عجایب هفتگـانه قشـم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

جزیره قشم با مساحتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومتر مربع نه فقط پهناورترین جزیره خلیج فارس بلکه بزرگتر از بسیاری از کشورهای مستقل جهان است.

جزیره قشم با مساحتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومتر مربع نه فقط پهناورترین جزیره خلیج فارس بلکه بزرگتر از بسیاری از کشورهای مستقل جهان است. این جزیره همچون دلفین زیبا و بزرگ در تنگه استراتژیک هرمز خودنمایی می کند. جزیره زیبای مرجانی قشم جاذبه های شگرفی دارد. به طوری که جاذبه های طبیعی آن از عجایب هفتگانه به شمار می آید. عجایب هفتگانه جزیره زیبای قشم شامل؛ ژئوپارک قشم، جنگل های دریایی حرا، بزرگترین غار نمکی جهان، تنگه چاهکو، بام قشم، دره ستاره ها و زیستگاه لاک پشت ها است.

● ژئوپارک قشم
ژئوپارک در لغت پارک زمینی شناسی است و در واقع منطقه ای است که چند پدیده بارز زمین شناسی و زیستی در آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا کند.ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده های زمین شناسی از آثار تاریخی، بوم شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر نیز برخوردار باشد. ژئوپارک قشم دارای هشت سایت اصلی است. این ژئوپارک دارای موزه ای است که حیات وحش منطقه و عکس هایی از پدیده های زمین شناسی ژئوپارک را به نمایش می گذارد. این مجموعه نخستین و تنها ژئوپارک خاورمیانه است که سال ۲۰۰۶ به ثبت شبکه جهانی ژئوپارک ها رسید. در حال حاضر فقط ۱۷ کشور جهان ژئوپارک ثبت شده دارند که ایران نیز یکی از آنها است. در بین ژئوپارک های جهان، ژئوپارک قشم به واسطه واقع شدن در منطقه استراتژیک خلیج فارس از اهمیت بالاتری برخوردار است. از طرف دیگر ژئوپارک قشم به دلیل قرار گرفتن بین ژئوپارک شرق آسیا و اروپا هم موقعیت ویژه ای در منطقه و هم بین ژئوپارک های دیگر دارد. قرار گرفتن سواحل در حاشیه ژئوپارک قشم باعث شده است تا زیبایی این ژئوپارک چند برابر شود. از دیگر ویژگی های ژئوپارک قشم مجاورت با جنگل های حرا است که به ارزش آن افزوده است.
علاوه بر این وجود بیش از ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۰ گونه خزنده، ۲۰ گونه جانور چهارپا در محدوده ژئوپارک و اطراف آن باعث شده این ژئوپارک از نظر اکوسیستم غنی بسیار گسترده نیز از اهمیت بالایی برخوردار باشد. همچنین وجود آثار باستانی که تاریخ آنها به دوره مادها می رسد جنبه باستانشناسی ژئوپارک را شدیداً تقویت کرده است. با توجه به تنوع پدیده های زمین شناسی در ژئوپارک این منطقه می تواند به مرکزی برای تحقیقات، مطالعات و انجام پایان نامه ها در زمینه های رسوب شناسی، فسیل شناسی و بررسی گنبد نمکی و پدیده دیاپیریسم تبدیل شود.

● جنگل های دریایی حرا
گونه حرا که نام علمی آن به حکیم و فیلسوف ایرانی ابوعلی سینا نسبت داده می شود، درختانی در اندازه های ۳ تا ۶ متر با شاخ و برگ سبز روشن هستند. حرا درختی است آب شورزی که هنگام مد آب دریا تا گلوگاه در آب فرو می رود. درخت حرا در واقع یک کارخانه آب شیرین کن طبیعی و خدادادی است. این درخت بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند. جنگل حرا گستره ای معادل ۲۰۰ کیلومتر مربع دارد که از تنوع زیستی بالایی برخوردار است. جنگل حرا به دلیل مساعد بودن شرایط اکولوژی، زیستگاهی امن برای پرندگان مهاجر از مناطق گرمسیری مانند حواصیل بزرگ، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، سلیم خاکستری، گیلانشاه و کاکایی است. ناحیه جزر و مدی حرا پناهگاه مناسبی برای نرم تنان، سخت پوستان و ماهیان بوجود آورده است که منبع غذایی مهمی برای ماهیان و پرندگان وحشی هستند. بستر مرطوب حرا، محل مناسبی برای پرورش مرغان ماهیخوار دریایی و به طور مشخص ماهیخوار دریایی سفید به وجود آورده و از میان دیگر گونه ها، مرغ باران یا آبچلیک در هنگام مهاجرت از این منطقه عبور می کنند. این جنگل در زمستان زیستگاه مناسبی برای تغذیه آبچلیک ها و پلوه هاست. همچنین تعداد قابل توجهی از گونه های پرندگان اروپا ـ آسیایی که ۴۳ گونه از آنها ماهیخوارند و به آفریقا مهاجرت می کنند از این منطقه می گذرند. جنگل های حرا در حقیقت به مثابه سرزمین استراحت و تغذیه پرندگان ماهیخوار و گونه های دیگری از پرندگان مهاجر است. دیدار از جنگل های حرا خاطره ای به یادماندنی در ذهن دوستداران طبیعت باقی می گذارد.

● غار نمک
جزیره قشم از طریق تنگه کلارنس یا خورخوران از سواحل ایرانی جدا شده است. مرتفع ترین منطقه جزیره قشم، کیش کوه با ارتفاع تقریبی ۳۹۰ متر از کوه نمک تشکیل شده است که به کوه نمکدان نیز مشهور است. گنبد نمکی نمکدان تنها گنبد نمکی درجزیره قشم است که از میان دماغه جنوب، تاقدیس سلخ و دماغه شمال غرب تاقدیس باسعیدو بالا آمده است. بام گنبد توپوگرافی نامنظم دارد و دیواره های آن بسیار پرشیب است. در بخش جنوبی گنبد نمکی نمکدان غارهای نمکی بسیار زیبا و شگفت انگیزی وجود دارد. غار نمک در بخش جنوبی جزیره قرار دارد. دهانه غار رو به جنوب است و تا ژرفای ۲۰ متری آن با نور روز روشنایی دارد، ژرفای غار نزدیک به ۱۰۰ متر و پهنای متوسط آن پنج متر است. شکل کل مسیر غار به صورت یک کمان کاملاً خمیده است و از حدود ۳۰ متری ژرفای آن پیچش مسیر آغاز می شود. دیواره غاز از نوارهای رنگارنگ نمک و لایه های مختلفی از کانی های آهن دار تشکیل شده است. همچنین در داخل غار یک آبگیر به طول ۲۰ متر مشاهده می شود که میزان آب آن وابسته به نزولات جوّی و متغییر است. از نیمه غار تا انتهای آن کفپوشی از نمک کریستاله زیبایی غار را دوچندان کرده است. چشمه نمکی مجاور غار نمکی، حاصل نفوذ آب های سطحی مربوط به بارندگی به داخل مجراها و کانال های گنبد نمکی نمکدان است. این آب ها پس از نفوذ به داخل گنبد و حل کردن مقادیر زیاد نمک و دیگر مواد قابل انحلال، به شکل چشمه ظاهر می شود. از دل کوه نمکدان و از میان غار یک جریان آب زیرزمینی دائمی می جوشد و راه خود را به خارج می کشاند که پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود به صورت چشمه در دامنه کوه ظاهر می شود. منظره این حوضچه از دور همچون سطح وسیعی پوشیده از برف زمستانی دیدنی است. نمک موجود در غار کوه نمکدان از بهترین نوع نمک شناخته شده است و در ترکیب آن عناصر دیگری همچون منیزیم وجود دارد. به همین دلیل می تواند به عنوان نمک طبیعی به ویژه برای ورزشکاران حرفه ای مصرف شود. مانند غارنمک جزیره قشم در کمترنقطه ای از ایران و جهان دیده شده است، تحقیقات اخیر بر روی این غار نشان می دهد که تنفس در آن می تواند به بهبود بیماران مبتلا به آسم و ناراحتی های تنفسی کمک کند.

● تنگه چاهکوه
در حوالی روستای چاهو در کناره شمالی بخش غربی جزیره دو دره عمود بر هم با دیواره های عمودی بلند دیده می شوند. در کف یکی از این دره ها، حفره های کم عمق و نیمه عمیق چاه مانندی وجود دارد که محل انباشت و ذخیره آب های جاری شده در دره ها بوده و مورد استفاده اهالی منطقه قرار می گیرد. ورودی دره شمالی ـ جنوبی از سمت شمال عریض تر و کم شیب تر است و شکل کم و بیش u مانندی را نشان می دهد. هرچه به سمت جنوب پیش می رویم دره کم عرض تر شده، شیب آن افزایش می یابد و در انتها به شکل v درآمده و صعب العبور می شود. این مشخصات نشان دهنده سیلابی بودن دره است. دیوارهای دره شیارها و خطوط فرسایشی موازی متعددی را نشان می دهند که بعضاً این شیارها عمق بیشتری پیدا کرده و فرم های قاشقی یا قیفی را به خود می گیرد.
جنس دیواره ها عمدتاً از ماسه سنگ آهکی سست است و به دلیل وجود میان لایه های مارن قرمز، سیلت و آهک شاهد انحلال و فرسایش های شدید در این بخش ها هستیم. این تنگه به دلیل داشتن دیواره های عمودی نسبتاً مرتفع، وجود شیارها و خطوط فرسایش موازی و عمیق و همچنین انواع حفره های نیمه کروی و بیضوی از زیبایی ویژه ای برخوردار است.

● بام قشم
بام قشم فلات نیمه مرتفعی است که گسترده ترین بخش مرتفع جزیره را تشکیل می دهد و چشم انداز بی نظیری را می توان از فراز آن دید. بخش های مرتفع به طور عمده از سنگ آهک سخت که شامل پوسته های صدف فراوان است تشکیل شده است. آثاری از دیواره های قدیمی بسیار منظم، محوطه زندگی، قطعات سنگی پرداخت شده و ساختاری شبیه شبکه زهکشی یا فاضلاب در این ویرانه ها مشاهده می شود. همچنین قطعاتی از سفال و خشت پخته که احتمالاً مربوط به دوران اسلامی است در میان ویرانه ها یافت می شود. جنگل های حرا از بالا، سواحل شمالی خلیج فارس و مناظر بدیع فرسایشی در جنوب فلات از چشم انداز هایی است که می تواند ساعت ها انسان را بر فراز بام قشم به تماشا وادار کند، که از جاذبه های اصلی ژنوپارک قشم است و آن را دره تندیس ها نامید ه اند. در بام قشم یک آب انبار سنتی برای جمع آوری و نگه داری آب باران وجود دارد و در بخشی از آن نیز انبوه درختان تنومند دیده می شود. گفته می شود در گذشته، مردم روستاهای پیرامون بام قشم در فصل تابستان برای فرار از شرجی و گرما به این منطقه روی آورده اند.

● دره ستاره ها
در شمال روستای برکه خلف یکی از زیباترین جلوه های فرسایشی در جزیره قابل مشاهده است. اهالی منطقه به این روستا استاره کفته می گویند اما نام دره ستاره ها برای این پدیده کم نظیر زمین شناسی جا افتاده است. به دلیل شکل ویژه این دره و انواع حجم ها و پدیده های فرسایشی موجود در آن وزش بادهای تند و گردش هوا در لابه لای ستون ها و حفره های موجود در دره تولید صدا می کند. دره ستاره ها در واقع یک ناحیه فرسایش یافته توسط آب های سطحی، رگبارهای فصلی و تندبادها است. فلات اولیه که هنوز در بخش شمالی به صورت کم و بیش دست نخورده باقی مانده است در ارتفاع ۷ تا ۱۵ متری از کف دره قرار دارد و جنس آن ماسه، سنگ با سیمان آهکی سست و پر از پوسته های فسیلی است. مخروط های نوک تیز، ستون ها و ستونک های فرسایشی، آرک ها و تیغه ها و دیواره های نواری از جمله بخش هایی هستند که در این دره مشاهده می شوند. به دلیل سست بودن جنس لایه ها، می توان انتظار داشت که پس از هر بارندگی شدید که به ندرت اتفاق می افتد، تغییرات محسوسی در شکل دره صورت می پذیرد.

● لاک پشت ها
جزیزه قشم به دلیل وجود سواحل شنی و ماسه ای مناسب، همواره در فصل بهار لاک پشت های دریایی بسیاری را برای تخمگذاری به سوی خود می کشاند. سواحل شیبدار در آب های جنوبی قشم، از جمله مکان های مناسب برای تخمگذاری لاک پشت های بزرگ دریایی است. در شب های مهتاب که نور نقره گون ماه همه سواحل قشم را روشن می کند تماشای جانوری با پیکر سنگین و شکلی غریب که از دریای مواج و پرشکوه بیرون می آید بیشتر به یک افسانه می ماند تا واقعیت. از هشت گونه لاک پشت دریایی شناسایی شده در جهان، پنج گونه در آب های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می کنند که شامل: لاک پشت سبز، لاک پشت عقابی، لاک پشت چرمی، لاک پشت سرخ و لاک پشت رایدلی هستند. سواحل بکر جنوبی جزیره قشم که شیب ملایمی دارند، محل مناسبی برای تخمگذاری لاک پشت ها است. لاک پشت ها حداقل دو متر و حداکثر ۵۰ متر برای تخمگذاری از دریا فاصله می گیرند. همه لاک پشت ها شب ها برای تخمگذاری به ساحل می آیند. لاک پشت ها می توانند در نیم ساعت بیش از ۱۰۰ تخم بگذارند. تخمگذاری لاک پشت های عقابی در سواحل قشم از نیمه دوم اسفند آغاز می شود و حداکثر تا پایان اردیبهشت ادامه می یابد. بین ۴۵ تا ۶۰ روز طول می کشد تا بچه لاک پشت ها سر از تخم بیرون آورند. هر اندازه دمای محیط تخم ها بیشتر باشد بچه لاک پشت ها زودتر از ماسه ها سر بیرون می آورند و جنس آن ها نیز ماده خواهد شد. اما کاهش دما تاثیر معکوس در این فرآیند دارد. بیرون آمدن بچه لاک پشت ها از زیر ماسه ها دیدنی و شگفت انگیز است. بچه لاک پشت ها پس از آنکه از زیر ماسه ها بیرون می آیند به سمت روشن ترین افق که دریا است حرکت می کنند. در واقع این نوزادان را تنها حسی غریزی به سوی دریا می کشاند و این آغاز راهی دشوار همراه با خطرهای بسیار برای آنها است.