محمدعلی جمال.زاده: فارسی شكر است

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

رمضان مادر مرده كه از فارسی شیرین جناب شیخ یك كلمه سرش نشد مثل آن بود كه گمان كرده باشد كه آقا شیخ با اجنه و از ما بهتران حرف می.زند یا مشغول ذكر اوراد و عزایم است آثار هول و وحشت در وجناتش ظاهر شد و...
هیچ جای دنیا تر و خشك را مثل ایران با هم نمی.سوزانند. پس از پنج سال در به دری و خون جگری هنوز چشمم از بالای صفحه.ی كشتی به خاك پاك ایران نیفتاده بود كه آواز گیلكی كرجی بان.های انزلی به گوشم رسید كه «بالام جان، بالام جان» خوانان مثل مورچه.هایی كه دور ملخ مرده.ای را بگیرند دور كشتی را گرفته و بلای جان مسافرین شدند و ریش هر مسافری به چنگ چند پاروزن و كرجی بان و حمال افتاد. ولی میان مسافرین كار من دیگر از همه زارتر بود چون سایرین عموما كاسب.كارهای لباده دراز و كلاه كوتاه باكو و رشت بودند كه به زور چماق و واحد یموت هم بند كیسه.شان باز نمی.شود و جان به عزرائیل می.دهند و رنگ پولشان را كسی نمی.بیند. ولی من بخت برگشته.ی مادر مرده مجال نشده بود كلاه لگنی فرنگیم را كه از همان فرنگستان سرم مانده بود عوض كنم و یاروها ما را پسر حاجی و لقمه.ی چربی فرض كرده و «صاحب، صاحب» گویان دورمان كردند و هر تكه از اسباب.هایمان مایه.النزاع ده راس حمال و پانزده نفر كرجی بان بی.انصاف شد و جیغ و داد و فریادی بلند و قشقره.ای برپا گردید كه آن سرش پیدا نبود. ما مات و متحیر و انگشت به دهن سرگردان مانده بودیم كه به چه بامبولی یخه.مان را از چنگ این ایلغاریان خلاص كنیم و به چه حقه و لمی از گیرشان بجهیم كه صف شكافته شد و عنق منكسر و منحوس دو نفر از ماموران تذكره كه انگاری خود انكر و منكر بودند با چند نفر فراش سرخ پوش و شیر و خورشید به كلاه با صورت.هایی اخمو و عبوس و سبیل.های چخماقی از بناگوش دررفته.ای كه مانند بیرق جوع و گرسنگی، نسیم دریا به حركتشان آورده بود در مقابل ما مانند آئینه.ی دق حاضر گردیدند و همین كه چشمشان به تذكره.ی ما افتاد مثل اینكه خبر تیر خوردن شاه یا فرمان مطاع عزرائیل را به دستشان داده باشند یكه.ای خورده و لب و لوچه.ای جنبانده سر و گوشی تكان دادند و بعد نگاهشان را به ما دوخته و چندین بار قد و قامت ما را از بالا به پایین و از پایین به بالا مثل اینكه به قول بچه.های تهران برایم قبایی دوخته باشند برانداز كرده بالاخره یكیشان گفت «چه طور! آیا شما ایرانی هستید؟»
گفتم « ماشاءالله عجب سوالی می.فرمایید، پس می.خواهید كجایی باشم؛ البته كه ایرانی هستم، هفت جدم هم ایرانی بوده.اند، در تمام محله.ی سنگلج مثل گاو پیشانی سفید احدی پیدا نمی.شود كه پیر غلامتان را نشناسد!»

ولی خیر، خان ارباب این حرف.ها سرش نمی.شد و معلوم بود كه كار یك شاهی و صد دینار نیست و به آن فراش.های چنانی حكم كرد كه عجالتا «خان صاحب» را نگاه دارند تا «تحقیقات لازمه به عمل آید» و یكی از آن فراش.ها كه نیم زرع چوب چپقش مانند دسته شمشیری از لای شال ریش ریشش بیرون آمده بود دست انداخت مچ ما را گرفت و گفت «جلو بیفت» و ما هم دیگر حساب كار خود را كرده و ماست.ها را سخت كیسه انداختیم. اول خواستیم هارت و هورت و باد و بروتی به خرج دهیم ولی دیدیم هوا پست است و صلاح در معقول بودن.
خداوند هیچ كافری را گیر قوم فراش نیندازد! دیگر پیرت می.داند كه این پدر آمرزیده.ها در یك آب خوردن چه بر سر ما آوردند. تنها چیزی كه توانستیم از دستشان سالم بیرون بیاوریم یكی كلاه فرنگیمان بود و دیگری ایمانمان كه معلوم شد به هیچ كدام احتیاجی نداشتند. والا جیب و بغل و سوراخی نماند كه آن را در یك طرفة.العین خالی نكرده باشند و همین كه دیدند دیگر كما هو حقه به تكالیف دیوانی خود عمل نموده.اند ما را در همان پشت گمرك.خانه.ی ساحل انزلی تو یك هولدونی تاریكی انداختند كه شب اول قبر پیشش روشن بود و یك فوج عنكبوت بر در و دیوارش پرده.داری داشت و در را از پشت بستند و رفتند و ما را به خدا سپردند. من در بین راه تا وقتی كه با كرجی از كشتی به ساحل می.آمدیم از صحبت مردم و كرجی.بانها جسته جسته دستگیرم شده بود كه باز در تهران كلاه شاه و مجلس تو هم رفته و بگیر و ببند از نو شروع شده و حكم مخصوص از مركز صادر شده كه در تردد مسافرین توجه مخصوص نمایند و معلوم شد كه تمام این گیر و بست.ها از آن بابت است. مخصوصا كه مامور فوق.العاده.ای هم كه همان روز صبح برای این كار از رشت رسیده بود محض اظهار حسن خدمت و لیاقت و كاردانی دیگر تر و خشك را با هم می.سوزاند و مثل سگ هار به جان مردم بی.پناه افتاده و درضمن هم پا تو كفش حاكم بیچاره كرده و زمینه.ی حكومت انزلی را برای خود حاضر می.كرد و شرح خدمات وی دیگر از صبح آن روز یك دقیقه.ی راحت به سیم تلگراف انزلی به تهران نگذاشته بود.

من در اول چنان خلقم تنگ بود كه مدتی اصلا چشمم جایی را نمی.دید ولی همین كه رفته رفته به تاریكی این هولدونی عادت كردم معلوم شد مهمان.های دیگری هم با ما هستند. اول چشمم به یك نفر از آن فرنگی.مآب.های كذایی افتاد كه دیگر تا قیام قیامت در ایران نمونه و مجسمه.ی لوسی و لغوی و بی.سوادی خواهند ماند و یقینا صد سال دیگر هم رفتار و كردارشان تماشاخانه.های ایران را (گوش شیطان كر) از خنده روده.بر خواهد كرد. آقای فرنگی.مآب ما با یخه.ای به بلندی لوله.ی سماوری كه دود خط آهن.های نفتی قفقاز تقریبا به همان رنگ لوله سماورش هم درآورده بود در بالای طاقچه.ای نشسته و در تحت فشار این یخه كه مثل كندی بود كه به گردنش زده باشند در این تاریك و روشنی غرق خواندن كتاب رومانی بود. خواستم جلو رفته یك «بن جور موسیویی» قالب زده و به یارو برسانم كه ما هم اهل بخیه.ایم ولی صدای سوتی كه از گوشه.ای از گوشه.های محبس به گوشم رسید نگاهم را به آن طرف گرداند و در آن سه گوشی چیزی جلب نظرم را كرد كه در وهله.ی اول گمان كردم گربه.ی براق سفیدی است كه بر روی كیسه.ی خاكه زغالی چنبره زده و خوابیده باشد ولی خیر معلوم شد شیخی است كه به عادت مدرسه دو زانو را در بغل گرفته و چمباتمه زده و عبا را گوش تا گوش دور خود گرفته و گربه.ی براق سفید هم عمامه.ی شیفته و شوفته.ی اوست كه تحت.الحنكش باز شده و درست شكل دم گربه.ای را پیدا كرده بود و آن صدای سیت و سوت هم صوت صلوات ایشان بود.
پس معلوم شد مهمان سه نفر است. این عدد را به فال نیكو گرفتم و می.خواستم سر صحبت را با رفقا باز كنم شاید از درد یكدیگر خبردار شده چاره.ای پیدا كنیم كه دفعتا در محبس چهارطاق باز شد و با سر و صدای زیادی جوانك كلاه نمدی بدبختی را پرت كردند توی محبس و باز در بسته شد. معلوم شد مأمور مخصوصی كه از رشت آمده بود برای ترساندن چشم اهالی انزلی این طفلك معصوم را هم به جرم آن كه چند سال پیش در اوایل شلوغی مشروطه و استبداد پیش یك نفر قفقازی نوكر شده بود در حبس انداخته است. یاروی تازه وارد پس از آن كه دید از آه و ناله و غوره چكاندن دردی شفا نمی.یابد چشم.ها را با دامن قبای چركین پاك كرده و در ضمن هم چون فهمیده بود قراولی كسی پشت در نیست یك طوماری از آن فحش.های آب نكشیده كه مانند خربزه.ی گرگاب و تنباكوی هكان مخصوص خاك ایران خودمان است، نذر جد و آباد (آباء) این و آن كرد و دو سه لگدی هم با پای برهنه به در و دیوار انداخت و وقتی كه دید در محبس هرقدر هم پوسیده باشد باز از دل مأمور دولتی سخت.تر است تف تسلیمی به زمین و نگاهی به صحن محبس انداخت و معلومش شد كه تنها نیست. من كه فرنگی بودم و كاری از من ساخته نبود، از فرنگی.مآب هم چشمش آبی نمی.خورد. این بود كه پابرچین پابرچین به طرف آقا شیخ رفته و پس از آن كه مدتی زول زول نگاه خود را به او دوخت با صدایی لرزان گفت: «جناب شیخ تو را به حضرت عباس آخر گناه من چیست؟ آدم والله خودش را بكشد از دست ظلم مردم آسوده شود!»

به شنیدن این كلمات مندیل جناب شیخ مانند لكه ابری آهسته به حركت آمد و از لای آن یك جفت چشمی نمودار گردید كه نگاه ضعیفی به كلاه نمدی انداخته و از منفذ صوتی كه بایستی در زیر آن چشم.ها باشد و درست دیده نمی.شد با قرائت و طمأنینه.ی تمام كلمات ذیل آهسته و شمرده مسموع سمع حضار گردید: .«مؤمن! عنان نفس عاصی قاصر را به دست قهر و غضب مده كه الكاظمین الغیظ و العافین عن الناس...»
كلاه نمدی از شنیدن این سخنان هاج و واج مانده و چون از فرمایشات جناب آقا شیخ تنها كلمه.ی كاظمی دستگیرش شده بود گفت: «نه جناب اسم نوكرتان كاظم نیست رمضان است. مقصودم این بود كه كاش اقلا می.فهمیدیم برای چه ما را اینجا زنده به گور كرده.اند.»

این دفعه هم باز با همان متانت و قرائت تام و تمام از آن ناحیه.ی قدس این كلمات صادر شد: «جزاكم الله مؤمن! منظور شما مفهوم ذهن این داعی گردید. الصبر مفتاح الفرج. ارجو كه عما قریب وجه حبس به وضوح پیوندد و البته الف البته بای نحو كان چه عاجلا و چه آجلا به مسامع ما خواهد رسید. علی.العجاله در حین انتظار احسن شقوق و انفع امور اشتغال به ذكر خالق است كه علی كل حال نعم الاشتغال است».
رمضان مادر مرده كه از فارسی شیرین جناب شیخ یك كلمه سرش نشد مثل آن بود كه گمان كرده باشد كه آقا شیخ با اجنه و از ما بهتران حرف می.زند یا مشغول ذكر اوراد و عزایم است آثار هول و وحشت در وجناتش ظاهر شد و زیر لب بسم.اللهی گفت و یواشكی بنای عقب كشیدن را گذاشت. ولی جناب شیخ كه آرواره.ی مباركشان معلوم می.شد گرم شده است بدون آن كه شخص مخصوصی را طرف خطاب قرار دهند چشم.ها را به یك گله دیوار دوخته و با همان قرائت معهود پی خیالات خود را گرفته و می.فرمودند: «لعل كه علت توقیف لمصلحة یا اصلا لا عن قصد به عمل آمده و لاجل ذلك رجای واثق هست كه لولاالبداء عما قریب انتهاء پذیرد و لعل هم كه احقر را كان لم یكن پنداشته و بلارعایة.المرتبه والمقام باسوء احوال معرض تهلكه و دمار تدریجی قرار دهند و بناء علی هذا بر ماست كه بای نحو كان مع الواسطه او بلاواسطة.الغیر كتبا و شفاها علنا او خفاء از مقامات عالیه استمداد نموده و بلاشك به مصداق مَن جَد وَجَدَ به حصول مسئول موفق و مقضی.المرام مستخلص شده و برائت مابین الاماثل ولاقران كالشمس فی وسط النهار مبرهن و مشهود خواهد گردید...»

رمضان طفلك یكباره دلش را باخته و از آن سر محبس خود را پس پس به این سر كشانده و مثل غشی.ها نگاه.های ترسناكی به آقا شیخ انداخته و زیرلبكی هی لعنت بر شیطان می.كرد و یك چیز شبیه به آیة.الكرسی هم به عقیده.ی خود خوانده و دور سرش فوت می.كرد و معلوم بود كه خیالش برداشته و تاریكی هم ممد شده دارد زهره.اش از هول و هراس آب می.شود. خیلی دلم برایش سوخت. جناب شیخ هم كه دیگر مثل اینكه مسهل به زبانش بسته باشند و با به قول خود آخوندها سلس.القول گرفته باشد دست.بردار نبود و دست.های مبارك را كه تا مرفق از آستین بیرون افتاده و از حیث پرمویی دور از جناب شما با پاچه.ی گوسفند بی.شباهت نبود از زانو برگرفته و عبا را عقب زده و با اشارات و حركاتی غریب و عجیب بدون آن كه نگاه تند و آتشین خود را از آن یك گله دیوار بی.گناه بردارد گاهی با توپ و تشر هرچه تمام.تر مأمور تذكره را غایبانه طرف خطاب و عتاب قرار داده و مثل اینكه بخواهد برایش سرپاكتی بنویسد پشت سر هم القاب و عناوینی از قبیل «علقه مضغه»، «مجهول الهویه»، «فاسد العقیده»، «شارب الخمر»، «تارك الصلوة»، «ملعون الوالدین» و «ولدالزنا». و غیره و غیره (كه هركدامش برای مباح نمودن جان و مال و حرام نمودن زن به خانه.ی هر مسلمانی كافی و از صدش یكی در یادم نمانده) نثار می.كرد و زمانی با طمأنینه و وقار و دلسوختگی و تحسر به شرح «بی مبالاتی نسبت به اهل علم و خدام شریعت مطهره» و «توهین و تحقیری كه به مرات و به كرات فی كل ساعة» بر آن.ها وارد می.آید و «نتایج سوء دنیوی و اخروی» آن پرداخته و رفته رفته چنان بیانات و فرمایشات موعظه.آمیز ایشان درهم و برهم و غامض می.شد كه رمضان كه سهل است جد رمضان هم محال بود بتواند یك كلمه.ی آن را بفهمد و خود چاكرتان هم كه آن همه قمپز عربی.دانی می.كرد و چندین سال از عمر عزیز زید و عمرو را به جان یكدیگر انداخته و به اسم تحصیل از صبح تا شام به اسامی مختلف مصدر ضرب و دعوی و افعال مذمومه.ی دیگر گردیده و وجود صحیح و سالم را به قول بی.اصل و اجوف این و آن و وعده و وعید اشخاص ناقص.العقل متصل به این باب و آن باب دوانده و كسر شأن خود را فراهم آورده و حرف.های خفیف شنیده و قسمتی از جوانی خود را به لیت و لعل و لا و نعم صرف جر و بحث و تحصیل معلوم و مجهول نموده بود، به هیچ نحو از معانی بیانات جناب شیخ چیزی دستگیرم نمی.شد.
در تمام این مدت آقای فرنگی.مآب در بالای همان طاقچه نشسته و با اخم و تخم تمام توی نخ خواندن رومان شیرین خود بود و ابدا اعتنایی به اطرافی.های خویش نداشت و فقط گاهی لب و لوچه.ای تكانده و تُك یكی از دو سبیلش را كه چون دو عقرب جراره بر كنار لانه.ی دهان قرار گرفته بود به زیر دندان گرفته و مشغول جویدن می.شد و گاهی هم ساعتش را درآورده نگاهی می.كرد و مثل این بود كه می.خواهد ببیند ساعت شیر و قهوه رسیده است یا نه.

رمضان فلك زده كه دلش پر و محتاج به درد دل و از شیخ خیری ندیده بود چاره را منحصر به فرد دیده و دل به دریا زده مثل طفل گرسنه.ای كه برای طلب نان به نامادری نزدیك شود به طرف فرنگی.مآب رفته و با صدایی نرم و لرزان سلامی كرده و گفت: «آقا شما را به خدا ببخشید! ما یخه چركین.ها چیزی سرمان نمی.شود، آقا شیخ هم كه معلوم است جنی و غشی است و اصلا زبان ما هم سرش نمی.شود عرب است. شما را به خدا آیا می.توانید به من بفرمایید برای چه ما را تو این زندان مرگ انداخته.اند؟»
به شنیدن این كلمات آقای فرنگی.مآب از طاقچه پایین پریده و كتاب را دولا كرده و در جیب گشاد پالتو چپانده و با لب خندان به طرف رمضان رفته و «برادر، برادر» گویان دست دراز كرد كه به رمضان دست بدهد. رمضان ملتفت مسئله نشد و خود را كمی عقب كشید و جناب خان هم مجبور شدند دست خود را بی.خود به سبیل خود ببرند و محض خالی نبودن عریضه دست دیگر را هم به میدان آورده و سپس هر دو را روی سینه گذاشته و دو انگشت ابهام را در سوراخ آستین جلیقه جا داده و با هشت رأس انگشت دیگر روی پیش سینه.ی آهاردار بنای تنبك زدن را گذاشته و با لهجه.ای نمكین گفت: «ای دوست و هموطن عزیز! چرا ما را اینجا گذاشته.اند؟ من هم ساعت.های طولانی هر چه كله.ی خود را حفر می.كنم آبسولومان چیزی نمی.یابم نه چیز پوزیتیف نه چیز نگاتیف. آبسولومان آیا خیلی كومیك نیست كه من جوان دیپلمه از بهترین فامیل را برای یك... یك كریمینل بگیرند و با من رفتار بكنند مثل با آخرین آمده؟ ولی از دسپوتیسم هزار ساله و بی قانانی و آربیترر كه میوه.جات آن است هیج تعجب.آورنده نیست. یك مملكت كه خود را افتخار می.كند كه خودش را كنستیتوسیونل اسم بدهد باید تریبونال.های قانانی داشته باشد كه هیچ كس رعیت به ظلم نشود. برادر من در بدبختی! آیا شما اینجور پیدا نمی.كنید؟»
رمضان بیچاره از كجا ادراك این خیالات عالی برایش ممكن بود و كلمات فرنگی به جای خود دیگر از كجا مثلا می.توانست بفهمد كه «حفر كردن كله» ترجمه.ی تحت.اللفظی اصطلاحی است فرانسوی و به معنی فكر و خیال كردن است و به جای آن در فارسی می.گویند «هرچه خودم را می.كشم...» یا «هرچه سرم را به دیوار می.زنم...» و یا آن كه «رعیت به ظلم» ترجمه.ی اصطلاح دیگر فرانسوی است و مقصود از آن طرف ظلم واقع شدن است. رمضان از شنیدن كلمه.ی رعیت و ظلم پیش عقل نافص خود خیال كرد كه فرنگی.مآب او را رعیت و مورد ظلم و اجحاف ارباب ملك تصور نموده و گفت: «نه آقا، خانه زاد شما رعیت نیست. همین بیست قدمی گمرك خانه شاگرد قهوه.چی هستم!»

جناب موسیو شانه.ای بالا انداخته و با هشت انگشت به روی سینه قایم ضربش را گرفته و سوت زنان بنای قدم زدن را گذاشته و بدون آن كه اعتنایی به رمضان بكند دنباله.ی خیالات خود را گرفته و می.گفت: «رولوسیون بدون اولوسیون یك چیزی است كه خیال آن هم نمی.تواند در كله داخل شود! ما جوان.ها باید برای خود یك تكلیفی بكنیم در آنچه نگاه می.كند راهنمایی به ملت. برای آنچه مرا نگاه می.كند در روی این سوژه یك آرتیكل درازی نوشته.ام و با روشنی كور كننده.ای ثابت نموده.ام كه هیچ كس جرأت نمی.كند روی دیگران حساب كند و هر كس به اندازه.ی... به اندازه.ی پوسیبیلیته.اش باید خدمت بكند وطن را كه هر كس بكند تكلیفش را! این است راه ترقی! والا دكادانس ما را تهدید می.كند. ولی بدبختانه حرف.های ما به مردم اثر نمی.كند. لامارتین در این خصوص خوب می.گوید...» و آقای فیلسوف بنا كرد به خواندن یك مبلغی شعر فرانسه كه از قضا من هم سابق یكبار شنیده و می.دانستم مال شاعر فرانسوی ویكتور هوگو است و دخلی به لامارتین ندارد.
رمضان از شنیدن این حرف.های بی سر و ته و غریب و عجیب دیگر به كلی خود را باخته و دوان دوان خود را به پشت در محبس رسانده و بنای ناله و فریاد و گریه را گذاشت و به زودی جمعی در پشت در آمده و صدای نتراشیده و نخراشیده.ای كه صدای شیخ حسن شمر پیش آن لحن نكیسا بود از همان پشت در بلند شد و گفت: «مادر فلان! چه دردت است حیغ و ویغ راه انداخته.ای. مگر ...ات را می.كشند این چه علم شنگه.ای است! اگر دست از این جهود بازی و كولی گری برنداری وامی.دارم بیایند پوزه بندت بزنند...!» رمضان با صدایی زار و نزار بنای التماس و تضرع را گذاشته و می.گفت: «آخر ای مسلمانان گناه من چیست؟ اگر دزدم بدهید دستم را ببرند، اگر مقصرم چوبم بزنند، ناخنم را بگیرند، گوشم را به دروازه بكوبند، چشمم را درآورند، نعلم بكنند. چوب لای انگشتهایم بگذارند، شمع آجینم بكنند ولی آخر برای رضای خدا و پیغمیر مرا از این هولدونی و از گیر این دیوانه.ها و جنی.ها خلاص كنید! به پیر، به پیغمبر عقل دارد از سرم می.پرد. مرا با سه نفر شریك گور كرده.اید كه یكیشان اصلا سرش را بخورد فرنگی است و آدم اگر به صورتش نگاه كند باید كفاره بدهد و مثل جغد بغ كرده آن كنار ایستاده با چشم.هایش می.خواهد آدم را بخورد. دو تا دیگرشان هم كه یك كلمه زبان آدم سرشان نمی.شود و هر دو جنی.اند و نمی.دانم اگر به سرشان بزند و بگیرند من مادر مرده را خفه كنند كی جواب خدا را خواهد داد...؟»

بدبخت رمضان دیگر نتوانست حرف بزند و بغض بیخ گلویش را گرفته و بنا كرد به هق هق گریه كردن و باز همان صدای نفیر كذایی از پشت در بلند شد و یك طومار از آن فحش.های دو آتشه به دل پردرد رمضان بست.
دلم برای رمضان خیلی سوخت. جلو رفتم، دست بر شانه.اش گذاشته گفتم:.«پسر جان، من فرنگی كجا بودم. گور پدر هرچه فرنگی هم كرده! من ایرانی و برادر دینی توام. چرا زهره.ات را باخته.ای؟ مگر چه شد؟ تو برای خودت جوانی هستی. چرا این طور دست و پایت را گم كرده.ای...؟»

رمضان همین كه دید خیر راستی راستی فارسی سرم می.شود و فارسی راستاحسینی باش حرف می.زنم دست مرا گرفت و حالا نبوس و كی ببوس و چنان ذوقش گرفت كه انگار دنیا را بش داده.اند و مدام می.گفت: «هی قربان آن دهنت بروم! والله تو ملائكه.ای! خدا خودش تو را فرستاده كه جان مرا بخری!» گفتم: «پسر جان آرام باش. من ملائكه كه نیستم هیچ، به آدم بودن خودم هم شك دارم. مرد باید دل داشته باشد. گریه برای چه؟ اگر هم.قطارهایت بدانند كه دستت خواهند انداخت و دیگر خر بیار و خجالت بار كن...» گفت: «ای درد و بلات به جان این دیوانه.ها بیفتد! به خدا هیچ نمانده بود زهره.ام بتركد. دیدی چه طور این دیوانه.ها یك كلمه حرف سرشان نمی.شود و همه.اش زبان جنی حرف می.زنند؟»
گفتم: «داداش جان اینها نه جنی.اند نه دیوانه، بلكه ایرانی و برادر وطنی و دینی ما هستند!» رمضان از شنیدن این حرف مثلی اینكه خیال كرده باشد من هم یك چیزیم می.شود نگاهی به من انداخت و قاه قاه بنای خنده را گذاشته و گفت «تو را به حضرت عباس آقا دیگر شما مرا دست نیندازید. اگر اینها ایرانی بودند چرا از این زبان.ها حرف می.زنند كه یك كلمه..اش شبیه به زبان آدم نیست؟» گفتم «رمضان این هم كه اینها حرف می.زنند زبان فارسی است منتهی...» ولی معلوم بود كه رمضان باور نمی.كرد و بینی و بین.الله حق هم داشت و هزار سال دیگر هم نمی.توانست باور كند و من هم دیدم زحمتم هدر است و خواستم از در دیگری صحبت كنم كه یك دفعه در محبس چهارطاق باز شد و آردلی وارد و گفت «یالله! مشتلق مرا بدهید و بروید به امان خدا. همه.تان آزادید...»

رمضان به شنیدن این خبر عوض شادی خودش را چسباند به من و دامن مرا گرفته و می.گفت «والله من می.دانم اینها هروقت می.خواهند یك بندی را به دست میرغضب بدهند این جور می.گویند، خدایا خودت به فریاد ما برس!» ولی خیر معلوم شد ترس و لرز رمضان بی.سبب است. مأمور تذكره صبحی عوض شده و به جای آن یك مأمور تازه.ی دیگری رسیده كه خیلی جا سنگین و پرافاده است و كباده.ی حكومت رشت را می.كشد و پس از رسیدن به انزلی برای اینكه هرچه مأمور صبح ریسیده بود مأمور عصر چله كرده باشد اول كارش رهایی ما بوده. خدا را شكر كردیم می.خواستیم از در محبس بیرون بیاییم كه دیدیم یك جوانی را كه از لهجه و ریخت و تك و پوزش معلوم می.شد از اهل خوی و سلماس است همان فراش.های صبحی دارند می.آورند به طرف محبس و جوانك هم با یك زبان فارسی مخصوصی كه بعدها فهمیدم سوغات اسلامبول است با تشدد هرچه تمام.تر از «موقعیت خود تعرض» می.نمود و از مردم «استرحام» می.كرد و «رجا داشت» كه گوش به حرفش بدهند. رمضان نگاهی به او انداخته و با تعجب تمام گفت «بسم الله الرحمن الرحیم این هم باز یكی. خدایا امروز دیگر هرچه خل و دیوانه داری اینجا می.فرستی! به داده شكر و به نداده.ات شكر!»
خواستم بش بگویم كه این هم ایرانی و زبانش فارسی است ولی ترسیدم خیال كند دستش انداخته.ام و دلش بشكند و به روی بزرگواری خودمان نیاوردیم و رفتیم در پی تدارك یك درشكه برای رفتن به رشت و چند دقیقه بعد كه با جناب شیخ و خان فرنگی.مآب دانگی درشكه.ای گرفته و در شرف حركت بودیم دیدیم رمضان دوان دوان آمد یك دستمال آجیل به دست من داد و یواشكی در گوشم گفت «ببخشید زبان درازی می.كنم ولی والله به نظرم دیوانگی اینها به شما هم اثر كرده والا چه طور می.شود جرات می.كنید با اینها همسفر شوید!» گفتم «رمضان ما مثل تو ترسو نیستیم!» گفت «دست خدا به همراهتان، هر وقتی كه از بی.همزبانی دلتان سر رفت از این آجیل بخورید و یادی از نوكرتان بكنید». شلاق درشكه.چی بلند شد و راه افتادیم و جای دوستان خالی خیلی هم خوش گذشت و مخصوصا وقتی كه در بین راه دیدیم كه یك مأمور تذكره.ی تازه.ای با چاپاری به طرف انزلی می.رود كیفی كرده و آنقدر خندیدیم كه نزدیك بود روده.بر بشویم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 422]