«پسرك لبو فروش» صمد بهرنگی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

بعدش تو صورت خواهرم خندید كه من هیچ خوشم نیامد. خواهرم مثل اینكه ترسیده باشد، چیزی نگفت. و ما دو تا، آقا، آمدیم پیش ننه ام. وقتی شنید حاجی قلی به خواهرم اضافه مزد داده، رفت...
چند سال پیش در دهی معلم بودم. مدرسه.ی ما فقط یك اتاق بود كه یك پنجره و یك در به بیرون داشت. فاصله اش با ده صد متر بیشتر نبود. سی و دو شاگرد داشتم. پانزده نفرشان كلاس اول بودند. هشت نفر كلاس دوم. شش نفر كلاس سوم و سه نفرشان كلاس چهارم. مرا آخرهای پاییز آنجا فرستاده بودند. بچه ها دو سه ماه بی معلم مانده بودند و از دیدن من خیلی شادی كردند و قشقرق راه انداختند. تا چهار پنج روز كلاس لنگ بود. آخرش توانستم شاگردان را از صحرا و كارخانه.ی قالیبافی و اینجا و آنجا سر كلاس بكشانم. تقریباً همه.ی بچه ها بیكار كه می.ماندند می.رفتند به كارخانه.ی حاجی قلی فرشباف. زرنگترینشان ده پانزده ریالی درآمد روزانه داشت. این حاجی قلی از شهر آمده بود. صرفه اش در این بود. كارگران شهری پول پیشكی می.خواستند و از چهار تومان كمتر نمی.گرفتند. اما بالاترین مزد در ده 25 ریال تا 35 ریال بود.
ده روز بیشتر نبود من به ده آمده بودم كه برف بارید و زمین یخ بست. شكافهای در و پنجره را كاغذ چسباندیم كه سرما تو نیاید.

روزی برای كلاس چهارم و سوم دیكته می.گفتم. كلاس اول و دوم بیرون بودند. آفتاب بود و برفها نرم و آبكی شده بود. از پنجره می.دیدم كه بچه ها سگ ولگردی را دوره كرده اند و بر سر و رویش گلوله.ی برف می.زنند. تابستانها با سنگ و كلوخ دنبال سگها می.افتادند، زمستانها با گلوله.ی برف.
كمی. بعد صدای نازكی پشت در بلند شد: آی لبو آوردم، بچه ها!.. لبوی داغ و شیرین آوردم!..
از مبصر كلاس پرسیدم: مش كاظم، این كیه؟
مش كاظم گفت: كس دیگری نیست، آقا... تاری وردی است، آقا... زمستانها لبو می.فروشد... می.خواهی بش بگویم بیاید تو.

من در را باز كردم و تاری وردی با كشك سابی لبوش تو آمد. شال نخی كهنه ای بر سر و رویش پیچیده بود. یك لنگه از كفشهاش گالش بود و یك لنگه اش از همین كفشهای معمولی مردانه. كت مردانه اش تا زانوهاش می.رسید، دستهاش توی آستین كتش پنهان می.شد. نوك بینی اش از سرما سرخ شده بود. رویهم ده دوازده سال داشت.
سلام كرد. كشك سابی را روی زمین گذاشت. گفت: اجازه می.دهی آقا دستهام را گرم كنم؟
بچه ها او را كنار بخاری كشاندند. من صندلی ام را بش تعارف كردم. ننشست. گفت: نه آقا. همینجور روی زمین هم می.توانم بنشینم.
بچه های دیگر هم به صدای تاری وردی تو آمده بودند، كلاس شلوغ شده بود. همه را سر جایشان نشاندم.
تاری وردی كمی. كه گرم شد گفت: لبو میل داری، آقا؟

و بی آنكه منتظر جواب من باشد، رفت سر لبوهاش و دستمال چرك و چند رنگ روی كشك سابی را كنار زد. بخار مطبوعی از لبوها برخاست. كاردی دسته شاخی مال «سردری» روی لبوها بود. تاری وردی لبویی انتخاب كرد و داد دست من و گفت: بهتر است خودت پوست بگیری، آقا... ممكن است دستهای من ... خوب دیگر ما دهاتی هستیم ... شهر ندیده ایم ... رسم و رسوم نمی.دانیم...
مثل پیرمرد دنیا دیده حرف می.زد. لبو را وسط دستم فشردم. پوست چركش كنده شد و سرخی تند و خوشرنگی بیرون زد. یك گاز زدم. شیرین شیرین بود.
نوروز از آخر كلاس گفت: آقا... لبوی هیچكس مثل تاری وردی شیرین نمی.شود ... آقا.
مش كاظم گفت: آقا، خواهرش می.پزد، این هم می.فروشد... ننه اش مریض است، آقا.

من به روی تاری وردی نگاه كردم. لبخند شیرین و مردانه ای روی لبانش بود. شال گردن نخی اش را باز كرده بود. موهای سرش گوشهاش را پوشانده بود. گفت: هر كسی كسب و كاری دارد دیگر، آقا... ما هم این كاره ایم.
من گفتم: ننه ات چه اش است، تاری وردی؟
گفت: پاهاش تكان نمی.خورد. كدخدا می.گوید فلج شده. چی شده. خوب نمی.دانم من، آقا.
گفتم: پدرت...
حرفم را برید و گفت: مرده.
یكی از بچه ها گفت: بش می.گفتند عسگر قاچاقچی، آقا.
تاری وردی گفت: اسب سواری خوب بلد بود. آخرش روزی سر كوهها گلوله خورد و مرد. امنیه ها زدندش. روی اسب زدندش.

كمی. هم از اینجا و آنجا حرف زدیم، دو سه قران لبو به بچه ها فروخت و رفت. از من پول نگرفت. گفت: این دفعه مهمان من، دفعه.ی دیگر پول می.دهی. نگاه نكن كه دهاتی هستیم، یك كمی .ادب و اینها سرمان می.شود، آقا.
تاری وردی توی برف می.رفت طرف ده و ما صدایش را می.شنیدیم كه می.گفت: آی لبو!.. لبوی داغ و شیرین آوردم، مردم!..
دو تا سگ دور و برش می.پلكیدند و دم تكان می.دادند.

بچه ها خیلی چیزها از تاری وردی برایم گفتند: اسم خواهرش «سولماز» بود. دو سه سالی بزرگتر از او بود. وقتی پدرشان زنده بود، صاحب خانه و زندگی خوبی بودند. بعدش به فلاكت افتادند. اول خواهر و بعد برادر رفتند پیش حاجی قلی فرشباف. بعدش با حاجی قلی دعواشان شد و بیرون آمدند.
رضاقلی گفت: آقا، حاجی قلی بیشرف خواهرش را اذیت می.كرد. با نظر بد بش نگاه می.كرد، آقا.
ابوالفضل گفت: آ... آقا... تاری وردی می.خواست، آقا، حاجی قلی را با دفه بكشدش، آ...
***

تاری وردی هر روز یكی دو بار به كلاس سر می.زد. گاهی هم پس از تمام كردن لبوهاش می.آمد و سر كلاس می.نشست به درس گوش می.كرد.
روزی بش گفتم: تاری وردی، شنیدم با حاجی قلی دعوات شده. می.توانی به من بگویی چطور؟
تاری وردی گفت: حرف گذشته هاست، آقا. سرتان را درد می.آورم.
گفتم: خیلی هم خوشم می.آید كه از زبان خودت از سیر تا پیاز، شرح دعواتان را بشنوم.

بعد تاری وردی شروع به صحبت كرد و گفت: خیلی ببخش آقا، من و خواهرم از بچگی پیش حاجی قلی كار می.كردیم. یعنی خواهرم پیش از من آنجا رفته بود. من زیردست او كار می.كردم. او می.گرفت دو تومن، من هم یك چیزی كمتر از او. دو سه سالی پیش بود. مادرم باز مریض بود. كار نمی.كرد اما زمینگیر هم نبود. تو كارخانه سی تا چهل بچه.ی دیگر هم بودند – حالا هم هستند – كه پنج شش استادكار داشتیم. من و خواهرم صبح می.رفتیم و ظهر برمی.گشتیم. و بعد از ظهر می.رفتیم و عصر برمی.گشتیم. خواهرم در كارخانه چادر سرش می.كرد اما دیگر از كسی رو نمی.گرفت. استادكارها كه جای پدر ما بودند و دیگران هم كه بچه بودند و حاجی قلی هم كه ارباب بود.
آقا، این آخرها حاجی قلی بیشرف می.آمد می.ایستاد بالای سر ما دو تا و هی نگاه می.كرد به خواهرم و گاهی هم دستی به سر او یا من می.كشید و بیخودی می.خندید و رد می.شد. من بد به دلم نمی.آوردم كه اربابمان است و دارد محبت می.كند. مدتی گذشت. یك روز پنجشنبه كه مزد هفتگی.مان را می.گرفتیم، یك تومن اضافه به خواهرم داد و گفت: مادرتان مریض است، این را خرج او می.كنید.

بعدش تو صورت خواهرم خندید كه من هیچ خوشم نیامد. خواهرم مثل اینكه ترسیده باشد، چیزی نگفت. و ما دو تا، آقا، آمدیم پیش ننه ام. وقتی شنید حاجی قلی به خواهرم اضافه مزد داده، رفت تو فكر و گفت: دیگر بعد از این پول اضافی نمی.گیرید.
از فردا من دیدم استادكارها و بچه های بزرگتر پیش خود پچ و پچ می.كنند و زیرگوشی یك حرفهایی می.زنند كه انگار می.خواستند من و خواهرم نشنویم.
آقا! روز پنجشنبه.ی دیگر آخر از همه رفتیم مزد بگیریم. حاجی خودش گفته بود كه وقتی سرش خلوت شد پیشش برویم. حاجی، آقا، پانزده هزار اضافه داد و گفت: فردا می.آیم خانه تان. یك حرفهایی با ننه.تان دارم.

بعد تو صورت خواهرم خندید كه من هیچ خوشم نیامد. خواهرم رنگش پرید و سرش را پایین انداخت.
می.بخشی، آقا، مرا. خودت گفتی همه اش را بگویم – پانزده هزارش را طرف حاجی انداختم و گفتم: حاجی آقا، ما پول اضافی لازم نداریم. ننه ام بدش می.آید.
حاجی باز خندید و گفت: خر نشو جانم. برای تو و ننه ات نیست كه بدتان بیاید یا خوشتان...
آنوقت پانزده هزار را برداشت و خواست تو دست خواهرم فرو كند كه خواهرم عقب كشید و بیرون دوید. از غیظم گریه ام می.گرفت. دفه ای روی میز بود. برش داشتم و پراندمش. دفه صورتش را برید و خون آمد. حاجی فریاد زد و كمك خواست. من بیرون دویدم و دیگر نفهمیدم چی شد. به خانه آمدم. خواهرم پهلوی ننه ام كز كرده بود و گریه می.كرد.

شب، آقا، كدخدا آمد. حاجی قلی از دست من شكایت كرده و نیز گفته بود كه: می.خواهم باشان قوم و خویش بشوم، اگر نه پسره را می.سپردم دست امنیه ها پدرش را در می.آوردند. بعد كدخدا گفت حاجی مرا به خواستگاری فرستاده. آره یا نه؟
زن و بچه ی حاجی قلی حالا هم تو شهر است،. آقا. در چهار تا ده دیگر زن صیغه دارد. می.بخشی آقا، مرا. عین یك خوك گنده است. چاق و خپله با یك ریش كوتاه سیاه و سفید، یك دست دندان مصنوعی كه چند تاش طلاست و یك تسبیح دراز در دستش. دور از شما، یك خوك گنده.ی پیر و پاتال.
ننه ام به كدخدا گفت: من اگر صد تا هم دختر داشته باشم یكی را به آن پیر كفتار نمی.دهم. ما دیگر هر چه دیدیم بسمان است. كدخدا، تو خودت كه میدانی اینجور آدمها نمی.آیند با ما دهاتی.ها قوم و خویش راست راستی بشوند...
كدخدا، آقا، گفت: آره، تو راست می.گویی. حاجی قلی صیغه می.خواهد. اما اگر قبول نكنی بچه.ها را بیرون می.كند، بعد هم دردسر امنیه هاست و اینها... این را هم بدان!
خواهرم پشت ننه ام كز كرده بود و میان هق هق گریه اش می.گفت: من دیگر به كارخانه نخواهم رفت... مرا می.كشد... ازش می.ترسم...

صبح خواهرم سر كار نرفت. من تنها رفتم. حاجی قلی دم در ایستاده بود و تسبیح می.گرداند. من ترسیدم، آقا. نزدیك نشدم. حاجی قلی كه زخم صورتش را با پارچه بسته بود گفت: پسر بیا برو، كاریت ندارم.
من ترسان ترسان نزدیك به او شدم و تا خواستم از در بگذرم مچم را گرفت و انداخت توحیاط كارخانه و با مشت و لگد افتاد به جان من. آخر خودم را رها كردم و دویدم دفه دیروزی را برداشتم. آنقدر كتكم زده بود كه آش و لاش شده بودم. فریاد زدم كه: قرمساق بیشرف، حالا بت نشان می.دهم كه با كی طرفی... مرا می.گویند پسر عسگر قاچاقچی...
تاری وردی نفسی تازه كرد و دوباره گفت: آقا، می.خواستم همانجا بكشمش. كارگرها جمع شدند و بردندم خانه.مان. من از غیظم گریه می.كردم و خودم را به زمین می.زدم و فحش می.دادم و خون از زخم صورتم می.ریخت... آخر آرام شدم.

یك بزی داشتیم. من و خواهرم به بیست تومن خریده بودیم. فروختیمش و با مختصر پولی كه ذخیره كرده بودیم یكی دو ماه گذراندیم. آخر خواهرم رفت پیش زن نان پز و من هم هر كاری پیش آمد دنبالش رفتم...
گفتم: تاری وردی، چرا خواهرت شوهر نمی.كند؟
گفت: پسر زن نان پز نامزدش است. من و خواهرم داریم جهیز تهیه می.كنیم كه عروسی بكنند.
***

امسال تابستان برای گردش به همان ده رفته بودم. تاری وردی را توی صحرا دیدم، با چهل پنجاه بز و گوسفند. گفتم: تاری وردی، جهیز خواهرت را آخرش جور كردی؟
گفت: آره. عروسی هم كرده... حالا هم دارم برای عروسی خودم پول جمع می.كنم. آخر از وقتی خواهرم رفته خانه.ی شوهر، ننه ام دست تنها مانده. یك كسی می.خواهد كه زیر بالش را بگیرد و هم صحبتش بشود... بی ادبی شد. می.بخشی ام، آقا.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]