آشنایی با خانواده دلفین ها

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مطالب این مقاله مجموعه ای از اطلاعات در زمینه خانواده دلفین ها می باشد و در بر گیرنده كلیاتی پیرامون رده بندی ، فیزیولوژی ، بیولوژی ، رفتارهای آنها و معرفی بعضی گونه های این خانواده و بخصوص گونه هایی كه در خلیج فارس یافت می شوند و افسانه ها و اسطوره های مربوط به دلفین ها ارائه گردیده است.

مقدمه:

در اولین نگاه یك دلفین بسیار شبیه یك ماهی می باشد. اما دلفین ها همانند ما پستاندار هستند، خونگرم (homoeothermic) بوده و به بچه های خود شیر می دهند.
فیلسوف بزرگ یونانی ارسطو ۲۴۰۰ سال قبل وال ها را جزء پستانداران معرف كرد، ارسطو حتی دریافته بود كه وال ها به بچه های خود شیر می دهند و از هوا تنفس می كنند
اجداد دلفین ها و بطور كلی والها پستاندارانی شبیه كفتار بنام mesonychids(از دسته زوج ثمان) بودند، آنها مصب ها را تحت تسلط خود درآوردند.
شباهت زیادی بین جمجمه كشف شده از: Prosqualodon dovidi كه ۲۵ میلیون سال پیش زندگی می كرده و با جمجمه یك دلفین امروزی وجود دارد. سوراخ بینی davidi در بالای سرشان می باشد وجود دندان (homodont) هستند.
Order: cetacea
Sub order: odontoceti
Family: delphinidae
مانند؛ نهنگ قاتل (orca)، نهنگ خلبان (pilet whale) و دلفین ها.

●Dolphins:

گروه معینی از cetaceas نام شان از لغت یونانی Ketos به معنی هیولاهای دریایی گرفته شده شامل دلفین ها و یورپویزها می باشند. خانواده دلفین ها با ۱۷ جنس و ۳۶ گونه بزرگترین خانواده وال ها بوده كه در همه اقیانوس ها به جز آبهای سرد اقیانوس منجمد شمالی و جنوبی زندگی می كنند.
یك جفت اندام پیشین پارویی (Flipper) داشته اما فاقد اندام های عقبی اند. دلفین ها شناگران پر قدرتی هستند، بدن دوكی و دم لنگری قوی كه با حركات رو به بالا و پایین دم خود شنا می كنند.

این حركات نیرویی را تولید كرده كه به یك باره شتاب زیادی می یابند و سرعت آنها گاهی به km/h۴۰ می رسد در میان وال ها دلفین ها باله پشتی كاملاً مشخصی دارند و در این میان دلفین های رودخانه ای به جای باله پوششی كوژ دارند تفاوت جالب؛ شاید در فاصله دور دلفین ها و كوسه ها تقریباً مشابه هم باشند اما شكل دم دلفین ها و به طوركلی نهنگ ها مسطح بوده و حركت دم رو به بالا و پایین است در حالی كه دم كوسه ماهی ها عمودی و مانند سایر ماهی ها حركت باله دمی آنها به صورت جانبی است.
در جمجمه دلفین ها منقار كاملاً مشخص می باشد و همه دلفین ها به استثنای Risso’s منقار دارند. استخوان بینی پیش فكی و فكی تا حدودی نامتقارن هستند و در هر فك تعداد زیادی دندان كوچك و نوك تیز وجود دارد كه تعداد آنها در هر نیمه فك ۴۰ تا ۵۰ عدد می باشد و در فك بالا معمولاً تعداد دندان ها بیشتر است و در بعضی گونه ها تعداد دندان ها به ۲۶۰ عدد نیز می رسد. فاقد مینا است و به آنها جور دندان یا همودونت می گویند.
تعداد دندان ها و تیزی آنها دلفین ها را برای تغذیه از ماهی ها سازگار ساخته و دندان های دلفین ها برای جویدن طراحی نشده اند و آنها با ضربه زبان خود ماهی را درسته قورت می دهند.
دلفین ها گروهی زندگی می كنند و گله های بزرگی از آنها برای شكار ماهی دور از ساحل و گاهی در نزدیكی ساحل دیده می شود. مراسم شكارشان بسیار دیدنی است.
دلفین ها در مسیر امواج به دور گله های ساردین حلقه زده و یكی از آنها ماهی ها را به طرف بقیه می فرستند و سپس جای خود را با دیگری عوض می كند. ماهی ها به هوا پریده و درست به دهان دلفین ها می افتند مراسم شكار در پایان مد خاتمه می یابد. پوست دلفین ها صاف و برهنه است و البته شاید تعداد كمی مورد ناحیه اطراف دهان باشد غدد پوستی ندارند.
اپیدرمشان چند لایه بود و در زیر درم لایه هیپودرم قرار دارد كه blubber یا لایه چربی در همین قسمت است ضخامت این لایه گاهی تا cm۵۰ هم می رسد این لایه به حفظ گرما و شناوری آنها كمك می كند.

سوراخ بینی (blow hole) دلفین ها و وال ها در بالای سرشان قرار گرفته كه وال های دندان دار فقط یك سوراخ بینی دارند اما وال های فیلتر كننده دو سوراخ بینی دارند.
هوا از بینی وارده ریه های آنها می شود و قفسه سینه ارتجاعی آنها امكان تنفس های عمیق را می دهد.
سوراخ بینی دلفین ها به صورت هلالی بوده و تا زمانی كه در حال نفس گیری است باز و زمانی كه به داخل آب شیرجه می روند به وسیله نیروی ماهیچه ای بسته می شود در واقع نفس خود را حبس كرده و حدود ۲ ساعت نیز می توانند زیر آب بمانند و هنگامی كه دوباره برای نفس گیری به سطح می آیند به علت برخورد هوای گرم درون شش ها و هوای سرد خارج فواره هایی ایجاد می شود كه از فاصله دور نیز دیده می شود.

●دلفین ها هم مـی رقصند!

قبل از جفت گیری دلفین ها مرحله ای برای ابراز عشق در بین آنها وجود دارد. آنها ساعت ها همدیگر را دنبال كرده و به نوازش هم می پردازند به صورتی كه شكم هایشان در تماس با هم می باشد در واقع می توان گفت كه دلفین ها حیوانات بی بند و باری هستند آنها با هم جفت نمی شوند و در عوض هر دلفین در دفعات زیاد با یكی بعد از دیگری جفت گیری می كنند.
جفت گیری معمولاً در تابستان و یا پاییز صورت می گیرد و دوره آبستنی تقریباً حدود ۱۰ ماه می باشد.
بیضه ها به صورت كشیده و در محوطه شكمی قرار دارند. آلت تناسلی نر در جیب پوستی مخصوصی قرار دارد كه در هنگام تحریك خارج می شوند.
توله ها از دم متولد می شوند و بلافاصله بعد از قطع بند ناف نوزاد باید برای اولین نفس كشیدن به سطح آب بیاید. توله های متولد شده نمی دانند چه كاری باید انجام دهند،اما مادران به توله های خود كمك كرده و آنها را به طرف سطح هل می دهند.
توله ها كه بعد از تولد ۹۵cm طول دارند و می توانند شنا كنند به همراه مادر خود به هر جایی می روند و از شیر پرچرب مادر خود كه ۱۰ برابر شیر یك گاو ارزش كالریك دارد می نوشند و در عرض ۱ هفته دو برابر می شوند. گاهی تا ۱ سال و ۶ ماه به توله خود شیر می دهد. توله ها زمانی كه مادر شنا می كند شیر می خورند البته در این هنگام مادر آهسته حركت می كند پستان های مادر ۱ جفت بوده و در ناحیه شكمی در نزدیكی مهبل در داخل جیب پوستی (pauch) قرار دارد. تنها در زمان شیردهی نوك پستان ها خارج می شود و مادر برای اینكه زمان شیردهی كوتاهتر شود به مخزن مخصوص ذخیره شیر خود فشار وارد می كند ، تا توله سریعتر برای تنفس به سطح آب باز گردد.

دلفین ها دیگر زمانی كه توله ای به گله اضافه می شود به دقت از آن محافظت می كنند و زمانی كه مادر توله به جستجوی غذا می رود دور بچه دیوار دفاعی تشكیل می دهند تا از گزند حمله كوسه ها در امان باشند حتی این حس فراتر رفته و سعی در نجات توله ها از تورهای ماهیگیری نیز می كنند.
سوراخ گوش دلفین ها به فاصله كمی در پشت چشمانشان قرار گرفته و این قسمت در پایین محل اتصال آرواره به جمجمه می باشد. گوش میانی دارای سه استخوانچه چكشی، سندانی و ركابی است. (در دوزیستان خزندگان، پرندگان ۱ عدد به نام كلوملا) دلفین ها فركانس هایی حدود ۵ تا ۱۵۰ كیلوهرتز را تولید كرده و فركانس های تا ۸۰ كیلوهرتر را می شنوند و در واقع قدرت شنوایی آنها ۴ برابر انسان است آنها با ایجاد اصوات و دریافت انعكاس آنها دقیقاً همه چیز را بررسی می كنند به این عمل Echo- location می گویند.
صدای آنها همانند وزوز كردن و گاهی غژغژ كردن در می باشد این صداها در حفره بینی در زیر سوراخ بینی و بخشی هم توسط جنجره تولید می شود و در حنجره ماهیچه های ظریفی برای كنترل امواج عبوری از آن وجود دارد.

Echo- locati حس فوق العاده قوی می باشد به طوری كه دلفین ها به راحتی با چشم بسته فرق میان دو توپ را كمی اندازه آنها با هم فرق داشته باشد تشخیص می دهند و با استفاده از این حس قوی مكان دقیق ماهی ها را تعیین می كنند دلفین ها برای دریافت صدا از آرواره تحتانی خود استفاده می كنند و اعتقاد دانشمندان بر این است كه آرواره تحتانی دلفین ها و نهنگهای دنداندار توخالی و شامل پوسته استخوانی بسیار نازك است در اطراف حفره ای پر از روغن قرار دارد كه برای انتقال صوت مناسب است. بخش عقبی آرواره پایینی به گوش میانی خیلی نزدیك است.
وزن مغز دلفین ها تقریباً برابر وزن مغز انسان می باشد البته این تشابه به معنی هوش برابر با انسان نیست اما در این كه دلفین ها حیوانات باهوشی هستند شكی وجود ندارد. دلفین ها از آموختن لذت می برند و برای آنها آموختن سرگرم كننده و جالب است.

●Propoising پریدن برای بازیگوشی

قرن هاست كه انسان توسط مناظر سحرانگیز و بی نظیر دلفین های در حال پریدن و شنا كردن مجذوب گشته. به این پرش ها زمان شنا كردن Porpoising می گویند. دلفین ها به صرف شوخی و بازی به هوا می پرند و اغلب كشتی ها را تعقیب می كنند و ممكن است تا عمق m۷۰ هم به داخل آب شیرجه بزنند.
یكی از راه های تعیین سرعت دلفین ها اندازه گیری بلندی پرش آنهاست برای مثال: در پرش ۵/۵ متری سرعتی معادل k/h۳۶ را دارند. آنها برای افزایش سرعت نمی پرند آنها به قصد بازی و سرگرمی این كار را انجام می دهند. جامعه دلفین ها بسیار پیچیده است هر كدام از آنها نامی دارند و همدیگر را با نام های خود صدا می زنند. دلفین ها به هم احترام گذاشته و با هم تصمیم گیری می كنند. مانند هر حیوان اجتماعی دلفین ها نیز اختلافاتی پیدا می كنند و برای حل آن رو به روی هم با دهان های باز به نوبت جیغ می زنند و تصمیم می گیرند. این اختلافات به ندرت به درگیرهای فیزیكی ختم می شود.

●دلفین ها آب نمی نوشند!

پستانداران دریایی از جمله دلفین ها آب موردنیاز خود را از غذا و از رطوبت هوایی كه تنفس می كنند بدست می آورند آنها كلیه های پر قدرتی برای خلاصی از نمكی كه به طور اجتناب ناپذیر همراه غذا وارد بدنشان می شود دارند.

●دلفین ها هم می خوابند!

دلفین ها بطور گروهی و غوطه ور در زمان های كوتاه می خوابند بطوریكه در هر دفعه نیمی از مغز آنها خوابیده ، به عبارت دیگر نیمكره های مغز آنها به نوبت استراحت می كند.

●تعیین سن

والهای دندان دار مانند دلفین ها بر روی دندانهای شان حلقه های طولی درست شبیه حلقه های تنه درخت وجود دارد ، بطوریكه حلقه های جدید در جلوی حلقه های قدیمی می باشد. با برش طولی دندان و شمارش دندان سن دلفین ها را تعیین كرده از روی ظاهر حلقه ها به درجه كیفیت غذا و سلامتی وال ها در طول زندگی شان پی می برند.

تالیف و ترجمه مهندس هانیه همایونی

منابع :

Eyewitness Whale Writen by Vassilii papa stavrou/۲۰۰۲ .1
The world of marine life by wigher & et al/۲۰۰۳ .2
www. IDW. Org.3
www. wdcs. Org.4
www. greenpeace. Org.5
www. Csiwhales alive. org.6
www.core.org.cn.7
journals.iucr.org.8
www.oiss.yale.edu.9
www.pifsc.noaa.gov10.
www.personal.psu.edu.11
forum.sweclockers.com.12
www.blackwell-synergy.com.13
www.cttransit.com.14
۱۵.عمادی ، ح . ۱۳۸۴ . شگفتی های جهان آبزیان. انتشارات آبزیان.
۱۶.اسماعیلی ، ا . ۱۳۷۵ . پستانداران ایران.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 4548]