معرفي يكي از آثار رهبر معظم انقلاب

واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: معرفي يكي از آثار رهبر معظم انقلاب
داستان صلح امام حسن(ع) در مقايسه با قيام امام حسين(ع) هميشه نيازمند نوعي تحليل منطقي و تاريخي براي ارائه‌ي يك درك درست از اين دو حادثه‌ي در ظاهر متفاوت داشته است.
ايرنا: حجت الاسلام رسول جعفريان-كتاب ارزشمند "صلح امام حسن(ع)؛ پرشكوه ترين نرمش قهرمانانه تاريخ" كه حدود 30 سال قبل توسط حضرت آيت الله العظمي خامنه اي ترجمه شده بود،اينك از سوي دفتر نشر فرهنگ اسلامي روانه بازارشده كه در اينجا به معرفي اين اثرارزشمند مي پردازيم:

عنوان كتاب:صلح امام حسن(ع)؛ پرشكوه ترين نرمش قهرمانانه تاريخ

نويسنده: شيخ راضي آل ياسين (م 1372ق)

مترجم: آيت الله العظمي سيدعلي خامنه‌اي

ناشر چاپ اول: آسيا

تاريخ نشر: اسفند 1348ش

تعداد صفحات: 546ص

چاپ ششم:‌ دفتر نشر فرهنگ اسلامي (1386)

رسول جعفريان:بايد توجه داشت كه بخش مهمي از تاريخ شيعه كه ارزش ديني و مذهبي و حتي فقهي بالايي دارد، تاريخ زندگي امامان است كه همواره به دلايل مختلف با بي‌مهري خودي و بيگانه روبه‌رو بوده است. تحريف‌هاي عمدي مخالفان،‌ فشارهاي سياسي و ايجاد محدوديت‌هاي فراوان براي جامعه شيعه، ضعف بنيه‌ي دانش تاريخ در حوزه‌هاي علمي شيعه و عوامل ديگر سبب شده است تا نه تنها بخش عمده‌اي از متون اوليه از دسترس خارج شود و كمتر اثر جدي در اين حوزه تأليف گردد، بلكه مشتي كتاب‌هاي داستاني و سُست پايه، ذهنيت تاريخي شيعيان را پر كند و جايي براي پژوهش جدي باقي نگذارد.

اين در حالي است كه بازيابي تاريخ صحيح شيعه آنچنان كه خالي از خرافه و افراط از يك طرف و متكي بر اسناد و مدارك درست تاريخي از طرف ديگر باشد، نهضتي علمي است كه نويسندگان شيعه اعم از لبناني و عراقي و ايراني طي نيم قرن اخير دنبال كرده‌اند. در واقع، در طول نيم قرن اخير، نويسندگان عرب شيعه در لبنان و عراق گام‌هاي بزرگي برداشتند؛ گام‌هايي كه به‌تدريج به‌صورت ترجمه در ايران انعكاس يافت و اندكي بعد، روش‌هاي نويي را براي پژوهش در اين زمينه پديد آورد. در اين دوره كم نبودند نويسندگان مسلمان از مصر و عراق و لبنان كه آثارشان به فارسي ترجمه شد و بر ديدگاه‌هاي تاريخي ما در حوزه‌ي تاريخ اسلام تأثير گذاشتند. داستان اين نهضت علمي حتي در حوزه‌ي تاريخ اسلام، داستاني مفصل و خواندني و براي شناخت مراودات فرهنگي ميان ملل مسلمان دنبال كردن آن كاري ستوده است.

يكي از اين برگ‌ها ترجمه‌ي اثري است از يك عالم برجسته‌ي شيعه در حوزه‌ي تاريخ زندگي امام مجتبي(ع)‌ كه به قلم تواناي يك روحاني برجسته‌ي ايراني در سال 1348.ش براي نخستين بار چاپ شد؛ مترجمي كه در عين تسلط بر زبان عربي و فارسي، اهل تاريخ و فهم آن بود و اين امتياز مضاعفي بود كه توانست ترجمه‌ي اين كتاب را در قالبي نيكو و پسنديده درآورد و براي يك‌بار، كاري كه كمتر نياز به تكرار و مشابه دارد، فراهم سازد!

داستان صلح امام حسن(ع) در مقايسه با قيام امام حسين(ع) هميشه نيازمند نوعي تحليل منطقي و تاريخي براي ارائه‌ي يك درك درست از اين دو حادثه‌ي در ظاهر متفاوت داشته است.

به عبارت ديگر، در نگاه ابتدايي، اين دو رخداد، متفاوت از يكديگرند و اين امر به‌ويژه با توجه به عقايد مذهبي شيعيان درباره‌ي امامان(ع) نقطه‌ي ابهامي را پديد آورده است كه نيازمند پاسخي روشن و تاريخي است. اين‌كه چرا امام حسن صلح كرد و چرا امام حسين قيام؟

افزون بر اين، مورخان مسلمان همواره از يك نكته رنج مي‌بردند: اين‌كه به رغم انباشتگي آثار پيرامون امام حسين(ع) به چه دليل توجه چنداني به زندگي سياسي امام مجتبي(ع)‌ و آن رخداد مهم تاريخي صورت نگرفته است.

داستان صلح امام حسن(ع) يكي از ايستگاه‌هاي مهم تاريخ شيعه به‌شمار مي‌آيد. شيعيان در مقام مستندات سياسي- شرعي خود، همان‌گونه كه به قيام حسيني استناد مي‌كنند، نيازمند بررسي صلح امام حسن(ع) ‌نيز هستند تا بتوانند در شرايط مشابه از آن استفاده و به آن استناد كنند.

اين دغدغه‌ها سرانجام در طول يك‌دهه، دست‌كم موجب نگارش سه كتاب توسط دو محقق عراقي و يك محقق لبناني شد. نخست: كتاب صلح‌الحسن(ع) اثر شيخ راضي آل ياسين.

دوم: كتاب حياة‌‌الإمام حسن بن علي عليه‌السلام از باقر شريف قرشي(1973م).

سوم: كتاب صلح‌الإمام‌الحسن از محمدجواد فضل‌الله.

تا آنجا كه بنده آگاهم، اثر اول و دوم به فارسي ترجمه شد. مترجم اثر اول رهبر معظم انقلاب بودند كه آن كتاب را در سال 1348.ش به دست چاپ سپردند. مترجم اثر دوم مرحوم فخرالدين حجازي بود كه آن كتاب را در دو مجلد در سال 1353.ش ترجمه و منتشر كرد. هر دو اثر، در نوع خود از بهترين آثاري بود كه درباره‌ي زندگي سياسي امام مجتبي(ع)‌ نوشته شد. البته پيش از آن، هم در عربي و هم فارسي آثاري منتشر شده بود؛ اما قابل مقايسه با اين دو پژوهش نبود.

ترجمه‌ي اثر مرحوم آل ياسين، زماني منتشر شد كه جامعه‌ي ما سخت نيازمند اين قبيل پژوهش‌ها بود و با جان گرفتن تدريجي نيروهاي مذهبي در جامعه، از اين قبيل آثار استقبال مي‌شد.

شيخ راضي آل ياسين، فرزند شيخ عبدالحسين بن شيخ باقر از علما و محققان و مورخان نجف بود كه به سال 1314.ق متولد شد و در 15 ذي قعده سال 1372.ق يعني درست سال انتشار كتابش "صلح‌الحسن" درگذشت. وي پيش از آن افزون بر "ديوان" كتابي نيز با عنوان "تاريخ‌الكاظميه في‌القديم والحديث" و كتابي با عنوان "اوج‌البلاغه" در خطبه‌هاي امام حسن و امام حسين(ع)" تأليف كرد. اصولاً خاندان آل ياسين يكي از خاندان‌هاي علمي بزرگ نجف است كه نه تنها شيخ راضي بلكه عالمان، فقيهان و مورخان برجسته‌ي ديگري هم داشته و دارد. شيخ محمدحسن بن شيخ محمدرضا بن شيخ عبدالحسين يكي از فاضل‌ترين مورخان معاصر عراق بود كه در سال گذشته، پس از انتشار كتاب با ارزش خود در تاريخ زندگي امامان عليهم‌السلام با عنوان "الائمة‌الأثني عشر:‌ سيرة و تاريخ" (منشورات الإجتهاد: ‌2007) در دو مجلد درگذشت. عزالدين فرزند شيخ راضي نيز از نويسندگان و مدافعان مكتب تشيع است.

به هر روي، براي متن عربي كتاب صلح‌الحسن در سال 1372ق/1953 توسط استاد بي‌مانند و انقلابي بزرگ مرحوم "سيدشرف‌الدين عاملي" مقدمه‌اي عالمانه نوشته شد؛ مقدمه‌اي كه هم شامل اشاراتي در باره‌ي مؤلف و هم مروري بر ديدگاه‌هاي طرح شده در آن درباره‌ي امام مجتبي عليه‌السلام بود. اين مقدمه چندان فاضلانه بود كه مترجم فارسي كتاب، با بودن آن ديگر نيازي به شرح و بسط مقدمه‌ي خود نديد و همان را با قلم شيواي خود ترجمه كرده و در آغاز كتاب نهاد. نفس توجه مرحوم شرف‌الدين به اين اثر خود گوياي اعتباري است كه كتاب ياد شده در پرداختن به اين موضوع مهم دارد.

مترجم در مقدمه‌ي كوتاه خود اشاره كرده است كه پيش از ترجمه‌ي اين اثر "در فكر تهيه‌ي نوشته‌اي در تحليل موضوع صلح امام حسن بودم و حتي پاره‌اي يادداشت‌هاي لازم را نيز گرد آورده بودم؛ ولي امتيازات فراوان اين كتاب مرا از فكر نخستين بازداشت و به ترجمه‌ي اين اثر ارزشمند وادار كرد."

اين ايده‌ي جالبي است كه مع‌الأسف در بسياري از اوقات در پژوهش‌هاي جاري مورد بي‌توجهي قرار مي‌گيرد. وقتي اثري محققانه هست كه ترجمه شود و يا مهم‌تر در همين فارسي، آثاري هست كه خلاء پژوهشي در يك موضوع را پر كند، ديگر چه نيازي هست كه كساني وقت صرف كرده و بسا آثار ضعيف‌تر عرضه كنند!؟ صد البته،‌ در جامعه‌اي كه به پژوهش احترام مي‌گذارد، كمتر اين اتفاق روي مي‌دهد.

متن عربي كتاب در 400 صفحه ارائه شده و فارسي آن در 546 صفحه. يكي از دلايل اين امر- فارغ از آن‌كه نثر فارسي به‌خصوص وقتي وظيفه‌ي ترجمه را بر عهده دارد، قدري طولاني‌تر از موارد مشابه عربي خواهد شد- چاپ زيباي آن و صفحه‌بندي و چينش سطور و عناوين و سرفصل‌هاست كه حاكي از دقتي است كه در چاپ اين اثر وجود داشته است.

البته اين شرح، مربوط به چاپ نخست كتاب در اسفند 1348 توسط انتشارات آسيا است. بعدها اثر ياد شده را دفتر نشر فرهنگ اسلامي با حذف مقدمه‌ي يك صفحه‌اي مترجم و با حروف‌چيني جديد منتشر كرد و حجم صفحات آن به 472 صفحه تقليل يافت. اين چاپ هيچ مقدمه‌اي ندارد كه نشان دهد آيا مترجم محترم، اصلاحيه‌اي هم در ترجمه داشته‌اند يا نه. به هر روي، چاپ اول بسيار شكيل‌تر و چشم‌نوازتر است.

متن ترجمه، نشان مي‌دهد كه مترجم از قلمي رسا و توانا برخوردار بوده و به‌خوبي از كلمات و تعابير براي رساندن مقصود بهره برده است. در واقع، در اين ترجمه، هم امانتداري شده و هم حرمت زبان پارسي پاس داشته شده و به هيچ روي، يكي فداي ديگري نشده است.

نويسنده‌ي متن عربي، به تناسب زمان نگارش، متني از يك سو محققانه و از سوي ديگر اديبانه نوشته است. او خود شاعر بوده و ديوان داشته و اين اثر نيز در زمره‌ي آخرين كارهاي علمي اوست. طبيعي است كه ترجمه هم نيازمند قلمي اديبانه بوده و بدون ترديد و با توجه به تسلط مترجم به ادبيات فارسي، اين كار با رواني و زيبايي هرچه تمام‌تر به انجام رسيده است.

شايد انتخاب يك عنوان افزوده بر نام كتاب، گوياي ذوق ادبي مترجم باشد. "صلح‌الحسن" به "صلح امام حسن" ترجمه شده و در عين حال عنوان اديبانه‌ي ديگري ذيل آن آمده است: "پرشكوه‌ترين نرمش قهرمانانه تاريخ".

روشن است كه كاربرد قلم اديبانه براي شرح حماسه‌هاي نظامي و نبردهاي تند و تيز آسان است، اما در بيان حادثه‌اي كه به صلح انجاميده، مي‌بايست تواني دو چندان براي تبيين آن با استفاده از جملات و تعابير به‌كار برد. اين كاري است كه هم در متن عربي و هم فارسي به خوبي انجام شده است.

آنچه گفته شد نبايد ما را از اين نكته غافل كند كه نويسنده، محققانه از متون تاريخي بهره گرفته و با رعايت اصول پژوهش، كار بررسي اين مقطع از تاريخ شيعه را به انجام رسانده است. نقل يك بخش از اين كتاب، مي‌تواند دقت مورخانه‌ي مؤلف و هم‌زمان نثر زيباي مترجم را نشان دهد:

"بعدها كه ساده‌دلي و سطحي‌نگري بلاي جان مورخان شد و در هرآنچه از تاريخ اسلام فراهم آوردند اثر گذارد، اين افسانه‌ي ساختگي نيز رنگ حقيقت و واقعيت گرفت. گروهي كه در اقليت بودند زبان از ياوه‌‌گويي نگاه داشتند، ولي بعضي پا را از حقيقت فراتر نهاده و دچار خبط و آشفته‌گويي شدند كه گفتند حسن، خود نيز صريحاً به بيعت اعتراف كرده است! (ص 372)."

بدون ترديد بايد گفت اين كتاب همچنان اثري ارجمند و محققانه درباره‌ي اين مقطع از تاريخ شيعه بوده و پاسخگوي بيشتر پرسش‌هايي است كه بسا در اين زمينه در اذهان جوانان و دوستداران تاريخ اهل بيت(ع) پديد آيد؛ اما به‌نظر مي‌رسد اين كتاب تاكنون آنچنان كه بايد و شايد به‌صورت مردمي توزيع نشده و در انحصار نويسندگان خاص باقي مانده است. اين مظلوميتي مضاعف براي امام مجتبي عليه‌السلام است.
پنجشنبه 23 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: عصر ایران]

[مشاهده در: www.asriran.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 384]