. ما براي بازنگري و بازسازي اين طرح و آغاز مرحله دوم آن يك سال فرصت داريم.

آيا ديگر محورهاي مرحله دوم طرح سامان‌بخشي كتاب‌هاي آموزشي نيز مشخص شده‌اند؟

وزير آموزش و پرورش مصوبه‌اي را در اين زمينه ابلاغ كرده كه چند مولفه اساسي و مهم در آن آمده است. اول آن كه براي ترويج مطالعه و كتابخواني در دانـش‌آمـوزان، دامـنـه مـوضـوعـات كتاب‌هاي مورد بـررسـي را گـسـتـرش خـواهـيـم داد و تـنـهـا به آثار كمك‌آموزشي اكتفا نمي‌كنيم. دوم آن كه به كتاب‌هاي مورد تاييد، نشان استاندارد خواهيم داد تا والدين و دانش‌آموزان با خيال راحت نسبت به خريد كتاب‌ها اقدام كنند. سوم اين كه اين طرح، نشريات و مجله‌هاي ويژه كودكان و نوجوانان را هم در بر خواهد گرفت، اما مهم‌ترين تغيير در طرح سامان‌بخشي كتاب‌هاي آموزشي، همان چيزي است كه ابتدا بر آن تاكيد كردم: حمايت از ناشران برگزيده با خريد كتاب‌هاي آموزشي از آنها.

با توجه به تفاوت شرح وظايف زيرمجموعه‌هاي وزارت آموزش و پرورش، آيا فكر مي‌كنيد اين هدف محقق شود؟

برنامه قرار است به اين گونه پيش برود. در حال حـاضـر دفـتـر انـتـشـارات كـمـك‌آموزشي تنها نقش سياستگذاري و نظارتي دارد و به معرفي كتاب‌هاي مناسب بسنده مي‌كند، اما قرار است در آينده، ديگر بخش‌هاي وزارتخانه كه كار خريد كتاب و تجهيز كتابخانه‌هاي مدارس را دارند، به اين طرح ملحق شوند.

در پايان گفتگو، مي‌رسم به پرسشي كه شايد مي‌بايست در همان ابتدا طرح مي‌شد. شما به عنوان كـارشناس اين حوزه و مديركل دفتر انتشارات كـمـك‌آمـوزشـي، آيا اصولا موافق نقش پررنگ كتاب‌هاي كمك‌آموزشي در مدارس و تحصيل دانش‌آموزان هستيد؟

بخشي از اين نقش پررنگ، به دليل نيازهاي كاذب بــــويـــژه در مـــرحــلـــه آزمـــون ســـراســـري ورود بـــه دانشگاه‌هاست؛ اما با اين حال فكر مي‌كنم، آن دسته از كتاب‌هاي كمك‌آموزشي كه بيشتر تشريحي و تحليلي هستند و آموزش‌هاي رسمي در مدارس را تكميل مي‌كنند، مي‌توانند نقش مثبتي را ايفا كنند.

با توجه به تفاوت‌هاي فردي ميان دانش‌آموزان، 2 گروه مي‌توانند از اين نوع كتاب‌ها بهره ببرند؛ اول دانش‌آموزاني كه نياز به ساده‌سازي مفاهيم درسي و تشريح آنها دارند و دوم دانش‌آموزاني كه به اطلاعات كتاب‌هاي درسي بسنده نمي‌كنند و مي‌خواهند مطالب بيشتري فرابگيرند.

يعني توصيه مي‌كنيد كه دانش‌آموزان از كتاب‌هاي كمك‌آموزشي استفاده كنند.

مـن تـاكـيـد مـي‌كـنـم كه با توجه به تفاوت‌هاي دانش‌آموزان، كتاب‌هاي درسي مشترك نمي‌تواند پاسخگوي همه نيازهاي جامعه دانش‌آموزي كشور باشند. از سوي ديگر ساعات درسي محدود است و شايد معلم نتواند در آن وقت كوتاه همه آنچه را كه مي‌خواهد، توضيح دهد.

با اين حال تاكيد مي‌كنم نبايد به هيچ وجه استفاده از كتاب‌هاي كمك‌آموزشي را براي دانش‌آموزان اجباري كرد. از سوي ديگر بايد در مولفان، ناشران و هم مصرف‌كنندگان كتاب‌هاي كمك‌آموزشي اين حساسيت را به وجود آورد كه از معيارهاي تدوين شده وزارت آموزش و پرورش پيروي كنند تا شاهد آن باشيم كه اين كتاب‌ها در بهبود كيفيت يادگيري تاثير مثبت داشته باشند نه آن كه با تدريس رسمي مدارس در تعارض قرار بگيرند.

مهدي ياورمنش
سه شنبه 28 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 260]