دانش - آسمان مريخ گرفته است

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: دانش - آسمان مريخ گرفته است
دانش - آسمان مريخ گرفته است

مريخ‌نورد «اسپيريت» به پايين‌ترين سطح توانش در چند سال گذشته رسيده است. اين مريخ‌نورد سختكوش كه نزديك به پنج سال است در طبيعت بي‌روح و خشن مريخ دوام آورده است، زماني گرفتار اين وضعيت شد كه توفان غبار هفته گذشته در مريخ لايه از گرد‌خاك از روي پنل‌هاي فرسوده آن نشاند. مهندسان ناسا در تيم ماموريت دوقلوهاي مريخ‌نورد اين روزها چشم به راه سيگنالي هرچند كوتاه از اسپيريت هستند تا نشان دهد كه اين مريخ‌نورد خستگي‌ناپذير باز هم از پس آزمون‌هاي ناجوانمردانه سياره سرخ سربلند بيرون آمده است. اسپيريت همراه با خواهر دوقلو‌اش، «آپرتونيتي» نزديك به پنج سال است كه به كندوكاو سياره سرخ پرداخته‌اند. ماموريت اين دوقلوي افسانه‌اي در ابتدا قرار بود تنها سه ماه طول بكشد اما ايستادگي جانانه‌شان در برابر دشواري‌هاي طبيعت خشن مريخ آنها همچنان سرپا نگه‌داشته است. اسپيريت از شنبه هفته گذشته كه توفاني سهمگين آسمان مريخ بر فراز اين مريخ‌نورد را تيره و تار كرده، تاكنون خاموش بي‌صدا مانده است. نشستن گرد و غبار بر پنل‌هاي خورشيدي اسپيريت باعث شده است تا كارايي آنها كه در طول اين سال‌ها به 33 درصد رسيده بود، به 27 درصد كاهش يابد. اين كاهش ظرفيت ذخيره پنل‌هاي خورشيدي، مقدار انرژي قابل استفاده مريخ‌نورد را به 89 وات كاهش داده است. اين مقدار انرژي تقريبا يك دهم تواني است كه اسپيريت در آغاز ماموريتش در ژانويه 2004 با آن فعاليت مي‌كرد. در واقع اين توفان درست يك هفته پس از آن به راه افتاد كه شرايط جوي مشابهي در مناطق دوردست شمالي مريخ باعث شد فنيكس، فضاپيماي سطح‌نشين ناسا در قبري زودرس دفن شود. اما در مورد اسپيريت اين احتمال وجود دارد كه بتواند دوباره احيا شود. بروس بنردت (B.Banerdt)، دانشمند ارشد پروژه دوقلوهاي مريخ‌نورد در آزمايشگاه پيشرانش جت ناسا در كاليفرنيا، در اين باره مي‌گويد «ما خوشبينيم كه بتوانيم اين توفان غبار را بدون هيچ فاجعه‌اي پشت سر بگذاريم.» علت اميدواري كارشناسان ناسا بهاري است كه در نيمكره‌جنوبي مريخ-محل استقرار اسپيريت-آمدنش نزديك است و تابش بيشتر نور خورشيد به اين معني است كه مريخ‌نورد به انرژي كمتري براي روشن نگه‌داشتن هيترهايش (گرمكن) نياز خواهد داشت. به گفته برندت «اگر اين توفان شش ماه پيش و در خلال انقلاب زمستاني نيمكره‌جنوبي مريخ رخ مي‌داد، مريخ‌نورد شانس به مراتب كمتري براي بقا مي‌داشت.»
يك‌شنبه گذشته مهندسان ناسا به مريخ‌نورد فرمان دادند تا هيترهاي غيرضروري‌اش را خاموش كند و روزانه تنها يك بار و براي بررسي شفافيت اتمسفر بيدار شود. هدف از اين فرمان جلوگيري از فرورفتن مريخ‌نورد در حالت «نقص توان پايين» بود. اين فرمان باعث مي‌شود تا فعاليت‌هاي مشابهي در حالت استندباي به كار افتند اما با توجه به اينكه مريخ‌نورد توالي از پيش تعيين شده‌اي از دستورات را دنبال خواهد كرد، اين كار كنترل اسپيريت را براي نخستين‌بار از دست گروه ماموريت خارج و ارتباطات بعدي را نيز دشوار خواهد كرد. اعضاي گروه ماموريت تا چند روز آينده نمي‌توانند بفهمند كه اسپيريت فرمان‌هاي مربوط به جلوگيري از فرورفتن به حالت «نفص توان پايين» را دريافت كرده است يا نه. در واقع به خاطر ذخيره انرژي به مريخ‌نورد دستور داده شده است تا چهارشنبه آينده صبر و سپس نسبت به برقراري تماس با فضاپيماي مدارگرد «اوديسه مريخ» اقدام كند. اين فضاپيماي مدارگرد كه به دور مريخ مي‌چرخد اطلاعات مربوط به سلامتي اسپيريت را دريافت و به مركز كنترل و فرماندهي زمين مخابره خواهد كرد.
اسپيريت در حال حاضر در لبه شيب‌دار دشت مرتفعي موسوم «Home Plate» قرار دارد. پنل‌هاي خورشيدي اين مريخ‌نورد با زاويه 22 درجه به سمت شمال چرخيده‌اند. در واقع اين زوايه نزديك به زاويه بهينه 20 درجه‌اي است كه براي جذب بيشينه تابش خورشيد در خلال دو هفته پاياني ماه دسامبر، از پانزدهم تا بيست و نهم دسامبر، مناسب بود. در اين زمان خورشيد ميان زمين و مريخ قرار مي‌گيرد كه اين مسئله مانع از برقراري ارتباط با مريخ‌نوردها خواهد شد. به نظر مي‌رسد كه توفان عبار در حال فروكش كردن است اما محققان ناسا هنوز مطمئن نيستند كه چه مقدار گردوغبار روي پنل‌هاي خورشيدي مريخ‌نورد مي‌نشيند و توان فعلي اسپيريت را دوباره تا چه حدي كاهش خواهد داد. البته اين امكان نيز وجود دارد كه بادهاي احتمالي ناشي از ديوبادهاي مريخي پنل‌هاي خورشيدي را پاك كنند، درست همان اتفاقي كه در چند سال گذشته رخ داده است. بر اساس برنامه‌ريزي گروه كنترل ماموريت در ناسا اسپيريت به‌گونه‌اي تنظيم شده است كه پس از تعطيلات كريسمس آينده، حركت به سوي هدف بعدي‌اش را آغاز كند: تپه و دره كوچكي كه در فاصله 200 تا 300 متري از مكان فعلي اين مريخ‌نورد قرار دارد. اما اگر گرد و غبارهاي تازه نشسته روي پنل‌هاي خورشيدي اسپيريت پاك نشود، به نظر برندت اين مريخ‌نورد احتمالا مجبور خواهد بود يكي دو هفته يا يك ماه ديگر در محل فعلي‌اش بماند. همچنين اين غبارهاي نشسته بر غبار سال‌هاي گذشته مي‌تواند تعداد ساعت‌هايي كه اسپيريت مي‌تواند در روز حركت كند را نيز كاهش دهد. پس از خواب ابدي فنيكس در دشت‌هاي شمالي مريخ، گرفتار شدن اسپيريت در توفان دومين خبر بد امسال از سياره سرخ است كه به فاصله كمتر از دو هفته از اولي به زمين مخابره شد. به نظر مي‌رسد سال‌هاي طلايي و پربار فضاپيماهاي ناسا در اكتشاف مريخ به پايان خود نزديك مي‌شود.
New Scientist, Nov. 11, 2008
دوشنبه 27 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 214]