كتاب هاي كمك آموزشي دانش آموز را تيزهوش نمي كند!

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: كتاب هاي كمك آموزشي دانش آموز را تيزهوش نمي كند!
مجيد زندي
يكي از اهداف اصلي كتاب هاي درسي انتقال مطالب علمي روز به دانش آموزان است . اما هدف جنبي ديگري هم دارد تا لذت كتاب خواني را در كام دانش آموزان شيرين كند و خودشان كنجكاوانه به سراغ كتاب هاي علمي و ادبي و هنري بروند و علاوه بر تكميل آموزش علم روز به زيور ادب و هنر نيز آراسته شوند.
اما در نظام آموزش و پرورش ما گاهي جرياني جايگزين اين هدف اصلي مي شود كه نه تنها دانش آموزان را به كتاب و كتابخواني نزديك نمي سازد بلكه با اشتباهات برخي از معلمان و اوليا دانش آموز از كتاب و مطالعه هم بيزار مي شود و اين تنفر تا آنجا تداوم مي يابد كه عليرغم حضور در معروفترين مدارس نه تنها نتيجه دلخواه اوليا در كسب رتبه هاي برتر آزمون ورودي به دانشگاهها را به دست نمي آورد كه رتبه او از دانش آموزان معمولي در يك مدرسه متوسط هم پائين تر مي آيد. چرا كه چنين دانش آموزاني حداقل در چهار سال دوره دبيرستان و سه سال دوره راهنمايي تحصيلي تحت فشار و بمباران كتاب هاي آموزشي قرار داشتند كه آن ها را از هدف اصلي درس و مدرسه دور ساخته بود.
البته خوب يا بد اين كتاب ها صرفا از طريق ارزيابي دقيق كارشناسانه ممكن است اما آنچه كه واقعيت دارد وجود پر حجم اين كتاب ها در نظام تعليم و تربيت امروز است ; كتاب هايي كه با طرح سوالات و تست هاي مختلف دانش آموزان را به دستگاههاي زنده تست زن تبديل كرده اند!
سوال اساسي اين است كه آيا واقعا اين كتاب هاي درسي مي توانند جايگزين كتاب هاي درسي يا مكمل آن ها شوند آيا معلم دانش آموز و اوليا از تاثير مفيد و موثر و يا احيانا مخرب اين كتاب ها به خوبي آگاه هستند آيا آموزش و پرورش به عنوان نهاد متولي آموزش اين كتاب ها را آفت زدايي و آسيب شناسي كرده است آيا اين كتاب ها سبب نمي شوند كه دانش آموزان نه تنها از كتاب هاي آزاد كه حتي از كتاب هاي درسي هم متنفر و فراري شوند
در كنار آن اين سوال اساسي هم مطرح است كه آيا واقعا فقط كتاب هاي درسي وزارت آموزش و پرورش بايد ملاك آموزش علم و پرورش فضائل اخلاقي تلقي شود به عنوان نمونه آيا كتاب درسي كامپيوتر مي تواند با اطلاعات به روز دانش آموز را در رشته كامپيوتر به فردي كارآمد تبديل سازد شيوه كشورهاي توسعه يافته در اين زمينه چيست آيا نمي توان همانند بسياري از كشورها از منابع مختلف و آزاد براي يك درس استفاده كرد و دست معلم و دانش آموز را با رعايت استانداردهاي مورد تاييد نظام آموزش و پرورش آزاد گذاشت
وضعيت كتاب هاي كمك آموزشي موجود در بازار عرضه و تقاضاي اين نوع كتاب ها يقينا نيازمند آفت شناسي است و نبايد از نظر دور داشت كه انبوهي از كتاب هاي منتشر شده نه تنها مناسب وضعيت تحصيلي دانش آموزان پايه هاي مختلف نيست كه آن ها را نيز از مسير اصلي منحرف مي سازد.
يكي از دلايل اصلي گزارش امروز به تماس تلفني يكي از اوليا مربوط مي شود كه در سخنان خود نگراني عميقي از وضعيت آموزش مدارس با استفاده از كتب كمك آموزشي داشته است . وي در اين مورد مي گويد : وقتي شرايط سخت گيرانه و غيرقابل تحمل معلم مدرسه دخترم درباره تكاليف كتاب كمك آموزشي در كنار كتاب هاي درسي را ديدم دلم به حال دخترم و بقيه همكلاسي هاي او سوخت و اين وضعيت را در جلسه انجمن اوليا و مربيان به طور دوستانه به مسئولان مدرسه اعلام كردم اما آنها روز بعد از حضور دخترم در كلاس درس خودداري كردند و با سخت ترين شرايط روحي ساعت ها او را معطل نگه داشته اند!
اين پدر نگران از وضعيت آموزشي مدارس چنين ادامه مي داد كه متاسفانه مسئولان مدرسه به جاي توجه به توصيه هاي مشفقانه من اعلام كردند كه « اجازه نمي دهند فرزندم در آن مدرسه ادامه تحصيل دهد پس هر چه سريعتر نام او را در مدرسه اي ديگر بنويسيد » !
وي مي افزايد : من كه اعتراض خود را به مسئولان منطقه رسانده ام هنوز به نتيجه نرسيده ام در حاليكه اعتراض من ظلمي است كه در قالب كتاب هاي كمك آموزشي به دانش آموزان و آينده سازان اين كشور مي شود.
آقاي احمد كائيني دبير با سابقه دبيرستان در منطقه 6 تهران كه اكنون 12 سال پس از بازنشستگي همچنان در كسوت معلمي به تدريس دانش آموزان مشغول است درباره وضعيت فعلي كتاب هاي كمك آموزشي در مدارس با توجه به ظرفيت جسمي و روحي دانش آموزان مي گويد : در قبل از انقلاب چون فناوري نوين در مدارس به شيوه امروز نبود تكليف بچه ها بيشتر با كتاب هاي درسي انجام مي شد و در نهايت معلم براي تقويت ذهني دانش آموزان از كتاب هاي كليله و دمنه در فارسي و جزواتي در رياضي كمك مي گرفت ولي اكنون با وجود رايانه در مدرسه و منزل و همچنين لوح هاي فشرده آموزشي ـ سي دي ـ شرايط تفاوت گسترده اي كرده است همچنانكه اكنون در شرايط بازي كودكان و نوجوانان تغييراتي ايجاد شده در وضعيت كمك آموزشي هم اتفاقات گوناگوني افتاده است كه نمي توان از آن غافل شد.
وي ادامه مي دهد : كتاب هاي درسي چون تجربه نگارش چندين دهه اي مولفان گذشته و حال را در خود دارد خود به خود براي سطح فعلي سواد دانش آموزان كافي است و نيازي به كتاب هاي كمك آموزشي نيست مگر اينكه در درجه اول از كتاب هايي كه كارشناسان وزارت آموزش و پرورش با مشورت با مولفان كتاب هاي درسي تهيه كرده اند استفاده كرد زيرا هم كتاب ها و هم كتب كمك آموزشي ها براي كل كشور توليد و در شبكه توزيع كتاب هاي درسي قرار مي گيرد. اما هنگامي كه اين كتاب ها براي دانش آموزان كافي نباشد يا معلم تشخيص دهد ظرفيت دانش آموزان زيادتر از سطح پايه كتاب هاي درسي است مانعي براي استفاده از آن نيست .
آقاي كائيني ادامه مي دهد : البته نكته اساسي اينجاست كه كتاب هاي كمك آموزشي نبايد محور آموزش قرار گيرد و قبل از كتاب هاي آموزشي تدريس شود بلكه براي اينكه دانش آموز روانتر با نمونه سوال ها آشنا شود و فعاليت اضافه اي در خانه و مدرسه داشته باشد از اين جهت استفاده از اين كتب منعي ندارد.
وي اصرار برخي از مدارس و معلمان براي اولويت دادن به كتاب هاي كمك آموزشي را خلاف مقررات مي داند و مي افزايد : همانگونه كه از نام اين كتاب ها هم برمي آيد كتاب هايي كمك آموزشي هستند و نبايد جايگزين كتاب هاي درسي شود. كه البته همانگونه كه اشاره كردم به سطح سواد دانش آموزان هم بازمي گردد كه با استفاده از مشاوره مدير و معلم و مربيان مدرسه تهيه و در اختيار دانش آموزان قرار مي گيرد.
وي ادامه مي دهد : دانش آموزان برخي از مدارس كه با معادل 19 و 20 جذب مي شوند يقينا سطح سواد آنها بيشتر از حد كتاب هاي درسي است و دانش آموزي داريم كه در دروسي نظير زبان خارجي و كامپيوتر سالها از سطح كتاب هاي درسي بالاتر است طبيعتا اين دسته از دانش آموزان علاوه بر مطالب درسي كتب آموزشي نيازمند كتاب هاي سنگين تري هم هستند و آن ها را نيز در ذهن خود هضم مي كنند.
اين معلم ادامه مي دهد : البته به همكاران فرهنگي خود توصيه مي كنم تعادل را در هر زمينه اي حفظ كنند خصوصا اينكه نبايد بيش از توان و تحمل دانش آموز به او تكليف و درس فوق برنامه داد. همچنانكه در برخي از مدارس هم شاهد بوده ايم و هستيم كه دانش آموزان تحت فشار كتاب هاي آموزشي و كمك آموزشي نتيجه اي برخلاف انتظار مسئولان مدارس كسب كرده اند زيرا يا نتوانستند مطالب را هضم كنند و از اصل سطح متوسط مدرسه هاي ديگر هم تنزل يافته اند و يا اينكه در مواردي نظير ارتباطات اجتماعي و فرهنگي عقب افتاده اند. دانش آموزاني كه به دليل فشارهاي آموزشي از عاطفه فرزند و مادري هم فاصله گرفتند و مشكلات خاصي براي خانواده ها پديد آمده است .
آقاي كائيني ادامه مي دهد : در چنين شرايطي شما نفرات اول كنكور دانشگاهها را معمولا از مدارسي مي بينيد كه با تعادل عمل كردند دانش آموزاني كه هم از لحاظ درسي و هم از لحاظ جسمي و روحي رشد كرده اند كه بتوانند قدرت مديريت بر صحنه آزمون كنكور را هم داشته باشند و اين دقيقا همان توصيه اسلام است كه مي گويد با تعادل بهتر به جواب مثبت مي رسيم .
وي حجم گسترده كتاب ها و لوح هاي فشرده آموزشي را در جامعه بي رويه مي داند و مي افزايد : اگرچه دولت مانع از فعاليت اينها نشده است ولي خود اوليا مي بايست شرايط جسمي و روحي فرزندان خود را در نظر بگيرند و از مشورت با مسئولان مدرسه غافل شوند و يا خودسرانه اين امكانات را به اجبار در اختيار دانش آموز خود قرار ندهند. در اين شرايط نبايد از فرزند نتيجه عالي مطالبه كرد بلكه بايد از كتاب هاي درسي كه پايه و اساس تعليمات آموزش و پرورش است به درستي بهره برد.
وي مي افزايد : اساس سوالات كنكور هم از محتواي همين كتاب هاي درسي است و كسي كه مي تواند اين كتاب ها را دقيق و عميق بخواند مي تواند با ابتكارات خود ظرافت هاي فني دروس را هم ياد بگيرد و در كنكور نيز موفق شود اما وقتي كه با كمك كتاب هاي كمك آموزشي نكات مبهم كتاب هاي درسي بهتر توضيح داده شود و دانش آموز اصل درس را بهتر بفهمد مي تواند كمكي باشد براي آموزش بهتر كه آن هم پس از مشورت با معلمان و مسئولان مدرسه قابل دستيابي است زيرا استعدادها و ظرفيت هاي دانش آموزان نسبت به همديگر مختلف است .
آقاي عليرضا حاجيان زاده مديركل انتشارات كتب كمك آموزشي آموزش وپرورش نيز در اين زمينه مي گويد : من هم نابساماني موجود در عرصه چاپ و توزيع كتاب هاي كمك درسي را تاييد مي كنم اما وزارت آموزش پرورش در 9 سال اخير با ايجاد چنين دفتري سعي در ساماندهي و استانداردسازي كتاب هاي كمك آموزشي داشته كه نتايج آن اكنون در معرض ديد اوليا و دانش آموزان است كه همانا اكنون مهر معروف وزارت آموزش وپرورش بر برخي از اين كتاب ها و قراردارد و مورد توجه و اطمينان دانش آموزان و اوليا قرار گرفته است .
وي مي گويد : در 9 سال اخير از ميان 14 هزار عنوان كتاب كه از سوي مولفان و ناشران براي تاييد به ما تحويل داده شد مجموعا حدود 6 هزار كتاب كمك آموزشي به عنوان كتاب هاي مناسب انتخاب و معرفي شده است يعني فقط حدود 40 درصد از اين كتاب ها مورد تاييد ما بوده است .
وي مي افزايد : البته ما براي ايجاد ارتباط علمي هماهنگ ميان وزارت آموزش وپرورش و مولفان و ناشران بخش خصوصي فصلنامه اي را به نام « رشد جوان » منتشر مي كنيم كه محتواي آن پژوهشي و تحقيقي است و در اختيار ناشران و صاحبنظران قرار مي گيرد كه طي آن خواسته هاي دوطرف براي بهبود كيفيت كتاب هاي كمك آموزشي منتشر مي شود.
وي مي گويد : اما مهمترين كار ما كه در مرحله جديد هم قرار دارد پس از صرف يك دهه از فعاليت طرح سامان بخشي به كتاب هاي كمك آموزشي قصد داريم كتاب هاي كمك آموزشي را استاندارد سازيم و به كتاب هاي مورد تاييد وزارت آموزش وپرورش مهر استاندارد بدهيم كه دانش آموزان و اوليا با مشاهده اين مهر بر استاندارد بودن محتواي كتب از نظر وزارت آموزش وپرورش نيز مطمئن شوند.
وي مي افزايد : البته تاكنون ما صرفا كتاب هاي كمك آموزشي و آموزشي مرتبط با دروس را مورد بررسي قرار داديم اما اخيرا به دنبال مصوبه شوراي عالي آموزش وپرورش و تاييد وزير ساير كتاب هاي غيردرسي مناسب براي دانش آموزان را هم در دست بررسي داريم كه آن را در قالب طرح توسعه موضوعي اجرا خواهيم كرد و به آن ها هم مهر استاندارد خواهيم داد و اين نشان استاندارد به زودي از طريق رسانه ها به عموم مردم معرفي خواهد شد.
وي ويژگي هاي كتاب هاي كمك آموزشي مورد تاييد وزارت آموزش وپرورش را كتاب هاي خلاق فعال كننده و دانش افزا مي داند و مي افزايد : وزارت آموزش وپرورش صرفا به تاييد و معرفي اين گونه كتاب هاي كمك آموزشي بسنده نمي كند بلكه با صرف بودجه و با خريد كتاب هاي مفيد كتابخانه هاي مدارس را نيز تجهيز مي كند زيرا هم اكنون كتابخانه هاي مدارس نيازمند ساماندهي مجدد است و در اين زمينه معاونت پرورشي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان سازمان پژوهش و ناشرين در اين زمينه فعال شده اند تا كتاب و كتابخواني در مدارس روند مشخص تري را پيدا كند.
وي مي گويد : وقتي ناشران ما متوجه اين حركت هاي هدفمند در وزارت آموزش وپرورش شوند قطعا تلاش خواهند كرد كه كتاب هاي مناسب تر توليد كنند.
وي ساماندهي نشريات و مجلات مختلفي كه مخاطب آن ها دانش آموزان هستند را از ديگر برنامه هاي وزارت آموزش وپرورش مي داند و مي افزايد : ما معتقديم كه همه اين نشريات بايد به استعداد وظرفيت كافي براي قرار گرفتن در جايگاه مناسب براي پويايي فكر و جسم دانش آموزان تبديل شوند و ما به عنوان دولت در اين زمينه وظيفه نظارت و ساماندهي را برعهده خواهيم داشت .
وي در پاسخ به جايگاه كتب درسي در مدارس و نقش كتاب هاي كمك آموزشي هم مي گويد : البته كه براساس ساختار آموزش وپرورش كشور كتاب هاي درسي محور فعاليت دانش آموز و معلم خواهد بود.
حاجيان زاده ادامه مي دهد : دفتر انتشارات كمك آموزشي مجري طرح جامع سامان بخشي كتاب هاي كمك آموزشي در وزارت آموزش وپرورش است علاوه بر جشنواره معرفي بهترين كتاب هاي كمك آموزشي توليد سندهاي استاندارد را هم بر عهده دارد كه ما در حال حاضر 28 سند استاندارد توليد كرديم و به عنوان راهنماي توليد كتاب هاي آموزشي مورد استفاده قرار مي گيرد . اين اسناد را در اختيار ناشرين و پديدآورندگان قرار داديم آن ها هم تلاش مي كنند كه كتاب هاي خود را براساس اين اسناد استاندارد نمايند چون انتخاب بعدي و معرفي كتاب ها مستند بر اين استانداردهاست .
وي ادامه مي دهد : وزارت آموزش وپرورش قرارداد خريد و معرفي كتاب هاي موردنياز خود را صرفا در ازاي پذيرش استانداردهاي خود ازناشران قرار مي دهد كه دو سند ديگر تا پايان سال جاري تكميل و به مولفان و ناشران معرفي مي شود.
وي استاندارد 30 گانه را در خصوص موضوعات مختلف درسي مي داند و مي گويد : براي هر كتاب كمك آموزشي استانداردهاي مجزايي تعريف شده كه مولفان و ناشران موظف هستند صرفا با رعايت اصول و قواعد استاندارد موردنظر آموزش وپرورش نسبت به تاليف و انتشار اين كتب اقدام كنند در غيراينصورت مجوز توزيع در شبكه موردنظر آموزش وپرورش داده نخواهد شد.
آقاي حاجيان زاده ادامه مي دهد : در زمينه گسترش توليدات مفيد در بخش كتاب هاي كمك آموزشي ما كتاب هاي خوب را حتي در صفحات پاياني كتاب هاي درسي به دانش آموزان معرفي مي كنيم علاوه بر آن كتابنامه هاي رشد از طرف آموزش وپرورش چاپ و در عناوين كتاب ها به روز در آن Roshdmag.ir اختيار دانش آموزان و اوليا قرار گرفته است ضمن آنكه در وب سايت دفتر به نام منعكس مي شود.
وي مي گويد : بخش مربوط به مطالعه و كتابخواني آزاد هنوز در مدارس كاملا جنبه تفنني دارد به همين دليل ما هم معتقديم كه بايد از اين مرحله عبور كنيم و صرفا كتاب هاي درسي را محور يادگيري و ياددهي ندانيم بلكه آموزش دانش آموزان را به جاي كتاب محوري به برنامه محوري تبديل كنيم كه در اين ساختار معلمان مي توانند كتاب هاي متعدد و متكثر را به عنوان منابع آموزشي به دانش آموزان معرفي كنند كه از طرف سازمان كتب درسي هم دنبال مي شود و در برنامه درسي ملي كشور كه در دست تهيه و تدوين است نيز اين نگاه دنبال مي شود كه منابع صوتي و تصويري و ساير كتاب ها نيز در كنار كتاب هاي درسي قرار گيرند.
آقاي حاجيان زاده در خاتمه درباره دخالت دولت براي چاپ اين كتاب ها هم مي گويد : من قبول دارم كه به مقداري كه بخش غيردولتي اين ظرفيت و توان را پيدا كنند كه كتاب هاي مناسب را توليد كنند و در جهت اهداف آموزش وپرورش ملي حركت كنند ما بايد از سطح توليدات دولتي كاهش دهيم و دولت در اين بخش هم بايد به رسالت اصلي خود كه همانا سياست گذاري هدايت نظارت و حمايت است عمل كند.

پس نكته اساسي اينكه انتخاب كتاب هاي كمك آموزشي نبايد جايگزين كتب درسي شود ضمن آنكه اگر استانداردها رعايت شود نبايد تفاوتي ميان كتاب هاي كمك آموزشي تهيه شده از سوي وزارت آموزش وپرورش يا انتشاراتي هاي ديگر قايل شد بلكه اصل به كيفيت اين كتب و امكانات كمك آموزشي است .
موضوع مهم ديگر اينكه اوليا نبايد خودسرانه اين كتاب ها را تهيه و عليرغم تكاليف كتب درسي و معلم مدرسه انجام آن را از دانش آموز خود بخواهند زيرا اين انتخاب با حساسيت هاي بسيار زياد خود مي تواند به زيان آينده دانش آموز تمام شود.
در اين ميان تشخيص استعداد دانش آموزان نيز بسيار حساس است و مي بايست طبيبانه برخورد كه و استفاده از كتاب هاي كمك آموزشي اگر به منظور ساده سازي كتاب هاي درسي باشد ايرادي در آن نيست اما اگر بخواهد گرهي ديگر بر سئوالات دانش آموز وارد سازد بسيار زيانبار خواهد شد.
گاهي اوليا فكر مي كنند به هر ميزان كه كتاب هاي كمك آموزشي در اختيار فرزندان دانش آموز خود قرار دهند موفقيت تحصيلي آنها بيشتر تضمين خواهد شد در حاليكه اين شيوه مورد تاييد كارشناسان آموزشي نيست و مي تواند اثرات تخريبي بر جسم و روح دانش آموزان وارد كند
مسئولان يك مدرسه دانش آموز دختري را به جرم انتقاد پدر اين دانش آموز از افزايش تعداد كتاب هاي كمك آموزشي تهديد به اخراج كردند!
اگر چه در برخي كشورها كتاب هاي موازي با كتاب هاي درسي تاليف و در اختيار دانش آموزان قرار مي گيرد اما هيچگاه هر دو كتاب محور آموزش يك درس انتخاب نمي شود
آقاي احمد كائيني دبير دبيرستان در منطقه 6 تهران : انتخاب كتاب كمك آموزشي صرفا بايد با توجه به شرايط ذهني دانش آموزان و با تشخيص معلم ومسئولان مدرسه انتخاب شود ضمن آنكه اين كتاب ها نبايد محور آموزش قرار گيرد
آقاي عليرضا حاجيان زاده مدير كل انتشارات كمك آموزشي وزارت آموزش و پرورش : در9 سال گذشته از ميان 14 هزار عنوان كتاب كمك آموزشي كه براي تاييد به وزارت آموزش و پرورش ارسال شد فقط 6 هزار كتاب مناسب تشخيص داده است
دوشنبه 27 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 465]